COURANT.
Si
SSé
van V R IJ DAG, w W October J856.
Dit Blad verschijnt tweemaal in de week, des Dingsdagt en Vrijdags. De Prijs van het Abonnement is f 1,50 in de 3 maanden. Van Advertiën, van 1 tot 6 regels 60
Cents, elke regel meerder 10 Cents, behalve het Zegelregt. Afzonderlijke nummers, ƒ0,10. Brieven franco. Bestellingen bij den Uitgever-Redacteur A. li. van Cleeff,
te Amersfoort, zoomede hij alle Boekhandelaren en Post-Dirccteuren in het Rijk.
Voorwoord.
Vier weken geleden hebben wij de Uitgave en
Redactie der Amersfoorlsche Courant aanvaard. Wij
zeggen dank voor de ondersteuning van velen ons
ten deel gevallen.
Oordeelkundige en onoordeelkundige beoordeel
aars hebben willen doorgronden of de Amersfoorlsche
Courant «kleurloos» zoude zijn en blijven. De tijd
is daar, dat zij daarover zullen kunnen beginnen te
oordeelen. Allengskens zal' teleurstel ling bij enkelen
liet geval zijn; nieuwe vijanden zullen voor ons
oprijzen om zich over die teleurstelling moeijelijk
te maken. Wij vreezen die niet.
Wij vertrouwen dat onze abonncs, wel spoedig
zullen inzien dat wij in hunnen geest de Amers
foorlsche Courant bearbeidendoch liet is eene stel
selmatige onmogelijkheid aller wenschen te voldoen.
Wij denken dat onze wijze van arbeiden ons
ook vele vrienden zal verwerven en bevelen de
intellectucele en materieele belangen der Amersfoort-
srhe Courant in de algemeene en bijzondere mede
werking aan.
De Redevoering» van den Heer Verhaegen.
I.
Bijna alle Nederlandsche bladen hebben de rede
voering van den Heer Verhaegen behandeld of
overgenomen; die redevoering heeft, wat veel is.
eene Europceschc vermaardheid verkregen. Lang
hebben wij geaarzeld niet dat, maar wel hoe wij
haar zouden behandelen. Men verwissele deze aar
zeling niet met gebrek aan moed. Het ontbrak ons
nimmer en ontbreekt ons niet daaraan; wij hebben
«laarvan meer dan eenmaal op een ander «errcin
de bewijzen gegeven; doch de ware moed is, volgens
onze zienswijze, die, welke voor de handeling, de
gevolgen der handeling overziet. Daarom hebben
wij ons afgevraagdhoe zullen wijhoe hunnen
wij; met onze geïsoleerde gewetensovertuiging, die
strikt genomen alléén erkenning is, eene redevoering
behandelen (want lot eene eenvoudige vertaling
waren wij te Irolsoh) die zich om, op, langs, nevens
«■li in eene liberale en theocrathischc woordenwe
reld wentelt. Wij hebben tot tijdruimte onze toevlugt
genomen en nu de Nederlandsche bladen daarover
zwijgen, zullen wij spreken. Wij hebben de rede
voering in haar geheel en in hare origeneele taal
gelezenen herlezen; de verschillende Ncderlandsche
bladen met oog en geest gevolgdverschillende
naast ons liggen, en zullen ook kolommenruimte
nemen oin haar te behandelen.
■wwuwwwww
De Heer VerhaegenInspecteur-Administrateur
van het oi. lerwijs in België, heeft den (i Oct. het
academie-jaar, 18361857, der vrije Universiteit
van Brussel, met eene redevoering geopend, die
eene zoo duidelijk verstaanbare les bevat, dat wij
niet kunnen nalaten daarop, ook in ons blad, de
aandacht te vestigen van elk, wien het heil des
Vaderlands ter harte gaat.
Na eene korte aanwijzing van den bloei der Hoogc-
school en van het nut, dat zjj verspreidt, zeide do
redenaar
«Wij zouden ons hierbij hebben willen bepalen,
maar andere zorgen moeten ons bezig houden. De
demon «Ier onverdraagzaamheid en van den naijver
is tegen ons opgestaan. Met de belcedigiug op de
lippen en den haat in het hart noemt hij ons,
verdorren menschen. Hij beschuldigt ons: «het plan
te hebben gevtrmd, om, ware het mogelijk, den
vooruitgang op het gebied der Godsdienst tegen te
houden, voor «Ie jeugd eene bron van onbereken
bare rampen Ie openen, vergif uil te gieten, de
vaan der ongodsdienstigheid te planten; het uit
vloeisel te zijn van een geheim genootschap, dat
zich onder iii\steliëii schuil houdt.»
Deze woorden werden gebezigd in «Ie mandemen
ten der hoeren Delebecque en Malou.
«Ilij verbiedt aan de vaders ons hunne kinderen
toe te vertrouwen; hij brengt de gemoederen in
spanning, slaat het geweten met angst en schrik,
brengt tweedragt in «le gezinnen en bedreigt de
rust des lands. Voor 26 jaren. Mijne lleeren,
geloofden wij stellig de onverdraagzaamheid tot
zwijgen Ie hebben gebragt. Toen drukte de geeste
lijkheid ons met warmte de hand en verkondigde
zij naasten met ons: (Irene verdeeldheid meer! Men
ral vrijelijk voor zijne beginsels hunnen uitkanten
de eercdienslen. de drukpers en het onderwijs zullen
vrij zijn! Wal waren destijds die betuigingen
van vertrouwen «ui vr jhcidsziii? Zij warende waar
borgen van oenen wederz(jdschen geest van verdraag
zaamheid. liet was de belofte van eene nuttige en
eerlijke zarnenwerking tusscheu de mannen der
wetenschap en de mannen van liet geloof. Hel was
eene stellige cn onvoorwaardelijke goedkeuring van
die schoone woorden des wijsgeers: (d'Alembert).
Alleen de vrijheid van handelen en denken is
in staat groote dingen voort te brengen, en slechts
licht heeft zij noodig, om zich voor buitensporig
heden te wachten.Toen de geestelijkheid ons die
betuigingen van vrede en eendragt gaf, juichte het
gansche land hare handelwijze toe, en de Grondwet
van 1831 drukte ten slotte het zegel van den wil
des volks op de groote beginselen, die zij met ons
had afgekondigd, en op bet geslotene verbond,
dat aan onzen geineenschappelijken arbeid kracht
en duurzaamheid moest schenken. Iedereen verheug
de zich in eene toekomst, waarin Wetenschap en
Godsdienst tot heil der menschheid zouden werk
zaam zijn.»
Daarop gaat de Heer Verhaegen na, wat de li
berale partij heeft gedaan, ten einde het gevaar
af te wenden, en deu meer en meer toenemenden
invloed der geestelijkheid zooveel mogelijk te kee-
renen vestigt hij de aandacht op het doelwaar
mede onder anderen, de Brusselsche Universiteit
is gesticht, die thans nog slechts gedurende 22
jaren heeft bestaan, doch reeds veel goeds heeft
bewerkt, en meer en meer de menschen tot de
overtuiging brengt, dat liet geenszins voldoende
is, dat eene Kerk verklaart, dat zij alleen in liet
bezit der waarheid is, maar dat zij zulks ook be
hoort te bewijzen.
Voorts heeft de spreker uiteengezet, dat het de
liooge roeping is van alle waarlijk verlichte man
nen om te waken legen de aauuiatigingcn van de
geestelijkheid die niet tevreden is met vrijheid van
Eeredienst voor zichmaar zich het staatsgezag
wil toeëigeuen. De reden daarvan is zegt de
Heer Verhaegen, dat de Katholieke Kerk niet
alleen eene Eeredienst is, maar eene Staalkundige
partij, die optrekt, ten einde zich van den Staat
meester te maken, en die in de Theocratische
heerschappij van Borne liet ideaal van de meusche-
lijke Maatschappij ziet. Die Kerk verlangt, als zij
verwonnen is, de vrijheid als een regt voor allen;
maar zoodra zij in liet genot daarvan is gesteld,
cisclit zij de vrijheid, als een voorregt, uitsluitend
voor zich zelve.»
Hetgeen thans gebeurt, heeft eene gewigtige be-
teekenis, en moet, volgens den Heer Verhaegen
worden beschouwd, als een onmiskenbaar blijk
van de gezindheid der geestelijkheid in België, om
do bestaande instellingen te gronde te rigteu, niet,
door die rondborstig en eerlijk aan te vallen, maar
door dezelve, met aanwending van allerlei listen
en kuiperijen te ondermijnen en alzoo langzamer
hand te sloopen. Ten slotte heeft de spreker
aangemerkt, dat het steeds de geestelijke partij is
geweest, die te midden van een volk, hetwelk toont
rijp te zijn voor de vrijheid, de openbare instel
lingen aanvalt en de beginselen, waarop de Consti
tutie berust, in minachting tracht te brengen;
dat hij overtuigd is, dat de vrijzinuigc partij, die
niet wil, dat de Wetenschap door hel Kerkelijk
leerstuk zal worden vervangen, door het groote
deel der bevolking zal worden ondersteund, en
dat de banier der Universiteit, zijnde die van
vrijheidwetenschap en orde zal blijven wapperen.
Het bovenstaande strekkc ook tot stof voor na
denken aan liet Nederlandsclic denkende Publiek.
Liberalismeis het uithangbord dat in Nederland
zoo kwistig uitgestoken wordt. Vraagt eens: wie
is werkelijk liberaal? Openlijk wordt ook in Neder
land, eene zedeleer, geweld uit zoogenaamd libe
ralen mond, gepredikt: geen algemeen belaugzonder
eigenbelang; gevaarlijke leer, voorwaar! Is het dan
reeds zoover in Nederland gekomen dat eigenbelang
met algemeen belang vereenzelvigd moet worden?
Wij voor ons gelooven, dat bij de zich noemende
liberalen ia ons land, eigenbelang, veel eigenbe
lang, gevonden wordt, dal dit onder hun liberalisme
schuilt De ware, de echte liberaal was in België
de lieer Verhagenwij huldigen zijne mecimig,
die zoo duidelijk in zijne woorden doorstraalt, moge
de echo dezer woorden nog lang hij onze naburen
en hij ons weergalmen tot waarschuwing voor de
toekomst.
Onzes inziens, hunnen de zoogenoemde liberalen
in Nederland geen vast stelsel, geen vast gevoelen
hebben-; zij vormen eene compacte massadie alleen
door compact le zijnveroorzaaktdat zij die deze
massa uitmaken, elkander niet haten en bestrijden
doch waarvan de doelen, zoodra die compactheid
(men verontschuldige dit woord) zich oiitwentelt,
zelve niet weten wat het woord: Liberaal, beteckeut
Zou die inassa niet compact zijn door zich te
laten vastsnoeren, (want vastgestneed kan zjj niet
worden) door mannen, bij welke, luie talentvol zij
ook mogen zijn, mulat zij hunne zetels aan andoren
moesten inruimen, thans ook eigenbelang, schijn
baar gegrond op algemeen belang, de drijfveer is?
De zoogenaamde liberalen hier te lande brengen
alles in verband met hun persoonlijkbelangen
hunne eenigste politieke zedekunde is die, welke
onverschillig door wie en door wat, dat persoonlijk-
belang voedt, dat persoonlijkbelang schraagt. Wij
vermeenen de zoogenaamde liberalen in Nederland
goed te kennen. Men wachte onze volgende artike
len af.
AMERSFOORT
(door een Kermis-bril beschouwd
n.
De Amersfoorlsche Kermis is eene exceptionele
kermis. Men ziet baar niet komenmen ziet haar
niet gaan, men weet zelfs den dag niet, waarop
zij begint. Geene aankondiging, geene aanplakbil-
letten, geen klokkengelui, dat is immers te allen-
daagsrh; zulks geschiedt in alle andere steden van
Nederlandmaar in Amersfoort wil men excentriek
zijn. In Amersfoort moet de kermis zeggen: ik ben
daarin hetzelfde oogenblik dat de inwoners zeg
gen: daar zijt gij. In andere steden zegt men reeds
twee maanden vóór dat de kermistijd verschijnt:
het wordt kermis; drie of vier weken te voren
klinkt het weder: de kermis staat voor de deur;
veertien dagen te vorenals de walm uit poffer
tjeskramen, de rook uit wafelkramen, met en
zonder wafelmeisjes, begint op te stijgen, roept
men: daar komt de kermis! Niet zoo in Amers
foort! Daar rijst de kennis als het ware in den
nacht uit den grond op. Op zekeren October-mor-
gen, den hoeveelsten weet niemand, breekt, terwijl
liet schraal weder is, de zon langzaam en statig
door, en men vindt de inwoners van Amers
foort op de Appelmarkt geschaard rondom een
hippodrdme van gevoellooze constructie, dat, men
weet niet hoe, men weet niet van waar, gekomen
is. De Appelmarkt van lieden, is dan de Appel
markt van gister niet meer. Allengs stroomen
allen daar heen, regelen zich halfmaansgewijze
langs het omwentelend, kwistig met vlaggen ver
sierde gevaarte, dat leregt door kinderen de malle
molen genoemd wordt; men drukt elkander de
hand men omhelst zichmen ziet elkander met
den blos der vreugde op het gelaat en beurtelings
de draaimachine aau, honderd aan honderd ge
dachteloos nieuw aangekonienen vergrooten den
halven meuschencirkelen van minuut tot minuut
roept ecu nieuwe stemhet IS Amersfoorlsche
Zóó wordt de kermis tc Amersfoort aangekon
digd! Sleden van Nederland, spiegelt U daaraan!
Op den Dof begint zich ook meer en meer de
kennisdrukte uit te spreiden. Een dubbele rei van
een twaalftal kramen, hoofdzakelijk met kinder
speelgoederen opgevuld en een viertal kermistenten
worden aldaar aangetroffen. Het naast bij het Pe
persteegje bevindt zich eene, die het voorregt heeft
den eenen avond na den anderen, eene onafzien
baar gapende menigte vóór haar amphitheatre te
verzamelen. Op dubbel gespannen doek staat met
groote letters te lezen, zoo als wij het hier getrouw
wedergeven
THEATRE d' NO
UVEAUTES d' J. BOESXACH d' AMSTERDAM.
Ongetwijfeld is de woordafscheiding dezer twee
regels eene nouveauté en bevelen wij die nieuwere
taalkundigen aan.
Naast deze tent bevinden zich twee kleinere
welke diorama's voorstellen. Aan de andere zijde
van den Hof, tegenover de Lavendelstraat, staat
eene tent, die, hoewel een uitgebreid programma
op haar kolossaal doek vermeldende, schaars dooi
de stroumende menigte beschouwd wordt. Men
leest daar het volgende:
GROOTE ILLUMINATIE
van het keizerlijk paleis te Parijs, van het teelte
nen van den vrede tusscheu Rusland, Turkije,
Engeland en Frankrijk Sardinië schijnt door den
tenthouder, evenmin als in liet begin door de
In ons vorig nummer hebben wij da slail Haarlem opgege
ven, als geboorteplaats van Jacob van Kampen. W ij hebben te Jieu
opzigtc getrouw gevolgd bet Jaarboekje der Stad Amersfoort voor
bet jaar 1815, te Amersfoort uitgegeven door de lleeren Jacobs en
Meijers. Van eene vriendelijke hand ontvangen wy bet levensberir*
van Jacob van Kampen, uitgegeven door Y tan der Monde, 1838;
daaruit zien wij, dat men in het uniekere ts, of Haarlem dan ml
Amersfoort dc geboorteplaats van dezen Bouwmeester was. Iloubrake
«gt, op gezag vau andere Schrijvers, dat van Kampen te llauilea
geboren is; ecbler van Rommel bewijst in xyov Rc.cbryving dor
Stad Amersfoort even stellig, dal Amersfoort lytic geboorteplaats ia.
Wij voor ons vermeenen, dat van licmuiel, als door onren gr ooien
Vondel, iu diens Gedicht «de Nachtegaal van Amersfoort,» iu het
gelijk gesteld, hel meeste geloof verdient.
Wy denken daar later op terug tc komen, omdat het ons niet
onverschillig is, als iu Amersfoort voor goed gevestigd, de eer der
stad, waar wy nuttig 0nre levensdagen wcuscbcn tc slyten, ook in
dit opiigt te handhaven.
