Maandag 17
Augustus 1896.
No. 4589,
45e Jaargang.
OP REIS.
EIGEN BEHEER?
noodlottig geheim.
Binnenland.
üitgave
Firma A. H. VAN CLEEFF
te Amer8ioort.
Verschijnt Maandag- en Londerdagnamiddag niet gratis Zondagsblad. Abonnement per 3 maanden ƒ1 Franco
Ser post ƒ1.15. Abonnement alleen op het Zondagsblad voor Amersfoort 40 ct., voor het binnenland 50 ct. pet
maanden. Advertentiëu 16 regels 60 et.; elke regel meer 10 ct. Groote letters naar plaatsruimte. Legale-,
oftlcieële- en onteigeningsadvert. por regel 15 et. Reclames per regel '25 ct. Afzonderlijke nummers 10 cent.
Dienstaanbiedingen en aanvragen, uitsluitend voor- en betreffende de.i werkenden stand, van minstens 5 regels, in het
Zondagsblad, per regel5 cent.
Bij advertentiën van buiten de stad worden de incasseerkosten in rekening gebracht.
Bureau
KORTEGRACHT 56
Telephoon 19.
Wij zijn gaarne bereid om, tegeu
vergoeding van liet porto, aan goa-
bonneerden, die voor korten of langen
tijd op reis gaan. de Amersfoortsche
Courant en de bladen welke zij door
onze tussclienkomst ontvangen, na te
zenden.
Opgave van duidelijk adres is vol
doende.
(INGEZONDEN).
In de Engineer komt een, ook voor Amers
foort, merkwaardig artikel voor over het in
eigen beheer hebben van gemeente inrich
tingen, een artikel waarin de schrijver niets
meer en niets minder beweert, dan dat men
in Amerika waar men ons toch in alles
zooveel vóór is allengs genoeg begint te
krijgen van betgeen men hier en daar in
de oude wereld nog pas gaat beproeven, en
dat de groote meerderheid der steden, waar
de gemeente zelve de gasverlichting exploi
teert, het voorbeeld zal volgen van zooveele
andere plaatsen, die haar inrichtingen reeds
weer aan de particuliere nijverheid hebben
overgedaan.
Met opstel is een résumé van een voor
dracht, gehouden in de vergadering van de
«Street Lighting Convention" te New-Haven.
Wij nemen daaruit het volgende over.
Eigen beheer of concessie is hier te lande
gedurende geruimen tijd een brandende qu.es-
tie geweest en bijna telkens, wanneer een
gemeente onvoldaan is met betrekking tot
oen dienst der verlichting, bevelen de voor
standers van eigen beheer dit aan, als het
eenige middel, om een volmaaakt bevredi
genden dienst, vooreen minimum van koslen,
te verzekeren.
In geheel tegenovergestelden zin heeft de
heer A. R. Foote dit onderwerp behandeld
in een zeer verdienstelijke voordracht, voor
de conventie gehouden en waarin hij dit
vraagstuk heult besproken. Bezwaarlijk
meent hij zijn overtuigende argumenten
of gegevens te vinden, pleitende voor het
gemeentelijk bezit van een inrichting tot ver
lichting of van eenige andere industrieele
ondernemingen wanneer men de ervaring
raadpleegt van een aantal steden, waar ver
lichting van gemeentewege is ondernomen,
dan zal de overtuiging, dat nijverheidsoniler-
nemii gen eigenaardig in particuliere handen
Feuilleton.
behooren te zijn, aanmerkelijk versterkt
worden.
Uitgaande van het standpunt, dat het ge
meentebelang eischt, dat de verlichting, of
eenige andere dienst, de best mogelijke zij
en tot den iaagsten prijs zij te verkrijgen,
doet zich de vraag voor of aan den eisoh
het best voldaan wordt door eigen beheer
dan wel concessie? Het behoeft klaarblijke-
lijk geen betoog, dat in een openbare be
hoefte niet moet worden voorzien door het
uitoefenen van een gemeentelijk monopolie,
wanneer die voorziening, met gelijk voordeel
voor de gebruikers, kan geschieden door het
beheer van een industrieele maatschappij.
Voor een groot deel is de gunst, waarin
gemeentelijk beheer staat, te danken aan een
heerschend, maar volmaakt ongemotiveerd
vooroordeel tegen maatschappijen in het al
gemeen en dit vooroordeel heeft (in Amerika)
eeu aantal wetten in het leven geroepen tot
regeling van het beheer en het bestuur van
dier maatschappijen, welke, tot zekere grens,
beleggingen in zulke maatschappijeu onzeker
en onvoordeelig maken, behalve indien zij
zeer hooge prijzen door de gebruikers doen
betalen.
Zal een publieke dienst tot den Iaagsten
prijs gepresteerd worden, dan is het noodig
dat de maatschappij, welke dien dienst levert,
zoo weinig mogelijk tegengewerkt, belast,
beperkt en belemmerd worde worden daar
entegen voorwaarden van die strekking op
gelegd, dan kan het gevolg daarvan niet an
ders zijn dan dat het te leveren artikel ge
houden wordt op eeu hoogeren prijs, dan
hij in het andere geval zou behoeven te zijn.
Niettegenstaande nu (in Amerika) een zeer
beperkende wetgeving op maatschappijen bp-
staat, waardoor haar exploitatiekosten worden
vermeerderd, is het een feit, dat, in de meeste
gevallen waar particuliere eu gein ;entelijke
diensten concurreeren, 'le eerste gewoonlijk
voorspoediger zijn, zoo ten aanzien van de
goedkoopte van het artikel als wat betreft
het voordeel der aandeelhouders. Wanneer
oen gemeente geld belegt in eenige onder
neming. dan moet zij zich de noodige fondsen
verschuilen door liet verkoopen van obliga
tion. Wordt nu bij oprichting, bijv. vaneen
gasfabriek voor liet verstrekken van licht,
warmte en beweegkracht, zoo voor openbaar
als privaat gebruik, de prijs hoog genoeg
gehouden om eenige winst af te werpen,
dan vermeerdert die winst de kosten voor
de verbruikers, ten bate van de belasting
schuldige niet-verbruikers, misschien zelfs
van forensen. Wordt daarentegen geen winst
gemaakt, dan betalen de niet-verbruikers oen
55)
Ilct kan niet, zeide de teruggekeerde zwerve
ling ten slotte, Beatrix zelf zon mij verachten, wan-
ik door zulk een middel baar liefde zou willen
verkrijgen. Neen, neen, ik moet alle hoop op haar
laten varendo eenige vrouw die ik ooit bemind
heb en zal beminnen, is mij ontzegd, maar ik zal
voor 't minst mijn eer gered hebben. Zelfs niet om
Beatrix de mijne te mogen noemen, kan ik het
leven van Gertrude verwoesten.
Hij dejeuneerde op zijn kamer; daarna zeide
hij tegen den kellner, dat hij een heer verwachtte,
die hem over zaken zou komen spreken eu gaf het
bevel, dien terstond binnen te laten.
De namiddag ging voor Cecil zeer eentonig voorbij.
Het was bijna een uitkomst voor hem. toen de
kellner met twee lampen binnentrad, die hij aan
weerszijden van den schoorsteen plaatste en hem
zoodoende voor eenige minuten aan zijn droef ge
peins onttrok.
Tot dusverre heeft nog niemand naar mijnheer
gevraagd, zeide de kellner eerbiedig.
Neen, ik verwacht mijn vriend eerst tegen zes
uur, antwoordde March. Laat hem terstond binnen
en zorg er voor. dat wij niet gestoord worden.
De kellner boog en begaf zich weer naar de be
nedenverdieping.
In de vestibule ontmoette hij een ouden gees
telijke. Zijn gelaat was zachtzinnig en vriendelijk,
'•ij" zilverwitte haren en zijn lange, witte baard
boezemden den kellner eerbied in, en hij bleef
dndeljjk staan, toen de oude man hem een toe
ken gal'.
zeker bedrag aan extra belasting ten bate
van de verbruikers.
Voorts is het een algemeen erkend feit,
dat geld, door belasting opgebracht, door de
stedelijke politici nooit zoo zuinig beheerd
wordt als de fondsen, in ondernemingen be
legd, beheerd wordt door hen, die hun
kapitaal verdiend hebben en die de nood
zakelijkheid beselfen het weder met groote
i groote zorgvuldigheid uit te geven. Afge-
scheiden nu van de theorie, dat hatulelsonder-
i nemingen van deze soort, behooren tot de
spheer van zaken van den particulieren
i industrieel of den koopman, heeft de onder-
I vinding in een groot aantal gevallen geleerd,
dat steden, die licht-installaties hebben over-
I genomen, in plaats van eenig voordeel tot
stand te brengen, hetzij ten aanzien van de
j verbetering der verlichting, hetzij ten aanzien
der kosten daarvan, achteruit zijn gegaan
j en, na eenige jaren eerlijk proefnemens, be-
I vonden hebben, dat de beste politiek was,
j hun stedelijke inrichtingen weder te verkoo-
'i pen en het beheer daarvan weer aan parti-
culiere krachten over te geven.
Tal van steden, die de gasfabriek in eigen
I beheer hebben, leverden het bewijs, dat de
1 kosten per brander hooger zijn dan die, voor
welke particulieren bereid zijn het licht te
laveren, of welke particuliere maatschappijen
in verschillende plaatsen in rekening brengen.
I Over het algemeen is het zeer noodig een
j groote reserve toe te passen ten aanzien van
de cijfers, opgegeven als de kosten der ver
lichting bij gemeentelijk beheer, aangezien
een aantal posten, welke er bij behooren,
j door politieke financiers herhaaldelijk worden
I vergetendaaronder bijv. de waardevernain-
j dering, die ten volle in de begrooting der
j exploitatie-kosten moet worden opgenomen,
j evenals de steenkolen en, zoo zij al wegge-
laten wordt om met een zuinig beheer te
kunnen pralen, niettemin moet er. te eeniger
i tijd, voor worden betaald. Mede wordt, wan-
I neer stedelijk en privaat beheer der verlich-
ting vergeleken wordt, de post belastingen
I geheel, doch ten onrechte, over liet hoofd
gezien. Indien een stedelijke aanleg door een
I particuliere maatschappij zou geëxploiteerd
j worden, dan zouden de kosten der verlichting
voor de stad verminderd worden met het
1 bedrag, dat die maatschappij aan de gemeente
j in den vorm van belastingen, zou moeten
betalen.
I Door allerlei verbeteringen en tengevolge
I van de concurrentie, zijn de kosten der ver-
lichting in de laatste jaren en in verschillende
I plaatsen, lager dan de helft der oorspronke-
iijke. Te New-Haven bijv. was de prijs per
Logeert hier ook een Engelsch heer. mr.
March vroeg de geestelijke in vloeiend Frnnsch.
Jawel mijnheer de abt antwoordde de kellner. j
Is hij thuis
Zeker, mijnheer de ambt, hij is boven op Stijn
kamer. Mijn neer de abt is waarschijnlijk de be
zoeker, dien inr. March verwacht?
Ja ik beloofde hem, dat ik hij hem zou komen
antwoordde de geestelijke. Wij hebben elkaar in I
langen tijd, verscheidene jaren niet gezien en
zullen wel veel met elkander te bespreken hebben.
Wees zoo vriendelijk, mij zijn kamer te wijzenik
zal mij zelf wel aandienen.
De kellner ging den abt voor, drie verdiepingen
op eu wees hem een deur aan het einde van een
lange gang.
De geestelijke dankte hem met vriendelijke
woorden.
Het viel den kellner op dat de abt zeer lang
zaam liep, doch dat kwam hem. den leeftijd in aan
merking genomen niet zoo vreemd "oor.
Hij verwijderde zich dus en was weer op do be
nedenverdieping toen de geestelijke de deur der
kamer binnentrad.
Het was half zes.
Cecil zat voor den haard entaarde op de gloeiende
kolen; hij wciischte wel, dat hij den tijd vleitgols i
had kunnen geven en dat liet onaangename gesprek I
net lord Chutterly reeds voorbij was toen eensklaps I
de deur zonder ge'druisch werd geopend Hij gevoelde I
als bij instinct dat hij niet meer alleen was en hij zag om.
Droomde hij 1
Had hij zóo lang over het drama van Salton na
gedacht, dat zijn brein hem een visioen voorspie
gelde van dor. man, die daarin een hoofdrol had
gespeeld. Een onbestemde angst hiel hem de keel
als dichtgeschroefd.
Daar vóór hem stond de eerbiedwaardige patriar
chale gestalte, die zoo dikwijls in de plaatselijke
bladen beschreven was eu die Beatrix hem zelf,eerst
drie dagen geleden, als haar gevreesden vijand had
aangewezen.
Cecil was geen lafaard ontelbare, ontelbare malen
had hij in verre landen wilde dieren moeten be
vechten, elk gevaar had hij moedig in de oogen
gezien, maar bij bet aanschouwen van dezen zonder
lingen bezoeker verstijfde hem het bloed in de
aderen. 1 lij trachtte te spreken om den indringer te
vragen wat deze verlangde, maar zijn bevende lippen
lieteu geen geluid door. Zijn ledematen schenen als
verlamd. Het was hein onmogelijk, naar het schel
koord te grijpen dat aan het andere einde van de
kamer hing. Zijn oogen werden met bijna magne
tische kracht door den binnentredende tot zich ge
trokken.
Ik ben gekomen om je mijn antwoord te brengen
zeide hij. Luister. Ik trotseer je, iets tegen mij te
doen, want wanneer ik deze kamer verlaat, dan
zult gij machteloos zijnzie maar.
Kón seconde lang fonkelde er iets als staal voor de
oogen van Cecil Monk ton, en hij voelde een heftige
stekende pijn in zijn borst.
Hij wist, dat hij een messteek had ontvangen.
De verlamming, het gevolg van den schrik, maakte
hem machteloos tegen eeu vijand, die hem anders
niet zoo gemakkelijk overwonnen zou hebbenhij
slaakte een kreet, doch zóo zacht, dat die niet buiten
de kamer kon gehoord worden, toen zonk zijn hoofd
achterover, zijn oogen vielen dicht en als levenloos
bleef hij in zijn fauteuil liggen.
Eeu zegevierende grijnslach kwam op het gelaat
van Ohatterly.
Zijn werk was volbracht.
Hij wachtte nog een oogenblik om te zien of zijn
slachtoffer nog eenig toeken van leven gaf, maar
Cecil verroerde zich niet meer en zijn gelaat werd
reeds loodkleurig.
Nu had Chaiferly geen tijd te verliezen.
Hij rukte pruik en baard, die heiu zoo onkenbaar
maakten, af, trok het lange priesterkleed uit en
lamp aanvankelijk $327 per jaar, tegen 98
thans, en deze prijs is aanzienlijklager, dan
in bijna al de steden in Amerika, waar eigen
beheer is. Sommige steden geven weliswaar
een nog lager cijfer op (als 40 of 50)
per jaar, maar in alle gevallen, waarin deze
pbenomenale cijfers worden vermeld, zijn,
zonder onderscheid, eenige belangrijke fac
toren van de wezenlijke kosten buiten reke
ning gelaten.
De heer Foote beweert, dat er in de Ver-
eenigde Staten geen enkele stedelijke gas-
aanleg bestaat, die het particulier kapitaal
niet bereid zou zijn over te nemen en te
exploiteeren voor denzelfden prijs, welken de
exploitatie nu aan de gemeente kost en met
behoud voor deze van al haar baten en voor
rechte...
Als nu dat het geval is, dan bewijst zulks,
dat liet algemeen gevoelen onder de kapita
listen is, dat er altijd nog ruimte overbluft
voor eenige winst door zuiniger beheer. En
uit het aantal inrichtingen in gemeentelijk
beheer, die in particuliere handen zijn over
gegaan, valt af te leiden, dat de meerderheid
der overblijvende dezen weg zullen zoeken,
wanneer zij op het gebied van dat beheer
genoeg ondervinding zuilen hebben opgedaan.
Nu moge Amersfoort met Amerika weinig
meer gemeen hebben dan de vier beginletters,
toch valt uit het bovenstaande wel iets af te
leiden, misschien veel te leeren.
LUX.
ATJKH.
Maandag werd uit Batavia aan het Nieuws
van den Dag geseind
»Er is twijfel over de richting van de vlucht
van Toekoe Oemar.
«Kolonel Stemfoort is met een bataljon in
de Retiengbaai scheep gegaan om hem in
Loliong te zoeken."
Maandagavond werd het volgende officieele
telegram medegedeeld.
«Eergisteren vijand verdreven voorbij Se-
neng in de heuvels ter weerszijden van het dal
van Lamteb. Toekoe Oemar's benden ver
spreid vooral bij Tjagoe tegenstand onder
vonden.
«Gesneuveld t-en Amboineesch fuselier
gewond 2 Europcesche fuseliers en 44 in-
landsche militairen.
«Toekoe Oemar gevlucht naar Lehong, een
landschap op de N.W. kust van Atjeh ten
zuiden van Lepong, waarheen kolonel Stem-
vertoonde zich nu in zijn gewone kleeding. Zijn ver
momming, kleederen zoowel als pruik en baard,
wieip hij in don hoek van de kamer, doch nu
stond hij voor een bezwaar, waaraan hij nog niet
gedacht had.
A's abt droog hij een d.iekanten steekhij had
I vergeten een ander hoofddeksel mee te nemen en
I hij kon toch niet bloodshoofds het hotel verlaten
j dat zou achterdocht wekken. Hij keek de kamer
rond en slaakte een vreugdekreet, ioen hij aan een
I kleerenstandaard bij de deur, eeu hoed van zijn
slachtoffer zag hangen. Dien zette hij op, verliet
vervolgens de kamer, sloot de deur eu nam de sleutel
mee.
Het toeval diende hem.
Er was juist table-d' höte, zoodat gasten en reizigers
in de eetzaal bijeen waren en Jord Cbatterly niemand
ontmoette, noch in de gangen noch in de vestibule
ook de portier, die dagelijks zooveel menschen in
en uit zag gaan, sloeg weinig acht op hem.
Met bewonderenswaardige zelfbeheersching richtte
hij nog een onverschillig vraag tot dezen, ging toen
de straat op, wandelde rustig tot aan den hoek
van een zijstraat, riep daar een rijtuig aan, stapte
I in en beval den koetsier naar het Noorderstation te
1 rijden.
Toen hij daar aankwam, wachtte een knecht uit
i het hotel, waar lord Cbatterly gelogeerd had, hem
reeds met zijn bagage.
Wie zou dezen voornamen reiziger verdacht hebben
van den moord, die eerst laat den avond in de rue
I de Richelieu otndekt werd?
Toen de kellner na op zijn herhaald kloppen
geen gehoor gekregen te hebben, de kamerdeur van
j inr. March opende en daar den logeergast voordood
j in zijn stoel vond, stapte lord Cbatterly te Calais uit
den trein, wandelde naar de. kade en begaf zich aan
boord van een stoomboot, die hem naar Dover zou
1 overbrengen.
I l Wordt vervolgd)
