Donderdag 25
Februari 1897.
No. 4644
46e Jaargang.
Toynbee-werk.
Stadsnieuws.
Uitgave
firma A. H. VAN CLEEPP
te Amersioort.
Verschijnt Maandag- en Donderdagnamiddag met gratis Zondagsblad. Abonnement per 8 maanden ƒ1.—Franco
per post ƒ1.15. Abonnement alleen op het Zondagsblad voor Amersfoort 40 ct., voor het binnenland 50 ct. pei
8 maanden. Advertentiën 16 rogels 60 ct.elke regel meer 10 ct. Groote letters naar plaatsruimte. Legale-,
offleieële- en onteigeningsadvert. per regel 15 ct. Reclames per regel 25 ct. Afzonderlijke nummer» 10 cent.
Dienstaanbiedingen en aanvragen, uitsluitend voor- en betreffende den werkenden stand, van minstens 5 regels, In het
Zondagsblad, per regel5 cent.
Bij advertentiën van buiten de stad worden do incasseerkosten in rekening gebracht.
Bureau
KORTEGRACHT56
Telephooii 19.
Bij dit nummer behoort
een Bijvoegsel.
Nu aanstaanden Maandagavond de «Volks
leeszaal" in liet voormalig schoolgebouw aan
de Koestraat geopend wordt eu daarmee
eindelijk eens een poging wordt gewaagd
voor een zoo hoogst nuttige zaak, is een
woord over hetgeen men «Toynbee-werk"
noemt, wellicht niet geheel misplaatst. Mis
schien brengt het sommigen er toe om de
zaak moreel, anderen om haar financieel te
steunen en zóo bij te dragen tot het volko
men slagen van hetgeen nu nog slechts een
proef is.
leder kent Londen, althans bij name, en
weet, dat de bevolking dier wereldstad uit
al zeer verschillende bestanddeelen is saam-
gesteld. Kan het anders, dan dat bij een
populatie, grooter nog dan die van heel ons
vaderland, de grootste rijkdom naast de groot
ste armoede wordt aangetrollen, een armoede
van welke wij ons schier geen denkbeeld
kunnen vormen, óok al lezen we trouw de
mededeelingen dienaangaande indeEngelscbe
tijdschriften, welke nu reeds bijna een kwart
eeuw hart en geweten van de meerbedeel-
den trachten wakker te schudden en wakker
te houden.
Het moge vreemd klinken, doch het is een
feit, dat uit een onderzoek bleek, dat slechts
zeer weinig kinderen in die wereldstad een
levende koe hadden gezien of een kool
hadden zien groeien en dat waren nog
schoolkinderen, niet eens de «wandelende
lompen", die men ook buiten de armen
wijken aantreft, inderdaad opgroeiend voor
galg en rad.
Het moge ongelooflijk schijnen, maar een
feit is het, dat menig kind sprak van «den
vreemden man die altijd van Zaterdag- tot
Zondagnacht thuis was"; en deze man wasde
vader, een dokwerker, die van Maandagoch
tend vroeg tot Zaterdagavond laat voor een
karig loon ver van de zijnen aan de dokken
zwoegde.
Het moge als overdreven voorkomen, dat
in Üost-Londen duizenden en duizenden ge
brek hebben aan licht en lucht, aan voedsel
en kleeding, aan dek on huisraad (gezwegen
nog van onbekendheid met natuurschoon,
muziek, tooneel en al hetgeen het leven lot
leven maakt) maar Booth's Darkest London
heeft daarvan wel alles gezegd. En zijn do
vaders zoo gelukkig, werk te hebben, dan is
bun dagtaak van 1 Januari tot lil December
wel altijd de zelfde eentonige, maar bij het
gemeenschapsleven dat in Engeland bloeit,
is hun lot toch nog oneindig beter dan dat
der hunnen thuis.
Een van de eersten, die zich het droevig
bestaan hebben aangetrokken van de onge-
lukkigen in Oost-Londen, was Oetavia Hill,
die reeds in 1850 begon met huisbezoeken
af te leggrp en van haar grootere ontwik-
ling mee te deeleu aan de armen van geest.
Nu omstreeks 23 jaar geleden werd haar
arbeid met nieuwe kracht opgenomen door
den Anglicaanschen geestelijke Samuel Har
nett en zijn echtgenoote Harriet. Zij toonden,
in het hartje van de beruchtste wijk van Lon
den, Whitechapel, wat de samenwerking van
man en vrouw vermag eu wisten het ver
trouwen der armen te winnen. In tal van
geschriften, steeds gemeenschappelijk gestold,
wisten zjj te wijzen op de wonde plekken
en zoo mochten zij er in slagen, dat liet
doelloos medelijden van het schatrijke West
end, het kwaadkweekend weldoen van hen,
die als de nood zeer hoog gestegen was
eenige honderden ponden sterling gaven,
maar nimmer vroegen of er ook duurzame
meer bevoorrechten, geestelijk en geldelijk.
Zij beseften alras, dat de armen van geest
oneindig meer onder den invloed zijn van
hun gevoel dan van hun redezij gingen
daarom zelf de zeer kleine huur ontvangen
van bet huisje met éen kamertje, dat zij voor
de armen hadden doen bouwen en wezen,
nadat zij zich een plaatsje in de harten dier
misdeelden hadden weten te veroveren, op
zindelijkheid en al die zaken, welke de armen
nauwelijks bij name kenden.
Tot dusver had men in Engeland de
armoede trachten te bestrijden langs weten-
schappelijken wegbalen papiers waren vol
geschreven en volgedrukt met ellenlange
vertoogenen mot statistieken van verschillende
Kilometers lengte. Tegenover deze theoreti
sche bestrijding stelden zij een practische.
Trots allen tegenstand gingen ze voort met
hun liefdewerk en terwijl de geldelijke bij
dragen uit West-Londen afnamen, verwierven
zij aanhangers onder de jonge studenten en
jeugdige onderwijzers in het Oosten der stad.
Toen was hun zaak gewonnen.
Onder deze helpers is wel het meest be
kend Arnold Toynbee (geboren in Augustus
1852, overleden in Maart 1883) die sinds de
lente van 1873 aan de Universiteit van Oxford
studeerde en aangetrokken door de ver-
toogen der beide Burnetts alras zijn
vacantiën ging doorbrengen in Whitechapel
om in die vreeselijke plaats-zelf de leef- en
denkwijze der bewoners te bestudeeren, hen
teleeren kennen, en hun vertrouwen te winnen
om hen daardoor te kunnen dienen van zijn
kennis. Sedert zijn huwelijk, in October 1878,
stond zijn vrouw hem daarbij trouw ter zijde
wat te meer noodig was, omdat hij leeraar
in de Staathuishoudkunde aan Balliol-college
was. Elk vrij oogeriblik echter wijdde hij aan
zijn heerlijke taak en hij stond op het punt
een «Te huis" voor zijn beschermelingen te
zien verrijzen, toen de dood hem in Maart
83 wegrukte.
Eén lezing van Barnett over bet streven
van Toynbee, te Oxford gehouden, en diens
lievelingsdenkbeeld kon worden uitgevoerd
en zoo werd reeds in 1885 Toynbee-liall ge
opend, vlak naast het kerkje van Barnett, in
het hartje van het. vreeselijke Whitechapel.
Toynbee-liall is een Hoogescbool voor het
volk en en tegelijk een leerschool van vriend-
schappelijken omgang tusschen de verschil
lende standen, wier grens men niet wil doen
verdwijnen dat ware krankzinnig socia
lisme doch waarin men tracht de kwade
jevolgen dier grens op te hellen.
In Toynbee-liall vinden twintig studenten
oor weinig geld een zeergeriellijk maar hoogst
lenvoudig te huis, doch zij moeten dan ook
onderricht geven en dit onderricht bestaat
in voordrachten over onderwerpen, waarnaar
ile bezoekers hen vragen, soms zeer grondig
maar altijd echt populair. Zij worden nu
reeds sinds jaren bijgestaan door tal van
mannen en vrouwen (zoogenaamde associates)
die zich met hen beijveren, levenswijsheid,
levensvreugde en levensmoed te brengen in
het sombere Whitechapel.
Het onderwijs heeft volstrekt geen kleur
en omvat letterlijk alles; ook zijn reading
parties (jees-cursussen) ingericht, worden
kunstbeschouwingen gehouden, wordt muziek
gemaakt en aan moeders eenige hygiënische
kennis verschaft, welke den kinderen ton
goede komt. Aan fabrieksmeisjes wordt een
vriendelijk «avondtehuis" verschaft, waar zij de
lieflijkheden des levens leeren kennen, welke
uit het duister tot het licht voeren. Aan
dochters van de uit dit huis bekende werk
lieden worden goede betrekkingen bezorgd en
deze dienstmeisjes staan onder toezicht, tot zij
huwen. Men schenkt hun genoegens op hun
uitgaansavonden, bevordert hun spnarlusten
hun zin voor goede lectuur.
Men houdt hun voor, dat voor het zelfde
geld heel wat meer en heel wat beter kan
gekocht worden dan liet zoogenaamd»
houd-mij-in-het-leven-vocdse), zonder eenig
extraatje, dat moedor Natuur toch zoo rijke-
bruikwant een feit is het, dat de slechtst
gevoede het meest komt onder de macht van
den alcohol-duivel.
Zoo, of op die wijze althans, werkt Toynbee-
liall te Londen en van lieverlede werd oil
nagevolgd in Amerika en België en later
(sinds 1893) in Nederland, na in den Gids van
Januari en Februari 92 door prof. mr. W.
van der Lugt te zijn ingeleid.
Gelijk honderden wegen naar een zelfde
plaats voeren, zijn er honderden wijzen
waarop de «persoonlijke bemoeiingen van
meer ontwikkelden in 't belang der minder
ontwikkelden" gelijk het Nuts-rapport
deze zaak noemt kunnen worden te werk
gesteld.
Bovenal bedenke men, dat bij de bezoekers
van zulk een Tehuis onder welken naam
dan ook die inrichting worde geopend
minder het gebrek aan geld dan wel het
gemis aan ontwikkeling voorzit. Men moet
hen niet verharden, doch verteederenhen
lust doen krijgen naar kennis, waarvan zij
practiscb nut kunnen hebbenmen moet
voor het wantrouwen tegenover de meer be
voorrechte klassen vertrouwen weten te kwee
ken en het zelfvertrouwen doen herleven
men moet geen botsing tusschen - maar
samensmelting van de standen in het leven
trachten te roepen. Immers hervorming van
den mensch door de verheffing van het in
dividu zal de sociale misstanden doen ver
dwijnen.
En moet niet elk mensch, dat zedelijk of
verstandelijk hooger staat dan zijn mede-
mensch, althans trachten dien ander op te
hellen
Aanstaanden Maandag wordt hier aange
vangen niet Toynbee-werk in de voormalige
school aan de Koestraat. Eenigen hebben
zich reeds bereid verklaard om aan dezen
arbeid deel te nemen mogen nog velen ge
vonden worden, die van de renten der hun
toevertrouwde gaven willen meedeelen aan
de minder bevoorrechten.
Hoe men zich voorstelt, hier ter stede in
Toynbee's geest te arbeiden
Van de voormalige school in de Koestraat
worden twee lokalen, eenvoudig doch ge
zellig ingericht, in gebruik geuomen. Een is
de Volksleeszaal, eiken avond van 7 tot 10
geopend 's Zondags ook van 1 tot 4. Daar
bevinden zich eiken avond eenige personen,
die met de bezoekers en bezoeksters praten
en van gedachte wisselen over datgene,
waarin dezen belangstellen of kunnen be
langstellen. Wie daartoe geen lust gevoelt,
kan zich bezighouden met het lezen van
tijdschriften, couranten en boeken, daartoe
welwillend door eenige voorstanders afgestaan;
weer anderen kunnen zich daar ook ver
maken met biljarten of met eenig ander spel
kortom ieder is daar even vrij in de keuze
om zijn tijd te besteden, als om er te komen
en te gaan, wanneer hij of zij wil. Toege
laten wordt een elk boven 17 jaar en die
éen cent per week betalen wil. Men is niet
verplicht iets te verteren thee of koffie is
echter tegen éen of twee centen per kop
verkrijgbaar.
In de tweede zaal wordt den vrouwen
- zoo zij dat wenschen - onderricht gegeven
in mazen, breien, verstellen, kortom haar
hulp verstrekt bij alles, waarmede de be
zoeksters tot hen komen, die met de meeste
welwillendheid bereid zijn om te helpen,
hetgeen een gezellig praatje of het voorlezen
nuttiger en aangenamer te doen zijn.
Maar om tot de overtuiging te geraken,
dat hier een «Huis" laat- me het zoo
noemen, 't klinkt zoo vertrouwelijk nut
kan sticht ;n, zijn twee dingen noodig: de
bereid vaardigheid van velen om de bezoek
sters en bezoekers ten dienste te staan, en
de belangstelling van deze laatsten dit
juist moet den doorslag geven.
Komt dus, gij vrouwen en mannen, wier
gezond verstand, wier wil tot het goede,
eenigszins geleid en levendig gehouden, u
zelf en zoovelen ten zegen kan strekken;
toe, blijft niet weg en geeft in ruil voor de
hartelijkheid, waarmede men u wacht in
«Uw Huis", uw belangstelling, wat vuur en
wat leven, bezield door den lust om ten
minste dat te willen leeren kennen, waartoe
u de gelegenheid wordt opengesteld, en ook
hen, die gereed staan orauer hartelijk wel
kom te heeten.
Ook gij, werkgevers, en gij allen, die het
goed meent met uw oni>rgeschikten, spoort
hen aan om eens een kijkje te gaan nemen;
een opwekkend woord uwerzijds vermag
zoo heel veel, vooral waar het onbekende
zoo licht onbemind is.
Laten we, door samenwerking, van anderer
en ons eigen leven trachten te maken het
schoonste en het beste, dat er van te maken
is. Waarom zouden we daartoe niet alle
krachten inspannen? Waarom onverschillig
heid en wantrouwen waarom van dezen kant
een «ik heb niet met die nieuwigheden op",
van de andere zijde een «ze kunnen het
wel zonder mij af"?
Er is zoo velerlei waaronder we in ons
leven, al kost het nog zoo veel, deemoedig
het hoofd moeten buigenieder heeft zijn
strijd te strijden, de een wat meer, de ander
wat minder in het openbaar. Veel leed zou
echter voorkomen worden, veel wat we dra
gen moeten, zou ons minder zwaar vallen,
wanneer we de lichtpunten wilden zien, die
zich op ons pad vertoonen.
Ziet ze, wilt ze zien, óok in het Toynbee-
werk, dat ten zegen kan worden voor Amers
foort.
SUZE FREDERIKS—
Van Cleepp.
Hel Kon. besluit, waarbij, ter uitvoering
van de Kieswet, de kiesdistricten zijn ver
deeld in slemdistricten, is thans uitgevaardigd.
De gemeente Amersfoort is daarbij "ver
deeld in 3 stemdistrieten, te weten
1. Het gedeelte van wijk A gelegen tus
schen de Arnhemsche en de Utrechtsclie straat;
wijk E geheelhet gedeelte van wijk F ge
legen tusschen de Krankeledenstraat, de Bree-
destraat. de Laugegracht. de Lieve Vrouwe
straat en de Langestraatwijk G geheel.
2. Wijk D geheelwijk F verminderd
met de perceelen tusschen de Krankeleden
straat, de Breed estraat, de Langegracht, de
Lieve Vrouwestraat en de Langestraat; wijk
H geheel.
3. Wijk A verminderd met de perceelen
tusschen de Utrechtsclie en de Arnhemsche
straat, en de wijken B, C en I.
De verdere tot het kiesdistrict Amersfoort
behoorende 15 gemeenten vormen elk éen
stenulistrict.
Deze gemeenten zijn: Aehttienhoven, Baarn,
De Bildt, Bunschoten, Doorn, Eemnes, Hoog-
j land, Leusden, Maarn, Maartensdijk, Soest,
een mooi verhaal niet uitsluitmen hoopt t Sluulenburg, Westbroek, Woudenberg en
er dan ook vele dienstboden, burgerdochters, I Zeist,
kortom alle vrouwen, wien het ernst is om
hun vrijen tijd nuttig en aangenaam te be
steden, te 2ienook jonge handwerkslieden,
kantoorbedienden, enz.
Slaagt dc proef, komt men tot de ervaring
dat het zoogenaamde Toynbee-werk ook bier,
in onze stad. iu vruchtbare aarde valt, dan
zal men niet alleen niet lust en ijver op den
Bijgekomen zijn dus: Westbroek en Aeht
tienhoven, De Bildt en Maartensdijkafge
gaan isRenswoude, dat thans onder Wijk
bij Duurstede behoort.
Van bevoegde zijde verzoekt men ons het
volgende mede te deelen omtrent de talrijke
collecten, welke in den laatsten tijd. meestal
c.miillujl, ,1,11. i lili ...llllill lu^ll i ij
rbetering mogelijk was, werd vervangen lijk biedt. Eu juist hierdoor voorkomt men dan nog op velerlei wijzen deze avonden voor gingen, worden gehouden, «met voorkennis",
door meer blijvende belangstelling van de 1 zooveel drankgebruik en daardoor drankmis-I allen, die de I-'--1— L-•J
ingeslagen weg voortgaan, inuav men hoopt ten behoeve van elders gevestigde Vereeni-
velerlei wijzen deze avonden voor I gingen, worden gehouden, «met voorken
lokalen bezoeken, voortdurend I zooals de advertentiën zeggen, maar
