t
Damastzijde 65 cent
uren om tint "dubbeltje op le halen en na 4
jaar hadden ze zóo een kapitaaltje van f350
vergaard, waarvan zij de meest noodzakelijke
levensbehoeften kochten, die zij tegen de
prijzen, welke zij ook elders moesten besteden,
onderling verkochten in een huisje aan de
Paddesteeg.
Het beginsel der coöperatie was er, en
evenals Rome - dat wereldheei-scheres werd
ontstond uit éen hutje aan den drassigen
oever eener rivier, groeide ook deze zaak.
Bij bet einde van 1845 was het aantal
deelnemers van 25 gestegen tot 74, bedroeg
het kapitaal f2500, het debiet f800 en de
winst f225in 1891 bedroeg het ledental
11 647, het kapitaal f4 700000, het debiet
f3 700000 en de winst ruim 6 ton.
Thans zijn in Engeland en Schotland twee
coöperatieve groothandelsver igingen, te
Manchester en te Glasgow, "ie Manchester
bedroeg volgens de laatste berichten, van
Juli tot October 1897 in die 3 maanden
het debiet 30 millioen, te Glasgow 36 milli-
oen en in Engeland is de coöperatie velen
ten zegen. Toen dan ook in 1894, bij het
50-jarig bestaan der coöperatie, te Rochdale
het gewone jaarlijksche coöperatie-congres
werd gehouden, zette men den eenig over
geblevene van de 25 die in 1844 begonnen
waren, op een gouden stoel en zeide tot hem
«niemand verdient meer dan jij op een troon
te zitten".
Werd in het eerste jaar 21/2°/0 of f7.50
der winst gebruikt voor onderwijs, in 1891
kon men daarvoor reeds besteden 113 000.
Elders viel een oud werkman neer onder
~'J^ljn te zware bevrachtingzijn weduwe en
weezen bleven onverzorgd achter. Toen
vormden 90 zijner kameraden, van wie slechs
éen kon lezen en schrijven, een coöperatieve-
klecrmakersvereeniging en ook deze bloeide.
Eén hunner ontmoette spr. verleden jaar
op het coöperatief-congres te Parijs, een
andere dit jaar op het congres te 's-Graven-
hage.
Zóo ontstond de «arbeids-maatschap" en
werd besvezen, dat, als de werklieden elkaar
steunen en begrijpen en hun chef vertrouwen,
zij kunnen komen tot ongedacht groote
dingen.
Coöperatieve-vereenigingen hebben nog
dit voordeel, dat zij niet méér behoeven
in te slaan dan zij vooraf weten noodig te
hebben, wijl elk der gezinnen die er lid van
zijn, weet wat het wekelijksch gebruikt.
De coöperatie laat het niet bij praatjes
docb geeft feitenzij wil een eind maken
aan het ellendig beginsel «des eencn dood,
des anderen brood" en doen terugkeeren
tot het »hebt uw naasten lief als uzelven."
Juist een uur nadat de vergadering was
geopend, gaf de inleider gelegenheid tot
debat, onder opmerking, dat oppositie wan
hopig was en debat gewoonlijk warme
hoofden en koude harten maakt.
Spr. eindigde met de belofte, in de eerste
helft van Januari terug te zullen komen om
kennis-te maken met de toestanden te Amers
foort en om daarna gelegenheid te geven
hem te raadplegen aan hen, die zouden wil
len toetreden tot een coöperatieve winkelver-
eeniging hier tei stede, van welke spr. zich
sterk* maakte dat deze hier wel zou komen.
Na heropening dor vergadering vroeg de
heer D. Gerritsen het woord, echter niet om
te discussieeren, wat toch tot niets zou leiden,
waar de meeningen zóo sterk tegenover el
kaar stonden.
Er is, zeide spr., gewaagd van armoede als
gevolg van lage ioonen; waar nu de spoor
wegambtenaren van wie deze beweging
uit gaat erkennen dat zij te lage Ioonen
hebben, is hun slechts éen weg open en deze
is niet te conspireeren legen den winkelstand
maar te coöpereeren tegen de spoorweg-di-
rectiën door van rlezen te vragen beter be
zoldiging.
Spr. schroomde niet deze poging tot stich
ting hier ter stede van een winkel van «Eigen
Hulp" ronduit te noemen oen poging tot
moord op den nijveren middelstand, die hier
toch reeds in zóc weinig gunstige conditie
is. Is de middelstand hier vernietigd, dan zal
het gevolg zijn, dat de sporen hier minder
te vervoeren zullen hebben en daardoor een
overcompleet ontstaat aan ambtenaren. Zij
bedenken dit wel.
De inleider sprak bijna uitsluitend over
Engeland, waar zeker veel armoede heerscht,
óok door het sweating-systemdoch wat
geldt voor de groote arbeids-centra, geldt
nog lang. niet voor Amersfoort, met zijn
eigenaardige bevolking enkelen, die weinig
meer dan even rond kunnen komen (de mi
litaire- en burger-beambten en zeer weinige
neringdoenden, bijna 3/4 der bevolking) en
daarnaast zeer vele beslist armlastigen. Een
cööperatieve-vereeniging zal liier onnut stich
ten en den reeds zoo droeven toestand uög
onhoudbaarder maken.
Indien spr. den spoorwegbambtenaren een
raad mocht geven, dan zóu het deze zijn
wreekt u niet op de neringdoenden, maar
wreekt u op uwedirectiën en laat zelf coöpe
ratieve spoortreinen Joopen.
En niet de spoorweg-ambtenaren zullen
genieten van. de zoo breed uitgemeten voor-
deèlen der coöperatie, maar juist zij, die niet tot
c sporen beïiooren. Ook in DeoHaag heeft
niet de werkman, doch hebben de echte en de
nagemaakt deftige lieden er het grootste
voordeel van. (Bravo's)
De heer Sinnige had de mooie maar zeer
sophistische rede van den inleider rnet ver
bazing aangehoord, doch zou slechts éen vraag
willen stellen en wel dezeheeft coöperatie
hier ter stede werkelijk reden van bestaan?
De inleider bejammerde het, dat er zoo
weinig Broederschap bestond, doch meent hij
werkelijk, dat deze beter zal worden na zijn
aansporing om te coöpereeren
Hier heerscht niet de armoede, de nood
druft van de Engelsche fabrieksplaatsen,
docb de coöperators zullen de kleine win
keliers arm maken, hun gezin ten gronde
brengen en toepassen »hun dood is ons
brood" Spr. kent nok het «charité bien
ordonnée commence par soi-même," docb is
het menschelijk zóo te doen als hier werd
voorgesteld
Spr. herinnert hoe «Eigen Hulp" in Den
Haag zoo ontzettend veel kwaans stichtte
en nog sticht en hoe daar de leden niet be-
hooren tot het proletariaat.
En als de zoogenaamde dividenden zijn
uitbetaald, dan zal mevrouw zich tooien met
een mooiere hoed en mijnheer zijn winter
jas nog wat fraaier doen maken, alles ten
koste van den winkelier, die heusch niet
zooveel winst behaalt, doch daarentegen dag
en nacht werkt en zwoegt en slaaft om
voor zijn gezin te kunnen zorgen.
Doorgevoerd in den zin, door mr. Slote-
maker geschetst, zou welhaast te Amersfoort
wezen éen bakkerij, éen schoenmakerij, éen
kruidenierswinkel, en zoo zou rnen feitelijk
komen tot een socialistische toekomststaat
waarover slechts de Staat het albeheer voerde.
(Bravo's).
De inleider beantwoordde nu beide sprekers
en zeide, dat hij als knaap te Nijmegen
woonde in den tijd waarin daar de spoor zou
komen. Men vierde toen feest en erkende dat
de spoor er was ter wille van de stadzoo
leeft en bloeit ook Amersfoort door de
spoor en zijn de spoorwegambtenaren er niet
ter wille van de burgerij,
Die ambtenaren zijn thans genoodzaakt om
hun positie te verbeterenzij kunnen niet
vragen om hooger loon, want de Direc-
tiën zullen zeggen, dat er liefhebbers genoeg
zijn. Zij moeten dus wel zelf de hand aan de
ploegslaan om te komen tot beter levenscon
ditie. (Een stem ja, ten koste van den winkel
stand).
Spr. durft daarentegen beweren, dat de
winkelstand beter zal worden door de coö
peratie.
Men heeft gezegd »Eigen IIulp" te 's-Gra-
venhage drijft op de groote hanzen. Spr kan
verklaren, dat dezen de zeer geringe minder
heid vormenvan de 5000 leden, die een
debiet veroorzaakten van 1*/2 millioen d.
i. dus dooreengenomen f1 per lid en per dag
verbruikten slechts zeer weinigen voor
f800 en de overgroote meerderheid voor f300.
Spr. had een dergelijk debat te Bergen-
op-Zoorn en vroeg toenhoeveel winkeliers
zijn hier Antwoord 400. Hoeveel worden er
rijk, d. i. kunnen zich retireeren op hun
50ste jaar? Antwoord: 3. Hoeveel slijten een
burgerlijk bestaantje, d. i. zijn genoodzaakt
tot hun 70ste jaar te blijven lobben
om eerst dan hun zaakje over te doen
aan zoon of neef over en bij dezen te blij
ven inwonen tot de dood hen verlost
uit hun eigenlijk ellendig leven Ant
woord: 100. De rest, of 297 hunner, be
hoorden dus tot dié categorie welke steeds
leeft op den scherpen kant van een scheer
mes, die, waaruit de faillissementen voor
komen, lieden dus die alles opofferen om
maar staande te blijven.
Toen dit debat plaats vond, telde Den
Haag 4000 leden en de coöperatieve winkel-
vereeniging had voor hun bediening 120
employe's, d. i. niet bedienden of knechts.
Spr. deelde nu mee hoe die employe's een
zeer fatsoenlijk bestaan hebben en er zelfs voor
hun toekomst wordt gezorgd.
Ware er toen te Bergen-op-Zoom een
coöperatieve winkelvereeniging geweest, die
3 winkeliers waren niet rijk geworden, doch
de tobbers, zooveel grooter in aantal, hadden
eee fatsoenlijk bestaan gevonden als employé
bij »Eigen Hulp". En ook hier kunnen de
overbodige winkeliers worden aangesteld als
employé van »Eigen Hulp".
Het is ook niet noodig, dat die3rijkwer
dennoodig is, dat ieder kan voorzien in
zijn behoeften. Meer, is onnoodige weelde.
Zoo'n voorbeeld, zeide spr. put echter de
qumstie niet uit.
Men wierp spr. tegen, dat »Eigen Hulp"
zooveel kwaad stichtte in Den Haag. Dat is
onwaar zelfs in nieuwe straten, die niet wor
den gebouwd om er winkels in te hebben,
komen deze. (Eenstem ja, doordien men de
winkeliers uit de oude stad verjaagt).
Men heeft gezegd, dat do rijkaards verzot
zijn op de 15 a 16% winst-uitkeering en dat zij
daarom bij »Eigen Hulp" koopen; ook dit is
onwaar. De rijkaards koopen alleen in groote,
'elvoorziene en mooi geëtaleerde winkels, en
spr. is er van overtuigd, dat ieder hem zal
toestemmen dat de winst, die toch niet te
behalen is on erwten en boonen, juist moet
komen van ae weelde- artikelen. De rijkaards
maken het daardoor dan ook goed voor de
minder bedeelden.
De heer Laurens Luycx zeide nu, met te
zijn opgeleid om lange redevoeringen te no.i-
den. Hij hoorde wel de lange rede aan /an
den inleider en heeft die hem in menig oj>-
zicht onvoldaan gelaten, niet het minst om
dat hij om het onderwerp heen sprak, iet
meest heeft het spr. bevreemd dat de m ci
der zoo volkomen gezwegen heeft over elke
schaduwzijde. De neeren Gerritsen en in
nige wezen wel op de zeer groote schaduw
zijden en spr. sluit zich niet alleen volkomen
aan bij het door hen gezegde, maar zag ook
zeer zwarte schaduwen. Ook spr. huldigt
niet de leer »óte toi de la que je m'y mette
Als iemand overtuigd is van de deugde
lijkheid zijner beginselen, dan voert hij die
beginselen ook door tot in de alleruiterste
consequentie. Als men overtuigd is van
het waarachtige nut van coöperatie dan
moet men ook de coöperatie doorvoeren tot
in het uiterste en zoo zalmen er toe geraken,
dat elke plaats van ons land krijgt slechts
éen groote winkel van »Eigen Hulp". Heelt
men dit bereikt, dan heeft men den ge-
heelen winkelstand vernietigd.
Weet men wel, wat dit zeggen wil?
De winkelstand is de buffer tusschen groot
handel en verbruiker.
De winkelstand is de kracht der natie.
De winkelstand in een land als het onze
is de groote dobber waarop alles drijft.
Vernietigt men den winkelstand, dan ver
woest men de maatschappij, die men voert
tot socialisme en anarchie.
«Eigen Hulp" zal een ramp zijn voor
Amersfoort.
Vooral kan spr. niet begrijpen hoe de spoor
wegambtenaren zich zóo op den voorgrond
stelden. Voert men het principe consequent
door, dan zal hier mettertijd éen groote win
kel wezen en export zoowel als import zal
daardoor aanzienlijk afnemen. Wat zullen dan
de Directiën der Spoorwegmaatschappijen
zeggen Zullen zij niet beginnen met een
aantal hunner ambtenaren te ontslaan
Er zijn hier vele spreekwoorden gebruikt,
doch aan éen wil spr. nog herinneren en
wel aan«wiens brood men eet, wiens woord
men spreekt".
(Bravo's).
Mr. Slotemaker, repliceerend, herinnerde
aan Falb en diens weervoorspellingen en
zeide, dat de voorspellingen aangaande «Eigen
Hulp" ook wel zouden blijken te wezen die
van een broodetend profeet. Spr. hecht vol
strekt niet aan voorspellingen.
Het is ook niet zeggen of Amersfoort al
dan niet onder de coöperatie zal lijden, doch
in Engeland is gebleken dat coöperatie voor
deel bracht. (Een stemaan enkelen
De winkels/ancf is de buffer, vervolgdespr.
en niet de winkelier is dat, en de winkelier
wordt beter van coöperatie Maar ook die
buffer kan verdwijnen spr. acht die niet
noodig.
Kapitaal en werkkracht mogen niet langer
vijandig tegenover elkaar staan en juist dooi
de coöperatie wordt het kapitaal de dienaar
van iedereen. De coöperatie leert: woest
mensch, weest mensch voor en mot elkaar.
De coöperatie verjaagt den struggle for life
en maakt onnoodig élke poging tot wegtrap
pen van don buurman urn in zijn plaats den
kost te kunnen verdienen.
Het aangehaalde spreekwoord word hier
volkomen te onpas geoezigd. Nimmer zullen
de spoorvveg-directiën willen, dat hun ambte
naren denken aan het «wiens brood men
eet" want de coöperatie zal juist voordeel
brengen aan de sporen. De coöperatieve
winkels weten bijna precies wat ze noodig
hebben en bestellen dit intijds, waardoor de
spoorweg-maatschappijen hun wagens beter
kunnen verdeelen en door dit meer gere
gelde vervoer in beter conditie komen, daar
zij ook een deel van hun materieel kunnen
afschaffen.
Wat ik u zeide aldus eindigde spr. on
geveer, na een vernieuwde verheerlijking dei-
coöperatie is waarlijk geen utopieën wilt
ge u daarvan met eigen oogen overtuigen,
komt dan naar Den Haag, waar het ideaal
nog wel niet is bereikt, doch waar het stel
sel zoo consequent mogelijk wordt toegepast.
Ik zal u daar gaarne rondleiden en u zoo
veel mogelijk inlichten.
Trots alle bedenkingen der oponeerende
sprekers meende mr. Slotemaker te mogen
blijven volhouden wat hij gezegd had,°lat
coöperatie ten zegen zou blijken ook voor
Amersfoort.
Hierna werd de vergadering omstreeks
half tien gesloten.
Uit den «genster
j yth], toen er 6 regendagen
'ienTgTc tobfu» nfgeloopen jaar.
1 laotsfn kwsrlanl van 18(17 z(jn hier
in 1806, en 15 300 m 1805.
Nationale selliedwedstnjd.
Koi-osvvedstri den, Zondag 2 Januaii
LKtn- Claudius Civ,ha, Maarte, 4
treffers, 46 puntenEendracht, Utrecht, 19
"«SrCiviH. 25 treiter.371/4
P„nt; Ke,„Kochti» trelta, 379 Pnn«n
Dagmedailles: Geweer: J?'
Pautv te Hilversum, 58 punten, b. Buks.
J H. Abeling, te Utrecht, 95 punten.
Niet alleen de tweede adjudant-onderotli-
cier per bataljon en da sergeanten-maioor
titulair bii de Joinpagnièen zullen vervallen,
maar uok de vier sergeanten-majoor admi
nistrateur, bestemd voor bet bij mobilisatie
op te richten depot-bataljon, zullen btj vaca-
ture niet ineer worden aangesteld.
Wii herinneron er aan, dat de retourbil-
ietlen, tusschen 18 December en 1 Januari
genomen, geldig zijn tot 6 Januari en dai
die, welke op of na 1 Januari zijn genomen
geldig zijn tot 30 Januari.
Dat de «Garanten-vereeniging" zicli niet
lan"er beperkt tot het doen geven van too-
neelvoorstellingen, is wel het best gebleken
door de goedgeslaagde kinder-soiree van den
zeer gunstig bakenden Bosco.
Thans heeft zij het Waldhoorn-kwartet
der «Arnhemsche Orkest Vereenigiug" uit-
«enoodigd, aanstaanden Vrijdag hier een
concert te komen geven. De ervaren musici
moesten, gelijk men zich zal herinneren, we
gens ziekte van een hunner, het concert dat
zij hier in December wilden geven, uitstellen.
Wij meenen onzen lezers geen ondienst
te bewijzen en tevens geen indiscretie te
begaan, door hen in voorbaat te wyzen op
liet muzikaal genot, dat hun Vrijdagavond
te wachten staat.
De Arnh. Crt. zegt er van
Zelden is men in do gelegenheid, zulk con voor
treffelijk quartet, uitgevuurd door hoornisten van
don eersten rung, to tioovcn. Allo vier do instru
menten hebben ecu zoldziimo gelijkheid van om
vang in toon en klank. Meermalen «loet liet dan
oo.: donken min ooit uitmuntend uitgevoerd man-
ncn-quartut.
Hot zelfde blad schreef aangaande den solo
violist Runeman, die hier hetzelfde nuinmer
zal ten gehoore brengen
We hoorden ditmaal liet „Concert militaire", van
C. Lipinsky, don tijdgenoot en concurrent van lJn-
gttuim hetgeen echter zóo vriendschappelijk toe
ging, dat deze corypliccen in hol vioolspel te zumen
kunstreizen onderminion en wedijverden une van de
tweoopóon avond door het publiek voor den grootsten
virtuoos gehouden werd. Zulk een vriendschap zal,
psychologisch gesproken, vooral in de kunstenaars
wereld wel tot de groote rariteiten uiogeu gerekend
worden.
Het is een mooi vioolstuk wat ons word voorge
dragen, melodisolt, van martiaal karakter, d. w. r,
een niurseli-melodio met technische uitwerking daar
naast.
We hoorden het den heer R. spolen, uiterst zuiver
iii de moeilijkste en snel voortgaan de intervallen;
zeer positief word do aanvaiigsgodachte in dubbel-
noten aangeheven en doorgevoerd.
De lieer It. heeft iets flinks in zijn optredenhij
pakt zijn te zeggen muzikale redovoeving vierkant
aan en zegt op zijn instrument precies waar 't
daarin op aankomt,
Men begrijpt, dat dusdanige wijze van reprodu-
ceeren voor oen stuk, dat het etiquet„militaire"
draagt, zeer juist van pas kwam.
Maar er is nog meer. Er zjjn in dit concert een
paar zeer frisch-schoone cantilèiies. Die heeft de
heer R. zóo mooi, of boter gezegd met zóo een inooien,
bet hurt van den toehoorder in trilling brengenden,
toon gespeeld, vooral ook op de diepsto snaar, dat,
als do heer R. niet zoo ver van ons had gestaan,
we alleen dfiarvoor hem de hand wel luidden willen
reiken.
Na de jachtpartij door leden en oud-leden
der Hofhouding, de vorige week in de bos-
schen van Soestdijk gehouden, is evenals ten
vorige jure een aantal hazen en konijnen af
gestaan voor de gastelingen in onderschei
dene instellingen van liefdadigheid hier.
Een veldartillerist uit dit garnizoen ver
kocht dezer dagen in een uitdragerij hier ter
stede een uniform manteljas en legde daarbij een
SOOO verschillende kleuren, dessins enz). Franco en rrU ran InioerrerMrrn Qi® ,(lunliteiten en
Dubbele briefporlo naar Zwitserland. Invoerrechten in huk. Stalen ommegaand
Zijde-Fabrieken G. Henneberg, (k k. Hof lever.),- Züiich.
Arts J. Beijers heeft zijn benoeming tot
lid dei- Commissie van toezicht op het Lager
onderwijs aangenomen en den eed daartoe
afgelegd.
Tot onder-keurmeester van het vee en
vleesch is benoemd de heer S. van Beek
veehandelaar hier.
bewijs van gooUcimug van ,len verkoop
over, onderteekend met, den naam van zijn
opperwachtmeester, welk document later
bleek valsch te zijn, terwijl de manteljas bleek
toe te belmoren aan een kameraad, ten wiens
nadeele hy was ontvreemd. De 7.0011 van
en uitdrager, daartoe ontboden, herkende
