Ingezonden.
Wy hebber, onlangs gemeld, dat een Pa- 1
rysoli avocaal van een der spoorwegmaat-
schappyon uon andere abonnementskaart heelt
gevorderd, en /.niks omdat hij niet gehouden
was, genoegen te nemen met de uitgereikte
kaart, waaraan eenige blaadjes met reclames
verbonden waren. De kantonrechter heeft
den eischer in het gelijk gesteld, op grond,
dat de Maasehappij niet gerechtigd is, de ge-
abonneerden als «wandelende reclamema
kers" te gebruiken en dozen niet verplicht
kunnen worden, uitvoerders te zijn van over
eenkomsten, door de Maatschappy met ad
verteerders aangegaan.
De Maatschappy zal nu vermoedelijk van
dit vonnis in hooger beroep komen.
Kón enkel dorp van Tbessalië, Koutzou-
phlianis, is door de internat ionale commissie
aan Turkye toegewezen. De inwoners van
dit dorp hebben, om niet ouder het Turksche
juk te komen, allen het dorp verlaten en
dit in brand gestoken. Zoodra zy met zeker
heid wisten, dat hun dorp aan de Turken
zou blijven, voreenigden zij zich in de kerk
en nadat de priester eenige woorden had
gesproken, gingen zij naar het kerkhof. De
oude graven werden geopend, de beenderen
hunner dooden worden in zakken gpdaan, en
werden, als reliquiedn naar den Griekschen
bodem overgebracht. Daarna keerden de
bewoners naar hun woningen terug, laadden
de meubelen en verdere bezittingen op lust-
dieren en wagens, on sloegen, na het dorp
aan vier zijden iu brand gestoken te hebben,
den weg in. die naar hot. Grieksche gebied
voert. Van i'Coutzouphlianis bleef slechts een
hoop nseb over.
Hier is wel geen sprake vuil oen groote
stad, doch hot offer is er niet kleiner om,
daar de hut van don arme diens eenige be
zitting is, even kostbaar als het paleis van
don rijke. Kr zij:i inschryvingen geopend
om oen Niouw-Knutzouplilianis te bouwen,
ende IVegeering heeft levens middelen ver
sterkt on barakken laten opslaan, op de
plaats waar het nieuwe dorp zal verrijzen.
De wereldbekende lucifersfabriek to Jon-
köping, in Zweden, heeft in haar i")-jarig
bestaan meer dan O milliard donzen voor
een waarde van over de millinen kro
nen aan het buitenland verkocht.
Al deze lucifers zouden, naast elkaar ge
legd, r.0 maal de aarde kunnen omspannen.
Dc fabriek, welks productiviteit zich se
dert de oprichting vertwinligvoudigd heeft,
hooft aan arbeidsloon uitbetaald 15 millioen
kronen.
Ken locomotief maakt zóózeer den indruk
van soliditeit en weerstandsvermogen, dat
men haar wel een zeer langen levensduur,
of liever een zeer lange bruikbaarheid zal
toeschrijven.
Toch zou men zich daarin vergissen. On
derzoekingen op groote schaal, welke in Knge-
land gedaan zijn, hebben doen zien, dat op
de levensduur ongeveer 500 000 Engelsche
mijlen bedraagt. Heeft een locomotief dat
aantal mijlen afgelegd, dan is zij zoodanig
versleten, dat verdere herstellingen niet meer
afdoende kunnen helpen. Natuurlijk zijn dan
gedurende dien tijd, enkele rnachincdcelen
waar liet vooral op aankomt, als vlampijpen
en radbanden, herhaaldelijk hersteld of ges
heel vernieuwd moeten worden.
Alweder niets nieuws onder de zonook
dc automobielen als nieuwigheid af!
In «Het leven van Keizer l'ertinax" leest
men blz. .'178, 2e kol.
«Keizer l'ertinax het alles wat aan zyn
voorganger. Keizer Commodus, had toebe
hoord, verknopen. Onder andere zag men er
ook rijtuigen van nieuwe vinding, waarin
oen vernuftig, maar zeer ingewikkeld
mechanisme de wieion deed draaien, terwijl
de zitplaatsen in h i. rond konden bewogen
worden, oni schaduw en frischheid te kun
nen genieten. Dit is echter nog niet alles;
andere toestellen toekenden den afstand der
wegen en gaven de uren aan.''
De Roinuinsclio Keizer l'ertinax regeerde
Hot opnemen van Ingezonden stukken brengt
niet allijil mode, dat de Redactie onvoorwaardelijk
inrtcnit met hun inhoud.
Kopij van «ephui.-te of ongeplauUle stukken wordt
liet woningvraagstuk.
Geachte Redactie,
De hoeren J. D. Rolandus Hagedoorn en mr.
J. N. Rastert beantwoorden in Uwe Courant
mijn "'brijven van den I&cn dezer, dat ik ver
meen niet onbeantwoord te mogen laten, alben
ik misschien .onbescheiden door telkens zooveel
plaatsruimte in l'w blad te vorderen.
Het woningvraagstuk is voor Amersfoort van
te veel gewicht om het niet van alle zijden to
bezien.
Laat ik beginnen met te verklaren dut ik de
overtuiging heb, dat die heen n iets goeds willen
tot stand brengen, dut tot blyvond nut kan
strekken zoowel voor de stad als voor den
werkenden «tand.
Wij verschillet» alleen in de wijze hoe dat
goede tot stand to brengen, daar wij ook het
ben en wilde men dat in hiiv. lö jaren, f 4840.
In de globale begrooting is hiervoor f2000 uit
getrokken-
vraagstuk uit eei: „Liefdadigheids''-oogpunt
bezien.
I)e ln-eren verraeenen, dat door een aanvang
te maken met het bouwen van een vijf en twin
tigtal woningen, die later tot een vijf nn zeven
tigtal moeten aangroeien, zij voor den Amers-
foortschen werkman een aantrekkelijk huis zul
len scheppen.
M. i. zullen zij zich hierin bedrogen vinden.
Weinig arbeiders zullen lmnne goedkoopere stads
woningen tegen de duurdere bnitenwoningen
verwisselen, en ik verwacht, dat het meerendeel
der toekomstige bewoners, gezinnen zullen zijn,
die van elders komen of personen, die zich een
gezin willen .orraen.
Mijn doel is geenszins om het bouwen van ar
beiderswoningen tegen te werken, maar wel om
het bouwen door een vereeniging tot nut te doen
zijn voor onze stad, wanneer daarop invloed kan
uitgeoefend worden.
Wij hebben verschil van opvatting hoe dat
goede voor le stad, tot stand te brengen. De
heeren vermcenen dat te vinden in het bouwen
van een arbeiderswijk buiten de stad, daarna
ainovccrcn on bouwen in de stad. terwijl vol
gens mijne opvatting juist bet omgekeerde zot»
moeten plaats hebben en wel om reden, dat om
tot woningverbetering in de stad te kunnen
overgaan, het niet noodig is, eerst zooveel ge
zinnen naar buiten te brengen.
Ken tiental woningen zijn reed» gedurende
een tweetal jaren verlaten men kan dus begin
nen niet sloopon en verbouwen en terwijl deze
woningen in wording zijn, kunnen misschien
andere pereeelon worden aangekocht. Zoo komt
men volgens mijn gevoelen geleidelijk tot ver
betering en handelt men ook in den geest van
het Nutsrapport. Kortheidshalve zal ik daaruit
niet citeeren, al zou het mij niet moeilijk vallen
ook tegen het geciteerde van den 22en j 1. be
denkingen in te brengen, daar steeds het sloo
pon en herbouwen op don voorgrond gesteld
wordt.
Voor de verjaagde bewoners moet gelegenheid
zijn, nieuwe woningen te vinden, maar zooals ik
reeds zeide een vereeniging die op niet te ruime
schaal begint, kan met li 7 huizen te bouwen
beginnen zonder éen gezin te veriagen.
Wanneer eenc vereeniging op deze beseheiden
schaal zou willen beginnen dan, dat blyft mijne
overtuiging^zal zij ten zegen zijn voor onze stad.
De citaten in het laatste stuk zal ik niet vor
der bespreken. Hij, die belang stelt in het wo
ningvraagstuk. vorme zich zelf een oordeel, door
het aangehaalde werk te lezen of te bestudeeren.
Ik zal beginnen met de twqp volgende alinea's
uit dat schrijven te citeeren.
.,Detc citaten mogen voldoende zijn om te doen
tien, dat er zelfs voor nieuwen aanbouw op onsen
grondslag zonder meer nog altijd veel valt te zeggen. J
Bovendien hebben wij er de bedoeling bij om langs I de laatst te bouwen woningen uit dat kapitaal
dien weg kapitaal te vormen, om daarmede onbe- j van f40 000 te vinden zijn, nog minder gele-
wonbare, doch beivoonde huizen te kunnen aan- genheid om een fonds daar te stellen voor aan-
koopen. koop van oude woningen, maar ook zal wel
..De heer Heldring zegt wel, als we dit laatste al- blijken, dat dc huurprijzen te hoog zijn.
leen ibten tonder nieuwen aanbouw, „zal ieder, die j Een goed werkman verdient te Amersfoort
daartoe bij machte is, zyn steun aan die vereeniging p. m. lij cents per uur of bij een gemiddelden
niet onthouden" maar wed hij wel, dat het dan j werkdag van 10 uren fl.60 per dag of f 0.60
mordt eene zaak. die niet of bijna niet rentegevend in de week. Zoo iemand zal het toch bezwa-
kan zijn; waar komen dan voor zoo iets de 40 000, rend vinden fl.75 (de duurste prijs der te bou-
Punt c. zou juist zijn wanneer diverse onkos-
it-n, zie globale begrooting, niet een nadeclig
cijfer van f7875 aangaf de f05000 wordt i
daardoor f 87025.
De laatste alinea is door het behandelde in
de punten a b en e niet juist meer. Maar we
moeten nn ook de globale begrooting eens na Ier i
beschouwen.
De hoeren staven hun bewering in de Amers-
foortsche Courant van 23 Mei jd. door daarin j
'ei-ne globale begrooting tc voegen, waarbij
I elders opgedane ervaring hen geleid beeft,
i Kapitaal f05000 in f40000 aandeelen en
f 55 000 3'/', pCt. hyp. schuld.
De hoeren geven ons een eenvoudig middel
aan de hand om kapitaal te vormen. Het is
j nog al zeer eenvoudig men koopt grond, bouwt
j huizen, niooint hypotheek op die huizen, bouwt
vau dit geld weder woningen, wederom neemt
men hyphuthock, bouwt weer, en zoo blijft men
doorgaan. Het doet denken aan het sprookje
j van het melkmeisje, dat rijk wenschte te worden
en door hot breken van de melkkan ai hare
illusion in rook zag verdwijnen.
Mogelijk, dat elders opgedane ervaring de hoe
ren uc overtuiging geeft, dat zij op bovenbe
schreven wijze van f 40000 f 95 000 zullen kunnen
maken. De uitkomst mag evenwel betwijfeld
worden.
De f95000 zullen als volgt besteed
Aankoop van terrein
25 woningen van ƒ1.25 per week
25 1.50
Diverse onkosten
1.75
-orden
f 12.000
20.000
25.000
00.625
7.375
Bruto opbrengt der huren per jaar.
"eit <ier hyp, schuld 200U
5 jaren alt. Met 50 jaren all.
tekort
1180.00
f5422.10
427.90
ƒ5850.00
ƒ6850.00
in plaats van een overschot van f 1300 heeft j
men t>ij een hypothecair verband van 25 jaren
een tekort van f 160.60 en bij een van 50 jaren
een overschot van f427.90
Wanneer men hiervan na aftrek van f300
ten bate der bewoners, nog een fonds vooraan
koop en amotic of verbouwen van oude en on
gezonde woningen wil maken, dan moet men
zeker aan het nageslacht de uitvoering overlaten.
Waarschijnlijk zullen nimmer de gelden voor
alleen maar voor een begin, vandaan f uit giften e
legaten f f f en hoe. voedt zich het kapitaal tot altijd
verderen aankoop t"
Hierin raken de heeren een gevoelig punt aan,
namelijk de geldkwestie kapitaal-vorming.
wen woningen) te betalen, of van zijn ve
dienste. Bij deze berekening is aangenomen,
dat de werkman geen dag verzuimt.
Maar genoeg.
Afbreken is geen kunst, zal men mij na
Dat is zeker niet zond. r gewicht in deze. j hot hoofd kunnen slingeren en daarom wil ik
Het schijnt mij toe, dat men zeer oppervlak- ook een schema tot opbouwen geven,
kig tc werk is gegaan met het samenstellen Deze is het volgende
eener begrooting. Ik heb het finaneieele ge- j Men gaat eene gcldlccning aan van f15 000
deelte in mijn vorig schrijven niet aangeroerd, j of moer geld ad 3 3Va
Nu wil ik wijzen op de globale begrooting Men begint met den bouw van 6 of meer wo-
voorkomendo in de A mere foortsche Courant van j ningen in het Haagje welk terrein de tegen-
23 Mei, alsmede op de 2e circulaire d.d. 15 Juni. woordigo eigenaar dadelijk wil beschikbaarstellen.
In de circulaire leest men. 6 Arbeiderswoningen voldoende a
„Dan meende men, dat het onderpand der i
deelhouderi vrij fictief werd bij het onmiddellijk met
hypotheek bezwaren van groiid en erven. Hiertegen
zij opgemerkt:
a. dat werd aangenomen een hypothecaire schuld
van 60% der waarde, soudat van den aanvang af
40% onhclast blyft;
b. dat ieder jaar wordt afgelost en voldoende on
derhouden, zoodat het onderpand voor den aandeel
houder in waarde toeneemt
e. dat liet op hypotheek te verkrijgen kapitaal
steeds weer voor aanbouw sou worden besteed, zoodat
het geheel n.l. de grond met de 75 woningen
bij voltooiing nuk vrijwel de waarde van het ge
lamenlijl.e aandeelcn-kn/ntacl plus (le hypothecaire
schuld vertegenwoordigt.
Wij achten dan ook het nemen van aandeel in
zulk een onderneming als door ons wordt beoogd
een teer goed verzekerde geldbelegging, die uitzicht
I geeft op een wel niet hoogt maar toch niet geheel
voudigstc eisehen (keuken, kamer beide met
bedsteden kelder en beschoten zolder en wat
verder vereiseht wordt) zullen voor p. m. f1000
per stuk kunnen gebouwd worden.
De 0 huizen zouden dan kosten f1500 aan
koop van grond en f0000 voor het bouwen of
f7600 of per stuk f1250.
Deze woningen worden verhuurd tegen f 1.10
per week of per jaar voor f57.20
Voor onze berekening stel ik het jaar op 40
weken, omdat de .opbrengst der 12 andere we
ken mij toeschijnen noodig te zijn voor betalen
der grondlasten, onderhoud, leegstaan van wo
ningen, innen van den wekclijkschcn huur en
overschot tol kapitaalvorming, dat is te samen
23 pCt.
I it de opbrengt der 10 weken huur dat
is Voor elke woning f 44 per jaar of voor de
zes woningen f264 wordt (le rente betaald.
De rente van het gebruikte kapitaal ad. 3',
iwevrêdigende rente, voor kngitanX-verlüs niet behoeft pCt. van de f7500, is f262.50, zoodat de ver
te doen vreeten en bovendien op gezonde wijze, door j huurprijs de rente dekt.
het verschaffen van goede en goedkoops woningen, Bij (leze berekening heb ik de aankoopsom
het belang van den werkman bevordert'. bij net te verbouwen kapitaal gevoegd, hoewel
Het komt mij voor. dat van het geciteerde de eigenaar deze aan tfe vereeniging, die op
alleen de laatste regel juist kan zijn. daar op bovenbedoelde wijze wil werken, wel gratis zal
al het andere nogal bedenkingen te maken zijn. aanbieden, zoodat uit de 1500 gulden terstond
Beginnen wij met punt a. een reserve-kapitaal kan gevormd worden waarbij
Hypotheek wordt gegeven op het geheelc pand het overschot van de 23 pCt. der op te brengen
"n" misschien iets nicer, van dc getaxeerde huur kan gevoegd worden.
waarde. Van den aanvang of is dus In t gcln ele
pand belaster is du- geen sprake dat 10%
onbelast blijft.
Punt b. Ieder jaar wordt afgelostenz. Dit
wil men door een hypothecair verband met an
nuïteit tegen 3', Dal is toch onmogelijk tc
krijgen.
In Dr. Starings Almanak voor den Utreeht-
schen Landman, 1S9S, op blz. 95, staan de be
dragen der annuit"iten opgegeven. We zullen
daaruit eenige getallen citeeren.
Bij een rente van 4% bedraagt de annuitcit in
15 jaren 88 van de duizend gulden of bijna 9%pCt.
20 72.16 id. id. 7'/, pGT.
25 62.92 id. of ruim 6%p0t.
50 46.12 id. id. 4%p0t.
De hyphothecaire schuld met annuitcit ad.
I f 55000"eischt dus aan rente f8460.60 wanneer
i men na 25 jaren de hypotheek wil afgelost heb-
Het niet terstond noodige kapitaal blijft op
rente slaan, tol walmeer grooter of kleiner hui
zen voor het doel geschikt, worden aangeboden
om deze te kunnen aankoopen en te verbouwen.
Mocht dan blijken, dat het kapitaal niet meer
voldoende is, dan schrijve men een nieuwe geld
loening uit.
De aandeelhouders zijn verzekerd van hun
geld, daar de vereeniging in hot bezit is van
ongehypothecairde huizen, die hun rente wel
zullen blijven opbrengen.
De kans om do zes woningen tc verhuren, zal
grooter zijn bij den tegenwoordigon woningnood
dan die bij net bouwen van 25 woningen te
gelijk.
Nog veel zou ik hierbij moeten voegen om ook
het matste gedeelte van het schrijven van de
genoemde heeren tc beantwoorden, maar zij
zullen het mij, wegens de uitgebreidheid, die
dit «tuk reeds verkregen heeft, niet ten kwade
duiden dat ik dit heden niet zal doen. Ten
slotte nog dit. Te Nijmegen werd een buurt
geheel gesloopt, zonder nieuwe huizen daarop
te bouwen, dus werden bewoners verjaagd.
HELDRING.
N.B. Ik hoorde van buiten af zeggen, dat de
huisjesmelkers mij wel dankbaar zouden zijn voor
mijn optreden iu zake het woningvraagstuk.
Dit moet ik wel betwijfelenzij zullen, wanneer
eene vereeniging met het verbouwen van krotten be
gint, wel genoodzaakt zijn, willen zij de huur hun
nerpanden niet zien dalen, verbetering aan de krotten
te brengen, zoodal deze niet de naast staande wo
ningen kunnen concurreeren. Zij zullen, wakker
geschud, misschien begrijpen, dat het tijd is van de
woekerwinsten dezer krotten afstand te doen.
Geachte Redactie,
Hoewel ik den heer Heldring gaarne uu reeds
de voldoening van het laatste u oord had gegund,
acht ik mij, op gevaar dat de belangstelliug zal
afnemen naarmate het geschrijf toeneemt, toch
verplicht uw gastvrijheid nog even in te roepen.
Niet om de bcginselquaestie. Die kan geacht
worden reeds te zijn toegelicht. Bovendien, er is
voldoende medewerking verkregen om, zooals 24
dezer dan ook is geschied, tot oprichting der
Naamlooze vennootschap te besluiten; het voor-
loopig bestuur heeft vooreerst de handen vol
met ontwerpen van statuten en opmaken van
plannen.
Maar nu de cijfers der globale begrooting in
een Ingezonden stuk in uw nummer van heden
door den heer Heldring worden aangevochten, en
daarmede de levensvatbaarheid der nieuwe on
derneming in twijfel is getrokken, wordt bet,
meen ik, van mij, als steller dier stukken, ge
vorderd dezen te elfder ure op een geheel nieuw
punt gedanen aanval tegen te gaan.
Vooraf zij opgemerkt, dat ik op cijfers eener
globule begrooting niet wensch te worden achter
haald. Een ieder, die met de praktijk heeft te
doen, weet, dat zoowel onverwachte tegenspoed
als on voorziene voorspoed in den loop der jaren
dergelijke globale cijfers aanmerkelijk kunnen
wijzigen.
In oè eerste plaats nu zegt de heer Heldring
„van den aanvang af is dus het geheele pand
belast'. Ik geef toe, dat wij in de circulaire van
15 dezer, voor uienschcn die uitsluitend op den
letter acht geven en niet op de bedoeling, niet
hadden moeten schrijven: „zoodat van dén aan
vang af 40 pC't. onbelast blijft". Immers bij hy
potheek is het geheelc onderpand verbonden of
belust, ook ai wordt voor slechts 10 pCt. van de
waarde hypotheek gegeven. De bedoeling was, dat
bij 6(1 pCt. le hypotheek het verbondene eene
overwaarde van 40 pCt. behoudt. Dat zulk eene
overwiiarde geen fictie is, ben-ijzen de tweedeen
volgende hypotheken, die anders niet te sluiten
zouden zijn. Dan beweert de heer Heldring, dat
wij onmogelijk ik cursiveer tegen eene jaar
rente van 3% pC't. le hypotheek op goed gebouwde
en goed onderhouden woningen zullen kunnen
krijgen, terwijl iets later, bij ontwikkeling van
het eigen plan, het hoogst eenvoudige recept
wordt gegeven „men gaat eene geldleen ing aan
van f15000, of meer geld, ad 3 a 3% pCt."
M. a. w. wij kunnen mei onderpand voor 3'/»
pCt. geen geld rkrijgen de heer Heldring ziet
kans dit zonder onderpand tot hoogstens 3'/> pCt.
op te nemen! Ik kan evenmin bewijzen,dat dit
den heer Heldring niet gelukken zal, als ZEd.
dat het ons onmogelijk zal zyn.
Wat voorts anuiteit betreft vele particu
lieren geven geld op le hypotheek zonder aflos
singen tc vorderen door jaarliiksehe betaling
van f2000 wordt een 3% pCt. hypotheek van
f55000 binnen 55 jaar met de rente afgelost.
l)o tnededeeling uit dr. Staring's almanak heeft
mij de controle op de juistheid mijner bereke
ning der annuïteit geg ven. Natuurlijk wordt de
annuitcit hooger wanneer èn rentevoet kliuit èn
alloBsingstermijn korter wordt. Bij 4 a 4% pCt.
rente en aflossing in 25 jaar zouden wij, re
kent de heer Heldring uit. voor een klein jaar
lijks te kort staan. Indien men nu die rente op
5 pCt. en de amortisatie in 10 jaar stelt, wordt
dat te kort voor 't overige onze berekening
geheel overnemende ;lfs f3712.50 per jaar.
En zoo kun men voortgaan met te veel, en dus
niets te bewijzen.
Eindelijk stond in de laatste circulaire te lezen,
dat bij voltooiing grond en woningen vrij wel
de waarde van het gezamenlijke aandelenkapi
taal plus de hypothecaire schuld vertegenwoor
digen. Dat „vrij wel" schijnt aan 's hoeren Hel-
dring's aandacht te zijn ontsnapt. Immers ik
lees: „punt C zou juist zijn, wanneer diverse on-
„kosten, (zie globale begrooting), niet een nadeelig
„cijlcr van f7375 aangaf de f95000 wordt
„daardoor f87625". Is dan f87625 niet vrij wel
de waarde van f95000? En wordt het onder-
pand niet gaandeweg, door aflossing van schuld
in annuïteit, waardevoller?
Dat onze plannen noch tot het aankoopen en
amoyeeren of verbouwen van oude en ongezonde
woningen, noch tot bet aan den werkman ver
schaffen van goede en goedkoope woningen zul
len leiden, wordt verder door den heer Heldring
betoogd. Maar dit raakt wee, het meer princi-
pioelc. Ik heb goeden moed, dat de toekomst deze
pessimistische opval ting zal weerspreken. Zoude
het waarschijnlijk zijn, dat hier zelfs niet op éen
punt kan worden verkregen wat elders sedert
jaren bereikt werd?
Aangaande liet nieuwe plan van den heer Hel
dring zij het mij veroorloofd te vragen of het
zoo uiterst gemakkelijk zal vallen, telkens voor
6 te koopen en te verbouwen krotten f7500
onaflosbaar kapitaal te verkrijgen, zelfs wanneer
men in de gunstige positie komt van te kunnen
beginnen met een gift ter waarde van t'1500?
En kun uien de notto-buur geheel besteden voor
rentebetaling, zonder >mrlijksche afschrijving op
de waarde der porreden Y Of is ook de afschrij
ving gelegen in dc f 13.20, per woning per jaar,
van den bruto-opbrengst afgerekend?
Ik heb hiermede volbracht wat ik nog meende
te moeten /eggen, maar nu ook te dezer zake in
de plaatselijke bladen mijn slot-woord gesproken.
Amersfoort, 27 Juni 1898.
RASTERT.
