Maandag 28
November 1898.
No. 4827.
48e Jaargang.
Het Kanonschot.
PHOENIX-BROUWERIJ
H. MEURSING <fc Co. AMERSFOORT.
Specialiteit in Exportbier naar de Tropen.
Oltgave
Firma A. H. VAN CLEEFF
te Amer8ioort.
Verschijnt Maandag- en Donderdagavond. Abonnement per 3 maanden 1.fianco per
post 1.15. Advertentiën 16 regels CO cent; elke regel meer 10 cent. Groote letters naar
plaatsruimte. Legale-, oflicieële- en onteigeningsadvertentiën per regel 15 cent. Afzonderlijke
nummers 40 cent.
Bij advertentiën van buiten de stad worden de incasseerkosten in rekening gebracht.
Bureau
KOBTEGHACHT 5 0.
Telephoon 19.
Mlnlmum-loou od maximum-arbeidsduur in be
stekken van opcnbare-urerken.
Een mooie vergadering, Vrijdagavondbehalve
enkele dames en een groot aantal officieren en
bestuurd eren van vak-vereenigingen, de beide
wethouders, bijna alle Raadsleden, de leden der
Kamer van Koophandel, de Gemeente-architect
en do Directeur der Gemeente-gasfabriek en vele
andere Gemeente-ambtenaren. Naast d^n tal
van werklieden en andere belangstellenden.
Na eon korte inleiding van den Voorzitter
van „Eendracht" kreeg prof. M. W. Ti cub het
woord en sprak ongeveer als volgt
Als ik mij afvraag boe juist ik hier te Amers
foort kom spreken over minimum-loon en max
imum-arbeidsduur in bestekken van openbare
werken dan komt mij deze spreuk in de gedach
ten een profeet is in eigen land niet geëerd.
Want indien iemand dit onderwerp hier moest
inluiden dan ware dit uw vroegere stadgenoot
de heer C. V. Gerritsen. Immers als deze zaak
eenigermate ook naar hier is doorgedrongen,
dan heb ik daaraan wel eenig deel, doch niet
zooveel als de heer 0. V. Gerritsen.
Ik herinner mo nog best hoe we samen den
strijd hierover aanbonden in den Raad van
Amsterdam en hoe we aanvankelijk niets dan
tegenstand ondervonden, hoe men ons beschul
digde van economische ketterij. Ik was daarbij
de tweede persoon; C.V. Gerritsen was deeerste,
wien geen moeite tc groot was om gegevens te
verzamelen en den Raad langzamerhand te over
tuigen. waartoe evenwel veel tijd noodig was.
Wij vergadewkiuit den treure met de commissie
ad hoe en telkens stuitten we op het zelfde
misverstand, een dat soms nog tc berde wordt
gebracht, doch dat wc in de allereerste plaats
moesten bestrijden.
Dat misverstand is het volgende: Wij zouden
strijden voor een social islischen maatregel; voeren
naar Staals-soeialisme; de hooggeroemde vrijheid
van het individu treden met voeten.
De zaak is echter veel eenvoudiger en onschul
diger.
Iminors wij wenschton slechts dat de Gemeente
bepalingen voorschreef in eigen territoir en voor
eigen werknemers en dit nu vinden wij reeds
in de 12e en de l-'ïe eeuw, toen do Gemeenten
wel degelijk bepalingen maakten omtrent het
loon en den arbeidstijd van de gezellen in de
Gilden. Toen reeds zorgde de Gemeente niet
alleen voor de rechten en de welvaart van en
kele bevoorrechten, maar ook voor die van de
mindere klassen.
Wensehen wij thans die bepalingen omtrent
loon en arbeidsduur terug te hebben, opnieuw
dio regeling ingevoerd to zien Het heeft er
in do verste verte niets van.
Wat wij wensehen, is niet dat de Gemeente
als wetgeefster zal tusschenbeide komen in do
verhouding tussobcn patroon en gezel, doch waar
Feuilleton.
2 (Slot.)
Dat? Dat is mijn dochter, die aan het stu-
deeren is.
Zoo, uw dochter begint dus 's morgens om
zeven uur al te tjingelen?
Tjingelen tjingelen
Ja, ja, tjingelen, niets anders riep Max,
den armen Munier bij den kraag vattend, en ik
verzoek u, haar te verbieden daarmede voort te
gaan. Hoort u Ze maakt me dol! Ik ben in
staat, een moord te begaanik ben de schilder,
dio boven u woont.
De vriend slaagde er in, Max zoover tot beda
ren te brengen, dat hij Munier los liet, die
haastig de vlucht nnm.
Toen zij het huis zouden verlaten, sprak de
concierge Max aan.
Meneer, de menschen van de vierde ver
dieping hebben erg geklaagd over het rumoer
boven hun hoofdenzou dat niet een beetje
minder kunnen?
Wat? Hobben ze zich durven beklagen?
Dat is wat mooisZe hebben je zeker niet ver
teld, dat ze zelf een muziekmakend monster
er op nahoud'».
Ja, maar mijnheer, dat is heel iets anders,
«lat is muziek, terwijl u geraas maakt, en die
menschen.
Loop naar den drommel, zeide Max en
ging heen.
de Gemeente eenig werk niet zelf kan of wil
uitvoeren, daar wensehen wij, dat zij de moreele
verplichtingen erkent tegenover hem, die zij
tijdelijk in haar dienst heeft, even goed als tegen
over haar eigen va9te ambtenaren en beambten.
Als de Gemeente een onderwijzersplaats gunt,
dan neemt ze niet den minst vragende. Hoezeer
zouden we dat afkeuren, even sterk als det de
Gemeente haar ambtenaren een hongerloon gaf.
En als zij haar eigen beam6Ten»goed bezoldigt,
met welk recht zou ze dan haar tijdelijke be
ambten een hongerloon mogen geven?
De Gemeente heeft moreele plichten, meer
nog dan de gewone werkgever, omdat de Ge
meente, evenals de Staat, moet zorgen dat de
orde en de goede zeden blijven gehandhaafd.
Zij heeft het voorbeeld te geven, dat de werk
gever zich overeenkomstig de sociale eischen ge-
drage tegenover zijn werknemers.
Nu zal men zeggen als de Gemeente voorgaat,
dan komt ge verder, dan zult ge niet blijven
bij openbare bestekken, maar dan zult ge ook
verlangen, dat alle werk wordt gemaakt onder
de door u voorgestane bepalingen. Want indien
de Gemeente iets koopt, dat in hongerloon is
vervaardigd, dan krijgt ge weer de zelfde mis
standen.
Hier breng ik tegen in, dat als de Gemeente
weet dat hetgeen ze wil koopen is gemaakt in
hongerloon en ovennatigen arbeidstijd, dan doet
de Gemeente onbehoorlijk. Evenwel in 9 van de
10 gevallen kan de Gemeente dit niet beoor-
dcelen. Eerst als we de misstanden kunnen ken-
ken, kunnen we ze tegengaan.
Er is een speciale reden, dat ik spreek over
Gemeentewerk.
Een bestek is een aaneenschakeling van voor
waarden en bepalingen omtrent «le soort van
het materiaal, den tijd van levering, de wijze
van uitvoering, enz. welke bepalingen sind3 10
tallen, ja 100-tallen van jaren daarin zijn op
genomen.
Indien nu deze voorwaarden zijn gesteld, dan
vraagt de Gemeentewie wil dit nu het goed
koopst leveren.
Alle gegadigden berekenen nu den prijs der
materialen, hun vervoer, enz. welke uitgaven
vrijwel gelijk zijn. Als ze moeten concurrecren,
moet dit worden gevonden op het loon, en hier
door drukt hoe onwillekeurig ook de
Gemeente het loon door dit enkele feit van
aanbesteding en daarom verlangen wij dat zij
dit slechte gevolg tegenga.
Een zij kan dit en móet dit ook door het
voorschrijven van bepalingen omtrent loon en
arbeidsduur.
Gaat ineu nu Lierdoor op den weg van Staats
socialisme? Het heeft er hoegenaamd niets van.
In het bestek staat eenvoudigindien ge
wencht aan te nemen, dan zult ge u moeten
gedragen naar mijn voorschriften omtrent ma
teriaal en levertijd. En indien deze bepalingen
worden opgenomen, wordt toch niemand verplicht
om mee te dingen wie niet wil meedingen, is vrij
om hongerloon te blijven geven en schrijft even
min in als wanneer de termijn van oplevering
hem te kort voorkomt. De eigen vrije wil doet
hem het contract sluiten of niet aangaan. De
vrijheid wordt dus niet met voeten getreden.
Een socialistische daad wordt niet gedaan, want
geen socialistisch princiep schrijft voor, dat men
zich niet gebonden hoeft te achten aan eenig
contract.
De bedoeling dezer bepalingen is eenvoudig:
er tegen in te gaan wanneer het contract zou
leiden tot misstanden ten opzichte van loon en
werktijd.
Toen men enkele jaren geleden hier. te Amers
foort, een enquête hield, bleek dat bij erg druk
werk de bezwaren van deze bepalingen lang zoo
groot niet waren als men gedacht hadeerst
bij slapte van werk, waarbij het ruim geweten
van 20 tot 40% beneden het normale loon re
kende, vond men bezwaren.
Indien nu deze bepalingen omtrent loon en
werktijd zijn opgenomen, zal dan het gevolg
zijn dat er plotseling een toestand wordt gescha
pen van algenieene bevrediging van aller wen
sehen en van alle eischen der werklieden 't Heeft
er niets vanmaar als de Gemeente die bepa
lingen heeft opgenomen, en als dit goede voor
beeld navolging vindt bij alle werkgevers
en dit geschiedde inderdaad te Amsterdam
dan zal veel worden opgeheven van de recht
matige ontevredenheid.
De Sociale questie is een aaneenschakeling
van een groot aantal kleine questietjes en ieder,
die meent verplicht te zijn, mee ie werken aan
de verbetering der sociale toestanden, moet óok
willen meewerken tot het doen opnemen der
bepalingen omtrent loon en werktijd, waardoor
weder een klein verbeterinkje wordt nagestreefd
en tevens de Gemeente wordt gewezen op haar
zedelijken plicht om die misstanden tegen te
gaan.
Te Amsterdam begon men 1 Januari '94
en vrij algemeen is men gekomen tot een werk
tijd van 11 uur eu een minimum-loon van 23
cent, waardoor dus de toestand der betere werk
lieden heel wat verbeterd 's. En hebben de maat
regelen ook niet algemeen voldaan, zijn er nög
bezwaarmakers, dan toch is niet eenmaal ge
vraagd door wie ook om het gedane weer
ongedaan te maken en dit is wel het beste ar
gument voor de invoering want als 't niet baatte,
schaadde het toch zeker óok niet. In niet éen
land hoort men vragen om wederintrekking der
bepalingen.
Geeft dus den werklieden wat ze vragen.
Zeer eigenaardige voorbeelden zijn het katho
lieke Belgie en het liberale Engeland; wSl te
genvoeters. In beide landen werd de proef ge
nomen en in beide» is de zaak ingevoerd.
Van 87 Belgische gemeenten boven 8000 in
woners hebben 51. met meer dan 2000000 in
woners, bepalingen omtrent loon en werktijd;
36, met 50U 000 inwoners, hebben die bepalin
gen nog niet. Door 8 van de 9 Provinciën zijn
die bepalingen ingevoerd en in 1896 volgde de
Staat.
In 1S'J6 werd te Brussel een enquête gehou
den, waarbij 47 antwoorden inkwamen; 17
Gemeenten hadden een te korte proef genomen
om nog een juist oordeel te kunnen vellen, 28 had
den nooit eenige klacht vernomen, 2 hoorden
bezwaren, terwijl in alle Gemeenten op 1 na de
maatregelen geen nadeelige gevolgen hadden
gehad voor de Gemeenten-financien. Van de 8
Provinciën verklaarden alle 8 nimmer eenige
klacht te hebben vernomen 6 haiklen geen
i nadeelige gevolgen ondervonden voor de finan-
I ciënBrabant Had slechts bij 1 werk moeilijk
heden West-Vlaanderen rapporteerde dat het
werk gemiddeld 2.7",0 duurder was, maar toch
geen nadeel leed, „want deze verhooging wordt
i ruimschoots opgewogen door de betere qualiteit
j van het opgeleverde werk" en ruim gevonden
op de mindere onderhoudskosten.
I In Engeland hebben 148 zoogenaamde plaats-
I besturen deze bepalingen ingevoerd als standaard-
clausule en de Staat volgde dit voorbeeld in 91
en verrassend was stellig het rapport van de
I uit 6 conservatieven en 1 radicalen bestaande
Acht dagen verliepen. Gedurende de eerste
twee dagen hoorde men geen piano. Den derden
duurde de oefeningen vier uren. Drie dagen
later tien uren!
Max was op 't punt er gek van te worden.
Hij had drie dagen achter elkaar geen oog dicht
gedaan en leed nu aan barstende hoofdpijn. Hij
deed aan al zijn vrienden het verhaal zijner
naamlooze ellende en met hun allen bedachten
zij een middel om hem te helpen.
Tegen drie uur in den middag hield een
smalle vrachtwagen stil voor do deur van het
huis in de Rue de la Seine.
Iets langs en zwaars werd er mot moeite uit
gehaald en door middel van koorden en ket
tingen naar boven door een van do ramen van
de vijfde verdieping gehe3chenMax en zijn
zestien vrienden waren er een paar uur mee
bezig. Toen het voorwerp veilig boven was aan
geland, werden een kist en twee ronde dingen,
die er uitzagen als wielen van een omnibus, de
trap opgedragen.
Des avonds om elf uur was do heele machine
in het atelier opgesteld.
Dien nacht gobeurde er nog niets, maar den
volgenden bracht de familie Munier Blapeloos
door.
Om olf uur 's avonds hoorden zij verscheidene
personen achter elkaar met zware stappen de
trap opgaan, op commandoeen-tweeeen
twee.
Op de vijfde verdieping gekomen, gebood een
donderende mannestemhalt, kanonniers.
Wat is dat? zeide mevrouw Munier het
bed uitspringend.
Ik weet het niet, antwoordde Munier klap
pertandend. 't Zijn soldaten, geloof ikik
heb hooren commandeeren,
Och God, kreunde mevrouw wat zal er
du gebeuren
Luister, wat is dat? zeide Munier die
zich hoe langer zoo minder op zijn gemak ge
voelde. Ilij opende het venster en stak licht aan.
Geeft acht 1 klonk het.
Richt
Laadt!
Wat men toen hoorde is onmogelijk te be
schrijven. 't Was alsof een paar honderd paar
den op en neer galoppeerde. Het plafond dreunde
en scheen onder het gewicht door te buigen.
Het echtpaar Munier stond doodangsten uit.
Duidelqk vernamen zij het rollen en kraken van
wielen. En boven alle geraas uit klonk telkens
de donderende stem, die voortging bevelen uit
te deelen.
Geeft achtVuur
Een vreesclijke knal volgde bijna oogenblik-
kelijk en «leed het heele huis op zijn grond
vesten trilleneen lange lichtstraal schoot uit
het venster van het atelier van den schilder,
daarna daalde een vochtige regen van asch en
sintels neer op het hoofd en de schouders van
de familie Munier, die uit het raam hing om
te onderzoeken wat er gebeurde.
Den ochtend na dien vreeselijken nacht,
schreef Munier aan den eigenaar een voerenden
brief, waarin hij hem smeekte, toch in persoon
I te komen onderzoeken wat er in zijn huis gebeurde,
i ..Ik kan onmogelijk de appartementen blijven
bewonen", schreef hij „Op de verdieping boven
ons worden den heelen nacht kanonnen afge
schoten. Minstens twintig artilleristen, met ge-
I spoorde laarzen en kletterende sabels, heb ik de
trappen hooren opgaan. Uw woning moet daar
zeer onder lijden en het is mij niet mogelijk er
iu te blijven. Mijn vrouw en mijn «lochter zouden
stellig een zenuwziekte krijgen.
Dat is natuurlijk weer een streek van Max,
dacht de eigenaar, een oud vriend van den
schilder; ik moet eens zien wat daaraan te doen is.
Hq kwam in de Ruc de la Seine en deed zich
door Max vertellen wat er gebeurd was.
Max verhaalde dan hetgeen het pianospel van
Munier's dochter hem had doen lijden en van
de middelen die hij had aangewen«l oin daaraan
een einde te maken. De eigenaar kon niet laten,
hartelijk tc lachen toen Lij vernam, dat het
kanonschot niet was voortgebracht door een
kanon, maar door eenige zeer zware planken, die
Max en zijn vrienden tegelijk op den vloer had
den laten vallen; op hetzelfdeoogenblikhadden
ze een scheut water in een pot met gloeiende
kolen geworpen, waardoor de afschuwelijke asch-
regen en de stinkende rook waren ontstaan.
De eigenaar slaagde er in, zijn .twee huurders
met elkaar te verzoenen Munier beloofde, dat
zijn dochter voortaan eerst om twee uur des
middags zou beginnen studeeren en Max zwoer,
dat hij geen kanonschoten meer zou lossen. De
I rust en de kalmte in hui9 waren dus weer her-
I steld.
Het duurde niet lang of er ontstond een
vriendschapsband tusschen den bewoner van de
j vijfde verdieping en de familie Munier. Max
bracht dikwijls zijne avonden bij haar door,
I voelde zich spoedig bij benthuis-en het einde
i was dat hij trouwde met de dochter, in wie hij
een vrouw kreeg wier eenig gebrek was, dat ze
vier uur per dag gamma's studeerde.
