Donderdag 15
December 1898.
No. 4832.
y 48e Jaargang.
DE ERFENIS.
Uitgave
Firma A. H. VAN CLEEl'F
te Amersioort.
Verschijnt Maandag- en Donderdagavond. Abonnement per 3 maanden f 1.franco per
post f 1.15. Advertentiën i6 regels 60 cent; elke regel meer 10 cent. Groote letters naar
plaatsruimte. Legale-, oflicieële- en onteigeningsadvertentiën per regel 15 cent. Afzonderlijke
nummers 10 cent.
Bij advertentiën van buiten de stad worden de incasseerkosten in rekening gebracht.
Bureau
KOETEGRACHT 5 6.
Telephoon 19.
De Kunstbeschouwing
op 17 en 18 December.
(Ingezonden).
M fj'il itn grand et mi petit artil
y n tart. Eniu-mi implacable de eophietnes,
je protesterai toujour.1 con tre cette division
aimm Jausse que subtile.
Grandidier.
Bij de oprichting van de «Vereeniging tot
net houden van Kunstbeschouwingen" werd
in de circulaire, die tot deelneming uitnoo-
digde, de belofte gedaan om, behalve teeke-
ningon en aquarellen, ook, indien dit moge
lijk bleek, voorwerpen van kunst-nijverheid
tentoon te stellen.
Die belofte /.al thans in vervulling komen.
üp 17 en 18 dezer zal de Vereeniging de
tapijten, volgens teekeningeu van Colfinbran-
der waarvan de uitvoering bij de «AmPsfoort-
sche Tapijtfabriek" in zulke goede hanilen is,
voor de leden ter bezichtiging stellen, dank
zij de bereidwilligheid van oen heer Mou-
ton, directeur der Naami. Vennootschap van
dien naam.
De «Ainersfoortscbe Tapijtfabriek" expo
seerde haar artistieke tapijten in Den Haag,
Rotterdam, Leiden, Utrecht, Berlijn, Parijs,
Londen en oogstte overal bewondering en lof,
maar zooals het den profeet betaamt
inbaar eigen stad, wier naam zij 1] raagt, bleef
zij onopgemerkt, en evenals voor korten
tijd schrijver dezer regelen, zijn de meeste
inwoners onzer stad totaal onbekend met
het feit, dat er hier, in ons midden, kunst
werken worden voltooid, die over de geheele
wereld de flollandsche Icunstindustrie doen
bewonderen; en al klinkt het vreemd, men
weet tot 1111 toe over 't algemeen in Am-
•ster, Rotterdam en Den Haag beter dan wij
zei ven wolk bijzonder werk hierop 't gebied
van toegepaste kunst wordt voortgebracht.
Zoo vermeldt 0. a. de Nieuwe Rolterdanische
Courant van 17 Deo. 1890, dat »de inzen
ding van de Amerstoortsche Tapijtfabriek
bijzonder de aandacht trok van de talrijke
bezoekers der Tentoonstelling van toegepaste
kunst in den Rotlerdainschen Kunstkring.
Naar wij vernemen, zal die inzending Vrij
dag vervangen worden door ander werk van
dezelfde fabriek, een kolossaal tapijt, dat
bet bravoure-stuk van Colenbrander wordt
geheeten en dat te Parijs, vanwaar het dezer
dagen terrugkwam uit een tentoonstelling
bij Bing, groote sensatie maakte."
De geachte inzender houde ons ten goede de
opmerking, dut wij herhaalde malen 111 ons blad
du iuuidiiclit vestigden op die exposities en het
mooie werk des heeren Colenbrander. Vox elaiuans
Red.
Feuilleton.
1)
Twee of drie minuten nadat de klokken
half zes haddeu geslagen, waren de meeste
straten van Badtort, een der middelpunten
van de Engelsclie katoen fabricage, vervuld
van liet gnklos der klompen van duizenden
fabrieksarbeiders, die zich haastten, huiswaarts
te gaan na het vermoeiende dagwerk.
Uit elke liibriekspoort kwamen ze in breede
stroomenmaar nergens in zóo grooten ge
tale als uit de fabriek van de lirma Proctor
Dale. De tien uren harden arbeid schenen
den goeden luim niet te hebben verstoord,
welke het benijdenswaardig deel is van bet
volk in Lancashire; er werd veel gelachen
en het jonge volkje stoeide, of bet van geen
vermoeienis afwist.
Jim Bradley stond bij het portiershuisje
de menigte gade te slaan hij deed zijn best,
er niet treurig uit te zien, maar de schijn
bare. onbevangenheid in zijn manieren mis
leidde hen niet, die hem opmerkten. Ze wis
ten wel. dat hij gekomen was ora zijn
meisje te zienJessie Morrison. Hij merkte
óok wel, dat enkelen hem wat vreemd aan
keken dat er werd gefluisterd en met
Colenbrander is een van die werkzame,
steeds naar 't hoogste zoekende kunstenaars:
hij bezit een bewonderenswaardig talent tot
liet teekenen van dessins uit onze Neder-
landsche omgeving. Bij voorkeur zoekt hij
zijn motieven uit de natuur: Tuin. Takken,
Lente, Vlammen heeten zijn ontwerpende
bruine beuk, de groene bladeren, gele en roode
bloemen geven hem zijn kleuren-combinatie
voor het eerste ontwerp, maar daarna wordt
dit door hem verwerkt, vervormd, met het
oog op de bestemming van het voorwerp
dat versierd, zoowel als met het oog op het
materiaal waarmee gewerkt moet worden.
Het aanleidingsmotief is dan ook in de uit
gevoerde werken voor den beschouwer ge
worden een raden of een gelooven.
Colenbrander is een baanbreker op het
gebied der decoratieve kunsthij heeft zich
los gemaakt van het telkens herhalen der
motieven van de oude stijlenRococo, Re
naissance, Louis XV enz.maar geheel vrij
heeft hij zich door ernstige, diepgaande studie
een eigen richting gevormd, die eerst toen hij
52 jaren oud was bekend, maar toen ook
bewonderd werd.
Noodig is het voor de bezoekers van de
tentoonstelling dit te weten, opdat zij niet,
na een enkelen blik op het tapijt te hebben
geworpen, onverschillig verder gaan, zonder
getracht te hebben, bet bijzondere van het
werk van lijn-expressie en kleur-combinatie
in zich te hebben opgenomen. Een kunst
werk in wol heeft even goed recht op een
aandachtige beschouwing als een schilderij
in olieverf; evenals Jacob Maris in het land
schap, zooals hij dat ontwerpt en vervormt
tot een schoon geheel van lijn en kleur, zoo
werkt ook Colenbrander in zijn kleeden.
Noodig is het voor den bezoeker te weten,
dat hier werken van een ernstig, diepvoelend
kunstenaar worden tentoongesteld, die soms
jaren gezocht heeft alvorens hij over het
ontwerp voor een tapijt tevreden was.
Naar men ons mededeelde, werkte hij aan
êen der ontwerpen 15 jaren.
Colenbrander is een kolorist die met zijn
kleuren wonderen doet. In zijn kleuren-com
binatie is hij kras en stout en levert daar
door het bewijs dat een talent als hij alles
kan en alles durft, dat hij kleuren als hard
groen en helrood bij elkander brengt en tot
een schoon geheel weet te vormen.
Maar hij is niet alleen kolorist; ook zeld
zaam is zijn zuivere liefde /oor lijn en vorm,
onberispelijk, wiskunstig juist zijn zijn tee
keningeu, zoodat wij, starend op het werk
van dezen man, genieten van het bekoorlijke
der kleuren en de verfijning van lijn die
het hoofd geschud, als wist men niet recht,
wat men hem zeggen moest.
Jim stak de handen in de zakken en floot
een deuntje, niet al te duidelijk.
Nu kwam een jong meisje, dat in kleeding
en manieren wat hooger stond dan de an
dere fabrieksmeisjes, naar hem toe. 't Was
Alice Grossley, Jessie's meest vertrouwde
vriendin.
Wacht je op Jessie, Jim vroeg zij.
Ja waar is ze
Wel jongen, die zal hier niet meer komen.
Heb jij 't nieuws dan nog niet gehoord?
Nieuws? Neen. Welk nieuws? vroeg hij,
en zijn toon verried, dat hij bevreesd was,
slechte tijding te vernemen.
Er is van-morgen een advokaat bij hen ge
weest en die heeft verteld, dat ze al het
geld van haar vaders broer erven. Die ouwe
is gestorven en heeft geen testament nage
laten, zie jel De Morrisons worden r.u
groote-lui, jongen, veel te rijk voor zulke
menschen als ik en jij.
Er we" treurigheid in de stem van het
meisje, want zij hield veel van Jessie en was
bang, dat hun vriendschap nu uit was.
Jim ging naar huis, het hoofd vol van
allerlei gedachten, maar geen vroolijke. Het
verbaasde hem zeer, dat zoo'n nauwgezet,
scherpzinnig man van zaken als Ruben Mor
rison had verzuimd een testament te ma
ken, vooral met bet oog op de omstandighe-
gevoeld zijn, geïnspireerd door een idee zoo
als Tranen door een impressie zooals zijn
bloem- en booin motieven.
Up hetzelfde beginsel, waardoor de tapijten
zoo beroemd zijn, berust ook bet werk van
de fabriek «Holland" te Utrecht, welker
directeur, de beer J. W. Mjjnlieff, ons inde
gelegenheid stelt zijn faience te bewonderen.
Reeds in de 17e eeuw bestond deze fabriek,
toen een bloeiende industrie van Delftsch
aardewerk, waarvan de herinnering nog
slechts in de muurtegels voortleeft, doch naast
de oude fabriek is een tweede ontstaan. De
lieer Mijnlielf was zoo welwillend, ons in de
gelegenheid te stellen, een en ander te be
zichtigen; wij zagen hoe de klei gedroogd,
gepulveriseerd en vervolgens door een stooin-
pers tot broze drooge tabletten geplet wordt
en in de oven gebracht de noodige vastheid
verkrijgt om de faience-tegel te vormen. De
vazen, borden, schotels echter worden als
kleideeg in gipsmodellen vastgeplakt of wel
in vloeienden toestand gebracht en gegoten,
om daarna met de band te worden afgewerkt
en, staalhard geworden, de vuurverfversie-
ringen te ontvangen. Zoo mogelijk zullen op
de tentoonstelling eenige voorwerpen, in hun
verschillende stadiën van wording, het bo
venstaande voor den bezoeker verduidelijken.
Berust, zooals boven gezegd, de versiering
bij de fabriek «Holland" op hetzelide be
ginsel als bij de tapijtfabriek, het is echter
geen slaafsche navolging.
De heer Leurs die zoowel vorm als ver
siering der faience-Holland ontwerpt, is een
zelfstandig kunstenaar.
Rij zijn zoeken naar den vorm en de versie
ring van faience moet hij in de eerste
plaats rekening houden met het verband
dat tusschen deze beide bestaat. Bij een
strenge, eenvoudige pul vorm zal een grillig
klein motief niet tot zijn recht komen heeft
bij dus een impressie voor een van beide
tot ontwerp, dan zal hij eerst trachten een
daarbij passend motief' voor het andere te
zoeken.
Het eigenaardige of het bekoorlijke van
den vorm der vaas moet zoo mogelijk nog
door de versiering meer tot haar recht
komen.
Het kenmerkende van de wijze der ver
siering is, dat ze niet meer zooals vroe
ger bestaat uit enkele voorwerpen op
een fond geteekend, zooals bijv. een roos
op een groen veld, maar ook het fond zelf
wordt ingedeeld en tot de schoonste vormen
verwerkt, waarbij rekening wordt gehouden
met het onderwerp waarop het ontwerp is
gebaseerd en ook al weder met den vorm
den, die algemeen genoeg bekend waren,
want de overledene had tegen zijn eenigen
broeder Arthur een ongemotiveerden haat
gekoesterd en geen mensch had ooit een
oogenblik gedacht aan de mogelijkheid, dat
Arthur een penning zou erven van het groote
vermogen, dat zijn broeder zich had verwor
ven door energie en buitengewoon geluk.
Het onverwachte was weer eens gebeurd en
Jim's aanstaande schoonvader was nu erfge
naam geworden vau twee spinnerijen, een
aantal arbeiderswoningen en een prachtig
hoerenhuis buiten de stad.
Met geval was niet prettig voor Jim. Kon
hij nu hopen, Jessie tot vrouw te krijgen?
Met zijn vijftig shilling per week, als boek
houder op fabriekskantoor, en zijn reputatie
als flink vertrouwbaar man zou hij een uit
stekende partij zijn geweest voor Jessie, bet
fabrieksmeisjemaar zou Jessie, de erfge
name, de oogen niet wat hooger slaan
Hij kon geen antwoord geven op deze
vraag, die hein niet losliet. Hij beminde
Jessie oprecht en innig en hij geloofde, dat
ze hem óok lief had; maar Jim wist, dat
een andere omgeving wel eens tot andere
gedachten kon leiden, en zijn moed zonk
steeds dieper. De gedachte, te moeten leven
zonder haar, schokte hem zeer.
Plotseling herinnerde hij zich Norman
Stacey, de zoon van een gegoede land
bouwers-familie, maar zelf een deugniet, die
der vaas. En zoo worden vorm, figuur en
fond met elkander in verband gebracht, ver-
'ind, gewijzigd tot liet. geheel de eenluiid
heeft die den beschouwer door heerlijke
kleurschakeeringen en expressie van lijn in
verrukking brengt.
Tot een der grootste moeilijkheden bij do
faiencebeschildering behoort de omstandig
heid dat de teekenaar liet resultaat van z\jn
werk eerst te zien krijgt als van verbeteren
geen sprake meer kan zijn de kleuren toch
hebben bij de beschildering een geheel ander
aanzien dan na de stoking én ondergaan door
den invloed der glazuur nug groote verande
ringen. Zoo is bijv. geel vóór de bakking
zwart, bruin groen, groen zwart enz.
zoodat er een langdurige en nauwgezette
studie toe vereischt wordt om de gewilde
kleur-combinatiën te verkrijgen.
Behalve de heeren Mouton en Mijnlieff
heeft de heer J. L. Schouten, civiel- en bouw
kundig ingenieur te Delft, eenige kunstpro
ducten uit zijn atelier van gebrand glas
»'t Princenhof" toegezegd, terwijl de heer
Kortbeek alhier ter opluistering eenige sier
planten welwillend ter beschikking stelde.
Wij hopen, dat door dit schrijven eenige
belangstelling gewekt wordt in de op handen
zijnde tentoonstelling en dat de bezoekers,
in de overtuiging dat hier superieur werk
wordt geëxposeerd, met bijzondere aandacht
deze decoratieve kunst zullen in oogenschouw
nemen.
Decoratieve kunst, ja; maar daarom niet*
minder kunst. X.
Jacob van Dampen.
(NASCHRIFT).
Niet in 1599, gelijk algemeen werd aange
nomen, ook niet in 1609 gelijk ik in dit blad
van 24 November heb meenen te mogen
concludeeren uit de aauteekening in bet
Doopboek der St. Joris-kerk, maar lusschen
Februari 1595 en Februari 1590 is Jacob
van Cam pen geboren.
En wanueer ik hier dezen datum meedeel,
is alle twijfel aan de betrouwbaarheid van
deze laatste opgave volkomen buitengesloten,
omdat het stuk waaraan ze ontleend is en
«lat hetwelk ik in myn vorig artikel aan
haalde, elkaar aanvullen.
Uit de «Stukken betreffende deStichtsche
leenen" mocht ik meededen wie de kinderen
waren van Pieter van Cainpen en Gerarda
Claes Berentsdoclitcr. en nu noemt bet thans
bedoelde stuk dezeifde kinderen. Geen twij
fel dus of ze zijn volkomen identiek.
een jaar of drie geleden Ten katoeiihanTêl
had bestudeerd onder de leiding van den
slimmen Ruben Morrison. Aangetrokken door
de schoonheid van het meisje, had hij Jim's
verloofde met zijn attenties vereerd en het
meisje, in haar onschuld zonder eenigen
achterdocht, was niet ongevoelig gebleven
voor de vleierijen van zoo'n del'tigen meneer.
De jeugd is uu eenmaal ijdel
Jim was niet jaloerseh, maar hij balde
tóch de vuisten bij de gedachte aan dien
man. Alleen de mogelijkheid, dat Stacey zijn
mededinger kon zijn, maakte hem dol.' Was
't een fatsoenlijk, knap jonkman, hij had
zich er in kunnen schikken; maar zoo'n
nul, zoo'n dronkaard I Jim vond geen woor
den genoeg, om zijn minachting te kennen
te geven.
Hij verwachtte niet anders, of Stacey zou
nu van taktiek veranderen en zich presen
teeren als ernstig candidaat voor de hand
van het rijke meisje.
Jim ging na do thee dc Morrisons op
zoeken. In de straat, waar zij woonden, vond
hij kleine groepjes vrouwen, die niet uit
gepraat raakten over de groote gebeurtenis.
Lachend feliciteerden ze ook Jim met het
fortuin, dat zijn meisje gekregen had. Dit
maakte-zijn stemming niet beter.
Wordt icrvolgd