Donderdag 20 April 1899.
No. 4868. 48e Jaargang.
GESNAPT.
l)'
Stadsnieuws.
AUERSFQORTSGHE GQÏÏRAIT.
OltgaveVerschijnt Maandag- en Donderdagavond. Abonnement per 3 maanden f 4.franco per Bureau
,T Post A145. Advertentiën 16 regels 60 centelke regel meer 10 cent. Groote letters naar
r m a E F F plaatsruimte. Legale-, officieële- en onteigeningsadvertentiën per regel 15 cent. Afzonderlijke KORTEGHACHT
te Amersfoort. nummers iO cent. Telephoon 19.
Bij advertentiën van buiten de stad worden de incasseerkosten in rekening gebracht.
Een honderdjarige.
Den 22 April 1799 stelde een internatio
nale eommisie van geleerden aan het Wet
gevend lichaam te Parijs voor en overhan
digde daarbij de normale maat voor Meter
en Kilogram.
Thans,-na verloop van honderd jaren, kun
nen de Meter en het Kilogram op een waren
veroveringstocht over de gelieele beschaafde
wereld terugzien. In Nederland werd op 21
A ugtistu 1816 door een besluit van de re-
gecring bepaald, dat Meter en Kilogram,
zoodra do omstandigheden het toelieten, en
op zijn laatst 1 Januari 1820, door het ge
heide Koninkrijk ingevoerd zouden worden*
Om dc ommekeer in het maatstelsel niet al
te schril te maken, liet men de maten vonr-
loopig nog de oude namen houden en eerst
in 1836 werd het gebruik der benamingen
van het metrieke stelsel bij de wet voorge
schreven. In België was het metrieke stelsel
nog vroeger aangenomen en hier, evenals in
Nederland, zelfs vroeger verplichtend gewor
den dan in Frankrijk, waar het wettelijke
voorschrift tot uitsluitend gebruik van het
metrieke stelsel eerst in 1810 went uitge
vaardigd. Na België en Nederland volgden
in 1836 Griekenland, in 1815 het Koninkrijk
Sardinië, in 1818 Chili, in 1849 Spanje en
geheel Italië, met uitzondering van den
Kerkdijken staat, dieeerst in 1861 den Meter
aannam. In 1850 volgde Zwitserland een
even succesvol voorgaan van het Groot-her
togdom Baden na en nam een metrisohen
voet van 300 millimeter lengte en een pond
van 500 Gram als normale maat aan. In
1852 veroverde de Meter Denemarken, in
1855 Zweilen. in 1860 de republiek Ecuoder,
Mexico in 1862 en in 1863 de overige Sta
ten van Zuid-Amerika, met uitzondering van
Brazilië dat eerst in 1875 bijtrad. In 1864
sloten Bumenië en Portugal zich bij de
nieuwe inaat aan, en in hetzelfde jaar voerde,
wat een gebeurtenis van verstrekkende be
teeken is was, Engeland het metrieke stelsel
in haast zijn oude maten dat wil zeggen
stond het gebruik ervan toe. Practische ge
volgen voor Groot-Brittanniè zelf had dit
besluit voorlooplg nog lang niet, maar de
toekomst van den Meter was daardoor toch
beslist, want de Engelsche el, de Yard, die
in de Engelsche koloniën allerwege ingevoerd
was, was van alle maten de eenige, 'die den
Meter als internationale maat den rang had
kunnen betwisten.
Tevens werd toen door de regeering een
tabel uitgegeven, waardoor men (Fe metrische
Feuilleton.
De raadsheer Bülke was zeer boos toen hij
aan het ontbijt kwam.
Daaraan was Frits, de zoon, schuld, die te
Tübingen in de rechten studeerde. „Hij had
•veder aan rheumatiek geleden", schreef hij, „dat
bad hem zoolang het werken verhinderd en hem
zulke groote uitgaven veroorzaakt. Papa zou
wel zoo goed willen zijn
„OchWaarom doe je toch altijd zooveel
melk in de koffie 1" bromde Bülke tegen zijn
vrouw, die tengevolge van zijn slechte luim nög
oplettender zijn morgendrank bereidde, dan ge
woonlijk.
„Maar, lieve man, anders
Zenuwachtig trommelde by met de vingers
dc maat van den storm zijner gedachten op de
tafel „Pak mij den kleinen, gelen handkoffer
in. Ik ga morgen naar Tübingen. Ik zal zelf
eens gaan zien, wat dat dure zoontje uitvoert 1"
Als een bom viel dat besluit in de anders
zoo vreedzame ontbijtkamer. Mama Bülke was
verstomd. Zij tuurde angstig naar tante Leentje
en deze nog angstiger naar haar.
„Die arme Frits I" zuchtte mama, toen de
raadsheer met groote schreden de kamer ver-
luten had, „die arme Frits!"
„Hoe kun men een ziek mensch zóo over
vallen I" beijverde«eich tante te antwoorden.
maten met (ie tot dusvetre in Engeland ge
bruikte vergelijken kon. De Vereenigde Sta
ten van Noord Amerika voerden den Meter in
1866 voor alle officieele doeleinden en geschrif
ten uitsluitend in. Op 17 Augustus 1868 werd
in Duitschland het Metersysteen als grond
slag der maat Voor het gebied van den
Duitschen bond aangenomen. De normale
meterstaaf, die zich thans nng te Berlijn be
vindt, was reeds vroeger aangemaakt, en in
1863 met den orgineelen Meter in «Ie Parij-
sche archieven vergeleken. Het gebruik van
de nieuwe maat zou in hef jaar 1872 in
kracht treden, maar had reeds op 1 Januari
1870 plaats. In 1893 werd van overheids
wege het Duitsche ïneet-svsteem aan een
nader oneerzoek onderworpen. Oostenrijk
voerde bet inetersvsteem in 1873 gedeeltelijk
in. Met liet jaar 1870 begon eene verandering
van het meet-systeen in Britsch-Indië, waar
tot dusverre in de verscheidene provinciën
en kleine vorstenstaten van het rijk, overal
verscheidene plaatselijke maten in gebruik
waren. Van net genoemde jaar af werden
deze plaatsmaten alle op den Meter en het
Kilogram omgerekend, oin ten minste de
verschillende maten makkelijk met elkander tn
kunnen vergelijken langzamerhand verdwe
nen deze toen geheel voor het eigenlijke
metrieke stelsel. Iets dergelijks werd later
in Turkije en Japan herhaald. In 1875 kwam
de Meter in Noorwegen en in Brazilië tot
heerschappij en werd ten laatste in 1877
met de Fransche benaming in Zwitserland
ingevoerd. Wanneer men nu nog in aan
merking neemt, dat in Engeland thans ern
stig het plan wordt overwogen, den Meter
eveneens als uitsluitende maat aan te nemen,
dan zal rnen een overzicht krijgen van de
verspreiding, die Meter en Kilogram bij het
Eeuwfeest verkregen zullen hebben. Reeds
in 1827 zeide de zesde president van de Ver
eenigde Staten, John Quincy Adams: »De
Meter en zijn afleidingen zullen de wereld
veroveren, en éen taal voor maat en gewicht
zal van den aequator tot aan de polen ge
sproken worden". Deze voorspelling is thans
reed^byna^jgrvuld^^^^^^^^^^^^^^^
Ter Dinsdagmiddag van l'A tot 3'/, gehouden
Raadsvergadering waren alle leden tegenwoordig,
behalve rar. Heyligers, die bericht had gezonden,
wegens ongesteldheid verhinderd te zijn.
Onmiddellijk na de opening der zitting wijdde
do Voorzitter, mr. F. D. graat Schimmelpenninck,
naar aanleiding van een ingekomen schrijven van
Mevrouw de Weduwe P. van der Want J.Mz., een
hartelijk woord aan de nagedachtenis van het zoo
„Zoodra hij geheel hersteld was. zou hij zijn
examen doen, heeft hij toch geschreven weet
je in den laatsten brief, toen wij hem den
wijn zonden en de ham 1"
„Heeft de dokter bij Liesjes ziekte onlangs
niet gezegd, dat men een zieke nooit moet over
vallen V"
„En Frits is zoo gevoelig I"
„Ik zal hem telegrafeeren
„Ja, doe dat, Leentje I"
Frits zette, toen hij dat telegram ontving,
een gezicht, als de beer. toen hem de houtklos
met honig op den neus viel.
„Papa en morgen al 1"
Hij wreef zich de oogen, zöoeIb dat gaat als
men „vroeg" naar huis komt, maar daar stond
het werkelijk en waarachtig„Papa komt mor
gen U verrassen. Beterschap. Lena".
„Leelyk geval 1"
Hij schoof de muts over het oor. Aan den
„FruhBchoppen", waar hij naar toe wilde gaan,
dacht hij niet meer. Ca?a, de hond, gluurdezijn
meester van ter zijde verwonderd aan, vervol
gens liet hij den staart hangen en legde zich
treurig onder de tafel.
Frits wierp zich vertwijfeld in een stoel.
Kwispelend kwam de hond onder de tafel uit
en legde den slimmen, ruigen kop op de knie
van zijn meester.
„Vervelende geschiedenis, CasaI Nare ge
schiedenis 1"
Op de lippen bijtend, staarde hij voor zich
heen. Op eens sprong hij op, schoof de muts
in den nek en gaf met de rijzweep een slag op
de tafel, zoodat het stof uit het groene tafelkleed
vloog en de hond verschrikt een zijsprong maakte.
plotseling verscheiden Raadslid, daarbij doende uit
komen hoe diens ijver het meermalen door de kie
zers in hem gesteld vertrouwen nimmer had be
schaamd en boe hij elecht9 hoogst zelden een ver
gadering niet bijwoonde en dan nog alleen wan
neer hij door wettige redenen werd verhinderd Zijn
nagedachtenis zal bij don Raad in eere blijven.
Onder opstaan vereenigde de Raad zich met het
voorstel van B. en W. om het schrijven te beant
woorden met een adres van rouwbeklag.
Hierna las de Secretaris de notulen der vergade
ring van 21 Maart, welke z. h. st. aldus werden ge
arresteerd.
Tengevolge van een juist ingekomen vertrouwe
lijk schrijven stelden B. en W. voor, punt 1 der
Agenda, het ontwerp-contract betreffeude verbin-
dingsspuren met de Gasfabriek benevens de rappor
ten der afdeelingen, aan te houden tot een volgende
vergadering.
Aan de orde kwam nu de Outwerp-vordering re
gelende het pensionneeren der Gemeentc amotena-
naren en bedienden, welke in werking treedt 1
Juli 1899.
Plaatsgebrek noodzaakt ons, die eerst in een vol
gend nummer in extenso mee te deeleu.
De heer Gerritsen wilde met een enkel woord
herhalen, wat hij reeds hieromtrent in de afdeelings-
vergaderingen zeide en wel om dank te brengen
aan B. en W. voor dit uitstekende voorstel, dat ten
volle getuigt voor een breede en humane opvatting.
De heer K 1 e b e r kon zich volkomen vereenigen
met den lof, door den heer Gerritsen aan B. en YV.
gebracht, doch niet met het voorstel-zelve. Immers
een belangrijk deel van de ambtenaren viel reeds
voorlang in de termen om zich voor den ouden
dag te voorzien door in een Levensverzekering te
gaan. Zjj zijn indertijd ambtenaar gewordeu met
de wetenschap, dat zij geen pensioen zouden krijgen
en zü zijn uict ambtenaar geworden ter wille van de
Gemeente, maar om hun positie te verbeteren,
gelijk dit in alle vakken geschiedt. Spr. vindt het
niet billijk, dat nu alle Gemeentenaren moeten
bloeden voor enkele ambtenaren. Spr. wil niet
gewagen van hen die niets bijdragen, doch van ben
die minder zulien behoeven te storten dan de ove
rigen.
De hoer Van Kalken zegt, dat. waar het par
ticulier initiatief reeds lang voorging ora zjjn oude
werkkrachten te verzorgen tegen den ouden dag,
de Gemeente wel moest volgen in de bescherming
barer ambtenaren. In de afdeelingen wees spr. er
herhaalde malen op hoe uitstekende onderwijskrach
ten voor de Gemeente verloren gingen omdat hier
geen pensioensregeling was. Spr. sluit zich dan ook
volkomen aan bij den welverdienden lof, aan B. en
\V. gebracht.
De Voorzitter dankt de heeren Gerritsen en
Van Kalken voor hun waardeerende woorden en
antwoordt den heer Kleber, dat hij de motiveering
van de hem minder gewcuscht voorkomende bepa
lingen heeft kunnen vindeu in de bij het ontwerp
gevoegde Memorie van Toelichting, waar gelezen
wordt
„Als overgangsmaatregel komt het ons wenschelijk
voor, de bestaande ambteuaren in veel gunstiger
positie te brengen dan de nieuw aan te stellen per
sonen.
„Tot. heden werd bijna steeds de regel gevolgd,
dat aan verdienstelijke atnbtenareu, die na jaren
lang diensten aan de Gemeente bewezeu te hebben,
hun eervol ontslag hadden bekomen, gratificatiën
werden verleend.
„Zonder invoering van een pensioenregeling zou
welfich^ei^eerjvaarschijrl^kjli^jebruil^üj^j^
„Wat zou het I Heeft niet een ouwe Rus voor
zijn Keizerin in_weinige weken heele steden uit
niets te voorschijn getooverd? Zou ik dan deze
kraam niet in een hol van vlijt kunnen her
schapen tot vreugde van myn ouwe Hoerah
Caca, ik heb hetl"
De trappen afgestormdklit9ch, klatsch,
suisden de slagen van de rijzweep door de lucht.
Frits begaf zich naar den „Frühschoppen" langs
den kortsten weg. Dat gaf een vroolijke opschud
ding, toen hij van den voorbereiden overval
verhaalde.
„Wat, je oudje?" en menig boos geweten
klopte reeds bij de gedachte aan een plaats kun
nende hebben overrompeling.
„En dat morgen reeas?"
Maar nn ontwikkelde de onverschrokken can-
didaat Bülke zijn plan.
„Natuurlijk 1"
„ZekerI Zoo gaat hetl"
„FameusPyramidaalriep en lachte men
door elkander.
„Dickkopf", de corpsbediende, moest te voor
schijn komen, Die wist overal te helpen. Zacht-
tes bekwam hij zijn opdracht. Vervolgens kwam
lij terug, beladen met boeken en handschriften.
„Mijnheer Bülke, waarheen moet ik
„Alles naar mijn woning, Dickkopf!"
So sind die Rollen ausgetheilt
Und Alles wohlbestelt 1"
zong het koor van groenen, waarna zij, tot straf
voor de verlegenheid van een ouderen broeder,
„in die Kamme klettern" of, zooals verstandig
sprekende menschen zouden zeggen „tot straf
drinken" moesten.
In de woning van den candidaat heerschte
nauunaaiu.
„Thans echter achten wij het billjjk, dat ook to
hunnen aanzien vaste regelen worden gesteld".
Het D. B. handhaafde dan ook dit standpunt, en na
dat het enkele vrij onbeteëkende wijzigingen had
aangebracht werd net gebeele ontwerp zonder ver
dere discussie met algeineene stemmen aangenomen.
Wie h.id dit in April 1897 durven denkeD, toen
de meerderheid van den Raad nog zóo vehement
gekant was tegen een pensioensregeling?
Z. h. st. werd hierna goedgekeurd het ontwerp
besluit tot het verleenen van afschrijvingen van
aanslagen in de Inkomstenbelasting, dienst
1898, wegens vertrek en overlijden en tot een bedrag
van f 1618.515
Met eenigen tegenstand werd hierna met alge-
meene stemmen besloten tot het opnemen van kas
geld tot een bedrag van ten hoogste f160000.
Immers toen uit de toelichting van het ontwerp
besluit bleek, dat B. en W. voorstelden o. a. f 10 000
op te nemen voor den bouw van een Politie-bureau,
toen meende de heer Gerritsen hiertegen te moeten
opkomen.
De heer Gerritsen zeide, dat de toelichting
iets nieuws bevatte, namelijk de aaukondiging
van den bouw van een Politie-bureau, en al had hij
ook niets tegen het verleenen van een crediet voor
een zóo goede zaak, tóch moest hjj voorstellen, de
daarvoor wellicht uoodige f 10 000 uit het voorstel
te lichten, waar de Raad zóo onvoorbereid was.
De heer Kleber ondersteunde dit voorstel. Ook
spr. bedoeling wsb het Diet, den bouw van het
Politie-bureau te bestrijden, doch als de Raad nu
het bedrag voteerde, dan zou bjj óok al eenigszins
gebonden zijn. Ook spr. wilde daarom eveneens
het bouwplan eerst eens nader kennen.
De heer Van Kalken zeide, dat reeds een paar
jaar geleden is gewezen op den toestand waarin het
Politie-bureau verkeert, dat meer gelijkt op een ge
vangenis voor de agenten dan op een waardig ge
bouw en verklaarde, niets te gevoelen voor uitstel.
De heer Hamers verklaarde, evenmin iets te
hebben tegen den bouw van een Politie-bureau,
doch vond de raming daarvan op fjjOOOO wel wat
hoog. Voor dien prijs kan men tegenwoordig heel
wat bouwen.
Als de heer Van Esveld het voorstel goed
begrijpt, dan vTagen B. en W. een crediet, geenszins
een beslissing, en als de f 10 000 niet noodig zijn,
dan zullen zij dat bedrag niet opnemen.
De Voorzitter zegt, dat de heer Van Esveld in
derdaad juist gezien heeft. De heer Van Kalken
maakte gewag van den onhoudbaren toestand, en
gaarne hadden B. en W. te gelijk met dit ontwerp
besluit een ander aanhangig gemaakt voor den bouw.
Wordt thans de post met f 10 000 verminderd, dan
zal met het voorstel om te bouwen gepaard moeten
gaan een nieuw voorstel tot opneming van kasgeld,
terwijl thans de voorloopige besprekingen om het
geld te krjjgen ineens kunnen worden voortgezet.
Spr. wil nog uitdrukkelijk verklaren, dat B. en
W. volstrekt niet aannemen, dat de Raad proejudi-
ceert omtrent den bouw indien thans het ontwerp
besluit wordt goedgekeurd en vertrouwt dan oor,
dat de heer Gerritsen, na deze uiteenzettingen, zjjn
voorstel zal intrekken.
De heer Gerritsen deed zulks, waarna het be
sluit, gelijk gezegd, met alg. st. werd goedgekeurd.
Aan de orde kwamen nu ontwerp-verordoningen
betreffeude de heffing en invordering van rechten
en loonen aande Secretarie, het Gymnasium, de
Hoogere Burgerschool, de Burgeravondschool, de
Lagere scholen, de Algemeene begraafplaatsen, het
Marktgeld en de Sluis aan het Spui; een en ander
intusscher. den geheelen middag een drukte,
alsof een hooggeleerde professor met al zyn
schatten er zijn intrek had genomen. Daartus-
schen gezang en gefluit en vroolijk lachen
zooals oude geleerden het ongetwijfeld nauwe
lijks meer zouden kunnen.
De raadsheer was lang niet goed geluimd toen
hij den volgenden ochtend eindelijk voor de
woning van zijn zoon stond. Waarom had hij
zich anders in den spoorwagen de le houden
predikatie zoo ingepompt, want dat de geheele
geschiedenis met die voortdurende rheumatiek
bedrog was, stond by hem vast als een rots
daarvoor was hij óok student geweest! Zóo he
vig dwarrelden de gedachten door zijn brein,
dat hij plotseling, alsof bij tegenover Frits stond,
met alle macht op zijn dijbeen sloeg en uit
riep: „Uit is het met de studie 1 Een boer zult
gij wordenwat natunrlyk een ongewenschte
opheldering aan de medereizigers tengevolge
moest hebben. Dat was den raadsheer erg on
aangenaam geweestonaangenamer nog de ver
lokkende. aanbiedingen van den agent met wien
bij was in botsing geweest, en die hem, toen
de vrede weder hersteld was, absoluut bij zijn
maatschappij verzekeren wilde.
Eindelijk stond hij voor de woning en trok
aan de schel. Bijna angstig gluurde hij over
den gouden bril op tot de gesloten vensters om
hoog.
„Is de heer Bülke thuis?"
„Om u te dienen, mijnheer de R.
(Wordt vervolgd).
