Donderdag 19
December
1901.
No. 5146.
51e Jaargang.
AMERSFOORTSCHE COURANT.
UITGAVE
FIRMA A- H- VAN CLEEFF
te AMERSFOORT.
Verschijnt Maandag- en Donderdagavond Abonnement per 3 maanden ƒ1.-—franco per
post ƒ4.15. Advertentiën 16 regels 60 cent; elke regel meer 10 cent. Legale», oflicieële-
en onteigeningsadvertenticn per regel 15 cent. Reclames 1—5 regels ƒ1.25; elke regel meer
ƒ0.25. Groote letters naar plaatsruimte. Bewijsnummers worden in rekening gebracht en kos
ten evenals afzonderlijke nunjirers 10 cent.
Bij advertentiën vaD buiten de stad worden^de incasseerkosten in rekening gebracht.
KORTEORACHT9
Telephoon 10.
KENNISGEVING.
Aan gasverbruiknrs, bij wie natte meters in
gebruik zijn, wordt in hun belang in herinne
ring gebracht, dut het noodzakelijk is.biiinval-
beveiH en meters goed tegen bevriezen te
Hierdoor ivordeu vele onaangenaamheden voor
komen.
Amersfoort, den 18. December 1901.
Burgemeester en Wethouders van Amersfoort,
De Burgemeester,
n a WUYTIERS.
De Secretaris,
B. W. Th. SANDBERG.
Geen Rijks-U. B. S.
Het hieronder overgedrukte stenogra-
phisch verslag dor 25ste vergadering van
de Tweede Kamer der Staten-generaal
van Vrijdag 13 December 1901, voorzoo-
veel het de Hoogere Burgerschool te
Amersfoort betreft, overgenomen uit de
Handelingen dier Kamer bl. 523-528,
moet noodwendig voorafgegaan worden
door een korte modedeeling.
Immers reeds in de zitting van Don
derdag 12 December gaf de Minister van
Binnenlandsche Zaken reeds eenigen kijk
op de taktiek, welke hij ik aeze materie
zou volgen on nam hij reeds stelling voor
het debat, dat Vrijdag zou komen.
Bij art. 117 (Rijks-Hoogerë Burgerscho
len) sprak de heer Schaper over het op
richten van nieuwe R. H. B. S., meer spe
ciaal in het district dat hij vertegenwoor
digt. Ook de heer Smeenge, die deze
zaak liever had hooren bespreken bij art.
118, voegde daaraan enkele woorden toe,
er o. a. op wijzend, dat Dokkum f 35 000
disponibel wilde stellen voor den bouw
eener school.
De Minister antwoordde o. a
«Aangevraagd zijn over te nemen 6 Ge
meente scholenBrielle, Stad-Alineloo,
Zaandam, Zierikzee, Winschoten en Amers
foort om op te richten 6 nieuwe, te
Steenwijk, Edam, Purmerend, Smallinger-
land, Dokkum en Appingedamom sub
sidie werd gevraagd voor die te Kaïnpen
verhoogd subsidie werd gevraagd voor
die te Hoorn en te Dordrechtom subsidie
tot oprichting van een Hoogere Burger
school te Stad-Doetinchem en Doesburg
om van 3- tot 5 jarige te maken die te
Sappemeor, derhalve in het geheel 16
plaatsen waai- weder een stroompje van
geld met nieuwen aanwas zou moeten
heenvloeien.
Wanneer men dit nu alles overziet, dan
gevoelt men, dat het niet aangaat, van den
Minister to vergen, dat hij terstond bij
zijn optreden over zulke zaken zal beslis
sen."
Vorder zoido Z. Exc., alweer volgens
het stenographisch verslag
ïMaar men moet wel bedenken, dat de
zaak oen onmetolijken omvang verkrijgt,
en dat wij liet goheele plan moeten over
zien, alvorens daaromtrent een beslissing
te nemen.
BIk wijs op de Hoogere Burgerschool te
Amersfoortdaar komen wegens de zeld
zame aantrekkingskracht van den hoogst
bekwamen Directeur leerlingen uit allo
oordon,/, zelfs uit Den Haag en Amster
dam. Men heeft die school wegens don
grooten toevloed van leerlingen met pa-
rallelklassen moeten uit breidenmaar
als die eminente Directeur vertrekt, ge-
pensionnoerd wordt, of sterft en een min
der eminent man komt aan het hoofd der
school, dan hoeft men kans, dat de loka
len die ingericht zijn, ontvolkt worden."
In do Memorie van toelichting worden
bij art. 118 gansch andere oorzaken ge
noemd en werd niet gerept van don per
soonlijken invloed van den Directeur dor
H. 13. S. hier 4
Daar toch lezen we zie ook Amers-
foortsche Courant van 7 October 1901
O a »Het denkbeeld is zelfs reeds over
wogen om deze school over te nemen als
Rijksschool, doch na gezette overweging
kwam het den ondergeteekende voor, dat
tot die overneming alsnog niet kan wor-
den overgegaan.
„Amersfoort verkeert in eenen abnor- I
malen toestand ten aanzien van het be
zoek der Hoogere Burgerschool door leer
lingen, niet in de Gemeente wonende. Die
toestand is ontstaan vooreerst door de
heffing in de laatste jaren van een hoog
schoolgeld te Amsterdam van buiten-leer
lingen, die aldaar de Middelbare scholen
bezoeken, en ten tweede door het feit, dat
tegenwoordig de Rijks Hoogere Burger
school te Utrecht, ten gevolge van het
groot aantal leerlingen uit die Gemeente,
weinig plaats aanbiedt voor buiten-leer
lingen. Zelfs leerlingen uit Utrecht gaan
school te Amersfoort.
>Er dient nu afgewacht te worden in
hoeverre de stroom van buiten-leerlingen
van Amersfoort zal zijn af te leidon.
Daartoe komt in de eerste plaats in aan
merking het nemen van maatregelen om
meer plaats verkrijgen voor buiten-leer
lingen op de Rijks Hoogere Burgerschool
te Utrecht, in welke richting dan ook
reeds stappen zijn gedaan. Intusschen
is het noodzakelijk, de Gemeente Amers
foort te gemoet te komen in den buiten
gewoon zwaren last, welken zij thans
heeft te dragen. Zulks kan geschieden
door eene tijdelijke verhooging van het
Rijks-subsidie, welke verhooging geheel
of ten deele kan worden ingetrokken,
naar mate de omstandigheden zich in het
voordeel der Gemeente wijzigen."
Na deze korte toelichting uit officioele
bescheiden, welke het verband beter doet
begrijpen, volge hier het verslag der
zitting van Vrijdag.
De heer van Asch van Wijck (Amers
foort) Mijnheer de VoorzitterGisteren
zijn de discussiën over de verschillende
aanvragen tot overname door het Rijk
van verschillende Hoogere Burgerscholen
ten gevolge van het late uur moeten ein
digen. De Minister heeft in antwoord op
het aangevoerde door de geachte afge
vaardigden uit Meppel on Appingedam,
waar zij spraken over de overname door
het Rijk van de Hoogere Burgerscholen
te Dokkum en Appingedam, zijn algemeen
standpunt medegedeeld ten opzichte van
deze aanvragen en in dit antwoord heeft
Zijn Excellentie tevens de Amersfoortsche
Hoogere Burgerschool genoemd. Nadat
de Minister het algemeen standpunt, dat
de Regeering ten deze wenscht in te
nomen, had uiteengezet, heb ik overwogen
of ik alsnog over do quaestio van do
Amersfoortsche Hoogere Burgerschool
enkele oogenblikken het woord zou voe
ren. Ik meen in het kort deze quaestie
hier te moeten ter sprake brengen, aan
gezien het mij voorkomt, dat deze quaestie
niet kan worden gelijkgesteld met de
aanvragen door de andere Hoogere Bur
gerscholen.
Wat toch is het geval?
De moeilijkheden, waarin do Gemeente
Amersfoort verkeert ten opzichte van
hare Hoogere Burgerschool, dateeren
reeds van verschillende jaren. Reeds in
het jaar 1892 heeft do Raad der Ge
meente Amersfoort een request ingediend
waarin gevraagd werd, dat het Rijk deze
Gemeentelijke Hoogere Burgerschool zou
overnemen, op welk request afwijzend is
beschikt. De Raad der Gemeente Amers
foort meende, dat, waar deze school be
zocht wordt niet alleen, maar zelfs voor
hot meerendeel bezocht wordt door leer
lingen buiten de Gemeente, het in stand
houden van deze school niet meer uitslui
tend een Gemeentebelang, maar een Rijks
belang was.
Toen op dit request afwijzend was be
schikt,. heeft de Raad overwogen, welke
andere maatregelen moesten worden go-
I nomen en welke weg zou kunnen worden
ingeslagen. Men heeft getracht, do be
voegdheid te krijgen, met behoud van
Rijkssubsidie, om bij het toelaten van
leerlingen een voorrecht te kunnen govon
aan de leerlingen uit Amersfoort zelf.
Deze bevoegdheid is inderdaad verkre
gen, maar het spreekt vanzelf, dat het
gevolg geweest is, dat do zeer vele klach
ten zijn gerezen. Ook indeze Kamer
zijn die klachten geuit en mijn geachto
buurman, do geachte afgevaardigde uit Ede
heeft in do zitting van 11 Docombor 1897
aan den toemaligen Minister van Bin-
nenlandsohe Zaken, Goeman Borgosius,
gevraagd of hot niet wensohelijk was,
dat, indien non Gemeente Rijkssubsidio
kreeg, alle leerlingen gelijk stonden. Hot
gevolg hiervan is geweest, dat Minister
Goeman Borgosius hoeft ingetrokken do
beschikking van zijn voorganger en be
paald, dat allo leerlingen gelijkelijk moes
ten worden toegelaten, maar tevens heeft
hij het Rijkssubsidie verhoogd van f 5000
tot f 9000, welk subsidie in 1900 nog mot
f 1000 verhoogd is, zoodat tot nu toe de
Gemeente Amersfoort oen subsidio kreeg
van f 10 000.
Maar deze oplossing van do quaestie
bleek niot afdoende te wezen.
Immers do Raad der Gomeonto Amers
foort hooft zich wederom gowond, don
16on November 1900. tot den Minister
met verzoek alsnog de school to doon
overnemen door hot Rijk. Daarop zijn
verschillende onderhandelingen gevoerd
tussohen het Gomoontobestuur en don
Minister en men was bijna tot een rege
ling gekomen, toon de Minister van Bin
nenlandsche Zaken Borgosius aftrad. Hot
spreekt vanzelf, dat de Raad dor Ge
meente Amersfoort, die groot belang
heeft hij de definitieve regeling van
deze quaestie, met vorlangon uitzag naar
do meening van don togenwoordigon
Minister. Men kan in do toelichting op
de Nota van Wijziging van hoofdstuk V
lezen hoe Zijn Excollontio over dozo
zaak denkt.
De Minister heeft erkond, dat voorzie
ning in dezen ongereodon toestand on
vermijdelijk is. Doch or bestaan bij Zijn
Excollontio bezwaren om voor te stol Ion
do school door het Rijk to doen over
nemen. Niettemin wil do Minister do
Gemeente to gemoet komen in don bui
tengewoon zwaren last dien zij heeft te
dragon. Mitsdien stolt hjj voor, het Rijks
subsidie met f5000 te vorhoogen.
Mijnheer de VoorzitterHet is zeer to
waardoeron van dezen Minister, dat hij
bij Nota van Wijziging hooft voörgestold
om hot subsidie aanmerkelijk te verhoo-
gen en te brengen op f15 000, maar ik
geloof met alle beBcheidonheid dat hierbij,
evenmin als door do regeling van Minis
ter Borgesius, de zaak afdoende wordt
geregeld.
Wat toch is het geval De zaak is
niet in de eerste on eenige plaats oen
geldquaestie. Wat Amersfoort noodig
heeft, is een afdoende regeling, want op
dit oogenblik is de school bijzonder uit
gebreid. Er zijn talrijke tijdelijke leer-
aron en zoovool leerlingen, dat zij in
het hoofdgebouw niet kunnen worden
geherbergd, maar voor oon groot deol
geplaatst mooten worden in oen leeg
staande school voor Lager onderwijs.
Nu zou de Raad van Amersfoort zoo
gaarne wenschen in oon normalen toestand
te komen en to geraken uit don on ge-
roeden toestand waarvan do Minister
spreekt
De school moet öf tot basis hebben don
tegenwoordigon omvang, en dan mooton
de tijdelijke- door vaste leeraren vervan
gen worden en do school uitgebreid, (>l
zij moet ingekrompen worden, zoodat de
leerlingen minder in getal worden on do
tijdolijko leeraren kunnen worden afge
schaft. Do buitonloorlingen kunnen echter
de Hoogere Burgerschool niot missen;
voor lion moet dan non nndoro regeling
worden gotroffon. Hot spreekt vanzelf,
dat hot onderwijs lijdt onder hot aan-
stollen .van telkens nieuwe tijdolijko leer
aren, want dozo laatsten behuorou niet
altijd tot de boste onderwijskrachten ou
zij zooken oen goed hoonkomen als hot
mogelijk ia.
Nu wil Zijn Excollontio trachten, don
stroom van Amersfoort af to leiden. De
Amersfoortsche Hoogere Burgorsohool is
zeer gezocht. I)e Directeur, hoeft Zijn
Excellentie gezegd, is een eminent Direc
teur. Dit is volkomen waar on ik breng
hulde aan do tact on bekwaamheid van
don Directeur G. J. Buys, maai' ik ben het
or niet mode oous, dat de school alleen
ton govolgo van dozen Diroctour door
zoovool loorlingen wordt bezocht, want
hoe hoog men dozen Directeur schat,
mon kan hom toch niet beschouwen als
zulk oon wetenschappelijk man dio alleen
door zijn persoon uit ullo oordon des
lands loorlingen tot zich trekt. Zeer
zeker hooft do persoon van den Diroc
tour veel invloed op hot getal dor leer
lingen, maar niet zoodanig, dat zij nlloon
om hem zouden komen on dat, wanneer
hij wegging, alle loorlingen vanzelf van
die school zouden wegblijven.
Mijnheer de Voorzitter! Amersfoort is
juist door zijn geographisohe ligging oon
afmgewezon plaats voor oeu Hoogere
Burgerschool.
I)it blijkt uit een roquost, dat volo
ouders hebben gezonden uit verschillende
plaatsen uit de buurt, waarbij een situa-
tlokaartjo is gevoegd van de plaatsen
van waaruit de kinderen dio school bo-
zooken.
Dit request is gotoekond door ouders
uit Baarn, Barneveld, Bussum, Ermeioo,
'8-Graveland, Hamersvold, Hurderwijk,
Hilversum, Hoogland, Laron, Leusden,
Naarden, Nijkork, Nunspoot, Putten, Rens-
woude, Rhenen, Scherponzoel, Veen en
daal, Voorthuizen, Weesp on Woudenborg.
Daaruit blijkt dus wol, dat deze school
van belang ii^voor de gohoele streek.
Wat mij betreft, mijnheer do Voorzitter,
ik ben niet zoo'n bijzondoro bewonderaar
van onze tegenwoordigo Hoogere Bur
gerscholen. Do geest die daar hoorscht,
noch het leerplan hebben mijn sympathie,
maar, mijnheer do Voorzitter, op dit punt
zal ik thans niet nader ingaan, omdat
dut bij dit artikel niot aan de orde is
en ik daardoor zou vervallen in algo-
mcuno beschouwingen.
Dit neemt evenwol niet weg, dat hot
mij zeer leed zou doon, indien deze zaak
niet goed gorcgoldzou worden on de
Gemeen to Amorfoort maatregelen zou
moeten -nemen, waardoor deze school niet
moor zou blijven oen school voor leer
lingen uit al de verschillende door mij,
opgenoemde omliggende plaatsen.
Nu wil do Minister den stroom afleiden,
maar dat is niet het werk van óon dag;
or zal zeer veel tijd mode heengaan.
Do Minister meende, dat, wanneer
oon regeling getroffen word in Utrecht,
misschien vele loorlingon van do Amers
foortsche school naar do Hoogere Bur
gerschool te Utrecht zouden gaan, maar
uit het situutiokanrtjo blijkt voldoende,
dat volo leerlingon moeilijk, ja velen
onmogelijk Utroont zouden kunnen bo-
reiken.
Dan moot men verder niot vorgeten,
dat do Reiskosten van dio plaatsen uit
naar Utrecht veel hoogor zijn dan naar
Amersfoort.
Wnt ik nu ton Blotto wonsch, is een
definitieve regeling on liofst zoo spoedig
mogelijk, omdat daardoor èn het onder
wijs zal gebaat worden èn de Gemeente
Amersfoort èn velo loorlingen.
Ik zou dus don Minister, die reeds vele
bewijzen gegeven heeft, o. a. door zijn
voorstol om het subsidio aanmorkolijk te
vorhoogen, dat hij deze zaak zoozeer