Dinsdag 13
Mei 1902.
DE DOLLE GRAAF.
No. 5188.
51e Jaargang.
Feuilleton.
AME&SFOORTSCQE COURANT.
FIRMA A H VAN CLEEFF
te AMERSFOORT.
Verschijnt Dinsdag-, Donderdag- en ZaterdagmiddagAbonnement per 3 maanden
franco per post -1.15. Advertentiën 16 regels 60 cent; elke regel meer 10 cent. Legale-,
oflicieële- en onteigeningsadvertentiën per regel 15 cent. Reclames 15 regels 1.25; elke regel
meer 0.25. Groote letters naar plaatsruimte. Bewijsnummers naar buiten worden in rekening
gebracht en kosten evenals afzonderlijke nummers 10 cent.
Bij advertentiën van buiten de stad worden de incasseerkosten in rekening gebracht.
KORTEGRACHT9
Telephoon 19.
De ziekte van II. M. de Koningin.
Het bulletin van Zondagochtend luidde:
»H. M. de Koningin bracht den nacht
rustig door.
De geheele toestand geeft reden tot tevre
denheid.
Van af heden zal eens per dag een bul
letin verschijnen."
Dat van Maandagochtend
»H. M. de Koningin had een zeer rusti-
gen nacht.
Alle verschijnselen duiden op een ingetre
den herstelling."
Van Hel Loo werd nog geseind
H. M. de Koningin-Moeder hoeft heden
middag voor het. eerst na den gnustigen keer
in de ziekte van H. M. de Koningin een
korten rytoer gemaakt.
Dat van hedenochtend luidde:
»De verbetering in den toestand van H. M.
de Koningin blijft aanhouden."
Voningstoestanden te Amersfoort.
Bij de behandeling der Begrooting voor
1901 werd in Raadszitting van 23 Octo
ber 1900 de wenschehjkheid uitgesproken om
een onderzoek te doen instellen naar den toe
stand der arbeiderswoningen in het zooge
naamd oude gedeelte der Gemeente.
De Commissie aan welke dit hoogst be
langrijk en natuurlijk zeer tijdrooveud on
derzoek werd opgedragen, bestond uit de hee-
ren jhr, mr. T. A. J. van Asch van Wijck,
Burgemeester der gemeente; F.. L. Visser,
Wethouder van publieke werkendr. J. M.
CroockewitM. L. Celosse, WethouderW.
H. Kam, Gemeente-architect; mr. J. Heyli-
gers, Raadslid, Secretaris der Gezondheids
commissie P. van den Hoolï, Gemeente-op
zichter; D. vau der Werf, architect, en S.
Posthuma, Inspecteur van politie. Als rap
porteur fungeerde mr. W. D. Oaudri, Griflier
ter Gemeente-secretarie.
Haar rapport is eenigen tijd geleden ver
schenen en ofschoon het om zijn lagen prijs
binnen ieders bereik is een niet genoeg te
loven maatregel meenen we in veler geest
te handelen door althans de hoofdzaken er
uit hier te doen volgen.
Het verlangen om in het belang eener
juiste toepassing der Verordening van den
10 Maart 1893 op het bewonen van gebou
20)..
„Neen, n
zyn.
r ik liad gedacht, dat Lex er 6ok zou
wen, die, als schadelijk voor de openbare ge
zondheid, voor bewoning ongeschikt zijn
waarbij tevens rekening werd gehouden met
de mogelijkheid, dat een Rijkswet op de
Volkshuisvesting (sedert als Woningwet van
den 22 Juni 1901 in Staatsblad No. 158 van
dat jaar verschenen) den Gemeenten meer
rechten en plichten zou opleggen in zake on
bewoonbaarverklaring van huizen te ko
men tot een algemeen overzicht van de wo
ningstoestanden in deze Gemeente, en dien
tengevolge tot een bruikbaren maatstaf voor
het stellen van gelijkwaardige minimale
eischen van bewoonbaarheid, was aanleiding
tot de enquête.
Nadat voor dit doel op de Begrooting van
bet jaar 1900 een bedrag van 1400 was be
schikbaar gesteld, werden in (lil jaar de voor
bereidende maatregelen getroffen. Voorname
lijk uit Leiden (waar korten tijden te voren
een uitgebreid dergelijk onderzoek had plaats
gevonden) werden nuttige inlichtingen om
trent inrichting en omvang van het onder
zoek, werkwijze der personen met dat onder
zoek belast, en verwerking der losse gegevens
verkregen.
Den 5 November 1900 kwam de commis
sie, die zich met bet onderzoek belast zag,
bijeen ter bespreking van de wijze waarop
dit geregeld moest worden om zooveel moge
lijk eenheid en verband te brengen tusschen
de gelijktijdige enquêtes der drie sub-com-
missiën in welke zij zich zou splitsen.
Daartoe werd de Gemeente verdeeld in
drie gedeelten de buizen liggende buiten de
buitenste, singelgrachten werden niet in het
onderzoek begrepen, daar in de eerste plaats
de meer aaneengebouwde gedeelten in aan
merking moesten komen en het onderzoek
daarvan een juist beeld van den toestaud in
het oudere stadsgedeelte zou kunnen geven,
waar toch de meeste arbeiderswoningen en
die woningen, welke de grens der bewoon
baarheid naderen, zich bevinden, terwijl een
onderzoek naar meer verspreid liggende wo
ningen te omslachtig, tijdroovend en kost
baar zou geweest zijn.
EJke sub-commissie nam ongeveer éen der
de van de te onderzoeken perceelen voo
haar rekening. Om practische overwegingen
werden echter bij de bewerking van het rap
port de bij bet onderzoek aangenomen groe
pen niet gevolgd, waardoor verkregen werd
dat, zooveel mogelijk, de persoonlijke opvat
„Misschien houdt hij zich heel besoheidcu op den
achtergrond."
Elvire zag haar even onzeker aan en lachto toen
„Dat zou juist iets voor hem wezen."
Nu hield de trein stil. Overste Krocker begroette
de dames hartelijk en bracht hen naar liet ge
reedstaande rijtuig. Terwjjl hij teruggiug om voor
de bagage te zorgen, keek Elvire naar alle kanten
rond. Lex moest toch komen Misschien was hij wat
laat, maar hij kwam toch stellig. Of zou hij thuis op
haar wachten Wist hij uiel, dat zij heden kwam
Bange vragen, waarop niemand antwoordde.
Onder het naar huis rijden, hadden de ouders
elkander veel te vertellen Elvire keek steeds naar
buiten. Men kwam ook voorbij de woning van Lex;
alles was or donker. Natuurlijk wachtte hij thuis op
Nora had ook opgekekeu naur de vensters van
T issow en vroeg nu: „Hoe gaat het Lex? Ik had
hem stellig aan het station verwacht."
De overste haalde de schoudersop: „Ik heb in den
laatsten tijd weinig van hem gemerkt, maar hij ziet
er slecht uit en schijnt in een gedrukte stemming
te verkeerenik weet niet, of hij ziek is of dat er
iets ander is dat hem hindert. Maar ik hob hetn ge
zegd dat jelui vanavond thuis zoudt komen." Ken
veolbeteekenende druk van Nora's hand deed hem
tingen tier leden werden gegeneraliseerd.
Hot onderzochte stadsgedeelte werd bij
het opmaken van het rapport in de volgen
de blokken gedeeld:
Blok I omvat al hetgeen begrensd wordt
door de Buitensingelgracht bij de Utrechtsche-
poortsbrugoostelijk gaande totde Kamppoorts-
brug, Kampstraat, Langestraat, Varkensmurkl,
[Jtrechtsehestraat. Al wat ten Noorden van
deze stralenreeks ligt, wordt in twee deelen
gesplitst door een lijn, gedacht te loopen
door de buitensingelgrachten van de Utrecht-
schepoortsbrug over den Koppel naar de
Karnppoortsbrug,
Blok 11 is het gedeelte, dat, uitgaande van
de Oude Vischmarkt, links van Langegracht.
en Spui gelegen is.
Blok 111 is het gedeelte, dat rechts daar
van ligt.
De grenzen van het onderzoek werden
eensdeels gevonden in den huurprijs, met
dien verstande, dat geen woningen werden
onderzocht met een wekelijksche huurprijs
van f 1.51 en daarboven, anderdeels in het
aantal kamers, zoodat buizen inet meer dan
drie kamers buiten onderzoek bleven.
Onder de woningen met drie kamers wor
den er zeer zeker gevonden, die niet be
paald tot de arbeiderswoningen gerekend
kunnen worden, doch dit is slechts een ge
ring percentage en zij vallen toch voor het
meerendeel onder die, welke geacht kunnen
worden voor een nader onderzoek in aan
merking te komen.
Hoofdzaak was het verzamelen van gege
vens omtrent toestand, ligging en inrichting
der woning; het onderzoek breidde zich ech
ter ook uit tot de bewoning, omdat een oor
deel over den toestand min of meer afhan
kelijk is van het gebruik, dat in het alge
meen van de woning gemaakt wordt.
De inrichting van de woning zal steeds
in zekere mate verband moeten houden met
de gewoonten en den aard der bevolking en
de talrijkheid van het gezin. Men dient
echter daarbij in het oog te houden, dat,
bij de veelvuldige verhuizingen der arbei
dersbevolking hier ter stede, deze gegevens
en de conclusiën daaruit te trekken niet dan
met voorbehoud dienen geraadpleegd te
worden.
Het tamelijk veelvuldig voorkomen van
gemeenschappelijk gebruik van privaten in
deze Gemeente leidde er toe, ook daarop het
De villa was in feestgewaad getooid ter eere
van de terugkomst der dames; nan de voordeur was
oen guirlande aangebracht, in alle kamers waren
bloemende tafel was niet bijzondere zorg gedekt
en op liet buffet stond een iiesch campagne in ijs
Waul ik moet je thuiskomst behoorlijk vieren, kin
deren, zeide do oversie, jelui bent naar mijn zin wel
wat heel lang weggebleven."
Lex was er nietook geen enkel regeltje, geen
bouquet als welkomstgroet
„Het kind schijnt zich wat overspannen te heb
ben," zeide de overste, terwijl hij Elvire's wangen
streelde, „of hen je zoo vermoeid vau de reis, lieve
ling? Je ziet zoo bleek!"
„Het zal wol van de reis zijn, zeide Norahet was
zoo warm in de coupee en er mocht geen raampje
opengemaakt worden."
Nora wist in den grond heel goed, dat er een an
dere oorzaak was voor Elvire's bleekheid dat ge
heele doen van Lex beviel haar ook niet. Zonder
Elvire er iets van ie zeggen, zoud zij den oppasser
naar hem toe, met dc boodschap, dat de dames aan
gekomen waren en den graaf dien avond nog gaarne
zouden zien.
De oppasser kwam weldra terug met het antwoord,
dal er in de kamers van den graaf geen liebt brandde.
Juffrouw Wehdig eu zijn oppasser meenden, wel is
waar, dat de graaf thuis was, maar hadden op her
haald kloppen toch geen antwoord gokregen. In het
casino was de graaf ook niet.
Toen hij de kamer uit was, sprong Nora op en
nam Elvire onder den arm. „Kom, kindje, wij zul
len gauw nog een paar zaken uitpakken. Wacht nog
een oogenblik op ons, Herbert."
Elvire leunde zwaar op Nora's arm iu baar slaap
kamer gekomen, barstte zij in tranen uit.
„O, mama, wat zou er gebeurd zijn Er zal hem
toch geen ongeluk overkomen zijn
„Weineen, kindje, wees maar bedaard wie weet,
wat de dolle graaf nu weer in zijn schild voert.
Men moet hem niet met denzelfdcn maatstaf meten
als anderen. Je bent uu moe en overspannen, Elvi,
je zult morgen wel zien, dat er voor alles een heel
natuurlijke oorzaak iB. Kom, uitpakken doen wij
niet, je moest nu maar naar lied gaan, lieveliug".
Elvire word wat kalmer en liet zich werktuiglijk
uitkleeden. Toen zij in bod lag, ging Nora nog
even bij haar zitten. „Als morgen dat kleine hartje
nog zoo angstig klopt, kom dan by me, eu stort
liet voor mij uit". Twee zachte armen werden lang
en innig om haar heen geslagen.
„Wat is het toch goed, d.-.t u mijn moeder is ge
onderzoek toe te passen.
Voor het onderzoek ter plaatse werden
25 vragen gesteid (in Bijlage I vermeld)
terwijl de beantwoording geschiedde met in
achtneming van het volgende
Als woning werden beschouwd de ver
trekken bij éen gezin in gebruik met den
inhoud werd bedoeld de ruimte tusschen
vloer, buitenmuur tn onderkant van den
zolder-vloer.
De inhoud van de kamer werd berekend
zonder aftrek voor het meubilairbedsteden
werden afzonderlijk berekend.
Voorts werd een winkel, magazijn of werk
plaats als werkkamer en, waar die voorkwam,
een keuken als woonkamer beschouwd.
De afscheidingen op zolder van slaapplaat
sen voor personen van beiderlei geslacht
werden niet geacht te bestaan, waar men
slechts een kleed of gordijn daartoe gebruikte
of een schut was geplaatst.
Waar de huur niet bekend is (zooals in
gestichtswoningen, enz.) werd ze geschat.
Rij gemeenschappelijk recht op éen zolder,
bleek steeds slechts éen gezin daarover als
slaapplaats te beschikken bij de berekening
van de hoeveelheid lucht is dan ook voor
dat gezin de geheele zolder in aanmerking
genomen de mede-rechthebbende, die daar
van geen gebruik maakte, is beschouwd geen
zolder te hebben.
Een privaat, gelegen buitenshuis, weid
niet geacht van de buiteulucut afgesloten te
zijn, ook al was er geen luchtkoker of ope
ning in de wanden of deur.
Voor het bepalen van de hoogte der ver
dieping tusschen vloer en onderkant der
zolderbaiklaug werd het gemiddelde genomen
tusschen de hoogten der verschillende ver
trekken.
Van de bewoners werd, behoudens éen
enkele uitzondering, de meeste bereidwillig
heid ondervonden. Ook in dit op-zich-zelf-
j staand geval werd echter, na opheldering,
de toegang vrijwillig verleend. Over het
algemeen was men zeer ingenomen met het
onderzoek, waardoor men hoopte, dat aan
de klachten over het slechte onderhoud (blij
kende uit lekke daken, gehroken ruiten,
vocht en rook of slank) zou worden tege
moet gekomen.
Het geheele onderzoek heeft plaats gehad
zonder eenigen dwang. De vrees, dat de
opneming verband hield met belastingzaken
worden. Niemand begrijpt mij zoo goed. Ik heb
u ook zoo innig lief!"
Nora^s oogen vulden zich met tranen en toen zij
weer hij haar man kwam. zag deze haar verwonderd
aan: „Wat scheeltje, Nora? Er is toch niets ge
beurd
Zij boog zieh naar hom toe en fluisterde: „Ik
ben zoo gelukkig!"
En bij trok haar naast zich neer, drukte haar aan
zijn hart en zeide met van aandoening bevende
stem „Evenals ik
Lassow bad den geheelen nacht geen oog dicht
gedaan. Gisteravond was Elvi teruggekomen, Elvi
met haar rein, onschuldig hart, die kwam om haar
geluk uit zijn handen te ontvangen en hij was
in bet jachthuisje geweest.
Wel-is-waur was hij al weer thuis op het uur van
haar terugkomst, maar het was hem onmogelijk ge
weest, haar onbevangen onder de oogen te komen
by had in zijn donkere kamer gezeten, met het
hoofd in de handen, terwijl hij traelute lot liet een
of ander besluit te komen.
Op een gegeven oogenblik was er een rijtuig
voorbijgereden en een paar groote, donkerblauwe
oogen hadden daaruit uaar boTen gekeken. Toen
was hij als een razeude door zijn kamer gestormd
en had zich kermend op een stoel neergeworpen.
Woest, overmoedig, dol was hij geweest zoo lang
bij zich herinneren kon maar aan zijn eer bad nog
nooit een smet gekleefd.
En nu!
Verloofd met bet eeuige meisje, dat hij ooit zou
bomiuneu, komt bij heimelijk saiuen niet een ge
huwde vrouw, met de vrouw van den man, die hem
met oprechte vriendschap in zijn huis heeft ontvan
gen dat buis is hij binnengegaaa en dien ninn heeft
hij zijn kostbaarste goed geroofd zijn eer.
En iu liet jachthuisje. Van het oogenblik, waarop
hij den drempel overschreed, was het hem bewust
geworden, dat hij een eerlooze daad beging. Waar
om kwam bij daar eigenlijk Om zich door de vrouw
van een ander te laten zeggen, dat zij hem lief had
Plotseling werden hem de oogen als geopend hoe
diep gezonkeu moest de vrouw zyu, die zoo iet» kon
doeu. Was hy dan blind geweest, dat hij ook nog
maar éen enkel woord geloofd had vau hetgeen zij
hem zeide, zij Irma von Meloguitz, die hem reeds
eenmaal bedrogen bad Uit liefde voor beur zou
zij zich opgeofferd, uit liefde voor hem, den ruil-
liouair Plenz gehuwd hebben? En waarom? Omdat
hij even oud was als zij Dacht de ware liefde ooit
aan zoo iets Ja, Irma von Meloguitz was al zéér
verstandig; dat moest men erkennen!
In het jachthuisje had hij haar nog geloofd; toen
was hij wiek geworden bij 'net gezicht vau haar
wanhoop. Hij had geloofd aan haar offer, aanhaar
liefde en haar toegestaan hetgeen zij verlangde. Hij
had haar ii. zijn armen genomen, haar de tranen
vau de wangen gekust en teedere woorden vau
troost toegefluisterd, toen de smart der scheiding
haar dreigde tc overweldigen.
En nu eensklaps waren rijn oogen opengegaan en
stond hij radeloos wat te doen.
Wat moest er eigenlijk geschieden, nu dadelijk,
morgen? Hij kon inch niet naar Elvire gaan,alsof
er niets gebeurd was bij kon haar vader toch niet
om haar hautl vragen en voor dc wereld optreden
als haar verloofde, hij, die het niet meer waard
w.is, dat hij haar aanzag. Zou hij haar alles beken
nen Maar haar rein gemoed zou zoo iets niet be
grijpen. Maar wat dan, wat dan! Iets moester
toen gebeuren. Zou hij zich ziek melden cu de
volgende dagen zijn kamer niet verlaten? Wat
bieip dat? Al verliepen er dagen en weken, eon-
maal zou bij die reine, onschuldige kinderoogen
weder op zich gevestigd zien, en baar alles moeten
zeggen.
Moest hij dat werkelijk? Was er dan niets, in
het geheel niets, dat hem daarvoor betvaren kon?
O, ja, éeu middel was er. Hij schrikte er niet
voor terugde gedachte had voor hem iels aan
lokkelijks. Dan zou hij rust liebbeu Op deze
wereld paste hij niet moorde gedachte aan zijn
schuld zou eeuwig op hem drukken, nooit zou ny
zijn medenienschoii meer flink en open iu de oogen
durven zieu. En mocht dat leven lieeteu voor ïem,
den dollen graaf? Neon, zijn geluk had hij vernie
tigd uu zou hij ten minste den moed hebben, ecu
einde aan zijn loven te maken.
(Wordl vtrvolgd.)
W
