November
1902.
No. 5272.
52e Jaargang.
Buitenland.
Feuilleton.
UITGAVE
FIRMA A H VAN CLEEFF
te AMERSFOORT.
Verschijnt Dinsdag-, Donderdag- en Zaterdagmiddag. Abonnement per 3 maanden
franco per post ƒ1.15. Advertentiën 1—6 regels 60 cent; elke regel meer 10 cent. Legale-,
omcieele-en onteigeningsadvertenüên per regel 15 cent. Reclames 1—5 regels 1.25; elke regel
m®®1 00*e 'eders naar plaatsruimte. Bewijsnummers naar buiten worden in rekening
gebracht en kosten evenals afzonderlijke nummers 10 cent.
Bij advertentiën van buiten de stad worden de incasseerkosten in rekening gebracht.
KORTEGRACHT9
Telephoon 19.
kennisgeving.
De BURGEMEESTER van AMERSFOORT,
Gewen artikel IS iter Verordening op het gebruik
van de haven, grachten eu bekeu.
Brengt ter kennis van belanghebbenden, dat de
dispensatie van het verbod van gemeld art. 17 om
web op hot. ijs van de lmven, grachten of beken
binnen deze Gemeente te bevinden, verleend dd.2l
November, met ingang van heden wordt ingetrokken.
Amersfoort, den 24. November 1902.
De Burgemeester voornoemd,
WUIJTIEBS.
Een man wiens naam door de gansche
wereld bekend is, «Excellentie'' Friedricti
Krupp, de kanonnenkoning, is op zijn villa
Hiigcl te Essen, Zaterdagmiddag aan een
beroerte overleden.
Krupp moet zich reeds eenige dagen onwel
hebben gevoeld en Zaterdagochtend zeveu
uur kreeg hij oen lichten aanval van be
roerte tegen den middag verergerde zijn
toestand, en tegen vier uur overleed hij.
Friedrich Alfred Krupp werd geboren den
17den Februari 1854. Ziju grootvader had
een smederij te Essen, waar hij proeven
nam met het gieten van kroozenstaal. In
1818 richtte hij een kleine gieterij op, die
echter bij zijn dood, in 1826, nog geen ver
meldenswaardige resultaten opleverde. Zijn
weduwe zette do fabriek voort onder leiding
vati haar zoon Alfred, die geruimen tijd nog
met geldelijke moeilijkheden had te kampen,
maar er toch in slaagde, aan de fabriek
langzaam een grootere levensvatbaarheid te
geven en haar ten slotte te maken tot tie
eerste van haar soort. In 1886 werd het
staahverk Aslnöwer Co., te Anden, dooi
de firma Krupp ingelijfd. Hef volgend jaar
overleed Alfred Krupp te Essen. Hij zijn
overlijden ging ie staalgieterij met alle toen
reeds daarbij behoorende werken over op
zijn ©enigen zoon Friedrich Alfred, die
nieuwe afdeelingen stichtte, in I860 het
Gruson-werk en in 1806 het bedrijf van de
scheeps- en machine-bouwmaatschappij (Her
lijn en Gauren, bij Kiel) naastte. j
Wat de vader heeft gedaan voor de ont-
wikk.ding der artillerie, deed de zoon voor
de Duitsche zeemacht en de handelsvloot.
In de jaren 1840 tot 1850 begon de
Krupppche fabriek proeven te nemen met
de vervaardiging van vuurwapens uit giet
staal en iu 1847 leverde Krupp een drie-
ponder af te Herlijn, welke bij de proefnemin-
gen uitstekend bleek te voldoenmaar het I
gietstaal kreeg eerst zijn volle waarde bij
de invoering van het getrokken achterlaad-
geschut. Van bijzondere beteekenis voor
dit geschut was de invoering van de door
Krupp vervaardigde nieuwe eenvoudige slui
ting in 186.), die ir. den oorlog uitstekend
heelt voldaan. Voor stukken van groot
kaliber worden sedert 1867 de loopen uit
concentrische cylinders vervaardigd en deze
verbetering leidde tot een nieuwe vinding
de z.g. inaiitelring-constructie.
Steeds heeft Krupp bij alle verbeteringen
van liet geschut de eerste plaats weten te
behouden. Het doordringingsvermogen van
zijn stalen projectielen heeft een merkwaar
dige hoogte bereikt.
Krupp heeft tot 1894 meer dan 25006
kanonnen geleverd aan 34 verschillende Sta
ten. In Europa heeft Krupp verder zoo wat
voor alle Staten belangrijke bestellingen
uitgevoerd, behalve voor Frankrijk en En
geland.
In 1860 ging de fabriek zich ook toeleg
gen op de vervaardiging van stalen spoor
staven en werd de fabriek van spoorweg-
materieel belangrijk uitgebreid. Thans leveren
de fabrieken behalve geschut: spoorstaven,
assen, wielbanden, wielen, wagen-veeren,
plaatijzeren ketels en scheepsplaten, scheeps
schroeven en assen, in het bijzonder van
do grootste soort, verder groots gesmede
deelen van staal en gietijzer voor schepen
en machines, walsen, groote blokken ge
goten staal en stalen materieel voor de
irn.est uiteenloopende doeleinden. De totale
productie van de genoemde artikelen bedroeg
iu 1893 ongeveer 230 000 tons.
Een paar belangwekkende bijzonderheden
uit het leven van Krupp geeft de «Köln.
Zeitung".
Krupp leed reeds lang aan asthma en was
vooral door de jongste aanvallen der sociaal
democratische pers diep geschokt. Of dit
misschien zijn dood heelt verhaast, is niet
te zeggen. De overledene schijnt niet in
staat te zijn geweest, nog tot zijn omge-
j ving te spreken. Nauwelijks keerde na den
eersten aantal van beroerte het bewustzijn
terug of reeds verergerde een tweede aan
val den toestand in zóo groote mate, dat
het ergste was te vreezee.
Met den dood van Friedrich Alfred Krupp
in de dynastie van de Esschensche staalko-
ningen uitgestorven. Uit Krupp's huwelijk
met barones Margarete von Ende zijn slechts
twee dochters geboren.
Men vertelt, dat de fabrieken, luidens tes
tamentaire bepaling van den vader van den
overledene als fideïcornmis zullen worden
voortgezet. De beer Arthur Krupp, een neef
van den overledene, zou zijn aangewezen als
hnoid van de firma.
Hoever de vaderlijke zorg van Krupp voor
zijn werklieden ging, blijkt uit het feit, dat
de firma per jaar 3'/2 millioen mark uitgaf
voor pensioenen, uitkeeriügeu bij ziekte, enz.,
een bedrag dubbel zoo groot als de Duitsche
wettelijke voorschriften eischen. Juist zijn
omvangrijke en uitstekende zorg voor zijn
werklieden, zegt de «Köln, Ztg.", was oor
zaak dat de sociaal-democratische propaganda
in de Kruppsehe werken geen vasten voet
kon krijgen en daarin is gelegen de verkla
ring van den haat, waarmede de partij-agi
tatoren Krupp vervolgden.
Behalve de fabrieken te Essen, waar nog
het kleine huisje is te vinden, waarin zijn
vader woonde, bezat Krupp een groot aantal
hoogovens, steenkolenmijnen, ijzermijnen,
stoomschepen, enz., in alle deelen der we
reld, o. a. ook in een reedeij te Rotterdam.
Hij woonde op een prachtig kasteel te
Essen, waar herhaaldelijk Vorstelijke perso
nen zijn gasten waren.
Zijn geliefkoosde bezigheid was, volgens
de Duitsche bladen, de verzorging der wel
vaartsinrichtingen voor ziju arbeiders. Ook
wordt hij geroemd als zeer liefdadig en
vriendelijk.
voorbeen.ig. Zoo gevoel ik, die uit pa
triottische gezindheid den overledene harte
lijk genegen was, met zijn beambten en zijn
duizenden werklieden, zijn heengaan zeer
diep".
Het bericht van het overlijden heeft in
Essen een geweldigen indruk gemaakt. Men
spreekt over niets anders. De stedelijke ge
bouwen hebben balfstoks gevlagd. Zater
dagavond zeven uur is een geheime verga
dering van den Gemeenteraad gehouden,
waarin tegen de door de «Vorwarts" tegen
Krupp geuite verdachtmakingen stelling zou
worden genomen.
De advocaat van Krupp heeft aan de
»Küln. Ztg." eeD communiqué gezonden,
waarin het volgende wordt meegedeeld.
Iu de Gemeente Capri bestaan twee par
tijen, die bij de, dit jaar gehouden, Gemeen
lijk© verkiezingen elkander heftig bestreden
hebben. Aan het hoofd der heerschcnde
partij staat de sindaco van de plaats, die
tegelijkertijd de eigenaar van het hotel
«Quisisana" is en dit jaar met zijn carididaten
gezegevierd heeft.
De heer Krupp, die op raad van de dokters
dit jaar, evenals vorige jaren, daar ongeveer
j negen weken heeft verblijf gehouden, heeft
zich om de politieke veeten van de eiland
bewoners nooit bekommerd en opzettelijk
I elk partij-kiezen vermeden. Zijn persoon
I is iutusschen na zijn vertrek door den sin
daco in zooverre in den verkiezingsstrijd be-
Keizer Wilhelm vereerde den doode met trokken, dat de sindaco de groote weldaden
zijn vriendschap, verleende hem hooge on- j in het licht stelde, die het eiland en zijn be-
derseheidingen en wilde hem zelfs in den woners aan Krupp te danken hebben, en dat
adelstand verheffen, waarvoor Krupp echter,
mals indertijd zijn vader, bedankte.
Schetsjes uit lieu Zuiil-
Ai'rikaauschen Oorlog,
door
DOKTER".
Uit den ballon had men stellig het succes ran
het laatste schot geseind, althans de granaten volg
den elkaar nu snel op, terwijl Platkop evenzoo zijn
best ging doen.
Het begon werkelijk „unheimisch in de schans
te worden cn twee van do drie nog overgebleven
artillerie vonden lint beter een veiliger plaats te
gaan innemen, zoodat er toen slechts een artillerist
en ikzelf bij het kanon waren. Ik had ecu besef,
dat de Engelscheu nu minstens evenveel pleizier
hadden als wij een paar dagen geleden
Nu is het een eigenschap van de meeste menschen,
het aangenamer te vinden iemand uit te lachen, dan
zelf uitgelachen to worden en tot die mensohen be
hoor ik. Het idee, dat do Eugelschen op hotoogen-
blik bezig waren, zich over ons vroohjk te maken
beviel me in bet geheel niet en ik werd boos, wat
ook het geval was met don artillerist. „Moeten wij
nu niets terug doe», oom" vroeg hij „leraijl deLn-
gelachen ons hier warm schieten? Ik zal wel de at-
fuit omwringen cn de ammunitie aangeven, ais u
maar wilt laden en lichten.'
Ik appreoice:do te» zeerste zjnyvercnp .clitbc-e
maar had minder o» root zijn voorstel, dut ik moest
laden cn richten. Hiervoor toch was het noodig, dat
men op het plat van de affuit ging staan er. dit was
zoo aangebracht, dat men, zich hierop bevindende,
met het bovengedeelte van het lichaam hoven de
schans uiri-vaiü. Hoewel ik boos was, bad ik toch
weinig zin, door oen Eugelschen granaat uit elkaar
Van zijn vriendschappelijke gezindheid
deed de Keizer blijken door het zenden van
het volgend telegram aan het «directorium"
«Het bericht van het onverwacht overlij
den van uw chef heeft mij diep getroffen.
De Voorzienigheid had geheimraad Krupp
geplaatst aan het hoofd van een onderneming
die ver over de grenzen van het vaderland
een groote beteekenis heeft verkregen. Dit
werk niet alleen in stand te houden gelijk
hij het van zijn genialen vader had overge
nomen, maar naar den eisch van den we
reld beroemden naam uit te breiden, is voor
hein zijn levenstaak geweest.
«Zijn naam is innig verbonden met de
ontwikkeling van de ijzer-industrie, van de
bewapening, van de moderne vestingkunde
en van den scheepsbouw. Zijn zorg voor
zijn ontdergeschikten was onovertroffen en
I hij bekend maakte dat, als de tegenpartij de
zegepraal behaalde en de heer Krupp weg-
te worden geplukt en mijn eergevoel (al -. Hollander
natuurlijk) kwam er tegen op om te weigeren.
„Vooruit dan maar," zeide ik en met trillende
broekspijpen ging ik op hei platform staan en laad
de liet kanon vervolgens werd er gericht op Plat
kop. Het richten ging nu erg langzaam, daar het
omwringen van het staartstuk door middel van oen
handspaak slechts door éeu man gedaan werd. ter-
wiil onder gewone omstandigheden daarvoor 4man
beschikbaar waren, en al dien tijd stond ik met
mijn corpus halverwege de schans uit. Ik was dan
ook zoo vrij om wanneer er een houwitsergranaat
iu aantocht was, af to klimmen en achter den aar
den wal te gaan zitten, totdat het granaatje (van
maar eventjes 15 c.m. middellijn en 30c. m. hoogte)
voorbij was. Nam ik eerst weinig notitie van do gra
naten van Piatkop, nu niet meer onder bescher
ming van de schans des tc meer, eu ze maakten
een bijzonder onaangenamen indruk op mij, omdat
zo door middel van rookzwak kruit werden wegge
schoten en iemand dus onverwacht met een echt
venijnig geluid voorbijtloten. Hoe ik mij ertegen
verzette, was hot mij onmogelijk om niet met een
verbazende snelheid eveu achter het kanon weg te
duiken als zoo'n ding plotseling met een „whuut"
over ons heen scheerde. Neen, dan waren die hou
witser-granaten voel fatsoenlijker; deze toch meld
den hun komst reeds vroegtijdig door oen heel ge
zellig gezoem to laten hooreu en gaven een mensch
voldoende tijd om zich behoorlijk te bergen.
Hei was een zwaar werk om het kanon te laden:
de granaat woog 90 Eng. pond eu moest tamelijk
hoog gelicht worden om baar in hetkanou te sebui-
Ve\V'o vuurden alleen naar den Platkop, daar, zooals
reeds vroeger gezegd, cle houwitsers verdekt waren
op'csteld. Na 5 grauaten weggeschoten te hebben,
hadden de Eugelschen in de forten er genoeg van
en ik ook; en daar de vijand op den kop nnu op
gehouden met vuren, meende ik aan dceer voldaan
te hebben en ging op mijn lauweren rusten, he
houwitsers bleven nog lang voortgaan met schieten,
maar toen zo niets terugkregen, schenen ze er ook
niet veel liefhebberij meer iu te hebben; de ballon
giug naar beneden cn de houwitsers eindigden met j
Nu duurde het niet lang of de Boeren kwamen j
öen voor éen boven water en het dcor hen gevoerd i
gesprek liep alleen over de laatste kanonnade. „Mas-
tig, maar die groot goed schiet kwaai," zegt er
een.
„Ja", voegt een ander bij, „toen die bom daarbij
die kanon bars, denk ik, julle es allemaal dood."
Nu komt ook do commandant; deze had de zaak
gezien (op veiligen afstand uatuurlijk) en gaf zijn
bijzondere tevredenheid te kennen over het gedrag
van ons beiden.
Hoewel ik nu niet bepaald een heldenfeit had
uitgehaald, was ik toch over mezelven tevreden en
giug als halfheid naar bed.
Den volgenden dag was adjudant E. weder voor
den dienst gereed en in den middag zonden wij een
paar granaten naar den vijand; dadelijk kregen we
ze uit de houwitsers terug. Vuurden wij niet, dan
hielden die zich ook rustig, wat ik toeschreef aan
de schaarschte van ammunitie in Ladysmith.
Bij het ondergaan der zon kregen wij bezoek van
den commnndaut van het Harry sin ith-comniando.
Hij vertelde ons dat zijn broer graag eens met het ka
non zou zien schieten en verzocht daarom den ad
judant een p'ar schoten te doen.
De kwestie was evenwel, dat de broer door het
gemis van zijn linkerarm vrijgesteld was van com
mando-dienst en sinds den oorlog nog geen kogel
had booren fluiten. Nu rekende de commandant er
op, dat de Engclsehen terug zouden schieten, zoodat
zijn broer ook eenig idee zou krijgen, hoe hel smaakt
„onder dc Engclsche bommen te
100 pon".
Wij allen in de schans; nauwelijks was onze gra
naat onder weg, of de Engclsehen begonnen ook te
vuren reeds waren een paar granaten vlak bij de
schans gebarsten, wat de commandant zeer vroolijk
en zijn broer zeer angstig maakte, of op eens sloeg
er een granaat in de zandzakken, die de biuneurand
van de schans vormden en joeg ze met een vreese-
bleef, alle voordcelen zouden ophouden.
Na haar nederlaag heeft de tegenpartij
er belang bij, den hoteléigenaar-sindaco zoo
veel mogelijk te benadeelen en om dit te
bereiken, Krupp voorgoed Capri te doen
vermijden. Met dit doel heeft zij de laagste
beschuldigingen tegen den heer Krupp uit
gestrooid, door een onschuldig samenzijn met
zijn Caprische en Duitsche kennissen op de
gemeenste wijze verdacht te maken en heeft
zij in de «Propaganda", de socialistische
courant to Napels, drie artikelen laten op
nemen. Krupp heeft, nadat hij kennis ge
nomen had van deze artikelen, de noodige
stappen om raad en bijstand bij de overheid
gedaan.
Aan deze intriges moeten vermoedelijk in
de eerste plaats de openlijke beschimpingen
j van den heer Krupp toegeschreven worden.
lijkeu slag uit elkaar; de stukken vlogen in.het roucl
en de zakken stonden in brand. Gelukkig was er
niemand geraakt, terwijl de zakkeu spoedig met
water uit een bij de hand staande emmer gebluscht
werden.
De commandant en zijn broer waren half dood
van schrik eu do eerste had genoeg van de grap
om den broer ook eens „onder de Engelsche bom
men" te hebben, en gaf dadelijk order, het vuren te
staken.
Nu hij zelf een proefje van het houwitservuur
had gehad, vond hij do positie van het kanon veel
te gevaarlijk. „Die Ecgeischman zal jou eu al je
meuschen hier dood maak," voegde hij tot den ad
judant er bij, en zeide, dat hij morgen in den krijgs
raad zou voorstellen Long Tom iu een andere stel
ling te plaatsen, die minder gevaarlijk was. Geen
schot mocht meer gelost worden.
De pret was er dus voorloopig af eu daar ik reeds
een paar malen van mijn chef order o«d gekregen
om me te komen melden, besloot ik mee te gaan
met den adjudant-smid, die den volgenden dag naar
het hoofdlager zou teruggaan om vervolgens mijn chef
op te zoeken.
We vertrokken om 12 uur uit het Harryaraith-
lager en zoo uitgestrekt waren onze posities rond
om Ladysmith, dat we eerst tegen donker in het
hoofdlager aankwamen, liet was te laat, verder te
I gaan en ik bracht den nacht bij den adjudant-smid
door.
In den ochtend van den 2dcu Deoember had ik
het genoegen, na zes weken, weder voor het eerst
mijn chef te ontmoeten. De ontvangst was niet bij
zonder hartelijk; de chef was verontwaardigd, dat
'er zij n verlof zoolang bij het kanon was ge
bleven en ik was verontwaardigd, omdat hij naar
mijn zin „te veel op zijn sabelknop" drukte eu ons
op Molskop feitelijk aan ons lot had overgelaten.
Had ik daar op order willen wachten, dan zouden
we daar op 't oogenblik nög zitten, aangeuomen,
dat onze vrienden, de Eugelschen, zich niet over
ons zouden hebben ontfermd, toen ze Transvaal bin
nentrokken. (Wordt vervolgd.)
door- I ik
