Stadsnieuws.
en wijle «Ie openbare ten onder >s gebracht. Men
denke aan het gebeurde te (ïrave, waar geen der
volleerden in ataat was, een getal van vier cijfers
uit te spreken, een feit waarover zelf» ae olericale
Gemeenteraad van Grave schande sprak.
Eén zoo'n voorbeeld bewijst intusschen niet
veel en men wijt den treurigen toestand van het
bijzonder onderwijs aan geldgebrek. Welnu, bij
de fraterscholen is geen geldgebrekeer xij Rijks
subsidie ontvingen, gaven ze zelfs kosteloos onder
wijs tot weer de openbare school was leeggepompt.
Hoeveel Gemeenteraden zijn er niet, die mee
werken tot dit leegpompentij verhoogen het
schoolgeld voor de openbare school en de zaak
is klaar.
En heeft het oud-Kamerlid mgr. Everts niet
zelf gedecreteerd: „een ontwikkeld proletariaat is
een ramp voor eau volk".
Als we nu weten, dat het onderwijzend per
soneel der bijzondere scholen is als was in de
handen der school-autorileiten, dan kan bet op
den duur wol niet anders of het onderwijs moet
slecht worden, gelijk men, nog wel in de lile
eeuw. in België zich niet heeft ontzien koetsiers
en huisknechts, die niet meer geschikt waren
voor dat emplooi, ie belasten met het onderwijs
der jeugd. Toen het al te veel in den kijker
liep, werden deze rond ."100 niet gediplomeerden
geëxamineerd 10 slaagden toen werd een andere
examen-commissie benoemd, en alle 300 slaagden.
Tijdensde behandeling der Leerplichtwet
schreef pater Van Casteren S. J., tevens advi
seur van den H. K. Onderwijzers Bond, tegen het
herhnlingaonderwijs omdat de fraters en de Zus
ters nog zooveel te doen hebben naast hun on-
derwijspliehten. Die fraters en Zusters zijn er
dus niet om 't onderwijs, doch het onderwijs is
er volgens dien adviseur voor de frater» en de
Zusters. Pater Van Casteden trachtte ook propa
ganda te maken voor een verlicht examen dier
fraters en Zuster».
Dr. Kuyper nu wil meer subsidie geven en
meer bijzondere scholen doen stichten. Er zullen
dus ook meer bijzondere onderwijzers moeten
gekweekt en dit zal geschieden ten koste van
het onderwijs. Ouder het mom van vooruitstre
vend te zijn, stelde de Minister nu voor, het
stichten van kweekscholen met vier leerkrachten,
onderwijzers van 20 jaar, en wat erger ia
hij stelt bet subsidie afhankelijk van het aantal
afgeleverde onderwijzers. Men bedenke wel, dat
de leeraar tevens de examinator is en hij de
wetenschap heeft dat. indien bjj een zijner leer
lingen afwijst, hem dit f203 kost. Spr. twijfelt
niet aan de eerlijkheid dezer onderwijzers-exa-
minatoret), maar wel aan het verstand, de eer
lijkheid, 't geweteu van een Minister die zóo iets
voorstelt. Indien ooit zoo'n onderwijzer-exami
nator misbruik maakt van het diplomeerings-
recht, dan trefie niet hem de schuld, doch den
Minister die hem in de verleiding bracht. En
nu moge men al zeggen, dat zulk eeu examen
wordt afgenomen onder toezicht van een gecom
mitteerde, die het recht van veto heeft, doch
veelal zal deze nalaten, gebruik te maken van
dit recht, nu eens omdat hij groote onaange
naamheden ducht, dan weer omdat hij synrpa-
tiseert met zulk een kweekschool; in welke
moeilijke positie wordt zoo iemand gebracht.
Het zal diploma's regenen en men zal een
overvloed van niet-voldoend onderlegde onder
wijzers krijgen.
Uit het ontwerp blijkt dan ook daghelder, dat
Minister Kuyper het niet ernstig meent met de
belangen van het onderwijs, evenmin als de
clericalen er een been in zien- het gehalte van
het onderwijs te benadeelen, mits zij slechts hun
Vrije school krijgen. Waarborgen voor goed on
derwijs worden in het ontwerp dan ook niet
gegeven, Doch wat helpen waarborgen uls ze
toeh niet worden nagevolgd en hoe moeilijk zal
het steeds zijn, aan te toonen, dat het onderwijs
niet deugt.
De eenige waarborg is, dat de onderwijzer
alleszins bekwaam zij. geheel vrij staat tegenover
hel schoolbestuur en vervuld is met liefdevoor
zijn scnoone taak en liefde tot zijn leerlingen,
die hij wil opleiden tot Christelijke deugden.
3°. In plaats van opvoedend te werken en de
kinderen op te voeden voor de samenleving,
kweekt het bijzonder onderwijs haat en twee
dracht en is daardoor in tiagranten strijd met
het gemeenschapsbelang.
Spr. las nu eenige citaten uit de brochure
..Maakt front voor de openbare school", uitge
geven door het Hoofdbestuur van den „Bond
van Nederlandsche onderwijzers" en vroeg of het
niet te betreuren is, dat dergelijke dingen op
Staatskosten worden geleerd aan kinderen. Spr.
wees er nog op, dut de Jiier geciteerde geschie
denis-leerboekjes kerkelijk zijn goedgekeurd, doch
niet goedgekeurd door den Stunt, die het onder
wijs bekostigt.
Is 't niet diep-1 ed'oevend vraagt spr., dat aan
kinderen wordt ingeprent, dat de „oom.ik der
Hervorming is de slechtheid van het volk", dat
de „Vader des Vuderlands de Republiek wilde
verkwanselen", dat bun wordt voorgelogen dat
Balthasar Gerards zalig werd gesproken.
Spr. is zelf tot zijn veertienae jaar op een
Fraterschool geweest en verklaart daar geleerd
te hebben, dat elke andersdenkende den kinde
ren Bteeds als een schurk werd voorgehouden,
terwijl het hun verboden werd met een ketter
om te gaan opdat zij het kwaad niet van hem
zouden overnemen.
De bijzondere school werkt tegen de Christe
lijke leer in en tegen de belangen der samen
leving Plicht is dus, haar met alle kracht te
bestrijden.
Spr. ontwikkelde nu bezwaren tegen bet wets
ontwerp.
Op ae eerste plaats de classificatie der scholen,
welke geen ei kele onderwijzers-vereeniging ooit
goedgekeurd, integendeel Bteeds bestreden heeft.
Toch komt de Minister thans met een voorstel
daartoe, in plaats van te bedenken, dat het Hoofd
der kleinste school den zwaarslen arbeid heeft
en hem dus het hoogste salaris toekomt.
Ten andere bet gemis van de regeling der
wachtgelden. Dut bepalingen hieromtrent ont
breken, is ergerd,in harteloos. Zelis in België zijn
wachtgelden nog draaglijk geregeld. Eu het ont
werp is zóo gemaakt, dat niet bij amendement,
i doch slechts bij afzonderlijk wetsontwerp deze
materie kan geregeld. Menig onderwijzer zal met
vrouw en kind op straat gezet worden en op
half rantsoen gesteld waar het heele rantsoen
dikwijls amper voldoende is. En dit stelt voor
1 een Regeering die den mond vol heeft over liefde
en ontferming. Juist de uitgeworpenen zullen
in den regel te oud en dus te duur zijn om
J elders aangenomen te worden,
j Vooral voor een goede regeling der wacht
gelden moeten allen, die het wel meenen met
het ouderwijs, opkomen.
Ten de'de de opleiding. In zooverre het de
1 examens gold. heeft spr. die reeds even aange
stipt. De Normaalscholen zullen langzamerhand
I verdwijnen en worden vervangen door Kweek-
J scholen met vier leerkrachten, die diplomeerings-
ïecht zullen verkrijgen.
Een enkel woord wil spr. thans zetgen tot de
niet-leden van den Bond en hun vragenwat
weerhoudt u toch, toe te treden tot de rijen
van hen die zooveel jaren reeds streden voor de
belangen van het onderwijs? Is dat door de
leugen-propïganda der overzijde? Ziet toch uw
belang in en begiijpt toch, dat alleen een zeer
I krachtige actio m« gelijk zal maken, dat gij voor
het onderwijs iets behoudt. l)it ontwerp moeten
we afwijzen èu om het beginsel èn als pscdagogen.
Het staat nog niet in het „Staatsblad" en onze
plicht als onderwijzers is, er voor te zorgen (lat
het er nooit in k ene. De jongste Troonrede
geeft allo hoop, dut liet althans niet vóór I£0f>
tot wet wordt verheven. Welnu, mede door uw
ijveren moeten I i volk duoogen worden geopend
en moet het leeren dat dit ontwerp in strijd is
met de belangen van het kind, van het onder
wijs en van ie gemeenschap. De Bond zal
krachtig positi.. nemen en u voorlichten omtrent
den aanslag op uw vak. Welnu, sluit u aan en
en strijdt mee; zorgt er ai,hans voor, dat het
onderwijs niet ton gronde gaat door uw schuld,
uw laksheid. Zorgt dat als hier gebeurt wat
in België gt s -hi -ide en de school dus wordt een
instrument in de handen der politieke partijen,
gij dit niet aan uzelvcn hebt te wijten en nim
mer behoeft te zeggen: ik ben medeschuldig.
Hierna werd een oogonblik gepauseerd en ge
legenheid gegeven tot het stellen van vragen.
De heer P. K e e t e heeft door den inleider
het slechte onderwijs op de bijzondere school
hooren schetsen en hem vooral hooreu spreken
over de R. K. Later sprak inleider van zijn
ervaringen in een fraterschool. Er zijn intus
schen ook zoogenaamd Christelijke scholen. Heeft
inleider ook ervaring of wetenschap omtrent
deze Christelijke scholen, ook wel Scholen met
den Bijbel genoemd? Kan deze wedijveren met
de openbare? Het wil spr. voorkomen dat de
tijd die op deze scholen, wordt zoek gebracht
met het leeren van teksten en versjes en cale-
checisatie" ten nadeele moet komen aan het
onderwijs. Waar spr. zoo posiiief hoorde ver
klaren, dat het onderwijs in België en Noord-
Brabant zoo zeer onvoldoende is, zou spr. ook
gaarne iets vernemen over het onderwijs aan
de Christelijke scholen.
Ds. B u s c h K e i s e r zeide, dat de heer Keete
hem prikkelde. Alleree st wilde spr. namens het
Nuts-departement dank zeggen voor de beleefde
uitnoodiging waardoor hij de zoo interessante
improvisatie van den heer Lamers mocht aan-
hooren. De eiueiinis predikant heeft de ook
om haar vorm sehoone rede met instemming
gehoord. Steeds is spr. ijverig voorstander ge
weest van de neutralen school welke hij acht
de eenig goede, eenig heilzame school voor ons
volk. De tegenpartij zal nu wel weer liegend
en lasterend spreken over den oud-Evangelie
dienaar, maar >pr. beeft steeds geijverd tegen
leerstellig onderwijs op de school omdat uiet
de school, doch de catnechisatie de plaats daar
voor is er het jonge kind deze dingen niet be
grijpen kón. Siccus is het spr. ideaal geweest,
dat heel ons onderwijs gedragen worde door
echt Cristelijk geloof en dit hangt n'et af van
het schoolgebouw met Christelijke signaturen
doch van de persoonlijkheid des onderwijzers
en kan nimmer worden vastgelegd door bepa
lingen en besluiten.
De heer Lamers heeft terecht gewezen op het
verderfelijke in liet ontwe.p. Spr, wenseht nog
nadruk te leggen op iets anders en wel op de
toenemende jammerlijke -cheuving en scheiding
van ons volk, welke noodwendig moeten volgen
als dit ontwerp wet wordt.
Spr. was sedert 1 s'il tien jnren predikant in
het Groninger dorp l'lruni en was cfaar opvolger
van den bekenden ds. Kok. Toch leefden we
jaren in eendracht en vrede tot in 1870 de bij
zondere school kwam en de eendracht verbroken
en de vrede verbannen was. De Ulrummer
schooljeugd was dra even verdeeld als aan gene
zijde der gren- do l)uil.-;chers en de Franschon
en schold en v. i«-i jmei steenen naar de kinderen
den openbare school. En van de kinderen ging
de veete over op de ouders.
Hoe erg 't nu worden zal als het ontwerp wet
wordt, weet spr. in geen passend beeld of juist
woord te brengen, doch deze verbreking der volks
eenheid vindt spr. diep treurig. Van ganscher
harte zegt spr. amen op het door den heer
Lamers gesprokene.
Laat ons evenwel den moed uiet verliezen;
laat ons waken en werkzaam blijven; al kunnen
we het gevaar niet afwenden, onze plicht is het,
de verderfelijke gevolgen tot zoo klein mogelijke
afmetingen te beperken.
De heer L a in e r s zegt. dat hij nu den heer
Keete niet veel meer heeft te antwoorden. Spr.
geeft nochtans toe, dat hij de R.K. school wel wat
vooruit heeft geschoven het bloed kruipt waar
het niet gaan kan. De fraterschool heeft spr.
Christelijk gevoel verwurgd; als vanzelf komt
dit steeds weer bij hem boven.
Over de Ohr. school heeft spr. evenwel geen
ervaring en daarover moest hij dus zwijgen,
doch hij meent aangetoond te hebben, dal hut
onderwijs aan de bijzondere school uiteraard
slechter moet zijn dan aan de openbare.
Het ergste is niet dat de Bijbellezing zooveel
tijd kost, doch zij legt den grondslag tot haat
en tweedracht. Nog zooeven bevestigde ds. Kuiser,
dat zoo spoedig als er in een Gemeente een bij-
i zondere school komt, het gedaan is niet oen-
I dracht en naastenliefde, een ervaring die spr.
zelf ondervond,
i Spr. herinnert nog aan de uitspraak van den
lieer De Savornin Lobman: onze school mag
voor het subsidie niet prijs geven, dat de Staat
goede onderwijs eische. Dit komt omdat goed
onderwijs niet bij de bijzondere school thuis
i hoort. Men wenseht dat niet en weigert daar-
om waarborgen voor goed oude a te geven;
de clericalen achten kennis en wetenschap in
1 strijd met den godsdienst en do leer. Het „zalig
zijn de armen van geest" wordt letterlijk opge
vat en letterlijk uitgevoerd. De onderwijzers aan
de bijzondere school moeten dit fanatisme trouw
achtervolgen of anders broodeloos worden. Ds.
j Reiser heeft het zoo heel juist gezegdde eenige
waarborg voor goed onderwijs is de onderwijzer
zelf en kan niet worden vastgelegd door wetten
i en bepalingen. De werkelijke toepassing der
C'hr. deugden wordt nergens zóo goed geleerd
dan door den openbaren onderwijzer, die uit-
gaat van het beginsel der deugd en niet van
eenig dogma. Het Kantiaansch beginsel, dat men
goed moet doen om het goede zelf er. niet uit
vrees voor straf, kan niet toegepast door de bij
zondere school. Applaus.
Spr. meent intusschen hier en daar .vel ge-
boord 'e hebben, dat ook in de Chr. scholen
het onderwijs niet is zooals het wezen moeten
dit als gevolg hiervan, dat het ideaal van den
Chr. onderwijzer niet is het geven van goed
onderwijs, doch het zien naar de oogen van hen,
die de school bekostigen.
De heer Oosterman dankte nu den inlei
der voor zijn belangrijke uiteenzetting van het
ontwerp. Als dit zal verheven zijn tot wet,
hetgeen dit jaar wel niet zal gebeuren, dan zal
de positie van veel onderwijzers in gevaar komen.
Te Amersfoort zal dit nog wel niet het geval
zijn, doch als naast de bestaande Chr. school,
die doortrokken is van de beginselen van kerk
B, door het hoogere Rijks-subsidie ook een Chr.
school A komt en de Raad elerieaal wordt, dan
zal, door opdrijven van het schoolgeld der open
bare school, deze worden ontvolkt en zal er groot
gevaar zijn voor de openbare onderwijzers. Dit
wilde spr. zeggen tot ile collega's die nog altijd
zich huiten den strijd houden en hij wilde hun
"p 'tliart binden: zorgt, dat hier geen clericale
Raad korne. En nog ditGij laat nog immer
j aan zoo'n klein aantal over, voor uw belangen
te strijden. Komt, zet alle grieven en grietjes
1 op zij en sluit u aan bij den Bond.
Hierop werd de vergadering gesloten.
Hedenavond wordt hier voor de eerste
maal een gesanetionneerde Zaterdagavond-
markt gehouden en wel als proef op de
Varkensmarkt.
De loting voor -Ie Nationale militie zal ook
dit jaar niet worden gehouden in de kermis-
woek. Tevens is bepaald, dat de zelfde Ge
meenten als ten vorigen jare moeten saain-
gevoegd.
De loting voor de jongelieden uit Amers
foort heeft plaats op 4 en 5 November; den
laatsten dag voor hen wier geslachtsnaam
begint met de letters G tot Z.
Blijkens het heden ontvangen supplement
I op rien Rijks-telephoongids is aan het plaat-
selyk telephoonnet nog aangesloten de heer
j G. S. Entingh Jr. met 108.
Met hoeveel zorg dat verbeterblad wordt
bewerkt, moge wel hieruit blijken dat, waar
onder Amersfoort zeven bijgekomen nummers
worden opgegeven, de Wagenwerkplaats der
II. IJ. rs. M. zells tweemaal wordt genoemd.
Drie nieuwe aansluitingen zijn iu aanleg
o, a. voor de heeren J. G. de Jager Zn.
I en C. Okhuizen.
In de Staitsbegrooimg wordt voor de ge-
meentelijke Hoogere Burgerschool te Amers
foort voor 1905 de buitengewone toelage
wederom met f 1000 verminderd daar te voor
zien is, dat door de oprichting van Hoogere
Burgerscholen met 5-jarigen cursus te Utrecht
i en te Hilversum de stroom van buitenleer-
1 lingen nog meer zal worden afgeleid dan
Ihans reeds het geval 's.
f Blijkens advertentie in uit nummer wordt
aanstaanden Dinsdag weder opengesteld de
gelegenheid lot inschrijving van leerlingen
voor de Burger Avondschool cursus 1004
1905.
I Zegt het voort.
De temperatuur van bet water in de Nieuwe
zweminrichting was gisterochtend om 7 uur
1 530 p.
Zij is nu tot het voorjaar gesloten.
I Aan kapitein A. J. Ebeling, van het '2e
regiment infanterie te Nymegen, vroeger
hier in garnizoen, is op zijn verzoek non-
I activiteit verleend.
Ingediend is een wetsontwerp tot regeling
var. het militair onderwijs waarbij o. a. wordt
I voorgesteld den bezitter van het einddiploma
I eener Hoogere Burgerschool met 5-jarigen
cursus zonder nader examen toe te laten tot
1 de Kon. Militaire Academie tenzij voor de
i technische wapens er meer adspriranten dan
plaatsen zijn.
Hedenochtend 11 uur werd op de heide
i bij »l)e Paltz" voor het front der aange-
I spannen batterijen van het le regiment vehl-
ai tillerie uit Ameifoort «n Utrecht door
l"Micr,ml majoor de Wit, commandant der
"Ci'nlo" artillerie, op plechtige wijze aan
I luitenant-kolonel H, G. J. Swaving en kapi
tein O. L. G. F. Aberson de versierselen der
Oranje Nassau-orde uitgereikt hun bij Kon.
besluit van 31 augustus toegekend.
Om 12 uur werden voor het front van de
bataljons van het 5e regiment infanterie door
de kolonel-regimentscommandant de versier
selen van officier in die Orde uitgereikt aan
luitenant-kolonel W. F. K. Mischoff van
Heemskerck, van het korps.
De bij het 5e regiment nieuwbenoemde
officieren herkomstig van den Hoofd-cursus
worden aanstaanden Zaterdag beëedigd en
in functie gesteld.
De militaire wielrijders van het 5e regiment
houden van Dinsdag tot Donderdag hun
jaarlijksche wedstrijden.
»l)e »Ned. Onderofficiers Scherm Bond"
zal half Januari te Haarlem haar wapen feest
houden.
Behalve de coöperatieve bouw-vereeniging
«Eigen dak", welke aan den Soesterweg bij
do Bor-straat 20 woningen zal doen bouwen,
zal de coöperatieve bouw-vereeniging «Eigen
haard", eveneens van H. IJ. S. M.-personeel,
aan den Ulreehtschen weg bij den Appelweg
00 woningen doen verrijzen.
Bij de gisteravond onder voorzitting van
mr. J. Heyligers gehouden (53ste ledenverga
dering der plaatselijke afdeeling van de «Maat
schappij tol Bevordering der Toonkunst"
werden, na het lezen en ongewijzigd vaststellen
der notulen van de vergadering van 17 Juni,
herkozen als Bestuurslid de heeren mr. J.
Heyligers en jhr. mr. A. van Beresteyn,
die periodiek aftraden en de herbenoeming
aanvaardden. In de vacature-C, A. Heunks,
die ontslag nam, werd tot Bestuurslid gekozen
mej. C. J. Wentzel, Commissares der Zang-
vereeniging. Het heengaan van iiet zeer
werkzame Bestuurslid den heer Heunks werd
zeer betreurd.
Het Bestuur meende in liet belang der
vereeniging rechtspersoonlijkheid te moeten
aanvragen o.a. om bij gebeurlijkheden de
eigendommen te kunnen behouden. De Secre
taris, mr. Van Beresteyn, las de ontwerp
statuten, die werden goedgekeurd en waarvoor
den ontwerper hulde werd gebracht.
Vervolgens werd het Huishoudelijk Regle
ment herzien.
In art. 3 vervalt het onderscheid tusschen
de werkende en de niet- werkende leden. Toe
gevoegd is een categorie, die der honooaire
leden, die slechts een adviseerende stem
hebben.
In art. 9 wordt «Zangvereenigitig'' ver
vangen door «medewerkenden in het zang
koor". Dit geschiedde opdat niet het denkbeeld
zou ontslaan als zou in de vereeniging een
tweede afzonderlijke vereeniging zijn.
Art. IS wordt gelezen: De medewerken
den in het zangkoor kiezen uit hun midden
twee Commissarissen (Commissaressen) die
van advies dienen zoo dikwijls het Bestuur
dit noodig acht. Desverlangd worden zij toe
gelaten tot de Bestuursvergaderingen".
Dit art. gaf nogal discussie. Ten slotte werd
het aangenomen met 5 stemmen vóór, 1 te
gen en '2 onthoudingen.
Het Huishoudelijk Reglement werd daarna
vastgesteld mei tegen 1 stem.
Aan liet Jaarverslag, dat later in druk ver
schijnt en dus hier niet in zijn geheel behoeft
opgenomen, ontleenen we, dat de afdeeling
op 1 Mei 60 gewone le ien telde en 72 mede
werkenden in het zangkoor. Herinnerd wordt
aan het overlijden van het Eerelid mej. Van
Eyken, op wier aanstichting de Muziekschool
werd opgericht. Met groote voldoening wordt
gesproken over de Volkszangschool, doch be
treurd, dat er geen middelen zijn om ook
aan de school Puntenburgerlaan zangonder
wijs te doen geven. De Muziekschool bloeit;
er is een gestadige toeneming van leerlingen.
Aan de Rekening en verantwoording van
den Penningmeester zy ontleend, dat de
Ontvangsten bedroegen f1258.96 en de Uit
gaven bedroegen f863.13, zoodat er een batig
slot is van f95.83. De Volkszangschool kon
dit jaar dan ook beter worden gesteund. De
Penningmeester moest echter meedeelen, dat
het aantal medewerkenden in het zangkoor
gestadig afneemt.
De rekening werd nagezien en accoord
bevuilden waarna de Penningmeester, de heer
W. A. van den Bovenkamp, onder daukbe-
tuiging werd gedéchargeerd.
Hierna werd de vergadering gesloten.
De repetitiën van het Zangkoor van «Toon
kunst" vangen niet aanstaanden Maandag,
doch eerst 3 October aan.
Het aantal leden der Gezondheids-commissie
voor Raam is uitgebreid tot 8.
In een lang gevoelde behoefte zal weldra
te Baarn worden voorzien. Er zsl n.l. een
lantaarn geplaatst worden tegenover de klap
hekjes aan de spoorlijn. Met het oog op de
donkere avonden in den a.s. winter zal dit
vooral voor de bewoners van het Prins Hen
drikpark een groote verbetering zijn.
De wielrijders die van hieruit morgen naar
Baarn zich begeven, zullen ontmoeten de
Amsterdamscbe vereeniging voor jacht- en
terreinrijdon, welke eerst een rit houdt over
Hilversum en Soestdijk en daarna een gym-
khana-race op do haan by de Vuursehe.
