Zaterdag 17
Juni 1905.
No. 5667.
54e Jaargang.
Feuilleton.
DIGK BULTITUDE.
Binnenland.
FIRMA A H VAN CLEEFF
te AMERSFOORT.
Verschget Dinsdag-, Donderdpy- cii Zaterdagmiddag. Abonnement per 3 maanden/"!.—:
auiicu per post jl.15. Advertentiën 16 riedels 60 cent; elke regel meer 10 cent. Legale-,
dmpieële- en ,'onteigenirigsadvortentiën per regel 15 cent. Reclames 1—5 regels f t.25; elke regel
meer f 0.25. Groote tattlers naar plaatsruimte,Bewijsnummers naar buiten worden in rekening
gebracht en kostep evenals afzonderlijke nummers 10 cent.
Bij adverténtiën van bulten de stad worden'de incasaeerkofteu in rekening gebracht.
KORTEGRACHT9
Telephoon 10.
Eene Enquête.
Het volgend artikel, onder bovenstaanden
titel ontleend aan het N. v. D., schijnt ons
beiangrgk genoeg toe om bet in zjjn geheel
over te nemen.
De heer Dr. W. H. Cox heeft gelegenheid
gehad bij menschen op luteren teeltijd na
te gaan, wat er aan verstandelijk bezit is
overgebleven vau hetgeen zij geleerd hebheu
op de lagere school. Dr. Cox heeft vjjl-en-
twintig meisjes, tusschen do 17 en 21 jaar
oud, en die allen tol haar twaalfde jaar of
langer de lagere school hadden bezocht, onder
vraagd. Het onderzoek was niet wat men
noemt een «examenRustig werd met ieder
meisje afzonderlijk een gesprek gevoerd.
Oorzaak tot afleiding was er niet.
En wat waren nu de resultaten?
Aan ieder werden drie naast elkander
hangende blinde kaarten getoond een van
Nederland, een van Europa en een van de
vijf werelddeelen. Van do vgf-en-twintig
waren er -vijf, die geen dezer kaarten her
kenden, ook die van Nederland niet. Elf her-
kendeu de kaart van Europa nietde wereld
kaart werd door drie-en-twintig niet herkend.
Amsterdam werd door No. 4 aaugewezen
ter plaatse vau de BiesboschNo. 8 rekende
Groningen te belmoren tot FrieslandNo. 9
wist op de kaart van Europa Spanje niet
aan te wjjzenNo. 10 i.oemdu Maastricht
als de hoofdstad van Noord-Brabant, No. 12
Antwerpen do hoofdstad van Limburg eu
No. 13 kon noch de proviucie Limburg noch
de provincie Utrecbt aanwijzen. No. 14
dit meisje is 21 jaar en beeft lot baar 13e
jaar de lagere school bezocht, gaf hot
aantal van de provincies van Nederland met
zeven aan, en wist er slechts vier te noemen.
No. 20 kon Gelderland niet aanwijzen. No.
21 Noord-Hollund niet. No. 25 Utrecht niet.
De heer Cox wijst haar Limburg aan zjj
kent die provlocie niet.
Van de 25 waren er 7 niet in staat een
woord op te zoeken in de Vries en te Winkel.
Hq werd niet berd achtervolgd en,deer de afstand
maar kort meer was, bad hq gauw bet bek bereikt
daarop bq bet achqusel van eeo gaalantaren „Grioh-
ton House" leien kon.
„Dat is een mooie manier om je soons school te
bezoeken, dacht bq, toen b(j ademloos en berend stil
stond*
Hjj bad gehoopt iqu toevluchtsoord te kannen
bereiken eer de anderen hein inhalen kondenmaar
bq merkte al gauw, dat het hek gesloten was en bq,
ondanks alle pogingen die bq aanwendde, de bel niet
bereiken kon.
Sta ging hij maar op den drempel sitlen en wachtte
ten rijn vjiandeu af.
't Duurde niet lang of Oogga en Ooker kwamen
er aan toen u merkten, dat de bel nog niet was
overgegaan, namen se de gelegenheid waar, Paul nog
eens flink te stompen voor se bun aanwezighoid
aankondigden.
Toen werd bet hek geopend en alle drie gingen
de vestibule binnen, waar ze door mevrouw Grind
stone ontvangen werden.
„Zqn jullie daarl zei ze verrast en kuste hen
vriendelijk. En wat zien jullie er koud uit f Dat
jullie nu ook loopen moesten. Geen rijtuigen, zoo-
als anders. Arme jongens I Kom maar gauw biu-
nen en verwarm jei Jullie zult alle oude vrienden
in het schoollokaal vinden."
Pp hppr Bpltitqde liet bet maar zoo toe, dat me
vrouw hep» kuste. Rij was pen fateoenlqke oude
man en hoopte v*n hart», dt' dr, Qnmatftqe het
nooit sou hooren.
Mevrouw Grimstoue was een groote, mooie vrouw,
niet bqzopder ontwikkeld, maar met een warm hart
en die er slag van had om met de jongens om te
gaan, wat baar bil de versohillende moeder in een
goed blaadje deed staan, Ook wss ze niet alleen
vriendelijk in de ontvangkamer en de kleinste
iongen voelde zijn heimwee zelfs verdwenen, als h\j
tasr maar sag.
Zjj opende een groene toobtdenr en nog een deur
en bracht de jongens naar een groote, hooge kamer
met lessenaars en banken, langs den muur, in 't
midden een bureau en een aantal bruine banken.
Tegenover de ramen was een eigenaardige kaat in
Van He VaHerlandsche Geschiedenis was
zoo goed als alles vergeten. No. 3 wist niet
welken dood Willem de Zwijger stierfNo.
6 wist niets van de Ruyter No. 9 beweerde,
dat de Ruyter leefde in ongeveer 1600 en
in den slag van Waterloo zijn oorlogsschepen
aanvoerde tegen Ai va No. 8, zg heeft
tot hit-' i' 14e jaar eene school bezocht
No. 1t, 15 en 16 herinneren zich niet ooit
van Willem den Zwijger te hebben gehoord
No. 25 vurtelt dat hg de overgrootvader was
van Willem 111, Koning der Nederlanden.
Op de vraag wie Knedenk Hendrik was en
wat hij deed, antwoordt No. 3«Godsdienst
onderwijs".
Wij kunnen het verlag niet verder af
schrijven. Wat wij onvermeld laten was
al even droef'). Voegen wij er nog aau
toe, dat de heer Cox vroeger een soortgelijk
onderzoek instelde bg 39 personen, en ook
nog gelegenheid had 127 andere mannen en
vrouwen, die echter vooraf eenjgu maunden
les hadden genomen, aan een scl.riflelgk
examen in bet rekenen te onderwerpen on
dat bij beide gelegeuheden de resultaten
eveneens treurig waren.
De opmerking is te verwachten, dat het
aantal der onderzochte personen, 191, te
gering is om recht te geveu tot het maken
van eene algemeene conclusie. Maar voor
eerst z\j vermeld, dat de ervaring van den
hoer Cox niet op zichzelf staat, /.g wordt
door andere ervaringen bevestigd. Zij wordt
bevestigd door de ervaringen der predikanten,
die voortdurend in de gelegenheid zijn zich
een oordeel te vormen omtrent de ontwik
keling vau knapen en meisjes tusschen de
12 en 20 jiur. llun ervaring is geen andere
dan «lie v.»n dr. Cox.
Maar al zouden vvg ons bepalen tot de
191 door hem ondervraagde personen, dan
nog is er reden ter overdenking van de door
Don lezer, die hot vorslag geheel zon wonzchen
te lezen, vertvqxeu wjj naar „liet Kind',, veeriiou-
dangsch blad voor Oudera eu Opvoeders, No. 11 (d. i
het iiuiunier vuu 27 Mei 1905). AdministratieUtrebt,
Tuiste- «bingel O. Z. 19.
hokjes verdeeld traariurqijcsvuil-uitziende schoolboe
ken sioedun.
De kaïuor was oorspronkelijk voor zitkamer be
stemd geweest) dat bleek door het wil met goud
behangselpapier on de marmereu schoorsteenmantel
en du gaskroon met kristallen prima's.
Banale landkaarten hingen aan de met inkt be
spotte ui orou eu een klok met een idioot gezicht
(niet alle klokken beschikken over een behoorlijk
uiterlqk) tikte maar voort. De vloer was van hotu
zonder kleed en bezaaid met inktmoppoti van allerlei
grooten ouderdomhet rook er, ondanks hel flinke
vuur in de kachel, naar een soboOlluchije van zeepsop
eu inkt eu potlood.
Op de banken tegenover den haard zaten lieu of
twaalt jongens. Bommigen probeerden de levendig
beid er iu te boudeu door te vertellen van huk
vacantieonderAndingon en avonturen.' De overigen,
met de baudeu iu den sak eu do voelen naar bet
vuur uitgestrekt, schenen in droef gepoius ver
zonken.
„Ziezoo! zei mevrouw Grimstone hartelijk, jftlllo
zullen elkaar wel genoeg te vertellen hobhon- ik
zal fom dadelijk naar je too zenden". Eu ze
verliet de jougeus na een vriendelijk knikje.
Hat vooruitzicht, dat Tom zoo dadelijk hun gezelschap
zou deeleu, verhoogde de stemming echter niet, zoo
als mevrouw wel verwachten.
Do heer Bultitude voelde zich zoo ongeveer als .vaa
bij plotseling iu eeu beorenkuil terecht gekomen. Om
aan de aandacht en de verwelkoming «Ier jongens ie.
ontsnappen, kroop hq in een hoekje, vanwaar hij zijn
nieuwe metgezellen opnemen kon.
„Zeg zei een jongen om't onderbroken gesprek weer
voort te zotten, ben jij naar Drury Line geweest?
Was 't er niet geweldig? Die gans, hé eu do leeuw iu
het bosch en alle bouten beesten uit de arkeNoach's"
„Waarom ben je niet op onze partij geweest? vroeg
een ander. We hadden dolle pret. ftc wou, datje er
geweest wasi"
„Jk moest naar Skidmore, zei een blueke, uqdlg
uitziende jongen, wiens haar netjes in 't midden ge-
scheiden was, Het was meer dan onbeschaamd vau
hem om me te vragen, maar ik wou toch gaan; ik
moest eena zien, hoe hel er was."
Nou. 0D viel 't je mee? vroegeu er een paar.
„O, 't was gruwelük taai! Za hebben oen armzalig
klein huisje ergens in Bromton en er werd niet ge
danst) alleen wat ousiunige spelletjes en eon gooche
laar zonder cadeautjes. En verbeeld je, aan t eten
was er esn groote taart op tafel en niemand mocht
er in snjjden, omdat io gehuurd was. Zo sqn erg arm
weet je Skidmore's vader is oen klerkje. O, eu jo
moest zijn xuBter eens zien I"
„Aardige meisjes?"
hem gepubliceerde teiten. Immers die feiten
bewgzuu minstens genomen de mogelijkheid,
dat een deel van het in de lugere schooi
oiidorwezene spoorloos verdwijnt. De meisjes,
die zich van Prins Willem niets meer wisten
ie herinneren, zullen 7.«?ker op school wel
vao him hebben gehoorddie de kaart vanNc-
dei'land - niet herkenden, zulten zulk een kuurt
in de schooi zeker wei hebben zion hangen.
In afwachting van meer leiten do lieer
Cox beloofd voortzetting van zg» onderzoek
geluoven wjj dat «le volgende voorloopige
conclusies niet al te gewaagd mogen heeten.
to. De leerstof det1 lagere schoof moet wor
den verminderd. Lezen, schrijven en rekenen
zijn de hooldzakoii en moeten de hoofdzaken
bliivon.
?o. Het onderwijs zg gericht op de prac-
tijk. Dat de menschen slechts bij uitzonde
ring iu staat z(ju een dnigelijkcn brief te
schrijven, zullen wij niet eens vermelden,
dat is bekend genoeg. Maar zij kunnen hein
niet eens vouwen. De lagere school geve dat
ten minste haar leerlingen mede op do reis
des levens.
3o. Men keer» terug tot het versmade ma-
chinule van buiten leeren. De geliefkoosde
stolling, dat oen monsch onthoudt, wat hij
eenmaal heeft begrepen, moest al voor lang
worden prijsgegeven. Er mout van buiten
worden goleord. Ken vijftig Jaartallen mag
een kind wel hebben. Kn worden die geleerd
eu herhaald en nog eens herhaald en her
haald ten zoovwt'lsle male, dan blijven ze iu liet
geheugen het gatjsc.he leven, en komt er geen
juffrouw van twintig jar meer uun Dr. Cox
vertellen dat De Ruyter iu 1603 met Al va
streed in den slag van Waterloo.
4o. Er is behoefte aan Iiorhaling8onderw(j$,
5o. Kr mout belangstelling worden gewekt
voor do dingen, die des verstands zjjn, want
gebrek uun die belangstelling is «le oorzaak
van de ellende. Ken knaap verluat op zyu
twaalfde jaar de school en komt op een zei-
terg, in een barbierswinkel, op een kautoor.
Zgn naudacht wordt daar door de pructjjk
desHumitMr^J>esliwjji^
„Aanligt-! Nel nis Skidmoro ïoII, alleen ih'i>» loelqkor:
en stel Je voor, zijn moedor vroeg mo ofik Smikmo-
re's beste vriend was cu of hq iuo goed hielp met
mijn werk?"
Do arme Hkldmoru had al hooi gauw na zqn terug
komst sp(jt van zqn gauvryht'id. want hq moest
heel wat over zijn taa.'t Blikken.
Er werd flauwtjes golaolion over du veronderstelling
van niovrouw Skidmoro, Een lange pauze volgde,
waarna een der jongens plotsoliug vroeg
„Weet een van allen ook of Ohawnor niet moer
terugkomt?"
„Ik wou 't'\ zie een groote, zware jongen, en allen
schenen 't met hent eens te zqn.
„Met iodor reumater beweert hq niet terug lo
zullen komen, uiaar nu schqnt 'l toch werkelijk
waar to zjjn. Iemand vertelde me, dat bq afscheid
genomen hud".
„De hoiuut zij gedankt", zeiden er een paar, klaar-
blqkolqk verlicht) een merkte Juist op, dat hq al
uieor dan genoeg had vau Ubunior's gepoot) en
gesnoef, toen een rijtuigje ophield voor ao deur, en
de bel overging.
„Kjjk eens - daar Is Grim!" fluisterden ze, loon
ze Hteiumeu ou voetstappen buiten de deur hoorden.
De dour ging open ott een jongeu kwam binnen.
Dr. Grimstone was dan tooit niet de persoon van
het rijtuig geweest. De hinnongekoine was een laugo,
ntagero, smulguHohouderde jongen met een bleek
ougezoud uiterlijk, dunne lippen ou kleine, diep
liggende. bruine oogan.
.Wet jougeus, hoe staat hot loven zei hij.
Iedereen stond op en begrootte hom luidruchtig.
„Zoo, Ghawner, boe gaal hut er moe, ouwe jongen
We dachten dat jo niet lorugkwam"
Hun hnriolijkhuld was wol een boeljo iu tegen
spraak met hun uitingen van oven te vorenmaar
ze hadden natuurlijk hun reden daarvoor.
„Ja, zoi Ghawner zaoht, ik was ook vaa plau weg
te blqvou maar het soheon me toe, dat julie er
akelig aan toe zouden zjjn, als ik or uiet was oiu
een oog iu 'tsell te honden. Applotou en bench en
Oroker hekben 't vooral noodig dat ik oversewuak.
Dus begrijp J° waarom Ik weor gekomen bon".
Hij liet een onaaugetiaam gegrinnik booren. terwijl
hq sprak en de drie jongens waarover hi) 't had,
laobteu moe hoewel niet org hartelijk on Bchoven
ongedurig op hun stool heen on weer.
De conversatie verflauwde, tot Tom Grimstone
binnenkwam. HJ zag er professoraal uiten schudde
allen mot neerbuigende goedheid do hand. Torn was
oen klein venije met zandkleurig haar; zijn kame
raden mochten boni niet erg.
't Eerste wat hi) opmorkto was: „Wol jongens
hebben Julia Je vacantlowerk af? l'a zegt, dat hjj
min als welk» volwassene dan ook, moest
daarin opgaan. Een deel dus levens, zg bet
ook een klein deel, moet verblijven uun
ieders vrij» beschikking en boutoud word»n
aau de ontwikkeling van den geest. Mier is
voor wi«? hut volk wil ontwikkelen, een taak.
Vureenigingen als «lo Maatschappij «Tot Nut
van het Algemeen" z\jn nog niet overbodig
II. M. du Konkngin-Mooder schonk vier
honderd guidon voor do Nederluudsclio Zen
dingsschool.
Door den burgemeester der geinoontu Kist
(Betuwe) is het volgend schryven verzonden
aan den minister van waterstaat
«Hut zal uwe Excellentie wel hekend zgu,
dat hel aantal automobielen, dat duguljjks do
groote verkeerswegen passeert, sterk toene
mend» is; zoo zgn o.a. op tlumulvuurtsdag
en op 4 Juni meer dun 50 vat. die voer
tuigen door mynu gemeente gereden.
L)e ontzettende wolken stof, die zg veroor
zaken, vooral nu er snolier gereden mag
worden, gaan alle beschrijvingen tu boven,
zoodat in de kommen «lor derpon do aan
den weg wonende ingezetenen genoodzaakt
zijn, hunne huizen dun gehoulen «lag gesloten
to houden. En zelfs dan dringt de stol nog
overal dooi heenwat een ongerief en scha
lie dit veroorzaakt, zal ik Iwo Excellentie
niet behoeven te zeggen.
Voor de wandelaars is du Rijksweg tus-
seliuu Arnhem un Nijmegen ook met iu pus-
sneren en dit is zuur to betreuren, «laar de
Rijksweg du uunigu is, die bopoot un «lus
schaduwrijk is.
Hut aanschaffen in du kleine gemeenten
van sproeiwagens is niet doenlijk. Voor
mgne guroeeute zou dit eene uitgave in
eens vorderen van f2500 un een wekelgksche
uitgave ongovoer f25 it f30 plus onder
houd.
liet is om bovenstaande redenen, «lat ik
zo ullomaal, die 'tniet ufiichh-tii, gal laten blijven
't Mijne Is af",
Als hij dit NniiiR zei om do algomrouo stemming
te verhoogeo, sluugds hq niet.
'lis on nood Ik' te zeggen, dat lint wcrlc oorat goue-
gcerd, toon vergoten on alndeljjlc te huil weer in
(ie boriunering Rubraoht wan.
Na con algomeone pauze, krooROnawnerdoii hoor
Bultitude in l vizier en liep op hom toe:
„Mum heb ik nou ooit, «laar zit Dicky Hultltmlo
al dinu tq I stilletje* lu con bock en koiut tue niet
oon» do hand drukken. Hou jo niet van plan togen
nu» to sproken
Paul bromde iets binneusinonda en voelde zich
hopeloos verlogen en Iiiur niet op sün gemak.
„Wat is er mot hom aan 'i handje vroeg Cawnor.
Wool iemand or wat van Zijn tongetje verloren
„Nou in don troin alles behalve, zoi CrokorIk
wou, dat 't waar was. Ik zal jo wat anders vertollen.
Luister Jonfpns Hijmaar daar is Grim. Ik
zal 'l Jullie wol op de slaapzaal zorrou. straks."
Dr. Grimalono kwam werkelijk dozen koor binnen
tot l'aul'a Rroote verlichting; hq kwaiu tlto joiigon#
oven verwelkomen. Die hq hor niei gezien hud.
De kamer word al Rauw vol niet anderen, die
met oen laturen troin Roarrivoord waron, waaronder
ook du twuo onderwijzers. Du hoor Itlikhoru en de
boor Tinkler: er ontsponnen zich gesprokken en 't
werd oen gekakel on lawaai, dat duurde tot dr. Urim-
atono op oon klein tafnlbolletjo drukte en orders gaf
om zich aan tafol to zotten, torwql hel avondbrood
werd binnengebracht.
Hot was don hoor Kultituda niet ouaitiRonaam
lint woord souper te booren. Hij vooltlo zich flauw
en ontzenuwd on ofschoon hq dor maar kort «oio-
dun Regelen had, dacht lij) dal een portie koud oi-
Monvloosoli mot bier of oen o, gewarmd schoteltje
hom tnood zou geven om vóór den nacht alios le
vertollen.
Een ding stond bjj hem vast. Niets tor wereld zou
hom kantten bewegen, om zichzelf lu de slaapkamer
aau oen of moor van aio wilde en ruwe jongen# toe
to vertrouwt»; hij mocht er luslagun.siohdienavond
to verklaren of uiet, op een apart») alaapgologonhoid
zou h(j aandringen. Oudertusaaheu zag hij verlang
end uit nuur bet avondmaal, «lat hem nieuwe kracht
niouw vartrouwen zou brenger).
Maar het met zoo wjjdsulieutiaaiu aangekondigde
„soupor" bleek alleen Ie bestaan uit tweo schalen,
waarop klutno,, dungebotorde stukjes brood tAgan,
rondgediend uoor een knechtje, met glazen water.
Paul bedankte teleurgesteld voor dat gerecht mei
moor stand vastigheid, dan beleefdheid, zooals dr.
Grimstone opmerkte.
Wordt vervolgd.
