Zaterdag 22
December 1906.
No. 7291.
56e Jaargang.
Feuilleton.
Het Kroontje.
UITGAVE
Verschijnt Dinsdag- Donderdag- en Zaterdagmiddag. Abonnement per 3 maanden f 1.—
™n5°..per post f -Advertentiën 16 regels 60 cent; elke regel meer 10 cent. Legale
FIRMA A. H. VAN CLEEFF 0 Ciee 'n onteigeningsadvertentien per regel 15 cent. Reclames 1-5 regels f 1.25; elke regel'
meer A0.25. Groote letters naar plaatsruimte. Bewijsnummers naar buiten worden in rekening
gebracht en kosten evenals afzonderlijke nummers 10 cent.
Bij advertentiën van buiten de stad worden de incasseerkosten in rekening gebracht.
te AMERSFOORT.
BUREAU
KORTEGRACHT 9
Postbus 9 Telephoon 9.
Bij dit nummer behoort een
BIJVOEGSEL
Wie zich ingang van
1 JANUARI 1907 wenscht te
abonneeren op de AMERS-
FOORTSCHE COURANT,
ontvangt de in December
verschijnende nummers
KOSTELOOS.
Gemeente-werklieden.
KENNISGEVINGEN.
De BURGEMEESTER van AMERSFOORT,
Gezien artikel 41 der Gemeentewei,
brengt ter kennis van de ingezetenen, dBt de Raad
dezer Gemeente zal vergaderen op Donderdag, den
27 December aanstaande, des namiddags te l'/i ure.
Amersfoort, 20 December 1906.
De Burgemeester voornoemd,
WUIJTIERS.
Verkiezing Kamer van Arbeid voor de
bouwbedrijven.
BURGEMEESTER en WETHOUDERS van
AMER8FOORT,
Gezien het Koninklijk besluit van den 11 Decem
ber 1906, no. 43
Brengen ter openbare kennis,
dat eene buitengewone verkiezing van twee leden-
patroons van de Kamer van Arbeid voor de bouw
bedrijven te Amersfoort (vacaturen G. PriDS cd J.
van Karsbergen) zal plaats hebben op Dinsdag 22
Januari 1907 en de herstemming zoo noodig
op Dinsdag 5 Februari 1907.
Het stembureau zal zitting houden in het Raad
huis van des voormiddags 8 uur tot des namiddags
3 uur.
Amersfoort, 19 December 1906.
Burgemeester en Wethouders voornoemd,
De Burgemeester,
WUIJTIERS.
De Secretaris.
J. G. STENFERT KROESE.
BURGEMEESTER en WETHOUDERS van
AMERSFOORT,
maken bekend, dat hei Bureau van den Burger
lijken Stand gedurende de beide Kerstdagen voor
het publiek geopend zal zijn des voormiddags van
8'/i tot 9 uur, uitsluitend tot het doen van aangiften
van geboorte of overlijden.
De hiervoor noodige aanvrage moet geschieden
aan het Gemeentehuis, mondeiing of schriftelijk,
uiterlijk tusschen 8 en 8'/» ure des voormiddags van
den dag, waarop men aangifte wil doen.
Amersfoort, 20 December 1906.
Burgemeester en Wethouders voornoemd,
De Burgemeester,
WUIJTIERS.
De Secretarie,
J. G. STENFERT KROESE.
Elders in dit blad, onder de Raads-agenda,
wordt meegedeeld, dataanstaanden Donderdag
een der punten van behandeling is een rapport
en voorstel van Burgemeester en Wethouders
betreffende een adres aan den Raad van isdeu
van het Bestuur der afdeeling Amersfoort
van den »Ned. Bond van Gemeente
werklieden".
Dat adres is van dezen inhoud:
.Geven met verscbuldigden eerbied te kennen,
dut z\j bet navolgende aan UE.A. beeren beleefd
verzoeken; om bet loon te brengen van:
voorstoken op-13.00 minim. - lS.OOmaxiin.
stokers en machinisten -12.00 -14.00
fitters -11.00 -13.00
fit terehelpers en emeden -10.50 -12.00
plaatswerkers -10.00 -12,00
zoutstokers -10.50 -12.50
het loon der Reiniging „-10.00 -12.00
„Tevens verzoeken zij UE.A. college, het daarheen
te willen leiden, dat wjj in het genot worden gesteld
van 6 dagen verlof per jaar.
„Ook is het noodzakelijk, dat voor over-, nacht
en Zondagsarbeid een bepaliug in het leven wordt
geroepen, dat voortaan voor overwerk 50, voornacht
en Zondagsarbeid 100 wordt toegekend."
Adressanten verwijzen naar de bijgevoegde
Memorie van toelichting.
Aan die Memorie zij het volgende ontleend:
»Wij meeneu, dat het niet alleen een
aanmoediging is voor de werklieden, als zij
de overtuiging hebben eenigszins vooïuit te
gaan in hun loon, maar dat die overtuiging
hen met lust en ijver hun arbeid zal doen
verrichten, zoodat een dergelijke loonregeling
ten bate van den arbeid en van de Gemeente
komt. En aangezien nu het geldende loon
in de Gemeente Amersfoort voordeGemeente-
werklieden te eenen male ontoereikend is
om ook maar aan de geringste eischen van
voeding, kleeding en woning te voldoen,
komt het ons gewenscht voor, dat de loon
regeling, zooals wij die verzoeken in ons adres,
1 Januari 1907 in werking treedt, met de
bepaling er bij, dat elk opvolgend jaar voor
alle werklieden éen gulden v«rhooging wordt
toegekend, zóo, dat in Januari lv)09 alle
werklieden op hun maximum staan."
In verband met dit verzoek werd Dinsdag
in «liet Valkje" een openbare vergadering
gehouden, belegd door het Hoofdbestuur van
den «Ned. Bond van Gemeente-werklieden".
Aan de uitnoodiging om die vergadering bij
te wonen, hadden voldaan de Raadsleden Van
Kalken, Van Duinen, Gerritsen en Rolandus
Hagedoorn, en de heer G. Dekker als Secre
taris der Reiniging-commissie. De heer Van
Esveld had bericht van verhindering gezon
den. Overigens waren er slechts weinig be
langstellenden buiten de werklieden.
2.)
a over het hek
In een oogwenk was de jonge
geklauterd.
„Het ia de eenvoudigste zaak van de wereld
merkte hij op, terwijl liii zich in 't benedenhuis liet
zakken. Het gerinkel van glaB toonde aan, dat hg
een ruit had stukgeslagen.
„Wat heb ik u gezegd riep hg haar toe, triom
fantelijk met zgn hand wuivend vèor hg in de
keuken verdweeD.
Plotseling bestierf de lach het meisje op de lippen.
„Kom terug!" riep zij angstig uit. „Hoe kunt u
zóo onoozel zijn?"
Maar hg was reeds verdwenen en zg, haar band
óm een der stijlen van het hek geklemd, kon hem door
het opgeschoven raam in de duisternis van het be
nedenhuis nakijken.
Wat heb ik gedaan I" mompelde zg. „O, waarom
denk ik toch nooit na? Er zal natuurlijk een heele
drukte komen en papa is nu niet in een toestand
om gezien te worden. Waarom komt Robert ook
U1In 'liet8zelfde oogenblik, als io antwoord op haar
woorden, kwam een knecht buiten adem de trap
naar het Seamore-plein opholler.. In zgn eene hand
zwaaide hij een sleutel.
Ik heb hem, miss", stootte h\j uit. „Ik kon geen
rijtuig meer krijgen^ en daarom heb ik den heelen
W HeT meisje1 stónd'in een luisterende houding.
De heer J. Jelles, uit Utrecht, opende de
bijeenkomst eD zeide, dat, ofschoon het Be
stuur gehoopt had, dat de groote zaal te klein
zou zijn, toch dankbaar te wezen voor de op
komst en vooral voor de aanwezigheid van
Raadsleden. Hoofddoel was de bespreking van
het hier vigeerende Werklieden-reglement,
opgemaakt in overleg met de Gas-commissie,
waarmee men zich niet in allen deele kan
vereenigen, vooral omdat men wenscht een
Reglement waarin de rechten en de plichten
duidelijk zijn omschreven.
De heer N. van Hinte, vroeger óok in Ge
meentedienst doch thans propagandist van
den Bond, kreeg nu het woord.
Spr. zeide, dat hij met zeker genoegen ook
le Amersfoort optrad voor de Gemeente
werklieden, omdat het zeer lang duurde eer
dezen zich organiseerden. In den regel zor
gen B. en W., of superieuren of Raad er
door minder goede bepalingen wel voor, dat
zij samenkomen en zoo werd ook stellig ver
wacht, dal ook hier de Gemeente-werklieden
zich zouden organiseeren. Immers door min
der juist optreden der werkgevers ontstaat
zekofë geest van ontevredenheid en dan tracht
het Bondsbestuur alles weer in de bedding
te brengen, zóo, dat bet weer in 't reine
komt en de grieven tot behoorlijke oplossing
geraken.
Hoe is nu de toestand bij Gemeente-bedrij
ven en welke eischen kunnen dus gesteld door
hen, die in die bedrijven werkzaam zijn?
Die*feedrijven hebben geen concurrentie
strijd te duchten, doch zijn van monopolistisch
karakterzij behoeven dus niet zoo goed
koop mogelijk te laten werken en motten
dus niet de arbeidsvoorwaarden zooveel mo
gelijk drukken.
Hoe zeer diep de Gemeente-bedrijven in
grijpen in de maatschappelijke samenleving
is wel het best gebleken in de stakingsdagen
van 1903 toen lichtfabrieken, waterleiding en
reiniging in hun gewonen doen verder gela
ten; óok al hadden de daaraan verbondenen
vele grieven.
Licht, water en reiniging knnnen nietgp-
mist en mogen niet stop gezet om velerlei
redenen, óok voor hygiënische aard. Maar
wei mogen de daaraaD verbonden arbeiders
zeer kalm adresseeren, of openbare verga
deringen beleggen om de publieke opinie te
vragen, of om invloed te oefenen op de Raads
verkiezingen. Wel mag geëisebt, dat de Ge
meenteraad rekening houdt met de billijke
eischen dor Gemeente-werklieden en er niet
toe meewerkt, dat de grieven worden opge
hoopt. De Kaad dus heeft zorg te dragen voor
billijke arbeidsvoorwaarden en een goed ge
regelde rechts-positieder Gemeente-arbeiders,
De Gemeente-bedrijven werpen, altbana
saamgenomen, goede winsten al en van doze
mag wel iets bestemd voor de werklieden,
die deze winsten naar voren brengen.
Hoe voldoet nu de Gemeente Amersfoort
aan deze eischen? Stelt zij billijke arbeids
voorwaarden
Volgens de in September ingestelde loons-
regeling zijn de lootten hier diep bedroevend.
Vaklieden worden betaald met 14 en 16 cent
per uuralsof er in de Gemeente-bedrijven
twee categorieën zijnambtenaren en werk
lieden.
Zeer uitstekend is daarentegen de bepaling,
dat loonsverhooging geschiedt naar anciënni
teit, omdat dit voorkomt willekeur en dus
hielenlikkerij en kruiperij niet kunnen tieren.
Omtrent de rechtspositie neemt de Bond
in het standpunt door deu heer Mees in de
Tweede Kamer aangeduid als „neutrale zóne"
en erkent de Bond geenszins een monopolie
partij maar toch wil spr. wel zeggen dat,
waar die te Maastricht, in het donkere
Zuiden, hoogst treurig wordt genoemd, de
regeling daarvan te Amersfoort, dat wel het
donkere centrum mocht heeten, nog veel
treuriger is en hoogst betreurenswaard.
Toch heeft Maastricht nog zoo ietsals een
regeling der rechtspositie. Te Amsterdam is
zij ook tot stand gekomen, zelfs met behulp
der stok-conservatievon. In Den Haag door
samenwerking} van De Wilde en Ter Laan.
De meest uiteenloopenden dus stonden haar
voor. Ook mannen als Treub, Kerdijk, Tak
en Troelstra bleken voorstandei s toen de vrees
voor een scheidsgerecht onnoodig bleek. De
quaestie der rechtspositie met scheidsgerecht
kan dus gereedelijk óok een gewillig oor
vinden bij den Raad van Amersfoort.
Maar dan moet gebrokeD met het stelsel,
dat alles berust bij B. en W. of' de commis-
siën. Behoudt men dit, dan wordt alles
«stiekum" behandeld. Heeft echter de Raad
medezeggenschap, dan worden de geschillen
niet meer behandeld binnenskamers, doch in
openbare vergaderiug.
Als norm ter vergelijking heeft spr. Zaan
dam gekozen, een Gemeente van ae zelfde
grootte en behoeften als Amersfoort.
Dat een goede regeling geen onmogelijk
heid, geen utopie is, bewijst Zaandam.
Het Werklieden-reglement bevat Algemae-
ne bepalingen, een Algemeen Reglement
voor alle Gemeente-werklieden en een Bij
zonder voor eiken tak van dienst.
Art. 5 bepaalt, dat ten minste éen maal
per week de werklieden of de Besturen
hunner vakvereenigingen mondelinge mede-
„Hoor!"
Door het open raam kwam het geluid van een
worsteling.
„Vlugriep zij uit. „Doe de voordeur open en
help mij en vader. O, Robert, verlies geen seconde."
I)e knecht keek haar verbaasd aan.
„Wat ia er aan de band, miaa f"
In wanhoop wrong zij haar handen. „Verlies
geen tijd mot vragen. Doe dadelijk de voordeur
open."
Robert liep naar den anderen kant der straat,
stak den sleutel in het slot en opende de deur van
het huis aan de overzijde. Hierna liep hij terug
naar zijn meesteres.
„Al klaar, miss."
„Help my met vader", fluisterde het meisje ge
jaagd. Zg pakte den slapenden man by een arm,
Robert greep den anderen en met moeite hesoben
zg den ouden heer op zgn beenen'; met dubbel-
slaande tong protesteerde hg tegen deze storing in
zyn slaapje. Half-dragend, half-sleepend trokken zij
hem den weg over.
„Goddankmompelde het meisje uit deu grond
van haar hart, toen zy hun last neerlieten in een
leuningstoel in de hal.
Uit het huis aan den overkant kwam het geluid
van woedende stemmen. Toen het meisje de voor
deur sloot, werd die aan de overzijde opengeworpen
en verscheen er een knecht, enkel in zijn hemd,
met een gezicht zoo bleek ale zijn naohtgewaad, die
op sohrillen toon begon te fluiten.
Spoedig daarna werd de ochtendslilte verbroken
door de dreuuende voetstappen vau politie-agenten,
die kwamen aanhollen.
Lilian Turner zat in den salon van het huis, dat
zij 's morgens vroeg zoo overhaast biiinengevluoht
was. Zg was druk aan 't babbelen, iets wat zg wel
meer deed. Haar toehoorders waren twee manueni
op, „zal je begrijpen, dat het mij wanhopig maakt
indien ik het kleinste levende wezen pijn doe."
De jonge man zuchtte en schudde 't hoofd. Hij
was een slank, knap jougmeusch, met een gelaat
waarop een gezonde kleur lag eu met het begin
van een kneveltje op zyn bovenlip,
„Dat weet ik zoo recht niet zei hy. „Wat me
zelf aangaat, weiger ik beslist, dat te erkennen. Ik
heb zwaar geleden en je hebt systematisch myi
smart genegeerd."
„Mijn beate Tommy", antwoordde Lilian, „ik ben
alleen zoo wreed geweest uit menscblievendbeid.
Het zou een onwaardigheid zijn, indien ik beweer
de niet te begrijpen, datje thans denkt aan m\jn meer
malen herhaald aanbod om een zuster voor je te
zyn, maar werkelijk het is beter, dat jy een ver
standige zuster krygt, dan ik een dommen man."
De tweede bezoeker was iemand van middelbaren
leeftijd, met schrandere oogen en peper-en-zoutkleu
rig baar. Met zichtbaar genoegen luisterde hjj naar
het gekibbel der jongelui.
„En ik ben te oud om je broer te worden vroeg
hg, Je zult zien, dat ik handelbaarder ben dan
Tommy."
Liliau glimlachte „Doe maar geen moeite, mr.
Greville," antwoordde zg waarschuwend.
„Waarom niet?"
„Omdat 't een troostprijs ia en er is geen enkele
redeu, waarom ik dien u zou toekennen."
„Zy tracht u baug te maken", viel Tommy haar
in de rede.
„Houd je mond, Tommy", beet Lilian hem
„Ik meen het werkelijk. De laatste tien jaar volg ik
mt. Greville's loopbaan met de meeste belangstelling."
„Welke courant gaf men jou dan in de kinder
kamer?" vroeg Tommy.
Lilian deed of zij hem niet hoorde. „Toen u
Secretaris van Binneulandsche Zaken werd, mr.
Greville, heb ik een vrijen middag uitgeschreven
om die gebeurtenis te vieren. Ik lees al uw rede
voeringen en sommige leer ik van buiten. Met uw
opvatting over de sociale quaestie ben ik het vol
komen eens."
Mr. Greville viel haar snel in de rede. „Zou Je
zoo vriendelijk willen zyn, mij eens uit te leggen,
welke die opvatting is? Daarmee zou je mg een
groot pleizier doen."
Lilian was slechte een enkel oogenblik uit veld
geslagen.
„Zij houdt al die beginselen in, welke het Rjjk
groot en machtig zullen maken. Maar hel zou te
veel tyd vergen, indien ik u uitvoeriger wilde zeg
gen hoezeer ik u hoogacht. Daarvoor heb ik u dan
ook niet verzocht, dezen middag bij mij te komon,
doch wel om uw hulp in te roepen."
„Dat daoht ik wel", mompelde Tommy. Hij
glimlachte kwaadaardig. „Als een vrouw een man
zegt, dat zij hem hoogacht, laat hem dan oppaaaen.
„Mr. Greville, neem 'l hem maar niet Icwaljjk.
Hg is verkeerd opgevoed. Zgn moeder bejammert
't dag en nacht."
„Je hebt mijn hulp noodig?" vroeg mr. Greville.
„Die is je toegestaan."
„Ja, maar 't ia geen kleinigheid, die ik u te
vragen heb", zei Lilian. „Ik zou graag willen, dat
u de Engelsche justitie omkocht."
„Is dat alles?" riep mr. Greville uit met een zucht
van verlichting. „Dat is gemakkelijk genoeg te
doen."
„Stel je voor, tl die drukte voor zoo'n nietigheid",
zei Tommy.
„Ik wtlde u vragen," ging Lilian met den meeaten
ernst voort, „of u al uw ÏDvloed aan wilt wenden
om een misdadiger in vrijheid te doen stellen."
(Wordt vervolgd.)
