Zaterdag 13
i 1907.
No. 7374
56e Jaargang.
Reis exemplaren.
Feuilleton.
ANGELINA.
Stadsnieuws.
UITGAVE
FIRMA A. H VAN CLEEFF
te AMERSFOORT.
Verschijnt Dinsdag Donderdag- en Zaterdagmiddag. Abonnement per 3 maanden f\.
franco per post ƒ1.15. Ad verten tiën 16 regels 60 cent; elke regel meer 10 cent. Legale,
officieële- en onteigeningsadvertentiën per regel45 cent. Reclames 15 regels/" 1.25; elke regel
meer /'0.25. Groote letters naar plaatsruimto. Bewijsnummers naar buiten worden in rekening
gebracht en kosten evenals afzonderlijke nummers 10 cent.
Bij advertentiën van buiten de stad worden de incasseerkosten in rekening gebracht.
KORTLGRACQT 9-
Telephoon 19.
Aan onze abonué's die tydelyk elders,
hetzij binnen- ol buitenlands, vertoeven, wordt
op aanvrage en met d u i d e 1 ij k e opgave
van adres, de courant eiken verschijndag tegen
vergoeding van het porto toegezonden.
'Jok niet-geabonneerden kunnen op de
zelfde wijze de geregelde toezeuding van de
„Amersfoortsche Courant" tijden bun uitste-
digheid zich verzekeren.
KEN N I 8 G E V I N G.
De BURGEMEESTER der Gemeente AMERS
FOORT
brengt, ter voldoening aan de aanschrijving van
den Commissaris der Koningin in de provincie
Utrecht, dd. 12 Juli 1907, 4e Afdeeling, no.
3369/2394, ter kennis van belanghebbenden, dat in de
Gemeente Kamerik gevallen van MOND- en
KLAUWZEER z\jn voorgekomen.
Amersfoort, 18 Juli 1907.
De Burgemeester voornoemd,
WUIJTIERS.
Se eerste strijder tegen
de tuberculose.
Toen ik voor het Overzicht van dagbladen
en tydschriflen het veertiendaagsche feuille
ton van Medicus in de «Nieuwe Rotterdamsche
Courant" van 2 Juli nakeek, werd myu aan
dacht getroffen door de volgende zinsnede
«Eerst in 1890 heeft dr. Van Gorkom ten
minste een poging kunnen naspeuren om
tot een algemeene bestrijding te komen en
wei in een toen verschenen brochure van
de hand van dr. J. Nord".
Die naam gaf mij aanleiding om zelf het
artikel van dr. Van Gorkom, dat daar door
«Medicus" werd aangehaald, te lezen. Want
in het coaranten-arlikel vond ik omtrent
dien naam niets meer en ik wilde weten,
wat men van myn mede-redacteur wist te
vertellen inzake de tuberculose-bestryding.
Ik was er mee bekend, dat hij zich ook op dat
gebied bewogen bad ik had meermalen by
hem de architectonische teekening gezien
van een sanatorium voor longlijders waarvan
hy mij had verteld, dat dit een plan was
geweest, door hem ontworpen, waarvan de
voorbereiding reeds tamelijk vergevorderd
was, toen erdoor bykorneude omstandigheden
een klink in den kabel was gekomen, maar
wij waren nooit dieper daatop ingegaan,
omdat onze samenwerking ons in zoo geheel
andere richting voortdreef en onze gedachten,
onzen tyd voor zoo geheel andere onderwer
pen in beslag nam. Ik wist ook, dat in een
vaa onze vorige jaargangen zijn plan nog
eens ia do herinnering terug geroepen was,
5)
Zooals Frederigo Ferrari gaarne vertelde, was hij
in rijn jongen tyd een geliefd baryton aan de opera
te Milaan geweest. Inderdaad echter was hij slechte
koorzanger geweest aan verschillende min belang
rijke schouwburgen, overal was hy spoedig weer
ontslagen wegens slechte handelingen. Zoo bad hjj
niet aiieeD Italië, maar bjjna de helft van de wereld
doorgereisd. Eerst leidde hy dit ongestadig leveu
alleen, Inter in gezelschap van een schooue zangeres
met weinig talent. Dat was een blonde Veueliaan-
sche zij schonk hem in de vier jaren van hun huwe
lijk twee kinderen. Wegeua ernstige twisten verliet
zij haar man en vond gelukkig een onderkomen op
het kasteel van een Franscben graaf, waar zy echter
weldra stierf. Die graaf was nog zoo goed, hem be
richt te zenden van deu dood zyner vrouw en uit
medelijden soud hy ook een soms gel-is, waarvau
de opvoeding der twee meiqjea kon bekostigd wor
den.
Ferrari kon echter slecht met geld omgaat., Iu
minder dau vier jaren had hij alles opgomaak ten
daat hy zijn slem ook verloren had, moest bjj,door
den nood gedwongeu, wel uitzien naar tets anders om
den kost te verdienen. Doch sl wat hy begon, mis
lukte,-omdat hjj -geen jjver en tol harding beset.
Wegens verschillende iwendelaryen had hij Italië
derd, dat ren bij de enorme belangstelling,
waarin zich bet sanatoriumvraagstuk mag
verbeugen, nooit meer den naam Nord hoorde
noemen, noch hoorde gewagen van zijn her
stellingsoordplannen.
Ik heb mij in het bezit gesteld van do
«Zeitschritt für Tuberculose", Band l, Heft
5 en 6, waarin «Die Tuberculose-bekampfung
in den Niedorlanden, Ihre Geschichte und
bisherigen Erfolge, von W. J. van Gorkom,
pract. Arzt zu Haag" voorkomt, en myn
verwonderiog is nog grooter geworden. Om
dat te verklaren, wil ik bier In ten volgen, boe
dr. Van Gorkom het aandeel van dl'. Nord
in den strijd tegen de tuberculose vermeldt.
„Tatsachlich durchgeführte Maszregeln sind
aus dieser Zeit speziell bezüglich der Tuberculose
nicht zu verzeichnen. Und es ist fraglich, ob
diese Periode relativer Inaktivitat nicht noch
Jahre fortgedauert batte, wenn nicht i, J. 1890
ein von einem niederlandischen Artzte verfasztes
Büchlein erschienen ware, worin von streng
kontagionistischen Standpunkt aus, die Möglich-
keit der Verhütung und Ausrottung der Tuber
culose ins Auge gefaszt und rationelle Vorechlage
bezüglich der Behandlung der letzteren gemacht
wurden.
„Der Verfaszer der wissenschaftlich zwar nicht
Neues bietenden, für jene Zeit aber bemerkens-
werten Broschüre war der Militarartzt J. Nord.
Soweit aus der einschlagigen Literatur zu ersehen
ist, wurde in diesem Büchlein in unserem Lande
rum ersten Male die Notwendigkeit der Bekamp-
fung der Rindertuberculoee betont und die
hierbei einzuschlagenden Wsge in klarer und
logischer Weise angegeben, und weiter eine
Reihe persönlicher und allgemeiner, prophylak-
tischer Maszregeln ausgefünrt, wie sie die Ver-
waller der jetzigen Dispensaires noch heute kaum
genauer zu formulieren wissen. Bezüglich der
individuellen Behandlung Lungenkranker wur
den die groszen Vorteile, nicht zum wenigsten
in psychiseher Hinsicht, einer Heilstatte auf
niederlandischem Roden auseinandergesetzt, und
die Errichtung im Zentrurn des Landes, eines
„kiinstlichen Italians", wohl am besten in (Jestalt
eines Sanatoriums nebst groszem Wintergarten
inmitten eines Villaparks, geplant. Die Kran-
ken sollten in den hygiënisch eingerichteten,
isolierten, mit Veranden versehenen Villen ab-
gesondert wohnen, möglichst viel in freier Luft
verweilen und nur bei kalten Winden sich im
gescbutzlun, auf konstanter Temperatur gehal
tenet), mit den Villen durch Glasgalerien ver-
bundenen Wintergarten aufhalten".
Dan vertelt dr. Van Gorkom ons de ge
schiedenis ,van het eerste sanatoriumplan
hoe het aan de eene zyde warme verdedigers
vond. hoe ook Koning Willem III en Konin
gin Emma hunne booge tevredenheid met
de plannen betuigden, waardoor het een tijd
lang den schijn bad «als ob unsere Heimat
eine groszartige Anstalt für Tuberculose er-
balten sollle"hoe aan den anderen kant
liet plan bestreden werd en hoe eindelijk de
verlateu en by zyn zwerven iloor Duitscbland
wbb hij eindelijk ver in het oosten, aan de Russi
sche grenzen, aangeland. Hier hield hij esn winkel
in eet- en driukwaien voor de arbeiders, die den
nieuwen spoorweg hielpen aanleggen. Ondanks zyn
flinke ontvangsten was zyn kas toch steeds ledig.
„Ik ben kunstenaar en geen geldman", zeide hy
gewoonlijk, wanneer zyn lichtzinnige manier van le
ven hem onder het oog werd gebracht.
Reeds dikwijls was by hem de gedachie opgeko
men, kapitaal te slaan uit de schoonheid van zyn
dochters; maar tot dusver had bet rechte iuzient
ontbroken, hoe hy dat het best kon doen. Liefst
h"d hy ze allebei aan de opera geplaatstinaar
Gemma had geen Roede stem om te zingen, eu de
altstem van Angelina was wel fraai, doch te zwak
om in een groote ruimte goed tot haar recht te
komen.
Toen Ferrari iuzag, dat hjj met den besten wil
van zijn dochters geen primadonna's kon «nakou,
raadde hjj haar aan, tooueelspeelaters te worden. „Aan
het tooneel wordt men wel niet zoo goed betaald
als aan de opera", had hij pas weinige dagen galm
den gezegd „maar jelui bent mooihet zal je nrftt
aan vereorders ontbreken. Ik raad je dus, gaat aan
het tooueel".
Angelina was toen bleek geworden en bad het
hoofd op de ho-st laten zakken; maar Gemma had
trotsch het hoofd opgeheven en bevend v.n toorn
geautwoord: „Nooit zullen wij een voet op het too
ueel zetten".
Don dag, Dadat Ferrari dit besluit uit den mond
vau zijn oudste dochter had vernomen, kwam Fedor
Bariatinskv by een rytoer de grenzen over om eens
'te zien of het werk aan deu nieuwonspoorweg goed
vorderde. Zoo kwam hjj toevallig in de nabjjneid
ontdekking van de tuberculine, waardoor ook
in Duitscbland de oprichting van sanatoria
een paar jaar bleef stilstaan, bet plan in
vergetelheid bracht.
En dan zegt de schryver: »Nords Ver-
dienst bleibt es indeszen, die praktische Tu
berculose-bekampfung in den Niederlanden
dureb sein euergisches, zielbewusztes Auf-
treden in Flusz gebracht zu baben. Der von
ihm geübte Einflusz lüszt sich seit dem Er-
scheinen seiner Broschüre in mancber Rich-
tung nachweisen".
Zóo is dus de feitelijke tuberculose-be-
strijding begonnen door Nord, die in zijn
brochure bet plan inleidde, dat, wanneer hel
niet door bijkomende omstandigheden ge
stuit was, direct tot den bouw aan het eerste
sanatorium geleid zou hebben. Dat dit plan
niet geheel gevolgd is, toen men eindelijk,
na jaren weifelen, den sanatoriumbouw op
nieuw opvatte, is van weinig beteekenisde
hoofdzaak, het principe van het sanatorium
xn eigen landstreek, is in uitvoering gebracht,
en op zijn werk heeft men voortgebouwd
maar zijn weiken en streven is daarbij ge
heel over bet hoofd gezien, zijn naam is in
dit opzicht niet meer genoemd.
Waarom
Laat ons daar niet naar vragen
De schrijver van de geschiedenis der tu-
berculose-bestrijding geeft da feiten, zonder
de beweegredenen na te speuren. En die
feiten werden daardoor in het licht gesteld,
nu de pionier van dezen strijd tenminste
nog de voldoening kan smaken, dat een on
partijdig geschiedschrijver zijn poging in het
licht der geschiedenis bekend maakt. Het
is mij persoonlijk een aangename taak, die
geschiedenis voorzoover het Nord betreft, in
wijderen kring te publiceeren.
Aldus arts P. Visser, J.Wzn., te Delft, in
het jongste nummer der »Vox medicorum",
waaraan we het artikel ontleenen omdat dr.
Nord, die hier zóo lang in garnizoen was,
bier nog tal van vrienden en bekenden heeft,
die wel belang zullen stellen in zijn werk
zaam zijn ook te dezen opzichte.
V redes-c onferentie.
We laten de conferentie-heeren in Den
Haag zooveel mogelijk met rust, maar wan
neer Nederland een duit in het zakje doet,
zijn we toch wel zoo'n héél klein beetje ver
plicht, ervan te gewagen. Daarom visschen
we uit het officieel communiqué het volgende
°P
De Nederlandsche delegatie wenscht te be
vorderen elk voorstel, dat leidt tot de on
schendbaarheid van den byzonderen eigendom
op zee. Opdat de koopvaardijschepen, vooraf
van de planken but en kreeg Angelina in 't oog.
De oude Italiaan bemerkte zeer goed, dat de voor
name Russische boer niet uit den zadel sprong en
op de bank voor de deur plaa.a nam enkel om by
hem iets te drinken, en dadelijk was zyn avontuur
lijke geest vervult met bet denkbeeld, dat Baria-
tinsky wel eens de man kon worden, die terwille
van Angelina hem in betere omstandigheden kon
plaatsen. Geheel vervuld met de gedachte aan een
gelukkige toekomst, betoonde hy den prins de meest
mogelijke dienstvaardigheid, en door blikken en
gefluisterde woorden drong hy zyn dochters, even
eens te doen. Scherp onderzoekend liet Gemma baar
oogen eenigo seconden op deu vreemdeling rusteu
toen keerde zij hem den rug toe als een koningin,
in wier oogen een vazal geen genade beeft gevon-
deu. Zij sloeg verder geen acht op Bariatinsky.
Slechts nu en dan vloog er oen minachtende
glimlach over |haar schoon gelaat, als haar oor een
vau de atgezaagde .-oraplimentjea opving, die de
prins aan Angelina ten beste gaf en die hem zóo
f;emakkeliJk afgingeu, dat men wel kon begrijpen,
loeveel maal die reeds over zyn lippen waren ge
komen. Angelina was toegankelyki r dan Gemma.
Al was zy niet zoo overdreven vriendelijk als haar
vader, toch was zy voorkomend jegens den gast. Zy
bediende hem en nu eens blozood, dan weer lachend
luisterde zy naar zijn luchtige praatjes en beant
woordde zijo vragen wel met schuwe terughouding,
maar toch bereidwillig. Eerst toen Fedor, die gewend
was snel de overwinning to behalen, begon met
Angelina liefdewoordjes toe te fluisteren an haar
trachtte iu zyu armen te sluiten, nam xjj verschrikt
te vlucht en was noch door verzoeken noch door
dodreigingen van haar vader te bewegen, naar den
bast terug to koeren.
aangewezen om in oorlogstijd te dienen als
bulpkruisers, geen hinderpaal zullen opleve
ren aan de aanneming van bovengenoemd
beginsel, wordt een voorloopig voorstel onder
worpen aan de beslissing der commissie,
waarvan de tekst aldus luidt: Geen koop
vaardijschip kan door een oorlogvoerende
partij genomen worden, alleen omdat het
onder vijandelijke vlag vaart, wanneer bet
voorzien is van een paspoort, afgegeven door
de bevoegde overheid van zijn land, in welk
paspoort verklaard wordt, dat het schip niet
veranderd zal worden in een oorlogsschip,
noch als zoodanig worden gebruikt gedurende
den duur van den oorlog.
Van de voornaamste kwestie, de ontwape
ning, hoort men niets. Dat wil niet zeggen,
(lat zij vergeten is, maar het is zeer moge
lijk, dat men haar ten slotte vergeten zal,
omdat niemand lust en opgewektheid zal
hebben haar te stellen.
Dat de Nederlandsche delegatie er mede
voor den dag zou komen, is een onderstel
ling, die men van meer dan een zijde ver
neemt, en die g°grond zou rijn op uitlatin
gen in zeer in vloed rijke Nederlandsche kringen.
In Engeland worden proeven genomen met
een nieuw model geweerkogel, die een even
groote omwenteling zal brengen, in de ge-
vechtswijze als het rookzwak buskruit.
Wanneer zal de proef worden toegepast
in de practyk
Den 30sten Juli zal de eerste steen worden
gelegd voor het Vredespaleis op «Zorgvliet"
bij Den Haag.
Zou 't dien dag nog pais en vree zijn tus-
sc.ben Amerika en Japan
H. M. de Koningin passeerde hedenmiddag
om twee uur deze Gemeente op Haar terug
reis van Den Haag naar Het Loo.
H.M. de Koningin-Moeder zal aanstaanden
Maandagmiddag een bezoek brengen aan het
nieuwe St. Elisabeths Gast- of ziekenhuis.
Aan de grens der Gemeente opgewacht
door den heer Burgemeester zal worden
gereden langs Van Asch van Wijck-straat,
Wy»!rssti'aat,Uirechtsche straat, Varkenmarkt
en Zuidsingel naar de St. Andriesstraat. waar
H.M. omstreeks half drie voor het Zieken
huis aankomt.
Hoogst vermoedelijk wordt teruggekeerd
langs de Kazerne voor bereden wapens en
via Kampstraat en Langestraat, tenzij H.M.
een anderen weg mocht bevelen.
„Als je gehandeld hadt, zooals ik, dan zou die
smaad je bespaard zyn gewordeu", zeide Gemma tot
Angelina, loen de zusters 's avonds haar gemeen
schappelijk kamertje opzochten.
Angelina antwoordde niet. Onbeweeglijk stond zij
aan het kleiue venster en keek naar buiten in de
duisternis, terwijl Gemma zich omkleedde. De wind
joeg hnilend om de houten hut en drong flui'eud
tusscbeu do naden der planken door. Er voer Ange
lina een rilling door de leden, maar daarbjj gloeiden
haar wangen als vuur.
„Ga naar bed I" gebood Gemma eindelijk. „Gedane
zaten zijn niet meer ongedaan te maken denk er
daarom ook maar uiet meer aan. Op eou anderen
keer moet je voorzichtiger zyn."
Zwijgend ontkleedde Angelina zicb en ging te bed.
„Zou hy nog terugkomen dacht zy bij zich zelve.
Toen Bariatinsky en Suikowsky het boschje na
derden, ontdekten zy spoedig de beide zusters ach tor
de struiken, die nog bladerloos waren.
Het was een stille, mooie Maartdag. De storm had
in den nacht alle wolken verdreven en was toeu
bedaard. Helder glanzend stond uu de zon aau dun
blauwen hemel.
„Het is prius Bariatinsky, met een vreemdeling",
fluisterde Angelina haar zuster toe. met wie zjj op
een laag heuveltje iu het gras zat. Zij stond vlug op
en kreeg een kleur.
„Waarom spring je toch op?" vroeg Gemma,zon
der de twee naderende beeren met een blik te ver
waardigen.
„Laat ons weggaan, bid ik je," drong Angelina by
haar zuster aan.
(Wordt vervolgd.)
