Stadsnieuws.
't Is een som, die het moet kosten Twee
honderd millioen gulden 't ls een kapitaal
Zeker. Daar is eGhter dezer dagen door
onze Ministers veertig millioen aangevraagd
voor kustverdediging, voor forteo, kanonnen,
enzoovoort.
Als de Kamer toebijt, zullen die veertig
millioen in acht jaar tijd door de natie
moeten worden opgebracht. Dat is: vijf mil
lioen per jaar.
En wat koopen we er voor? Een stuk of
wat dingen, die ons, evenals het fort Pampus
en zoovele andere dito's, niets opbrengen.
Onze Ministers blijken overtuigd te zijn,
dat onze natie per jaar vijf millioen kan
opbrengeo.
Voor het droogleggen van de Zuiderzee
rekent men 40 jaar noodig te hebben. Kan
onze natie per jaar vijf millioen opbrengen
en ze doet dit 40 jaar lang juist den
Zuiderzee-werktyd -- dan hebben we twee
honderd millioen bij elkaar. Juist het Zui-
darzee-kapitaal I
En dan besluit sScbuttevaei"
De Zuideizee kennen wekustverdediging
kennen we niet. Misschien bekijken we de
zaken door een éenzijdigen bri'.
Doch wij voor ons zouden wenschen, dat
men, in plaats van vijf millioen per jaar
voor kustverdediging, vijf millioen per jaar
voor Zuiderzee-droogleggiog vroeg.
Komt de Zuiderzee droog, dan maken we
ons sterk, dat onze nazaten na 300 jaar
dankbaar feest zullen vieren in de polders.
Evenals men dat nu in de Wieringerwaard
beeft gedaaD.
Üf men na driehonderd jaar óok dankbaar
feest zal vieren voor een door ons aange
legde kustverdediging?
Waarschijnlijk is dan die kustverdediging,
als onbruikbaar, al aan den oud-roest ver
kocht, terwijl de Zuiderzee-polders bun waarde
blijven behouden.
Intusschen zal er nog wel heel wat water
door de Eem loopen eer de Zuiderzee ge
dempt is.
Althans juist wordt ruchtbaarheid gegeven
aan het voornemen der F.egeering om, zoo
mogelijk nog in dit jaar, in te stellen een
Zuiderzee-visschersraa I.
De kosten daarvan worden geraamd op
f2000 per jaar, waarvan ten hoogste f1500
voor den Secretaris.
Hopen we, dat dit duidt op een begin van
uitvoering der demping van de groote plas.
Ds. E. M. ten Cate hoopt aanstaanden
Zondagochtend weer voor te gaan bij de
godsdienstoefening van den Doopsgezinden
kring.
In de Luthersche kerk gaat voor dr. H. J.
Toxopeus.
Het verluidt, dat dezer dagen de Minister
van BinnenlanJsche Zaken een conferentie
heeft gehad met een der hoofd-ambtenaren
van de Arasterdamsche Gemeente-belastingen,
welk onderhoud in verband zou staan met
de aanhangige wettelijke maatregelen tol
verruiming van het belastinggebied der Ge
meenten.
De heer E. ten Kate, adspirant-commies
der Posterijen en Telegrafie, is werkzaam
gesteld ten Post- en telegraalkantore, hier.
Menigeen betreurt het, dat, vooral met
bet oog op de kermis, de nieuwe wijze van
verlichting in de Langestraat en de Arnhera-
scbestraat nog niet gereed is.
Zijn we welingelicht dan zou het nog wel
een poosje kuDnen duren eer bet zoover is.
Men zou te rade/f zijn gegaan met ervarin
gen, elder.', opgedaan en eerst eens willen
nagaan of de toevoerbuizen ook veel te
lijden hebben van vorst.
De akte vrije- en orde-oefeningen der
Gymnastiek is behaald door mejuffrouw S.
G. G. van Kalken en de heeren D. C. Bak-
kenes, A. C. Butselaar en F. Daniëls.
Jbr. mr. dr. E. A. van Beresteyn is benoemd
tot Burgemeester van Veendam.
De stafmuziek-korpsen blijven gehand
haafd, aldus besliste de Tweede Kamer
Dinsd'g zonder hoofde jke stemming, met
vervanging van het subsidie-stelsel door een
soldij-regeling, welke aan de muzikanten een
eenigs/ins behoorlijk bestaan verzekert en
een einde maakt aan verschillende oDge-
wenschte toestanden, voortspruitend uit de
verdeeling der particuliere verdiensten,
Nochtar s schijnt men aan le sturen op
een vervanging der harmonie-korpsen door
fanfare-muziek. Althans de Kamer nam met
39 tegen 23 stemmen aan een mutie-Marchant,
luidende:
De Karr.er, van oordeel, dat de militaire
muziek behoort te bestaan uit fanfare-korp
sen, op eenvoudigen voet, gaat over tot de
orde van den dag.
De zilveren medaille voor 24-jarigen
trouwen dienst is heden op de gebruikelijke
plechtige wijze uitgereikt aan hoefsmid
W. M. C. Volkers, van het le regiment
veld-artillerie.
Het examen voor vrijwilliger bij het
reservr-kader van het le regiment huzaren
zal worden gehouden op 23 November te
Amersfoort, voor dat vau het le regiment
veld-artillerie op 30 November te Utrecht.
Aanmelding by de regiments-comman
dant en vóór 9 November.
Bijzonderheden in «Staatscourant" no. 245.
Teneinde de miliciens der najaarsploeg
die hun eerste-oefeningstijd nog niet h< bben
volbracht, zooveel mogelijk de hoofloefening
te doen bijwor.en, zijn, evenals het vorig
jaar, voor het doen verrichten van sommige
corveediensten door tijdelijke burgerwerk-
lieden, eenige gelden beschikbaar gesteld.
Door den Minister van Oorlog is bepaald,
dat in vervanging van den kleerklopper van
het sedert 1816 bestaande model, welke
thans per man wordt verstrekt, een rieten
kleerklopper wordt ingevoerd en dat van
dat voorwerp 8 stuks per compagnie zullen
worden verstrekt, betgeen een geldelijk
voordeel geeft van een f7000 per jaar.
De Wognummers komen waarscbynlijk in
de Kerst-vacautie in «Amicitia".
Dr. J. Nouwens, te Heeswijk, de krachtige
figuur in de MiddenstaDdsbeweging, is be
noemd tot Nederlandsch procurator en tot
rector van de Hhogeschool der Norbertijnen
te Rome, waarheen hij weldra zal vertrekken.
Voor de plaatselijke afdeeling der Vereeniging
voor vrouwenkiesrecht trad gisteravond als
spreker op de heerP. J. Oud, uit 's-Gravenhage.
Mejuffrouw De Holl opende even na achten
deze tweede openbare vergadering der afdeeling
met een kort woord, waarin zij meedeelde, dat
de afdeeling in den korten tijd van haar be
staan normaal eu gestadig is gegroeid, het
geen zij een belofte voor de toeko mst achtte.
Mevrouw KamerlingVan Vollenhoven en
mejuffrouw H. Smit zongen nu twee duetten,
begeleid door mejuffrouw A. C. Busquet.
De heer Oud, alsnn het woord verkrijgend,
zeide, dat als de strijd wordt aangebonden om
vrouwenkiesrecht ia het Nederlundsche Staats
recht te brengen, het noodig is, te weten hoe
de leden der beide Kamers van de Staten-Gene-
raal denken over dit vraagstuk.
Tot juist begrip herinnerde spr. in het kort
hoe het kiesrecht'hier te lande is geworden en
in de laatste jaren gegroeid. Het kiesrecht dan,
zooals w« dat tegenwoodig bennen, is eerst na
do Frans-he revolutie, gekomen, hier te lande
pas na 1795; vóórdien tijd had de groole massa
geen medezeggenschap. Eerst in de 18e eeuw is
waar te neuien een streven tot uitbreiding van
den volksinvloed echter alleen van de man
nen en wel opmerkelijk is, dal reeds Condor-
eet wees op het daarbij achterstellen van de
vrouw. Als vrucht dan van de Fransche revolu
tie werd na 1795 het kiesrecht voor de mannen
uitgebreid, terwijl dit nog meer plaats had in
1811 bij onze eerste Grondwet. De tijd van 1814
tot 1848 is voor vrouwenkiesrecht absoluut
onbelangrijk.
In 1848 bracht de Grondwetswijzigingde rechts-
streeksche verkiezing voor de Tweede kamer en de
Provinciale Staten; het was echter uitsluitend
een cemus-kiesrecht. Evenwel kon hel kiesrecht
bemachtigen „ieder Nederlander". Mevrouw dr.
Alleita Jacob trachtte, hoewel te vergeefs, als
„Nede: lander" het actief stemrecht te verwerven.
In 1887 werden voor den kiesgerechtigde ook
andere voorwaarden gesteld dan het betalen van
belasting; doch tegelijk werd in de wet opge
nomen „ieder mannel ij k Nederlander".
Wil men dus komeD tot vrouwenkiesrecht dan
moet het woord „mannelijk" weer nit de wet
verwijderd.
Na 1837 is in het Parlement zoo goed als
niet gesproken over kiesrechtdes te meer echter
daar buiten.
Practisch begonnen de radicalen, die in 1901
in de Liberale unie urgentie vroegen voor vrou
wenkiesrecht. Het gevolg was hun uittreden en
de vorming van den VrijzinDig-Democratischen
Bond; de eerste stap, het voorstel tot Grondwets
wijziging in 1903. Zij bedoelden aan te sturen
op algemeen kiesrecht, zoowel voor viouwenals
voor mannen.
Na de V. D. deden de Sociaal-Democraten
een voorstel tot Grondawetaherziening dat evenzeer
algemeen kiesrecht beoogde, voor vrouwen zoo
wel als mannen.
Toen ter tijd wierp men de voorstanders van
vrouwenkiesrecht tegen, dat de vrouw in hel
gezin en niet daar buiten behoorde en beschouwde
men de weinige, vrouwen, die ijverden voor
kiesrecht doch wier stem was als die des roe
pende in de woestijn, als abnormale uitzonderin
gen. Thans echter is de beweging steeds wassende
onder de vrouwen, die telkens weer toonen niet
minder geschikt te zijn voor het openbare leven
dan de mannen, die vroeger als 't ware het
monopolie hadden van al deze dingen. Men denke
aan het Wereld-congres voer vrouwt-kiesrecht,
te Amsterdam gehouden, waarvan slechts éen
roop uitging over de uitstekende organisatie.
De Liberale unie was wat minder vlug en
gaf eerst in 1903 haar eerste rapport, in 1908
gevolgd door de kiesrecht-motie en het zooge
naamd blanco artikel. Haar commissie van
rapporteurs onderscheidde de gehuwde en de
ongehuwde vrouwen en wilde aan eerstbedoelden
getn kiesrecht toekennen omdat zij reeds door
den echtgenoot werden vertegenwoordigd aan de
stembus. En dc mannelijke dienstboden dan
en de zoons boven 25 jaar in dat zelfde huis?
De commissie vreesde gezins-oneenigheid. Toch
stelde zij den eisch van onafhankelijkheid niet
voor den man, maar wel voor de vrouw. En
word' dan de gezins-eenheid verstoord door de
enkelvoudige daad van het uitbrpngen der slem
Blijft dan niet het gevaar van rustverstoring
even gfoot; sprekeu dan man en vrouw niet
over den candidaat; tracht de vrouw dan niet
hunr candidaat gekozen te krijgen
En hoeveel vrouwen zyn thans in Rijks- of
Gemeente-betrekking? Toch wilde de commissie
dezen het kiesrecht niet toekennen omdatzij
de goede formule niet kon vinden. Dit, ondanks
Thorbecke reeds in 1850 heeft gewaarschuwd
tegen uitsluiting van geschikte kiezers.
Het rapport bevat nog tal van argumenten
voor algemeen mannenkiesrecht, welke echter
hij consequent doorredeneeren alle toepasselijk
zijn voor vrouwenkiesrechtzóo het helpen tot
stand brengen van wetten voor economisch
zwakken, opdat de zedelijke waarde dier wetten
verhoogd worde.
Het Kabinet-De Meester, opgetreden na don
stembusstrijd van 1905, diende in 1907 in een
voorstel tot Grondwetsherziening met het veel
besproken blanco-artikel, dat echter reeds voor
komt in de Schets voor een Grondwetsherziening
van Kappeyne van 1878 en niet zoo revolutionnair
is als de tegenstanders wel beweren. Immers de
Grondwet heeft tal van blanco artikelen.
In het voorjaar van 1908 moc9t het Kabinet-
De Meester aftreden, hetgeen te betreuren is
voor het vrouwenkiesrecht, want het had wellicht
gebracht het passief kiesrecht der vrouw. Althans
werd dit door de commissie van rapporteurs
aangenomen met 6 stemmen tegen J, die van
den heer Ruysch, die zijn bezwaar grondde op
de huiselijke taak der vrouw. En de vele onge
huwde vrouwen dan? En de vele wetten, die
zóo diep ingrijpen in het gezinsleven (leerplicht,
arbeidsverbod tot zekeren leeftijd, vrouwenarbeid,
ontzetting ouderlijke macht, enz).
De Bond van R.K. kies-vereenigingen bracht
mede een rapport uit, evenwel zonder meerderheid
in de commissie.
Eén lil wenschte huismanskiesrechf doch
alleen voor den man, niet voor de vrouw, zelfs
niet voor de weduwe, omdat deze zou kunnen
hertrouwen en dan toch haar kiesrecht weer
verloor. Oók om geen abnorinalen toestand te
scheppen. Alsof de dood zóo abnormaal is.
De tweede minderheid wenschte een zeer ge
compliceerde kiesbevoegdheid (o. a. academische
examens) doch geen vrouwenkiesrecht.
De derde minderheid steunde op de leer van den
H. Thomas van Aquino, welke vrijwel algemeen
kiesrecht voorstaat, óok vrouwenkiesrecht.
De Anti-revolutionnaire partij uitte zich niet
zoo uitvoerig over het kiesrecht, doch schijnt
van lieverlede over te hellen naar het gezins
hoofdenkiesrecht, hetzij dan voorman of vrouw.
Men beseffe vooral, zoo besloot spr. ongeveer,
dat vrouwenkiesrecht niet is in het belang der
vrouw alleen, dat de vrouw het niet vraagt voor
zichzelve, doch in het belang der gemeenschap.
Waarom wordt der wouw niet de gelegenheid
gf geven, mee te werken in de Volksvertegenwoor
diging waar zij zulk een warm hart heeft voor
den maatschappilijken vooruitgang en zij haar
uitstekende krachten daaraan even goed en gaarne
zal geven als voor congressen, vacantie-koloDiën,
bestrijding der tuberculose, enz.
Waarom wordt voor haar gesloten gehouden
juist deze zaal, waar zij het meest en het best
kan doen voor de maatschappij De ontwikke
ling der maatschappij wordt tegen gehouden
door deze uitnemende krachten ongebruikt te
laten.
Als aan de vrouw zoowel het actief als het
passief kiesrecht zal zijn verleend, zal een daad
zijn verricht van groot belang voor de maat
schappij zoowel als voor de vrouw zelve.
Na de pauze, in welke niemand der 45 aan
wezigen zich had aangemeld voor gedachten-
wisseling, dankte mej. De Koll den spreker en
de jongedames diedror hun muzikaal talent ten
beste te geven weder een zoo aangename afwis
seling hndden verschaft.
Twee van de solo-zangnummers werden zelfs
gebisseerd.
Het Amersfoortscb Draukweer Comité is
weer op zijn post.
Niet all. en zal het tijdens de kermis weer
zijn wagen met transparant laten rijden,
maar het is óok op de goede gedachte geko
men een reeks meer blyvende en tevens
meer langdurige waarschuwingen tegen
drankmisbruik onder de menschen te brengen.
üp den achterkant van vijftigduizend tram
kaartjes heeft het kernspreuken in vyfsoor-
ten doen drukkeD, welke alle iets te zeggen
hebben tot hen die van do tram gebruik zul
len maken.
We zullen die spreuken hier niet meedee-
lenmen moet ze zelf maar lezen.
En overwegen.
Het Officieel orgaan van den Nationalen
bond voor vreemdelingenverkeer in Neder
land is thans uitgekomen in vergroot for
maat.
Ook daarin is opgenomen een oproep, met
fraaie afbeeldingen, tot behoud van het
Leuvenumsche boscb, welks lot over een
maand is beslist.
De R. K. vereeniging van spoor- en
tratnweg-personeel «St. Alfried" is, ook door
giften van vermogende ingezetenen, in staat
gesteld een zeer fraaie banier zich aan te
schaffen.
In een feestelyke vergadering,20November
te houden, zal de banier aan de vereeniging
worden overgedragen.
De Chr. Jongelings-vereeniging Ps. 119:9
zal de geheide volgende week in »De Arend"
weer volkshijeenkomsten houden; Woensdag
middag ook voor kinderen.
In haar orgaan, dat bet veelbelovende
programma bevat, wordt meegedeeld, dat
het concert in de St. Joriskerk gegeven
door do hoeren Van Aaken, W. Petri 0n
Curo een bate van f142 hoeft opgebr«cht
voor den bouw van het eigen huis aan de
Blankenheymstraat.
De afbeelding er vao, naar een teekening
van den heer G. van Hoogevest, doet zieo, dat
het een heel mooi en zeer practisch inge
richt gebouw zal worden.
Een anderen steen voor dien bouw, welke
f 15 000 vordert, hopen de bloemisten aan
te brengen door een chrysanten-tentoon
stelling, m December te houden.
Van kermis gesproken, tu «Araicitia" komt
Maandag en Dinsdag het operette-gezelschap
van Janmart, vermoedelijk met „De graaf
van Luxemburg"; Woensdag en Donderdag
Henri ter Hall, o.a. met de revue «Heb je
niets vergeten", waarin zeer bijzondere cou
pletten op Amersfoorten zullen Vrydagen
Zaterdag de Hagespelers optreden.
De Militaire Sport-vereeniging zal haar
zilveren feest vieren door een terreinrit op
»Het Loo" ip 21 April, en belaugryke wed
strijden op «Birkhoven" den 22 en 23 April.
Dat de sociëteiten nun groole zaleD pro
ductief maken, is ook hier gewoonte.
Maar toch zal het den ouderen Amers-
foorters nieuw wezen, dat ook «Concordia"
zalen gaat verhuren.
Aan de Centrale botermyn werd Dinsdag
aangevoerd 6175 Kilo ongezouten en 2500
Kilo gezouten fabneksboter onder Rijks
controle.
De prijs was f 1.28 a f1.39.
Aan het Commissariaat van politie is voor
den rechthebbende terug te bekomen een
bril in étui.
Een minderjarig meisje, dat te Amsterdam
rondzwierf, is van jaar naar Amersfoort ge
leid en door de politie op transport gesteld
naar Groningen.
De politie verzoekt ons, nogmaals er op te
wijzen, «lat met de eigenlijke kermisreizigers
ditmaal zeer veel vreemd volk is mee gekomen
en dat het geraden is, voordeur eu ramen
aan de straatzijde gesluten te boudeD.
Door de politie is hier gistermiddag in een
der kleine logementje aangehouden K. P.,
een zwerver, verdacht van diefstal ten nadeele
van een in de haven te Arnhem liggend
schip van een caroussel-houder.
Het gostolene, dat eveneens is aangehou
den, vertegenwoordigt een aanzienlijke
waarde aan gouden en zilveren werken,
diamanten, lijfgoederen, enz.
Na verhoor is de man overgebracht Daar
Arnhem.
Een stomme laodlooper, die met oen briefje
in de hand, waarop zijn ongeluk vermeld
staaf, Twente afreist, stal dezer dagen bij
Diepenheim eeu mand. De eigenaar, die den
diefstal bemerkte, zette hem achterna en
haalde hem te Goor in.
Om zijn vervolger in den waan te brengen,
dat hij zich in den persoon vergiste, wierp
de «stomme" het brielje weg enbe
gon eeu praatje.
Heel stom.
Maar alweer brengt dit in herinnering de
waarschuwing: geeft toch niet aan bedelaars.
Het succes boekt ieder op zijn eigen reke-
niug; voor tegenslag pleegt men bijna altijd
een ander te willen debiteereo.
Uit den omtrek.
Door den Commissaris der Koningin inde
Provincie Utrecht zijn benoemd tot Zeilers
voor 's Rijks directe belastingen te Baarn
de heeren J. P. F. van der Veen enT. Ver
vat, en te Soest de heeren F. C. Kuijper en
J. Fokken.
De twee auto's, die het verkeer zullen
onderhouden tusscben de vliegterreinen van
de firma Verwey Lugard bij Ede en bij
Soesterberg met de naastbij gelegen spoor
weg-stations zijn gereed en werden in zeer
korte étappes uit Den Haag naar Ede gezon
den.
Gisteravond waren ze te Amersfoort, gister
ochtend te Soesten ook hier werden aan
dezen echten reclame-rit allerlei verhalen ver
bonden.
Zóo, dat volgende week by Ede zal worden
gevlogen; zelfs, dat Wynmalen daar met zijn
Farman-tweedekker zou vliegeD.
Van meer gezaghebbenden kant wordt
echter gemeld, dat Wynmalen, die Zondag
van Parijs naar Brussel, en vandaar naar
Parijs terugvloog, in '27 uur 50 minuten 2.8
seconde en met aftrek der gedwongen rusten
in 11 uur 26 minuten, voorloopig te Parijs
blijft nu er bezwaar wordt gemaakt om zijn
vliegtocht geldig te verklaren.
Als zeldzaamheid wordt uit Eenines ge
meld, dat alle negen jongelieden uit die
Gemeente, die deelnamen aan de loting voor
de Nationale militie, voor den krygsdienst
zijn afgekeurd.
't Kan schikken.
De waterstand op de Eem is weer zóo
