Dinsdag 8
November 1910.
No. 7890.
60e Jaargang.
BLOOKERS
DAALDERS
CACAO
J. I. ff. M dem Brinto,
Stadsnieuws.
UITGAVE:
FIRMA A. H. VAN CLEEFF
AMERSFOORT.
Verschijnt Dinsdag Donderdag- en Zaterdagmiddag. Abonnement per 3 maanden ƒ1.—
franco per post 1.15. Advertentiën 16 regels 60 cent; elke regel meer 10cent. Bij regel-
abonnement reductie, waarvan tarief op aanvraag kosteloos. Legale, oflicieële- en onteigenings-
advertentiën per regel 15 cent. Reolames 1—5 regels 1.25, elke regel meer 0.25. Groote
letters naar plaatsruimte. Bewijsnummers naar buiten worden in rekening gebracht en, kosten
evenals afzonderlijke nummers 10 cent.
Bij advertentiën v&n buiten de stad worden de inrasseerkosten in rekening gebracht.
KORTEGRACHT 9
Postbus 9.
Telefoon
kennisgeving.
brengen ter kennis, dat de Raad dezer Ge-
®e®n* m «jne vergadering van 1 November
1910 heeft besloten:
le eervol ontslag te verleenen aan de heeren
AA. Hamers, N. Veis Heyn, C. J. Plomp, en
W. Salomons, leden der Commissie tot bijstand
m het beheer van de Gasfabriek;
2e tot opheffing der Commissie tot bijstand
m het beheer van de gasfabriek
3e tot instelling eener Commissie tot bijstand
m het beheer der gasfabriek en waterleiding
te Amersfoort;
4e tot leden dier Commissie te benoemen de
heeren
A. A. HAMERS,
N. VELS HEYN,
C. J. PLOMP,
W. SALOMONS.
Amersfoort, 4 November 1910.
Burgemeester en Weihouders
voornoemd,
De Burgemeester,
WUIJTIERS.
De Secretaris,
J. G. STENFERT KROESE?
Fritz Reuter.
Gister 7 November, aldus herinnert
J. H. Róssing in het »N. v.d. D.", was
het honderd jaar geleden, dat Fritz Reu
ter te Stavenhagen werd geboren. Zijn
werken, o.a. «Gedroogde Kruiden" (Olie
Kamellen), Hanne Nütte, Die Reis nach
Belligen (België), Kein Hüsung (geeu dak),
Uit de Franzosentid, Schurr-murr (Rom
melzoo), Uit mine Stroratid (Uit den tijd,
dat ik boerde), Dörchlftuchtung (Zijn
Doorluchtigheidje) zijn hier te lande
zoowel in het oorspronkelijke, het Plat-
duitsch, als in llollandsche vertalingen
zeer veel gelezen en worden nog gele
zen.
Stavenhagen is een stadje in het Oos
ten van Mecklenburg-Schwerin, waar
Reuter's vader niet alleen Burgemeester
en Stadsrechier was, maar zich ook bezig
hield met landbouw en veeteelt en de
eerste brouwer was van het beroemde
Mecklenburgsch-Beiersch bier.
Fritz Reuter had een gelukkige jeugd,
die hjj in een zjjner beste werken, «Mjjn
vaderstad Stavenhagen", geschilderd heeft.
Na zijn schooltjjd had hij schilder willen
wordenteekeneu deed hjj gaarne. Doch
zjjn vader wilde hem laten studeeren.
Eerst studeerde hjj te Rostock, daarna
te Jena. Daar wus, tengevolge der Juli-
revolutie, van 1832 in Frankrijk, groote
gisting onder de studenten en het korps
.Germania'' in groote geestdrift voor «een
vrjj en éenig Duitschland". Maar dit
wilden en durfden de maebthebbenden
nog niet aan, en na het oproer te Frank
furt in April 1833, werden de studenten
die, desnoods met geweld, de eenheid van
Duitschland verlangden, gevangen ge
nomen. Onder hen bevond zich Fritz
Reuter, die de onvoorzichtigheid had,
zich te Berlyn te wagen. Een jaar bleef
hij in voorloopige hechtenis en werd toen
met 39 van de 204 der zoogenaamde
Ltaatsgevaarlijke studenden ter dood ver
oordeeld. Koning Friedrich Wilhelm III
schonk hun echter genade en veranderde
het vonnis in een vestingstraf van 30
jaar. Nadat Reuter 7 jaar in verschil
lende gevangenissen had doorgebracht,
werd hjj vrijgelaten.
In die harde jaren begaf zjjn opge
wektheid hem niethjj teekende en vroo-
ljjkte er de kameraden op door zjjn nooit
falenden humor. In „Uit mijn Vesting-
tijd" (Ut mine Festungstid) heeft hij er
veel van verteld.
Na zjjn vrijheid wilde Reuter's vader
dat zijn Fritz de studie zou voortzetten
en zond hem naar Heidelberg. Daar werd
hy gevierd als volksheld het was er alle
dagen feest voor hem, zoodat zijn vader
hem naar Stavenhagen terug riep om
zich met den landbouw (Strom) te gaau
bezighouden. Dat openluchtsleven en het
verkeer met boeren en werklui beviel
hem en gaf aanleiding, dat hy het later
beschreef (Ut mine Stroratid), waaraan
zjjn „Grappen en Versjes" (Lftuschen und
Rimels) in l?r,3 voorafgingen. Na den
dood van zijn vader leidde hij een zwer
vend leven, tot de liefde voor Louise
Kuntze, een domineesdochter, hem tot
stilstand bracht en hjj schoolmeester
werd en les gaf voor 12 cent in het uur.
In zijn vrjjen tjjd schreef en dichtte hjj,
om er wat bjj te verdienen.
Zijn vrouw Louise Luising is
voor hem het behoud geweestzij heeft
hem weten te leiden (hij kon moeilijk
tegen de verleiding) en er alles toe bij
gedragen, dat hjj het talent van schrijver
in zich ontdekte. Want eerst op gevor
derden leeftijd is Fritz Reuter schrijver
geworden. Met het schrijven heeft hjj
veel geld verdiend, zoodat hjj te Eise
nach op een mooie villa zonder zorg kon
leven, steeds door zijn „Luising" voor
het betere behouden.
Te Eisenach, waar hjj 12 Juli 1875
gestorven is, worden in hetFritz-Reuler-
museum vele herinneringen aan hem
bewaard.
Reuter heeft van 1868 tot 1871 niet
meer geschrevenhij was sukkelend,
afgeleefd. Maar in 1871, toen Duitschland
een éenig Duitschland was geworden,
waarvoor hjj reeds als student enthusiast
was geweest en er zelfs zjjn leven voor
ingezet had, toen vlamde de oude geest
weer, en voor het laatst, op. Toen dichtte
hjj een vaderlandsch gedicht in de
hem dierbare taal, het Plat-duitsch
waarin hjj schildert, hoe twee Mecklen-
burgsche boerenjongens mede tegen
Frankrjjk ten strjjde trekken en als hel
den sneuvelen.
Frits Reuter trad laat alsschrjjver op,
pas tegen zijn 44ste jaar. Doch aan zijn
beroemd worden, schaadde dit niet; in
weinig jaren was hij dat. Geheel Duitsch
land verstond zjjn werken, en ook ons
land. Er klonk een nieuw, frisch geluid
uit. De toestanden en de menschen, die
hjj teekende, waren echt en waar, want
hij schreef uit aanschouwing en uit het
zelf doorleefde. Daaibjj zag hij alles met
het goede ooghet booze kende hjj niet.
Gezonde volkshumor sprak uit het meeste
wat hij schreef. Hjj was grappig, uiet
ten koste van eeD ander, eerljjk in zjjn
oordeel over goed en kwaad en liet in
het sombere leven het licht schjjnen en
het goede hart spreken, en ieder mensch,
wie hjj ook ware, van zjjn besten kant
zien. Slechts tegen bedrog en onwaarheid
toornde hij. Vele personen uit zjjn werken
staan als levend voor ons. Daar is «Onkel
Brftsig-', de echte, stramme Mecklenbur-
ger, de man als een eik, met een hart
als dat van een kind, eerljjk en trouw,
heerljjk om zijn humorIlawerman met
de trouwe, blauwe oogen, de twee propo
nenten en de drie gouvernantes; Mozes,
ja hjj vooral, de brave Mozes, de geld
schieter en dan den oom Brftsig steeds
zoo grappig kwaad makende Pomuchels-
KOFFIE is duurder geworden, doch
kost nog steeds f 1.50 per bus
van Kilo (s pond).
Kleinere bussen naar verhouding.
Langestraat 48, Amersfoort.
Dames- en Kindcrhocden,
Chapellerio en Fournituren.
kopp en het voor Brftsig onuitstaanbare,
pronkerige heertje Friddelfitz.
Reuter had wel den echten humor,
den lach die traan en de traan die lach
wordt. «Geen onderdak" (Keine Hüsung)
hebbe men zich slechts te herinneren.
Fritz Reuter heeft iu de meeste zjjner
werken zjjn landgenooteu, maar ook ons,
Nederlanders, uren van groot en rein,
van verheffend en opwekkend genot ge
schonken en gul en hartelijk doen lachen.
Ware hjj in Nederland niet populair ge
weest door lectuur, hjj zou het er ge
worden zjjn door de Reuter-voordrachten
en de lteuter-voorstellingen. Nog als
gisteren heugt velen de kernachtige uit
beelding, door Junkerman van den knoes-
tigen «Onkel Brftsig", met behoud van
allen humor, in het tooueeUtuk, dat van
hem gemaakt is, waarin zjju sterven zoo,
aangrypend is. Ook Mozes, de brave Jood.
Let zulk een meesterschap door Felix
müpschutz gespeeld, bljjft onvergetelijk
Junkeimanu speelde «Onkel Brftsig" in
het Platduitsch, geljjk C. P. T.
later in het Nederlandsch.
Bigot
Het best geniet men van Fritz Reuter's
werken in de oorspronkelijke taalhet
Mecklenburgsch. Geljjk ieder dialect, heeft
ook het Mecklenburgsche, behoorendo tot
het Plat-, het Nederduitsch dat een
spraakgebied had van den Weichsel tot
de Schelde, een taal waarin de Bjjbel
vertaald, waarin gepredikt en recht ge
sproken, waarin tooneel gespeeld is en
wordt de frischheid der onmiddellijk,
heid en de trouwhartigheid van het volk-
Het dialect, de volkstaal, is schilder
achtiger dan de officieele taalzij staat
nader tot de natuur; zjj maakt de
woorden niet, maar schept die. De
volkstaal, het dialect, is voor de taal
de bron der verjonging, de „Quickborn",
zooals Klaus Groth die eeus genoemd
heeft. Zij 3taat vjjandig tegenover „woord
kunst", omdat deze het leven mist. De
Tolkstaal 'leeft en verjongt zich. Zeer
waar zegt daarom een autoriteit als
Max Müller: «Schrijftalen betalen haar
tjjdelijke grootheid met onvermjjdeljjken
ondergang. Zy zjjn geljjk aan stilstaande
wateren naast groote rivieren. Zjj vormen
reservoirs van hetgeen eens vloeiende
taal was, maar zjj gaan niet mee in den
grooteo voorwaarts stevenden stroom
Het Platduitsch heeft de groote liefde
der mannen van den waterkant, der aan
zee wonende Duitschers, der zeelieden,
en ook van hoogstaande menschenhet
was de taal, die ook Bismarck gaarne
sprak. De beschaving en de drnng der
gelijkvormigheid dreigen het Plat- of
Nederduitsch met groot gevaar; Reuter
geloofde echter, dat deze taal, in welke
hjj zjjn voortreffelijke werken g-schreven
heeft, niet zou ondergaan. Van deze taal,
vergelijkende bjj een eikeboom, dichttehjj
Hei ward noch «Uhn,
Wenn wedder mal duoend von Johren vorgnhn.
Reuter heeft deze kracht tot het bljjven
leven der Nederduitsche taal de Her
vormde gemeente noemt zich nog «de
Nederduitsche'' uitgesproken in «Hanne
Nütte"
Ik weit einen Eikboni, do stolht an de See,
De Nurdotorni die bruet in sin Kniat,
Stolt reokt hei de miichtigo Kron in de Höh
So ie dat all dusend Johr west,
Keen Menicbenhand,
Die het om plant;
Hoi rockt «icb von Pommoren betNodderland.
De diaconale vergadering der classis
Amersfoort van de Ned. Hervormde kerk,
Donderdag hier gehouden onder voorzitting
van dr. Meulenbelt, uit Baarn, praoses der
clussis, werd bijgewoond door 64 afgevaar
digden en eenige gasten.
Dr. Vollens», uit Ntouw-Loodrecht, besptak
de vraagWat eischt de Schrift voor de
armverzorging aan de huisgenooten des ge
loot», en kwam lot Ie conclusie, dat gees
telijke verzorging hoofdzaak moet zjjn.
De oud-diaken Ekri», uit Maarlendyk, gaf
hjj de behandeling zjjner vraag: WateLcht
de armverzorging in kleine plaatsen, meni-
Ren practischen wenk.
Ds. Thomson, uit Hoogland, behandelde de
vraag: Hoe kan de armenzorg verbe'erd
worden en meende, dat dit kon geschieden
door het geven van voorschotten, door werk-
verschiiffing, door den kinderen huisvlijt te
leeren, door verbetering der woningen, door
het betalen van zieken- en begraienisbu», en
door regelmg der loonen vooral ten platte
land».
Einde Mei zal weder zulk een vergadering
worden gehouden, waarvoor de heeren
bchoenmaker, uit Tienhoven, en Noorman,
uit Amersfoort, referaten toezegden.
Na de diaconale vergadering werd de
classicale zeDdings-vergadering gehouden, in
welke ter sprake kwam bet heter steunen
der zending te Wendeue (Nieuw Guinea).
Besloten werd, dit niet te doen opdat niet
de eene zendmgavereeniging boven de an
dere geldelijk wordt bevoordeeld.
Tot nog toe waren alleen aanslagen in da
pl latsc'lykt: belastingen boven f2ü aan een
zegelrecht van 221/» cent onderworpen.
in het vervolg zal dit niet meer het geval
zynimmers aan het Ministerie van Finan-
ciëu schijnt mon tot de ontdekking gekomen
te zjjn, dat dit in sti-yd ia met de Zegelwet,
die bepaalt, dat alle aanslagen boven I' 10
a>n bovengenoemd recht onderworpen zijn.
Voor Minister Kolkman een meevallertje,
meent »het Vad.".
De heer L J. vau Apeldoorn legde aan
i Ryks-universiteit te Utrecht met gunstig
gevolg af het doctoraal-examen Rechts
wetenschap.