Donderdag 8
December 1910.
No, 7903.
60e Jaargang.
Stadsnieuws.
UITGAVE
FIRMA A. H- VAN CLEEFF
AMERSFOORT.
Verschijnt Dinsdag Donderdag- en Zaterdagmiddag. Abonnement per 3 maanden fl.
franco per post f 1.15. Advertentiën 1—6 regels 60 centelke regel meer 10 cent. Bij regel-
abonnement reductie, waarvan tarief op aanvraag kosteloos. Legale, officieële- en onteigenings-
advertentiën per regel 15 cent. Reclames 1—5 regels f 1.25, elke regel meer f 0.25. Groote
etters naar plaatsruimte. Bewijsnummers naar buiten worden in rekening gobracht en kosten
evenals afzonderlijke nummers 10 cent.
Bij advertentiën van buiten de stad worden de incasseerkosten in rekening gebracht.
KORTEGRACHT 9
Postbus J
Telefoon 19.
De keuze van ons voedsel.
Stellig, sedert de opening der kook
scholen keerseht er niet meer zoo'n ver
bazende onwetendheid op dit stuk, maar
toch veel te veel aanstaande huisvrouwtjes
en niet minder huismoeders zijn de leer
toegedaan, dat een maagvulling volkomen
gelijk staat met voeding, begrijpen niet,
dat men met honger kan opstaan van
tafel, willen maar niet gelooven, dat ze
voor minder geld beter voedsel kunnen
voortzetten.
De groote beteekenis van het voedsel
tot instandhouding van het menschelijk
lichaam behoeft wel niet meer te worden
betoogdvoetstoots zal wel ieder aan
nemen, dat zonder voedsel het leven
onmogelijk is.
Dat het menschelijk lichaam het best
is te vergelijken met een kachel
vreeselijk, niet waar, lieve lezeres en
uitteert als het niet behoorlijk wordt
gevoed, evenals een kachel uitgaat die
niet behoorlijk van brandstof wordt voor
zien, wil er bij velen minder grif in.
Doch laten we dat nu óok maar eens
aannemen en er dan in éen adem maar
bij zeggen, dat de doelmatigheid in de
keuze der voedingsmiddelen en niet min
der de juiste toebereiding er van al mede
een groote rol spelen.
Dr. N. P. van Spanje heeft aan dit
belangrijk vraagstuk een studie gewyd,
aan welke we het volgende ontleenen.
De voedingsmiddelen, waaruit bet
lichaam zijn instandhouding en zijn
arbeidsvermogen put, kunnen naar hun
scheikundige samenstelling in drie groe
pen worden onderscheiden en wel in
lo. de organische stoffen, waartoe be-
hooren de stikstofhoudende eiwitstoffen,
die men voor een deel in de planten,
maar in hoofdzaak in het dierlijk voedsel
vindtdusin vleesch, visch gevogelte
2o. de anorganische stoffen, zooals water,
en de verschillende zouten;
3o. stoffen, die geen stikstof bevatten
zooals de vetten, de koolhydraten (meel
stoffen), de alcohol.
Worden de voedingsstoffen gegroepeerd
naar hun physiologische beteekenis, d.w.z.
naar de beteekenis welke zij hebben voor
de instandhouding van het leven, voor
den groei en voor den arbeid van het
lichaam, dan onderscheidt men
lo. stoffen, die zoowel dienen voor de
instandhouding van het lichaam als voor
de ontwikkeling van warmte en kracht.
Hiertoe behooren alleen de bovenge
noemd organische stoffen, de eiwitstoffen,
het dierlijk voedsel.
2o. Stoffen, welke hoofdzakelijk bron
nen van kracht vormen maar niet van
beteekenis zijn voor de instandhouding
van het lichaam zelve, die dus, gelijk de
benzine, wel den motor kunnen doen
werken, maar hem niet voor slijtage
behoeden. Hiertoe behooren de vetten
(room, boter, vet), de koolhydraten (meel,
suiker) en de alcohol (wijn, jenever, bier);
belangrijke stoffen, maar toch in be
teekenis komende achter de eiwitstoffen.
3o. Stoffen, die, zooals water en zouten,
slechts dienen om hun plaats in het
lichaam in te nemen.
De hoeveelheid aan kracht, aan energie,
die aanwezig is in de voedingsmiddelen,
hierboven als bronnen vai kracht aan
geduid, en die er uit vrij wordt bij hun
doorgang door het menscbeljjk lichaam,
kan men meten en wel door de hoeveelheid
warmte, die daarbij ontwikkeld wordt.
l)e maat daarvoor is de calorie. Een
calorie (van calor, d. i. warmte) noemt j
men de hoeveelheid warmte, welke noodig I
is om 1 Kilogram zuiver water 1 gr. C.
in temperatuur te doen stijgen, dus bij- I
voorbeeld van 0 tot 1 graad te brengen.
Het is nu gebleken, dat de voedings- I
middelen, hetzij dat ze gesplitst worden, I
d. w. z. verbranden in 't lichaam zelve,
hetzij, dat ze daarbuiten tot een zelfde I
graad van ontleding gebracht worden in
daartoe ingerichte toestellen (calorimeters)
een zelfde warmtehoeveelbeid leveren.
Rekening houdend met de verschil
lende correcties, geeft 1 Gram eiwit en I
1 Gram koolhydraten (meel enz.) 4.1
caloriën1 Gram vet 9.3 caloriën, 1
Gram alcohol 7 caloriën.
De moderne voedingsleer, de diatetiek,
berust nu zoowel voor zieken zoowel als
gezonden op de berekening, op de dosee
ring, der voeding naar haar warmte-
waarde, naar haar caloriën.
Door- een eenvoudig sommetje kan men
het voedselverbruik van een zuigeling,
een gezonde, een zieke, een arbeider, enz,
aangeven.
Zoo heeft men na veel en velerlei
onderzoek en tallooze proefnemingen ge
vonden, dat een volwassene per dag aan
voedsel noodig heeft, berekend per Kilo
van ziju lichaamsgewicht
by rust 30—34 caloriën.
bij lichten arbeid 3440
bij matigen arbeid 40—45
bij zwaren arbeid 45 60
Een gezonde krachtige man, van 80
Kilo gewicht, zou dus bij rust noodig
hebben per dag: 2400—2720 caloriën,
en bij zwaren arbeid van 3600—4800
caloriën.
Natuurlijk zijn er steeds individueele
verschillen, welke op deze cyfers invloed
hebben en ze hooger dan wel lager
kunnen doen zjjn.
De vraag rijst nu, op welke wijze men
zich de noodige voedingsstoffen, de noo-
dige caloriëu op de minst kostbare wijze
kan verschaffen.
Die vraag is voor een deel der raen-
schelijke samenleving, voor de welgestel-
den, van ondergeschikte beteekenis maar
voor den arbeidenden stand, voor hen,
die van hun handenarbeid of van een
bescheiden inkomen met een groot gezin,
moeten leven, is zij van overwegend be
lang En dit te meer, omdat zij, die zwaar
lichamelijk werk verrichten bijna 50 pCt.
caloriën meer noodig hebben dan zij,
die rusten of slechts lichten arbeid doen.
Dat de geldkwestie een belangrjjk
woordje meespreekt, kan een eDkel voor
beeld duidelijk maken.
Iemand gebruikt:
100 Gram gebakken biefstuk 120
caloriën, kost 17 k 18 cent (ongerekend
de kosten van 't bakken).
25 Gram boter 200 caloriën, kost
4 cent.
100 Gram gebakken aardappelen
00 caloriën, kost 3 cent.
Dan heeft hij voor omstreeks 25 cent
samen 520 caloriën, of voor 1 cent 21
caloriën.
Een ander gebruikt
100 Gram brood 250 caloriën, kost
1.2 ct.
25 Gram boter 200 caloriën, kost
4 ct.
100 Gram Holl. kaas 385 caloriën,
kost 8 ct.
i Deze heeft voor pl. m. 13 cent reeds
I 835 caloriën, of voor 1 cent 64 caloriën,
of wel voor het zelfde geld een driedub
bele voedingswaarde.
En nu zijn vele dezer eerste levensbe
hoeften, als kaa9 boter, melk, goedkooper
als zij in grootere hoeveelheden worden
gekocht dan dat zij telkens iu den klein
handelenbij kleine hoeveelheden zoo
als de werkman dit doen moet worden
gehaald.
Mochten de onontbeerlijke voedings
middelen nog meer in prys stijgen, dan
zou 't voor de hand liggen, dat de ver
bruikers, speciaal de arbeiders, door
coöperatie (een kruidje roer me niet!)
gingen trachten de tusschenpersonen uit
te schakelen om zooals de Boeren
bonden op sommige gebieden reeds doen
de prijzen te matigen en een zeltde voe
dingswaarde tegen lageren prijs te ver
krijgen.
Wat de toekomst ook moge brengen,
steeds kan de kennis der voedingswaarde
van de verschillende levensmiddelen in
vele gevallen tot een belangrijke be
sparing in de huiselijke uitgaven leiden.
In Duitschland hebben meerdere ge
leerden (o. a. König) tabellen ontworpen,
waarop in gekleurde vakken van ver
schillende lengte en breedte, berustend
op de boven ontwikkelde beginselen, de
„Nahrwerteinheiten" het woord is
misschien te vertalen doorde nuttige
voedingswaarden staan aangegeven,
<}ie men voor 1 Mark kan verkrijgen.
Koopt men voor 1 Marl» mager vleesch,
dan krijgt men 490 voedingseeuheden
koopt men er zalm voor dan 280voor
1 Mark aan stokvisch heeft men 2835
voedingseenheden, aan grof tarwebrood
3880, aan erwten 4000 en voor 1 Mark,
aan aardappelen besteed, heeft men 4600
voedingseenheden, dus ruim 16 maal
zooveel, dan wanneer men er zalm voor
gebruikt.
Nu zal de minder bedeelde, wien men
dit alles voorhoudt, de opmerking maken
't is alles goed en wel, dat men, zijn
geld bestedende aan erwten, boonen, stok
visch, ryst en aardappelen er de meeste
voedingswaarde voor krygt; maar een
mensch wil wel eens wat anders hebben,
lederen dag boonen verveelt óok, heeft
Speenhoff gezongen.
Deze opmerking is volkomen gegrond
en het is voor een deel de weinige
voedingswaarde van het onoordeelkundig
gekozen voedsel een voor en ander deel
de geringe afwisseling in de dagelyksche
spyzen, welke den werkman dry ven naar
den heilloozen prikkel van den alcohol,
die hem een tijdelijk gevoel geeft van
kracht en welbehagen, doch met den
noodlottigen terugslag en de nog ern
stiger gevolgen van het gebruik.
Tot zoover dr. Van Spanje.
Gelukkig zijn ook hier aan de Industrie-
en huishoudschool cursussen gegeven zoo
wel aan dienstmeisjes in den dop als aan
vrouwen uit den werkenden stand en het
bereiden van een eenvoudig maal zal hoe
langer zoo meer worden bijgebracht aan
de volksklasse.
Als aan de aanstaande moeder wordt
geleerd, welke levensmiddelen de hoogste
voedingswaarde bezitten en hoe deze op
talrijke wijzen, door toevoeging van een
vruchtenschap, van een specerjj, door
vermenging met elkaar, door het opdienen
in aangenamen vorm, in allerlei smake
lijke verscheidenheden kunnen worden
voorgezet, die ook aan de verteerbaarheid
ten goede komen, dan is reeds veel ge
wonnen. De zindelijkheid van het linnen
goed en het eetgerei, het?gezellige van
de woonkamer zyn alle factoren, welke
hierbij eveneens van invloed zijn.
Huishoudonderwijs genieteen stijgende
belangstelling, maar wordt nog niet ge
heel naar waarde geschat"[in zijn^enorm
groote sociale beteekenis.
Drankbestrijding en geheelonthouding
zijn voortreffelijke zaken, doch laat men
naast het afschaffen den arbeider toch
ook leeren, iets aan te schaffen in den
vorm van goeden, gezonden kost.
Vooral het kookonderwijs, aan meisjes
gegeven, kan hier zulk een goeden invloed
hebben, mits het niet alleen bestaat
in het leeren van den gewonen keuken-
arbeid, maar iets breeder worde opgevat.
De mannen worden voldoende^uit huis
gehouden door hun arbeid, door allerlei
voordrachten, vergaderingen, cursussen,
amusementen, enz. Het kan geen kwaad
te trachten ook de aantrekkelijkheid van
den huiselyken haard wat te verhoogen
en deze zal zeker bevorderd worden, als
zij ligt in een vriendelijke, hygiënische
woning, in welke een moeder den staf
voert die haar huishouden goed bestiert,
er door overleg welvaart weet te bren
gen en gezondheid weet te kweeken door
een verstandig gekozen, goed en smakelijk
bereid maal.
Die moeder vervult een edele taakzij
voedt een krachtig ordelijk geslacht op,
dat het veelal buiten sanatorium en
vacantie-kolonie zal kunnen stellen, ter
wijl zij door haar overleg en besparing
ook in staat wordt gesteld, nu en dan
de duurdere maar meer smakelijke voe
dingsmiddelen aan haar gezin voor te
zetten.
In de Remonstrantsche kerk hoopt aan
staanden Zondagochtend voor te gaan by de
godsdienstoefening prof. dr. H. Oort, uit
Leiden.
De extra-trein waarmede H. M. de Konin
gin met het Prinsesje heden van Het Loo
naar den Haag terugkeerde, passeerde he
denochtend het station Amersfoort.
Provinciale Staten van Utrecht hebben
gister zonder discussie of hoofdelijke stem
ming besloten, voor het dienstjaar 1910
1911 evenals verleden jaar een subsidie* van
f 100 te verleenen voor den avond-teeken
cursus voor ambachtsliedenen bel subsidie
van de Ambachtschool ten behoeve van den
smids-cursus te verhoogen van f3000 tot
f3250.
In weerwil van het afwijzeud advies van
Gedeputeerde Staten werd na zeer lange
discussie met 20 tegen 17 stemmen aange
nomen een voorstel van de commissie van
rapporteurs om voor de tentoonstelling, vol
gend jaar op Birkhoven te houden ter viering
van het 70-jarig bestaan van het Utrecbtsch
Landbouw Genootschap, toe te staan een
subsidie van 11000.
Gedeputeerde Staten adviseerden evenzeer
afwijzend op het verzoek van de vereeniging
Amersfoortsche industrie- en huishoud
school" tot verhooging van het Provinciaal
subsidie en de commissie van rapporteurs
adviseerde, conform het voorstel van Gede
puteerde Staten te beslissen.
Het schijnt, dat de Lieve Vrouwe-toren
nög verbolgen is op de Franschen, die,naar
het verhaal luidt, éen der klokken er u<t
zouden hebben gehaald om er een kanon
van te gieten.
