BIJBLAD
AHEBSFOOBTSCHË COURANT
Laatste Berichten.
van de
uitgave van
N.V. do AMERSFOORTSCHECOURANT
voorheen Firma A. H. van CLEEFF
VAN ZATERDAG 18 JANUARI 1913.'
Kunst-eten.
Dr. R, Feenstra, de even bekwame che
micus als stylist, schreef gisteravond in zijn
Zoeklicht in »De Telegraaf»
Een physiologie-professor te Halle, dr. Emil
Abderhalden, wiens naam op het oogenblik
in de vaktijdschriften even veel genoemd is
als in wintertijden van langebaansche schaats
wedstrijden de naam De Koning in Neder-
landsche sportbladen, heeft zich (om het in
een schoone beeldspraak te zeggen) met zijn
vernuft en zijn onderzoekersknobbel, als een
hongerige hond, geworpen op... het «eten».
Nu wij werpen ons allen wel eens op het
eten de een op zijn kliek, de ander op zijn
sole au gratin. Wat is daar voor bijzonders
bij, zult gij zeggen.
De psysiologie-prof uit Ilalle echter heeft
het gedaan in overdrachtolijkcn, in zooge
naamd wetenschappelijken zin, en hij heeft
daarbij de sterke appetijt en het snelle ver
teringsvermogen van zijn jonge jaren getoond;
ten minstehij heeft in nauwelijks drie jaar
kwartalen drie flinke verhandelingen over het
eten van stapel gelaten (bij Julius Springer,
Berlijn). Wat zegt gij van zulk een weten
schappelijke peristaltiek Hij is onder vak-
genooten in no time «dc» man van het
«kunst-eten» geworden.
Kunst-eten, zult gij zeggen. Wat drommel
hebben wij nog geen kunsteten genoeg
Kunstboter en kunstwijnen, kunst-koffieboo-
nen van gebrand aarpelmeel en kunstgeleien.
Gaat die ontwikkeling nu nog maar door
En zit daar een hooggeleerde aanstoker
achter
Neen lezer, dit uw kunsteten is voor
Abderhalden geen kunsteten. Het is, hoe het
ook smaakt of riekt, voor hem »hooger« eten.
En zijn kunsteten is juist eten van een la
gere orde.
Van een lagere orde dan wat een mensch
nu binnenkrijgt; scheikundig gesproken. Van
een lagere orde dan: vetten, eiwitten, kool
hydraten, waar nu de bruineboonen- en de
zuurkool-eter, zoo goed als de gourmet, het
mee mag doen.
Abderhalden is de man van het kunsteten,
die, behalve vele honden, zijn beide assis
tenten, de heeren Schittenhelm en Frank, 14
dagen in het leven heeft gehouden met een
kunstbrij, per klisteerpomp ingespoten (je
moet wat over hebben voor de wetenschap)
een kunstbrij, waarin o.a. het voor de voe
ding totnogtoe onontbeerlijk geachte eiwit
niet voorkwam, maar wel eenige schei
kundige bouwsteenen van het eiwit, dat
ueberhaupt een zeer samengestelde construc
tie is in de chemische architectuur. Wél: z.g.
amino-zuren. En de heeren gedijden zóo goed
bij deze i.)-daagsche rustkuur voor hun
magen en hun tandenborstels, dat hun stikstof-
cijfer nog belangrijk monteerde,
Maar laat ik beginnen bij het begin. Ab
derhalden is een zóo constructieve denk-kop
en heeft zóo logisch, doelbewust gewerkt,
dat het zich wel loont, zijn weg even na te
lichten.
Eerst heeft hij gezegd de opvatting, die
wij hebben over de vertering onzer spijzen,
is geen opvatting; dat is een smoes, een
uitvlucht. Deze stamt tiog van Kllhne, Hei
delberg. Ze maakt zich van het chemisme
en de physiologic der spijsvertering met het
volgende Jantje van Leiden af: vetten wor
den geëmulgeerdmeel wordt tot glucose-
suiker onttakeld; en eiwitten ja,eiwitten:
soortvreemde eiwitten worden tot soorteigene
eiwitten omgevormd in het maagdarmkanaal
van den eter.
Dit laatste, vond Abderhalden, was prachtig
om met geleerde woorden iets te vertellen,
dat den outsider bluft, en den insider zegt,
dat dewetenschap er nog geen klap van
heeft begrepen maar het is geen verkla
ring, die den vorscher van 1913 kan bevre
digen, al deed zij dat ook dien van 1890.
Met de kolossale verschillen in aanleg en
architectuur der eiwitten chemisch ge
sproken was het haast ondenkbaar, dat de
soortvreemde eiwitten zoo maar eventjes in
soorteigene zouden kunnen worden omge
bouwd door een enkelen voorbijgang in het
maagdarmkanaal van het soort dier.
Abderhalden nu greep dit probleem het
eerst aan; met juist-gedoseerde, enkelvoudige
proefmaaltijden en een systematische schei
kundige expertise. En hij vond, dat het eiwit
totaal werd afgebroken. Dat de voedings
middelen niet slechts tot oplosbaarheid en
•diffundccrbaarheid», zooals de oude school
dat opvatte, werden verteerdmaar veel
verderdat zij, in letterlijken zin, tot schei
kundig »puin« werden afgebroken.
Men denke even naalle stoffen, die wij
eten, van grutjes tot kropsla en biefstuk tot
moutbrood, zijn stoffen, die de groote fabri
kant »het leven», heeft gefabriceerd. Eigen
lijk kunst-eten, door scheikundige synthese
datis opbouw, uit zuiver-minerale stoffen
gewonnen is er op de wereld, sinds haar
bestaan, nog géén honderd Kilo gefabriceerd;
en een maaltje ervan kost honderden guldens.
Prof. Emil Fischer, te Berlijn, de groote
suikerbouwer en eiwit-architect, heeft zelfs
in een voordracht gezegd, dat hij voor niet
minder dan 1200 Mark per dag een men-
schelijk dagrantsoen aan synthetisch eiwit
kon leveren.
Alle eten, dat nu nog genuttigd wordt, is
dus een product van het leven, van de le
vende celzij het ook misschieneen be
werkt product. Het komt van de cel van
het zaad, van de cel van de vrucht, van die
van 't blad of van het dier. Alle eten, dat
wij malen of schrokken, en dat in ons een
rol moet spelen, heeft voordien zijn eigen
lijke rol ergens anders gespeeld. In het zaad,
in de vruchtof in het dier. Wij kun
nen vleesch eten, lever, roggebrood alle
eiwitsubstanties daarvan zijn specifiek-v e r-
schillend; en aangepast geweest aan de
laatste rol, die zij in het organisme van
onzen physiologischen laten we zeggen
broodheer hadden te vervullen. Hoofdkaas
en lever, herseneiwitten, en levereiwitten,
verteren op geen stukken na gelijk. Een
eiwit is wel een eiwit, zooals een huis een
huis ismaar én de binnen-architectuur èn
de fijnste teekening van de gevellijnen, van
de vleugels loopen uit elkander difteree-
ren naar de laatste functie.
Hoe staat nu ons lichaam hiertegenover
Wel, zegt Abderhalden, en hij zegt het in
dit zelfde beeldal deze boel, die wij eten
want kannibalen zijn wij niet past ons
organisme eigenlijk niet direct. Ons lichaam
verkeert in de onaangename positie van een
architect, aan wien men een huis geeft, dat
een bepaald doel gediend heeft, een bepaalde
eigen stijl nog op den koop toe heeft, en
dat hij nu moet ombouwen voor een geheel
ander doel. Wat doet zoo'n architect Op
ruimen, het houweel er incommandeeren
afbreken.
Precies zoo doet onze spijsvertering. Pre
cies zoo doet ieder levend wezen, ook het
eencellige tegenover den soortvreemden
kost, dien het moet assimileeren. De eiwitten
worden tot puin, d. i. tot >amino-zuren<, af
gebroken. en uit het puin wordt dan, naar
de eigen conceptie, naar het eigen stokpaard,
zou men kunnen zeggen, opnieuw scheikun
dig gebouwd.
Abderhalden heeft nu van verschillende
stoffen bepaald, wat de grens-brokken waren,
waartoe de slooping ging, en hij heeft daar
bij heel aardige dingen gevonden, waarvan
de vermelding echter voor den leek weinig
zin heeft, daar al deze scheikundige namen
hem niets zeggen. Alle vetten worden is
gebleken bij de spijsvertering in vetzuren
en alcoholen gesplitstscheikundige alcoholen
dan, waarbij gij niet dadelijk booze vermoe
dens hoeft te koesteren, want de bekende
«glycerine» staat in dit verband als alcohol
No. i. Alle zetmeel wordt tot glucose, d.w.z.
druivensuiker, gesplitst. En onder de eiwit
afbraak zien we vooral éen amino-zuur, als
ware hij de kalk van den levensboom, in
élk puin schier aanwezigen op alle lijstjes
van den Herr Prefessor: tryptophaan.
Direct in den darmwand begint dan een
voorloopige restauratie, een opbouw tot zoo
genaamde bloedeigenheid. Hier blijft nog
veel te onderzoekenUit deze primaire
bloedeigen stoffen maken dan de cellen hun
nogal gecompliceerdere cel-eigen constructies.
Zóo blijven we leven, dank zij ons dagc-
lijksche kadetje.
Klopt dat, zit deze opvatting, dan moest
het natuurlijk mogelijk zijn, menschen en
dieren met dit scheikundig voedsel-»puin»
in het leven te houdenof nog beter met
een mengsel van kunst-amino-zuren, druiven-
suiker, vetzuren en glycerine.
Professor heeft daar lekkere breien van
gefabriektmaar hij stuitte op éen bezwaar
de portemonnaie, Toch heeft hij twee kleine
hondjes acht dagen lang met volledig kunst
eten onderhouden, Toen kwam hij op een
lumineus idee. Waarom zal ik mijn puin
betrekken bijeen kunst-«puin«-fabriek (in
dit gevaleen laboratorium) dat zooveel
100 Mark per Kilo vraagt, zeide hij (een
hooggeleerde heeft óok wel eens zijn hel
dere oogenblikken) als ik eenszelf
bij het eiwit voor «Slier» ging spelen.
En hij namgraan-eiwitten, en hij nam
vleesch-eiwitten, en hij kookte ze ras, en
digereerde ze zóo, in glazen retorten, tot hij
scheikundig geen eiwitten, maar amino-zu
ren-puin had. En met dat puin heeft hij zijn
beide assistenten en een paar jonge honden
wekenlang «gevoed». Ook heeft hij een
Dackel, die hij 17 dagen op zwart zaad'had
gezet, en die bij een gewicht van 7 Kilo
1700 Gram had afgenomen, in 21 dagen
met deze puinbrij tot een dikkel Dackel-
mol van 8400 Gram opgekweekt. Maar het
tryptophaan mocht hij niet uit ztyn brij weg
nemen of laten. Dan ging het dier in een
Eaar dagen op dc flaconzelfs bij rijkelijke
unst voeding.
Is dit een schrede Is hiermede een Alp-
drücken van do menschheid genomen, die
immers al zat te cijferenO hemeltje, in
het jaar 2800 zijn dc steenkolen opin 3746
is de petroleum Alle; in 4971, of omstreeks
dien tijd, zal de aarde dusdanig overbevolkt
zijn, dat de bodem nog slechts op het kantje
af het voedsel kan opbrengen dichte velden
verbeterd edelgraan, naar Hugo de Vries;
elk grassprietje geweidDün zal de
scheikundige voor .50 jaar lucht moeten
maken, door fabriekmatig te gaan bereiden
dingen als indigo, rubber, die nu nog a.tijd
voor cultures op aarde-oppervlak beslag
leggen, zoodat weer een stukje grond vrij
komt voorvoedingsmiddelen-pro
ductie. Maar dan Daarna
Daarna? Tegen dien tijd maken we zon
der veel prutsen amino-zuren uit koolzuur
en uit lucht. En op amino-zuren kunnen we
leven dat weten wc nu al, in 1913.
Alle gekheid op een stokjeeen schrede
is hetal zou het maar alleen deze zijn, dat
we zieke menschen, wier spijsvertering door
mankement of operatie voor langoren tijd
is uitgeschakeld, nu toch een geëigend be
drijfs- en bout'-materiaal voor hun cellen
kunnen toevoeren. Er is kan het in dezen
tijd wel anders zelfs al een fabriekje,
dat «erepton volgens Abderhalden» produ
ceert een vlcesch-eiwit, a la «Somatose»,
dat echtor tot amino-zuren, tot scheikundig
puin, kunstmatig is afgebouwd.
Als de nieuwste Amerikaansche mode veld
wint, zullen de dames hun horloge niet meer
in een armband of bij wijze van medaille
dragen. In Amerika is thans de neus van
een schoen dc aangewezen plaats. Men weet
onmiddellijk hoe laat het is. Legt men een
bezoek af, dan behoeft men niet op de pen
dule te kijken, noch het horloge uit zijn zak
te halen, noch zijn pols om te draaienmen
slaat dc oogon slechts zedig neer, en zonder
dat iemand er een oogenblik vermoeden van
heeft, dat men tegen de regelen der welvoeg
lijkheid zondigt, kan men zich van den
stand der zon op de hoogte stellen. En heeft
men geen horloge bij zich, dan behoeft «hen
niet meer naar het uur te informeeren; men
kijkt slechts naar de voeten van een zijner
medeschepselen.
Voor bijziende menschen en langbeencn
kan de mode wel wat bezwaarlijk zijn, maar
geen groote revolutie heeft ooit het geheele
menschdom bevredigd. Ook wanneer men op
straat zijn uurwerk wil gelijk zetten met de
torenklok, zal men in ecnigzins moeilijken
toestand gerakenmaar alles went. en in
Amerika verwacht men van de nieuwe mode
uitstekende resultaten voor de athletiek, en
wel om de acrobatentoer, die men heeft te
volvoeren, indien men het horloge aan zijn
oor wil brengen, ten einde zich ervan te over
tuigen of het nog loopt.
Inhoud «Wereldkroniek» 18 JanuariJacob
Cornelisz van Oostzancn, het beeld waarmee
Ingenhousz den Prix de Rome behaalde.
Een vergadering der Russische doema.
Rotterdam in zijn sneeuwpels. Prinses
Juliana na het bezoek aan grootmamma.
Het nieuwe landverhuizers-hotel te Rotter
dam. --Het carnaval te Nice. Bak- en
brandproeven met Delftsche slaolie.
Ilcdcndaagsche Grieksche jongens. Het
ontzettende bouwongeluk aan de via Tritone
te Venetië. Personalia. De verkiezing
van den nieuwen President van Frankrijk.
De Nationale Levensverzekering-Rank, te
Rotterdameen profeet, die in zijn eigen
land wél geëerd is.
De Minister van Justitie, mr. E. R. H.
Rcgout, is op bijna 5o-jarigen leeftijd heden
ochtend te 8 uur overleden.
Zooveel mogelijk hebben we deze droeve
tijding vanochtend gebulletineerd of per tele
foon bekend gemaakt.
Tot President der Fransche republiek is
gekozen de heer Raymond Poincaré met
483 stemmen.
I-Iij wordt weldra 52 jaar.
De heer Pams verwierf er 296, de heer
Vaillant 69, terwijl 20 stemmen waren ver
deeld.
Burgemeester en Wethouders adviaeeren
den Raad, afwijzend te beschikken op het
verzoek" Van kerkvoogden der Ned. Her
vormtle gemeente om de uitkeering van
f230 per jaar, welke de Gemeente tot 1012
aan de St. Joris-kerk deed, ook voor den
vervolge te bestendigen. Voor 1913 is. in
verband met het afschaffen van den brand
wacht op den toren, f 123 uitgetrokken voor
het gangbaar houden van het uurwerk.
Kerkvoogden meenden, dat deze vanouds
bestaande verplichting zou wezen een
defroyement voor liet gemis van begrafenis
rechten in de kerk.
De Gemeente-archivaris, wiens advies B.
en W. overleggen bij hun pro-advies. erkent,
dat er eenig verband bestaat tuwchen het
verlies der begrafenierechten cn de som, uit
getrokken voor den brandwacht op den
toren, doch waagt geen gissing om uit te
maken of het laatste inderdaad een schade
loosstelling is voor het eerste.
Van 1826 tot 1843 werd een vaste som
uitbetaald voor het verlies. Den 28 Septem
ber werd besloten, het batig saldo uit de be
graafplaats to verdeelcn tusachen de Her
vormde en dc Lutherache kerk. welk besluit
17 October 1832 werd ingetrokkon, terwijl
23 October 1853 werd besloten een brand
wacht op den St. Joris-toren te plaatsen voor
f 230. De post op de Gemeente-begrooting
luidt: tegemoetkoming wegens het gebruik
van den toren tot plaatsing der nachtwacht
f 250. Tevens werd besloten, dien post over
te brengen naarkosten van de brandweer.
In de Memorie van toelichting der Be
grooting voor 1834 staat bij dezen post;
«Die toren werd vroeger tot gezegd «inde
aan de stad kosteloos afgestaan, doch het
kerkbestuur had vormeend, voortaan, we
gens het gemis der begrafenisregten, voor-
m®lde tegemoetkoming te moeten vorderen».
De archivaris voegt hieraan toe
«Het besluit echter om dezen post van
Hoofdstuk IX de. uitgaven over te brengen
naar Hoofdstuk II, Afd. 2, art. 3 is, dunkt
mij, een aanwijzing, dat de Gemeenteraad
er deze definitie niet aan geven wilde.
«Bij de behandeling van dit artikel in de
eerste Afdceling had een der leden beden
king tegen dezen post «als zijnde de stad
geregtigd op dien toren een brandwacht te
hebben, daargelaten de vraag of de geheele
toren niet aan de Gemeente behoorde vol
gens art. VI van de Staats-rcgeling van
i79t«.
Kolonel Th. Ongerbocr, oud-milltie-com-
missaris in dc Provincie Utrecht, is gister
in den ouderdom van 81 jaar te Utrecht over
leden.
BEU KNO VERZICHT.
van 11 tot 18 Januari 1913,
Ook in de afgeloopen week is de houding
der Beurzen algemeen mat en flauw gebleven.
Dc Europeesche Beurzen blijven nog steeds
in afwachting van de ontwikkeling der lafcan
in het Oosten cn het dralen va '"urkijo om
eindelijk een beslissing te geven, schijnt
geen einde te kunnen nemen. Wat de
Amerikaansche markt betreft, daar hccrschte
in den aanvang derweck een zeer flauwe
stemming, welke een verlies van verschei
dene punten veroorzaakte, zonder dat later
in dc week een noemenswaardig herstel in
trad. De reden daarvoor is en blijft de poli
tieke toestand, die hoe langer zoo drukken
der op de stemming gaat worken.
Had men aanstonds na de verkiezingen
de hoop, dat het democratisch bewind, onder
leiding van een man als Wilson, nog wel
zou meevallen, meer en meer begint de vrees
de overhand te krijgen, dat deze hoop wel
eens ijdel zou kunnen blijken en dat Wilson,
in plaats van de kalme, bezadigde professor,
die tot geen maatregel overgaat, alvorens
van het nut daarvan te zijn overtuigd, de
man zon kunnen worden, die door dik en
dun de vervolgingen der trusts zal voort
zetten. Het heeft namelijk de aandacht
getrokken, dat Wilson sinds den dag van
zijn verkiezing nog met geen andere perso
nen heeft geconfereerd dan met de leiders
van den uitersten linkervleugel der demo
cratische partij, en wel Bryan, Clark en Un
derwood, terwijl hij van de leiders van het
conservatieve deel nog geen notitie heeft
genomen. En waar Wlfson thans heeft ver
klaard, dat geen verdere voorafgaande be
raadslagingen met Staatslieden zouden wor
den gehouden, meent men hieruit de con
clusie te mogen trekken, dat Wilson geheel
de zijde der meest radicale leden van de
democratische partij heeft gekozen. In plaats
van een tijdperk van grootere bezadigd
heid vreest men dus, dat het optreden van
Wilson zal inluiden een tijdperk van her
nieuwde trust-vervoigingen cn van voorstel
len tot drastische verlaging der tarieven.
Het is te begrijpen, dat bij dc onzekerheid,
die de toekomst kan brengen, handel en
nijverheid uiterst gereserveerd blijven, waar
door een zekere stagnatie in den voorspoed
der Vereenigde Staten begint te treden.
Onder deze overwegingen nu, gepaard
aan geruchten omtrent hernieuwde vervol
gingen togen de anthracietsporen en on-
funstige indrukken van het onderzoek naar
e geld trust, ontstond een aandrang tot
likwideeren, terwijl de baissiers zich beijver
den om, door het cxploiteeren de** ongunstige
factoren, de markt zooveel mcgelfik te druk
ken. Het gevolg was, dat de markt over dc
geheele lijst reageerde, waarbij industrieele
aandeelen het meest te lijden hadden. Over
het algemeen vinden wij dan ook de koer
sen belangrijk beneden het niveau der vorige
