Zaterdag 15
Maart 1913.
RONA Cacao
No. 8236.
62e Jaargang.
Van Houten's
Uitgave van de Naamlooze Vennootschap „De Amersfoortsche Conrant, voorheen Firma A. H. van Cleeff"
HOOFDREDACTEUR
F. J. FRSDBRXKS.
AMERSFOORT.
Verschijnt Dinsdag-, Donderdag- en Zaterdagavond. Abonnement per 3 maanden f 1.
franco per postƒ1.15. Advertentien 1—6 regels 60 cent; elke regel meer 10 cent. Bijregel
abonnement reductie, waarvan tarief op aanvraag kosteloos. Legale, officieële- en onteigenings-
udvertentiën per regel 15 cent Reclames 1—5 regels 1.25. Bewijsnummers naar buiten
worden in rekening gebracht en kosten evenals afzonderlijke nummers 10 cent.
Bij advertentien van buiten de stad worden de incasseerkosten in rekening gebracht.
BUREAU
KORTEGRAOHT 9
Postbus 9.
Telefoon 19.
Bij dit nummer behoort een
BIJBLAD.
KENNISGEVING.
De Burgemeester van Amersfoort
brengt ter algemeene kennis, dat binnen deze
Gemeente een geval van miltvuur bij een koe
is voorgekomen.
Amersfoort, 13 Mairt 1913.
De Burgemeester voornoemd,
Van RANDWIJCK.
De openbare beuken.
Ze is er en het comité heeft goeden moed,
haar reeds in September te openen in het
perceel aan de Beekesteinsche laan tegen
over de Industrieschool.
Laat ons onmiddellijk hieraan toevoegen,
dat zij met de Huishoudschool hoegenaamd
niets heeft te maken en alleen wordt on
dergebracht in het tegenover de school lig
gend gebouw, omdat dit zoo bij uitstek daar
voor is geschikt, zoowel wegens de ligging,
om de etensbussen vlug naar alle stads
wijken te kunnen verzenden, als om de ruimte
en de onderlinge ligging der lokalen, die
natuurlijk duchtig onderhanden worden ge
nomen en geheel worden ingericht voor
hun nieuwe bestemming.
De keuken is er, en ze zal blijven ook.
Niet alleen omdat er Donderdagavond zulk
een verblijdende belangstelling voor werd
betoond, maar óok omdat, zoodra de eerste
portiün zijn genoten, zij als overal elders
door de afneemsters en afnemers zal worden
aanbevolen om de flinke hoeveelheden, en
de uitstekend en hoogst zindelijke toebereide,
flink voedzame en toch goedkoope maal
tijden, welke zij levert.
Donderdagavond dan waren er in de groote
zaal van de sociëteit Vereeniging* een 80-
tal dames en heeren de dames uit den
aard der zaak in de meerderheid.
De heer J. W. Middelburg, die de bij
eenkomst leidde, begon met welkom te heeten
mejuffrouw N. Boom, directrice der Coöpe
ratieve keuken aan de Oude Kamp te Ut
recht (daar ter plaatse zijn reeds twee open
bare keukens, van welke éen strikt coöpera
tief) en deelde mede, dat een poosje geleden
de vraag werd gedaan of ook te Amersfoort
zulk een keuken niet groot nut zou hebben.
Eenige dames en heeren pleegden overleg,
bezochten de keukens elders en weldra had
het voorloopig comité voldoend kapitaal om
een alleszins geschikt gebouw in te richten.
Meer nog dan geld, zijn verbruikers noodig
en om met dezen in verbinding te komen,
werd deze vergadering belegd.
Mejuffrouw Boom, alsnu het woord ver
krijgende, begon met mee te deelen, dat er
thans openbare keukens zijn te Amsterdam
(drie), Den Haag, Leiden, Utrecht (twee) en
Nijmegen en dat alle hun recht van bestaan
uolkomen hebben bewezen, Spr. hoopte dat
ook Amersfoort er weldra een zou hebben
en meende, dat de wijze waarop de oprich
ting is voorbereid de eenige juiste is. Ook
te utrecht is men evenmin begonnen met de
voorwetenschap, dat een vast aantal geregel-
de verbruikers hun middagmaal uit de keu
ken zou betrekken. Men opende 1 Novem
ber 1911 die keuken en het aantal afnemers
stroomde toe.
Den 11 November kon ieder belangstel
lende de keuken bezichtigen; den 15 No
vember werden de eerste maaltijden uitge
zonden dien dag aan 60 personen. Een week
later gingen er reeds 100 maaltijden uit en
verleden week reeds 200.
Utrecht heeft viermaal zooveel inwoners
als Amersfoort en is een studentenstad
Amersfoort heeft met Utrecht slechts kamer
bewoners en ambtenaren gemeen, zal men
Er zal wel geen geneeskundige gevonden
worden, die uit hygiënisch oogpunt aan goede
cacao de voorkeur ontzegt boven koffie, thee
of alcoholische dranken.
is een krachtig fabrikaat, afkomstig uit de
Koninklijke van Houten's Cacaofabriek. De
algemeene waardeering doet verwachten dat
RONA Cacao steeds meer zal worden de volks
drank bij uitnemendheid.
zeggen. Maar dit telt niet zoo erg; want
van de jioo porties, die in de eerste week
werden uitgegeven, gingen er 900 aan
huishoudens en 200 aan kamerbewoners
Hoofddoel dezer keukens is, aan kamer
bewoners en menschen van kleine middelen
voor zoo weinig mogelijk geld een in ieder
opzicht goed en zindelijk toebereid middag
maal te verschaffen in flinke hoeveelheid.
Deze keukens zijn onontbeerlijk voor bijna
alle huishoudens en van zeer groot gemak.
Denk aan den dienstbodennoodalle couran
ten staan vol aanvragen voor dienstmeisjes
en hebben slechts hoogst zelden een aanbod
daarvan. Gaat de dienstbode op stel en sprong
weg of wordt ze ziek dan behoeft de vrouw
des huizes niet naar de bel te draven als
een leverancier aanscheltzij behoeft dan
geen aardappelen of groenten schoon te
maken, niet te koken, geen potten en pannen
te reinigen. De keukens voorzien in een
sociale behoefte.
Er zijn nog tal van andere gevallen. Het
gezin wordt kleiner en men kan het daar
door best stellen zonder volslagen dienst
bode er wordt een huisgenoot ziekde
schoonmaaktijd is erde dienstbode heeft
haar vrijen dagde zomer-vacantie is er en
mevrouw is met de kinderen en de' dienst
bode reeds naar buitenmen is in den ver-
huistijd; man en vrouw hebben beiden een
werkkring buitenshuisde St. Nicolaas-tijd
of die van ongewone drukte in winkels,
enz., is er in al deze gevallen, met nog
tal van andere te vermeerderen, blijken de
openbare keukens een ware uitkomst.
Ze zijn niet voor een bijzonderen stand;
te Utrecht zijn zoowel professoren als naai
stertjes onder de geregelde afnemers en een
directrice eener eerste klasse meisjesschool
heeft er zich uitermate over verbaasd, dat
ouders van haar leerlingen eten uit de keu
ken betrekken.
Als bezwaar is wel eens aangevoerd, dat,
waar voor zóo velen te gelijk wordt gekookt,
men het niet zoo nauw neemt met de zin
delijkheid. Het hangt slechts af van het toe
zicht en spr., die drie maanden in het Bin
nengasthuis te Amsterdam is geweest in de
keuken waar voor duizend personen wordt
gekookt, heeft daar op overtuigende wijze ge
leerd en gezien, dat de meest mogelijke zin
delijkheid kan worden betracht, als men
maar wil.
En hier moet het, want juist zindelijk
heid is een van de dingen, die vertrouwen
wekken. Een andere aanbeveling is, dat
men uitsluitend eerste qualiteits levens
middelen gebruikt.
Een ander bezwaar is volgens sommigen
het geld. Maar wie dit zeggen, bedenken
niet, dat een volslagen dienstbode, vuur,
licht, slijtage, enz. óok heel wat kosten
bedenken niet, dat een openbare keuken als
het ware is éen groote keuken voor een
heel groot geziu, zoo van 100 tot 200 leden,
waar, door een juiste arbeidsverdeeling, veel
wordt bespaard. Immers men heeft dan sa
men éen kookster, betaalt samen slechts
éen maal huur, éen maal belasting, éen
maal verwarming, terwijl door den massa
inkoop ook goedkooper wordt ingekocht,,
l"e Utrecht kost een middagmaal (aard
appelen en groente) per portie 20 cent,
vleesch 16 cent per ons en twee porties
zijn ruim voldoende voor drie personen,
vooral als in een gezin dames en kleinere
kinderen zijn. Het vleesch wordt apart bij
besteld en niet meer op de maaltijdenkaart
voor het halen en brengen der bus wordt
30 cent per maand berekend en 5 cent voor
een enkelen keer. Hoe de prijzen te Amers
foort die in geen geval veel zullen uit-
eenloopen zullen zijn, valt natuurlijk niet
vooraf te zeggen. Immers het maakt een
groot verschil of men per dag voor 50, dan
wel voor 100 personen kookt.
Het ging te Utrecht juist zóo en nu er
meer porties uitgaan, kan men ook royaler
wezen. Zoo werd met Kerstmis o.a. gevulde
gans gegeven en er waren toen 213 porties:
dat was een drukke tijd, ook omdat er
anderhalf mud peren moest geschild, behalve
ruim een mud aardappelen. F.en anderen
keer moest 7 Kilo macaroni verwerkt met
9 pond ham en 9 pond kaas, die nog moest
geraspt. Eens werd 26 Kilo ossetong gege
ven. Als na zoo'n feestmaal bieten met rijst
op het menu staat, dat in het eind der
voorgaande week wordt gepubliceerd, dan is
het gebruik een 70 porties minder.
De menu's zijn, behalve dan bij extra
feestdagen en dan ook nog slechts als er
eens een extraatje kan gegeven, hoogst een
voudig.
De bestelkaarten, die er uitzien als post
zegels. moeten den dag te voren vóór 12
uur aan de keuken zijn bezorgd, opdat de
leverauciers kunnen zorgen, dat alles er zij.
Er wordt nooit te veel gekookt, omdat men
ook nooit kliekjes verzendt.
Spr. gaf nu een denkbeeld van hetgeen
er zoo dagelijks in zulk een keuken te doen
is. Om half elf komen de bussen terug, die
alle onder streng toezicht worden gewasschen,
de emaille-schaaltjes drie keer, opdat alle
vet en aanbaksels er geheel uit worden ver
wijderdom half drie gaan de bakjes in de
verwarmingskast niet op vuur, opdat het
emaille niet barst en als ze dan door en
door warm zijn, gaat om half vier het eten
er Icokend heet in, waarna de bakjes ieder
in hun eigen bus worden gedaan.
Deze bussen zijn van het hooikist-systeem
met dubbele wand met kurkvroering. Vooral
moet men de bus gesloten laten en niet »eens
zien wat er in is«, hetgeen men trouwens
weet omdat de menu's te voren bekend zijn.
Laat men ze dicht dan is het eten na drie
uur nog flink warm.
De keukens zijn niet opgericht om het
gemak, ook niet om mee te doen met een
mode-gril, doch om gegronde redenen en
overal voldoen zij beel goed.
Behalve dan bij lastige menschen, hetzij
dan herstellende zieken, hetzij menschen die
nergens van houden. Zoo was er éen dame,
die het allervreeslijkst vond, dat zij gestoofde
spinazie kreeg; sedert ze daarover klaagde,
krijgt zij een dubbele portie rauw. Een andere
vond het gruwelijk, dat de gebakken visch
niet was ontdaan van de graten en dat er
nog een stukje kop en een stukje staart aan
zatook zij wordt zooveel mogelijk tevre
den gesteld. En dat het niet ieder naar den
zin is te maken, blijkt wel uit het verzoek
van de heeren om toch veel gestampte pot
of rijstebrij te geven en van de jongemeisjes
die vooraf te veel taartjes eten om
toch veel lekkere toetjes te zenden. Voor
erwtensoep, waarvoor steeds veel amino is
omdat ze, en-gros bereid, heel lekker is, zijn
er altijd massa's liefhebbers. Zij krijgen per
hoofd een halven Liter met een toe-tje, of
een I.iter zonder toespijs.
Om de keuken te doen slagen, moet men
met zorg het personeel zoeken, en dit aan
de keuken verbinden opdat het steeds zijn
uiterste best doe. Men ontmoedige het niet
door steeds te vitten, doch spreke eens een
goedkeurend en aanmoedigend woord. Een
gegronde aanmerking is op haar plaatson
aangename opmerkingen zijn uit den booze
Spr. besloot haar door hartelijk lachen
meermalen onderbroken causerie metik
ben er vast van overtuigd, dat de openbare
keuken hier even goed kan wezen en even
spoedig echt populair zal worden als die te
Utrecht, waar men haar met zoo zwaar
hoofd ontving.
De heer Middelburg dankte nu me
juffrouw Boom voor de prettige wijze waarop
zij het nut, de voor- en de nadeelen eener
openbare keuken had uiteengezet en vroeg
of het niet mogelijk en niet goed is, alleen
aardappelen en groente te verstrekken zon
der vleesch en zonder soep of toe-tje.
Mej. Boom antwoordde, dat dit in het
laatste jaar te Utrecht óok geschiedt. Vege
tariërs kunnen een aparte portie groente
ontvangen, de goedkoope voor 10 cent, de
fijne (als asperges, enz.) voor 15 cent. Een
portie aardappelen en groente zonder toe
spijs kost 20 cent.
Die toe-tjes zijn toespijs. Als er rijstebrij
wordt gegeven, is elke portie een halve
Liter en een gezin van personen, gewone
eters, neemt dan ook 3 porties toespijs.
>ok voor groote huishoudens is de keu
ken voordeellg. Nooit wordt voor elk kind
een volle portie genomen. Men heeft het
door bestel/egeltjes geheel in de hand hoe
men wil corabineeren en kan dus volkomen
rekening houden met zijn beurs.
De heer Middelburg deelde vervol
gens mede, dat het voorloopig comité aan
vankelijk heeft gedacht, de keuken op zui
ver coöperatieven grondslag te stichten, doch
ten slotte hiervan heeft afgezien. Men kan
nu aandeelhouder worden voor f 10, dan wel
lid worden voor f 1 per jaar. De aandeeltjes
geven rente en de aandeelhouder is daar
door feitelijk goedkooper uit.
Mej. Boom merkte op, dat het beter is.
dat allen ten minste éen aandeeltje nemen
van f 10; dan hebben ook allen meer be
lang bij den gang van zaken. Juist de toe
vallige gebruikers stellen soms de hoogste
eischen en vragen dikwijls het onmogelijke.
Van hen. die te Utrecht de keuken opricht
ten, heeft de groote massa nooit uit de keu
ken gegetenzij richtten haar op omdat zij
meenden, dat de keuken zou voorzien in een
veel gevoelde behoefte en die meening is
schitterend bewaarheid.
De heer Middelburg: Ook hier heb
ben enkelen gezorgd, dat het kapitaal er is
en zij willen dit in de keuken steken als zij
maar even de zekerheid hebben, dat men
haar wenscht, als er slechts voldoende be
langstelling is, als men er werkelijk sympa
thie voor heeft. Slechts zeer weinigen zullen
zich direct verbinden als vast gebruiker,
maar toch zou het comité gaarne weten of