Zaterdag 29
Maart 1913.
No. 8242.
62e Jaargang.
TWEE BLADEN.
Uitgave van de Naamlooze Vennootschap „De Amersfoortsche Courant, voorheen Firma A. H. van CleefT"
HOOFD REDACTEUR
F. J. FRZDSRIKS.
A M E R S FOOR T.
Verschijnt Dinsdag-, Donderdag- en Zaterdagavond. Abonnement per 3 maanden f i.-
franco per post ƒ1.15. Advertentien 1 6 regels 60 cent; elke regel meer 10 cent. Bij regel -
abonnement reductie, waarvan tarief op aanvraag kosteloos. Legale, officieöle- en onteigening*-
advertentiön per regel 15 cent Reclames 1—5 regels f 1.25. Bewijsnummers naar huiten
worden in rekening gebracht en kosten evenals afzonderlijke nummers 10 cent.
Bij advertentiön van buiten de stad worden de incasseerkosten in rekening gebracht.
BUREAU:
KORTEGRACHT 9
Postbus 9.
Telefoon 1
l>it nummer bestaat uit
h' KNNISOEViN O.
Kostelooze-inenting.
Burgemeester en Wethouders van Amersfoort,
Gelet op artikel 18 der Wet van -I December.
1872 (Staatsblad No. 134),
brengen ter kennis van belanghebbenden, dat
voor een ieder de gelegenheid tot kostelooze
inenting wordt gegeven op den eersten en den
tweeden Maandag van do maand April, telkens
des namiddags te drie nre, in de daartoe be
stemde lokaliteit van het voormalig schoolge
bouw, wijk A. Koestraat no.
Oeduan te Amersfoort, den 26 Maart 1Ü13.
Burgemeester en Wethouders
voornoemd,
Do Burgemeester.
S* an RANDWL1CK.
Do Secretaris,
J. D. WERKMAN.
worden toegebracht. En dan zelfs nog ver
krijgt men een kanaal, dat blijkens de door
Rosemeyer tegen het plan Ilerzberg-Taaks
ingebrachte bezwaren nog verre van volmaakt
is te achten, en zullen de schepen, die op
den vrijen Rijn beneden Wesel genoegzame
diepte vindon, aan dezen de voorkeur blijven
geven.
De slotsom is, dat men zich in Nederland
over al deze plannen voorloopig niet zeer
bezorgd behoeft te maken,
Een andere conclusie is, dat de kansen
voor het kanaal door de Geldersche vallei
er óok niet door verminderd worden.
Vervalsching van levens-
middelen.
Het Rijn-zeekanaal.
De heer A. Deking Dura, civiel ingenieur,
schrijft in «De Ingenieur» over de plannen
der Duitschers om aan den Rijn een Duitsche
monding te geven.
Na de plannen der Duitsche ingenieurs in
bijzonderheden te hebben nagegaan, conclu
deert de schrijver
1. Wil een Rijn-zeekanaal met den Rijn
zelf kunnen concurrceren, dan moet dit door
grootere diepte dan die. welke wordt aan
getroffen op den Rijn beneden het punt
waar deze door het kanaal wordt verlaten,
en door een zeer volkomen inrichting de
voordeelen voor de vaart, welke de vrije
rivier boven een sluizenkanaal aanbiedt,
ruimschoots kunnen goedmaken.
2. Daarom is ni"t te verwachten, dat het
kanaal van den Rijn over Heme en Munster
naar Embden, dat spoedig gereed zal zijn,
2.50 M, diep is en waarop tusschen Ruhrort
en Embden 27 sluizen voorkomen, de Rijn
vaart in beteekenende mate iu ir Embden
zal afleiden. Dat men ook in Duitschland van
die meening is, blijkt ten duidelijkste uit het
feit, dat men plannen voor kanalen van veel
grooter afmeting heeft voorgesteld. Het is
trouwens ook niet met dit doel gebouwd.
3. Het denkbeeld van Rosemeyer om
direct van Keulen uit te gaan met een ka
naal van groote afmeting en weinig sluizen,
is ongetwijfeld logisch. Zijn plan is echter
onuitvoerbaar, zelfs afgezien van de overige
door den heer De Thierry aangevoerde zeer
gegronde bezwaren, wegens de enorme be
nadeeling, welke het spoorwegverkeer en
het gewone verkeer zouden ondervinden
door de lange, nauwe en veel te weinig
talrijke tunnels, waarmede wordt voorgesteld
om dit verkeer onder het nieuwe kanaal
door tc leiden, terwijl, wanneer men van dit
denkbeeld afziet, de talrijke spoorweg- en
andere bruggen het kanaal onbruikbaar zou
den maken, daar in dit terrein vaste bruggen,
welke do voor een zeekanaal noodige hoogte
vrijlaten, slechts bij hooge uitzondering mo
gelijk zijn.
4e. Zooals Dc T hierry terecht opmerkt,
heeft hot geen zin, aan het kanaal Wcsel-
Emden een diepte van 4.50 M. te geven,
wanneer niet de Rijn van Keulen lot Wesel
op de zelfde diepte (onder laagwater) wordt
gebracht.
Het is mijns inziens niet mogelijk, deze
diepte te verkrijgen door normaliseering.
Men zou daartoe tot kanaliseering zijn toe
vlucht moeten nemen en daartoe zal men
niet gemakkelijk besluiten, zoowel wegens
den hinder, welken het bestaande zoo drukke
scheepvaartverkeer zou ondervinden van de
te bouwen stuwen en sluizen, als wegens
het nadeel, hetwelk door de opstuwing aan
de langs de rivieren gelegen gronden zou
Het is voor het welzijn der ingezetenen
maar te hopen, dat niet het geweten, dat
soms op zoo zeer ongelegen oogenblikken
spreekt, de oorzaak is geweest, dat, ofschoon
zoowel bijzondere als algemcene uitnoodi-
gingen werden gedaan, er betrekkelijk zoo
weinigen waren, die Donderdagavond van de
zoo belangrijke causerie hebben genoten,
welke dr. J. D. F i 1 i p p o, Directeur van
den keuringsdienst op eet- en drinkwaren te
's-Ciravenhage, in de groote zaal van dc
sociëteit »Vereeniging» hield.
Onder de aanwezigen merkten we o.a. op
den Burgemeester, Wethouder Van Duinen,
den Gemeente-secretaris en den hoofdcommies
ter Secretarie, Raadsleden, leden van de
Gezondheids-commissie en van de Kamer
van Koophandel en Fabrieken, en Bestuurs
leden van «Handel en Nijverheid» en van
>De Hanze».
Klokke acht opende de Burgemeester
do vergadering en herinnerde, dat dr. Filippo,
sedert 1908 Directeur van de keuringsdienst
te 's-Gravenhagc, d.iarvoor het zelfde ge
wichtige ambt bekleedde te Leiden en ook
door de inrichting van die diensten in beide
plaatsen een schat van ervaring heeft opge
daan.
Dr. Filippo, hierna het woord verkrij
gend. zoide, dat iu onze geschiedenis geen
tijdvak :s bekend waarin zóo veel wordt
gevoeld en gedaan voor de volksgezondheid
als het huidige, waarin men beter begrijpt,
dat zoowel de hoeveelheid als de hoedanig
heid der voedingsmiddelen van groot belang
is en dat voor zeker bedrag de bereikbare
maximum-voedingswaarde dient geleverd
omdat betere voeding als noodzakelijk gevolg
heeft verbetering van dcti algemcenen ge
zondheidstoestand.
Controle op voedingsmiddelen beteekent
zorg dragen, dat de bevolking, en vooral
de minder bevoorrechte, zoo goed mogelijk
wordt gevoed.
Denk, dat iemand voor zijn gezin per weck
noodig heeft 4 pond margarine en dat hij
margarine ontvangt met 40 pCt. water dan
krijgt hij per week 1 pond water, dat hij
betaalt met den prijs der margarine ontvangt
hij melk met 20 pCt. water dan verliest het
gezin per weck 2 L. melk, hetgoen gelijk
staat met 10 eieren of een half ons boter;
ontvangt hij cacao, die vervalscht is met 20
pCt. zwaarspaath, dan krijgt hij 2 ons waar-
deloo/.c zwaarspaathontvangt hij reuzel,
vervalscht met parafme, dan ontvangt hij
4 ons schadelijke paraline. En toch betaalt
hij met den vollen prijs.
Alleen uit dien hoofde reeds is toezicht
volkomen gewettigd.
Lccken en ook Gezondheids-commissiöu
mecnen, dat schadelijke bijmengselen zelden
voorkomen ei. gelooven ook, dat vervalschte
waren lager in prijs zijn.
Nu is liet begrip «schadelijk» zeer vaag;
zelfs bij den hygiënist staat dit niet vast.
De een noemt toelaatbaar hetgeen niet be
slist bewezen is een ander echter slechts
hetgeen absoluut onschadelijk is, Kr zijn
echter oneindig meer schadelijke bestuud-
deelen in voedingsmiddelen dan leeken wel
mecnen en ook veel wordt verkocht, dat
bepaald bedorven is.
Hier te lande is algeheelc vrijheid op dit
stuk en vrijwel straffeloos kan men allerlei
conserveermiddelen toepassen. Zoo werd in
éen ilesch bessensap een op den bodem ge-
crystalliseerde laag van 5 Gram sallicylzuur
aangetroffen.
Als argument tegen het oprichten van een
keuringsdienst wordt veelal aangevoerd, dat
zulk een dienst geen nut sticht en dc prij
zen doetstijgen. Juist het omgekeerde is geble
ken, namelijk, dat de vervalschte waren het
duurst zijn. Een knoeier knoeit om meer te
verdienen en laat zijn arbeid behoorlijk be
talen.
In Den Haag is margarine onderzocht
van f0,40 met 15 tot 27 pCt. watergehalte,
van fo.90 met 14 tot 32 pCt. watergehalte,
en van f 1 met 12 (een behoorlijk gehalte)
tot 41 pCt. watergehalte. De toevoeging van
zóo veel water is nog wel geen direct be
drog, doch men bedenke óok, dat dan tevens
waterbindende stoffen en conserveeringsmid-
delen in groote hoeveelheden moeten wor
den verwerkt iu de margarine.
Er is reuzel van f 0.90 onderzocht, die
geheel zuiver en zonder watertoevoeging
was, maar óok waarin was 21 pCt. water, 20
pCt. katoenpitten-olie, 2 deelen talg cu 2
deelen parafine.
In een Liter zoogenaamd zuivere raapolie
van 40 cent werd gevonden 20 pCt. katoen
pitten-olie en 20 pCt. lijnolie.
In cacao van f 1.60 werd gevonden 30
pCt. aardappel- of maismeelin cacao van
f 1.50 zwaarspaath en maismeelin cacao van
f 1.40 waardelooze cacao-schillen tot 30 pCt.
Te Leiden was het geen haar beter.
Jam van 50 cent bestond uit oen mengsel
van uitgeperste aardbeien, citroenzuur, aar
dappelstroop, een kleurseltjc en agar agar.
Dergelijke knoeierijen zijn oorzaak, dat de
eerlijke handel te gronde gaat omdat hij
onmogelijk kan eoncurreeren.
Er wordt zuivere bessensap aangeboden
waarvan de helft water is. of waarin geen
spoor van bessen is aan te wijzen, of di<-
bestaat uit een stijfseloplossing met een rood
kleurseltjc. Niet minder dan 6 fabrikanten
hier te lande zijn ten deze specialiteiten.
De hygiënische en de commcrcieele zijde
van het vraagstuk zijn niet te scheiden. Een
te hoog watergehalte geeft wel niet direct
nadeel, doch men betaalt veel tc veel. Gansch
anders wordt het als een herstellende zieke
dergelijke bessensap gebruikt of als een
maaglijder zulke cacao met zwaarspaath
drinkt.
Bestreed de dienst uitsluitend minderwaar
dige artikelen dan zou hij den strijd niet
kunnen volhouden.
Er is weinig belangstelling voor dezen
dienst. Het Rijk laat er zich zoo goed als
niet mee in en slechts enkele Gemeenten
namen tot dusver de zaak ter handsedert
jaren Amsterdam en Rotterdam, sinds 1903
Leiden Den Haag. Groningen en Dordrecht
sedert 1908, Arnhem sedert 19io, Haarlem
sedert 1911, Utrecht, Deventer, Zeist en Hil
versum sedert begin 1913.
In verschillende Gemeenten geschiedt het
onderzoek der levensmiddelen ter plaatse,
hetgeen overbodig is en ook geen juist denk
beeld geeft. Te Leiden was bijvoorbeeld de
monsternemer al heel spoedig bekend en
men weigerde eenvoudig, aan hem tc ver
knopen
Bepaald bedorven waar komt slecius zel
den voor zoodra een keuringsdienst is inge
richt. Te Leiden werden in het eerste jaar
toch nog 200 partijen als bedorven afgekeurd;
iu Den Ilaag het eerste jaar bijna 600 partijen.
Toch wordt af en toe nog bedorven waar
aan den man gebrachteen bewijs tc meer
voor het groote hygiënisch belang van dezen
dienst.
In het buitenland is de keuringsdienst
overal ingesteld -M verscherpt, in Duitschland
sedert 1879, Frankrijk iqo.s, Amerika 1900
en Zwitserland 1909. en hierdoor is Neder
land als 't ware de slokop van hetgeen
buitenslands niet kan worden verkocht en
wel tcekenend is het. dat grossiers verzoeken
vervalschte waren in hun opslagplaats tc
mogen hebben ter wille van de concurrentie
in Gemeenten waar geen keuringsdienst is,
M e 1 k, een van onze meest Waardevolle
voedingsmiddelen staat, veel bloot aan ver-
valsching, welke zeer gemakkelijk kan ge
schieden en uiterst loonend is. Door ontroo-
men, bijvoegen van water of ondermelk kan
de knoeier heel wat verdienen. Vóór de
instelling der keuringsdiensten werd te Lei
den ruim 40 pCt der melk vervalscht, te
's Gravenhagc 62 pCt, te Rotterdam 50, te
Dordrecht 43 en te Groningen zelfs 70 pCt.
Nadat de keuring is ingesteld, is dit zeer
veel verbeterd. In Den Haag bijvoorbeeld
werd 62.7 pCt der volle melk vervalscht, iu
1908, toen keuring plaats had, daalde dit tot
2'.2, in 1909 tot 8.3, in 1910 tot 10.4, in
1911 tot 8,0 en in 1912 tot 7,8 pCt; onder
melk van 28.8 vóór den dienst tot 1.3 in
19:2; kannemelk van 57.2 in 1908 tot 5.8
in 1912. Door de keuring steeg dc voodings
waarde der volle melk van 2 8 tot 3.2 of,
in cijfers uitgedrukt, tot ruim i 30 000in
Den Haag tot ruim -• ton, tc Rotterdam tot
bijna 3 ton.
Onlang is een vervolging ingesteld tegen
een melkslijter, die 20 pCt ondermelk aan
zijn volle melk toevoegde en 1200 Liter per
dag verkocht en daardoor een winst maakte
van f 4000 per jaar, welk bedrag hij stal uit
de magen zijner klanten.
Ook gaat de dienst 11a of de melk afkom
stig is van vee. dat lijdt aan uierziekte. Leert
het onderzoek, dat de melk ondeugdelijk is
dan gaat een keurmeester naar den koestal
en op die wijze werden in 1910 in Den
Haag v7 koeien drooggezet, 44 in 1911 en
58 in 1912.
Denk nu óok eens aan het vuil, dat in
zulke melk zithet onoplosbare scheidt zich
wel af, doch het oplosbare krijgt men toch
maar in de tnaag.
Ook houdt de dienst toezicht op gepas
teuriseerde melk en zoo werd in 1408 niet
minder dan 35 pCt. onvoldoende gepasteu
riseerd gevonden, waarin nog virulente
pathogene bacteriën waren, terwijl zelfsbleek.
dat rauwe melk iu dc tlcsschen werd gedaan
en in 't geheel niet gepasteuriseerd.
Gezwegen nog van de conserveeringsmid-
delen, die vooral 's Zondags worden tooge-
voegd en waarvoor zelfs fo/maline -.yordt
gebruikt.
j Meel en grutten behooren niet tot
de meest vervalschte voedingsartikelen, doch
wel wordt veel bedorven waar verkocht, die
zuur of mijterig is, schimmcldraden vertoont,
aluinhoudend is en zelfs met kopersulphaat
1 is bewerkt. I11 1912 had te 's-Gravenhage,
door het toezicht, bij gelijken prijs, het brood
een derde hoogcre voedingswaarde,
j Suiker wordt veel vervalscht met gips,
tarwebloem en zelfs soda.
Limonade behoort tc bestaan uit sui-
kor en vruchtensappen, doch is veelal een
mengsel van aardappelstroop en sacharine,
j een geurtje, een kleurtje en een conservee-
I ringsmiddel. In éen flesch werd zelfs 5000
I milligram of 5 Gram sallicylzuur gevonden
de flesch was meer waard dan den inhoud
en toch stond er deftig op het etiket «ge
was 1906».
Vruchte n sa ppc n, die 9 a 10 pCt.
extract-gehalte moeten hebben, bevatten ge
woonlijk slechts 1 pCt. en bestaan uit een
stijfseloplossing met oen lang niet altijd 011
schadelijk eonserveoringsmiddel.
Specerijen zijn van oudsher eeu zeer
gelietkoosd object geweest van vcrvalschiug
Men was toen «chter minder mild tegenover
de knoeiers dan thans; immers in 145b werd
en man, die safraan had vervalscht, des
ge levend verbrand. Het aantal vervalsehin-
gen liep sedert 1908 in Den llaag terug van
40 tot 2.4 pCt.
I' e p e r" is thans dikwijls gemengd met
rijstmeol. aardappelmeel, tapiocca, onz. In
witte peper werd gevonden 20 pCt. rijst, u»