Donderdag 8 Jgjt Mei 1913.
No. 8258. 62e Jaargang.
Stadsnieuws.
AMEHSFOORTSCHE COURANT.
Uitgave van de Naamlooze Vennootschap „De Amersfoortsche Courant, voorheen Firma A. H. van Cleeff".
HOOFD-REDACTEURVerschijnt Dinsdag-, Donderdag- en Zaterdagavond. Abonnement per 3 maanden /i.— n t t n 17 a tt
franco per post ƒ1.15. Advertentién 1—6 regels 60 cent; elke regel meer 10 cent. Bijregel- o u k. a. A u
F J FRKDEEIKS abonnement reductie, waarvan tarief op aanvraag kosteloos. Legale, officleöle- en ontelgenlngs- tt.-lxi rrnrri 1i„.l a
advertentiên per regel .5 cent Reclames .-5 regels Z«.l5. Bewijsnummers naaï buiten XOHTTOlUkCHT 9.
AMFRSFOORT worden In rekening gebracht en kosten evenals afzonderlijke nummers 10 cent.
Bij advertentiön van buiten de stad worden de incasseerkosten in rekening gebracht. Postbus 9. Telefoon 19.
KENNISGEVINGEN.
Burgemeester en Wethouders van Amers
foort
maken bekend, dat het Bureau van den
Burgerlijken Stand op den
Tweeden Pinksterdag
voor het publiek geopend zal zijn des voor
middags van half negen tot 9 uur voormid
dags, uitsluitend tot het doen van aangiften
van geboorte of overlijden.
De hiervoor noodige aanvrage moet ge
schieden aan het Gemeentehuis, mondeling
of schriftelijk, uiterlijk tusschen acht uur en
kwart over acht des voormiddags van dien
dag.
Amersfoort, 6 Mei 1913.
Burgemeester en Wethouders
voornoemd,
De Burgemeester,
Van RANDWIJCK.
De Secretaris,
J. D. WERKMAN.
Burgemeester en Wethouders van Amersfoort
brengen ter openbare kennis, dat gedurende
eene maand, te rekeuen van heden, op de Secre
tarie dezer Gemeente voor belanghebbenden ter
inzage is nedergelegd een ontwerp-besluit van
de Staten der Provincie Utrecbt tot vaststelling
van een nieuw bijzonder reglement voor het Wa
terschap ISSELT, hetwelk gelegen is in de
Gemeente Soest, doch, ingevolge art. 1 van het
ontwerp, zich voor een niet onbelangrijk deel
in deze Gemeente zal uitstrekken, en dat eene
kaart, waarop de nieuwe grenslijn is aangetee-
kend, ter Provinciale Griffie ligt, en dat even
tueel tegen het ontwerp aan de Staten te richten
bezwaarschriften, zooveel mogelijk binnen den
in den aanhef dezes gestelden termijn van eene
maand aan hun collega moeten worden ingediend.
Amersfoort, G Mei 1913.
Burgemeester en Wethouders
voornoemd,
De Burgemeester,
Van RANDWIJCK.
De Secretaris,
J. D. WERKMAN.
LUILAK.
Luilak, den Zaterdag vóór Pinksteren, zou
men in onze dagen wel het jaarlijksch kwa-
jongensfecst kunnen noemen. Nog altijd maakt
de straatjeugd in sommige plaatsen jacht op
doode dieren, om het aloude Luilak in eere
te houden. Doode katten, verdronken honden
en dergelijke bereikten vroeger, wanneer die
dag naderde, hun hoogste koersen en tevens
hun hoogste positie, Vele door de eige
naars reeds lang vergeten katten werden
dan verheven tot schel- en deurornamenten.
Ook doode muizen en ratten waren sterk in
zwang.
Te Amsterdam maakte men 't reeds eeu
wen geleden met de Pinksterviering zóo
bont, dat in 1597 de Stadsregeering verbood,
op Luilak optochten te houden met stokken
en vanen, 't Bleef dan ook niet bij katte-
kwaad, maar dronkemanstooneelen cn vecht
partijen dienden tot opluistering van het feest.
Tracteeren op droge of vochtige manier
behoort nu eenmaal tot elk feest en vooral
bij volksfeesten is 't schering en inslag.
Op de scholen moest op Luilak de laatst
komende tracteeren op Amsterdamsche korst
jes. De onderwijzers lieten de kinderen op
dien dag van negen tot half tien vrij. Er
werd op banken en tafcis geklommen en de
laatkomers werden ontvangen met een da
verend
Luilak,
Slaapzak,
Beddezak,
Kermispop,
Staat om negen ure op,
Negen ure, hallef tien
Kan de luilak nog niet zien.
Na deze ontboezemingen zal het ieeren
dien dag wel niet veel beteekend hebben.
Nog in onze dagen tracteert men in som
mige Amsterdamsche gezinnen op den Zater
dag voor Pinksteren op warme bollen met
stroop.
De grappen ontaardden echter dikwijls in
baldadigheid en straatschenderij. Zoo werd
hier en daar door de jongens niet alleen met
brandnetels geloopen, maar werden handen
vol paardenbloemen verzameld en werd elk
naar school gaand meisje daarmede ingewre
ven.
Te Haarlem vierde men Luilak op kalmere
wijze. Daar ging men zoo vroeg mogelijk,
soms reeds tegen vier uur, ter bloemmarkt.
Bloemen koopen en bloemen mede naar huis
nemen was het wachtwoord voor groot en
klein. Soms werden meer dan 20 000 potten
met bloemen verkocht. Maar als dit bloemen-
feest was afgeloopcn, werden ook tooneelen
afgespeeld, waarbij de drankduivel zich ter
dege deed gelden. Het dauwtrappen was
vrij algemeen in zwang. De dauw heeft
steeds een voornamen rol gespeeld in het
volksgeloof. Op den Pinkstermorgen in
sommige streken reeds op Hemelvaartsdag
begeeft men zich voor dag en dauw naar
buiten om zich onder de boomen of in de
weide te verlustigen in het zachte lente
weder, waarbij gewoonlijk de dranktiesch
niet wordt thuis gelaten, en om zich te tooien
met de Pinksterbloem en de Veldruit, aan
Freia geweid.
Wie bij deze gelegenheid het laatst in
't veld komt, is de luilak, het voorwerp van
aller bespotting, die elders Pinkster lummel
of slaper wordt genoemd. Op plaatsen, waar
het vee in een gemeenschappelijke weide
graasde, werden de dieren op Pinksterdag
met bijzondere vreugde daarheen gebracht.
De koe, die het laatst werd gebracht, werd
des middags met groen gesierd in optocht
naar stad of dorp teruggeleid, onder het
zingen van
Pinksterbroed,
Oranjezoet,
Hoe zit je zoo diep in de veeren
Had je wat eerder opgestaan,
Dan had je geen nood gekregen.
Maar waar komt nu het woord Luilak
vandaan? Wat >lui< is, weet iedereen,maar
met >lak< zal dit niet zoo gaan. Lak schijnt
volgens de taalvorschcrs slap, uitgeput te
beduiden. Iemand kan dus lui en lak zijn.
Ook spreekt men van luibak cn brengt dat
in verband met slabbakken of slaphakken,
lui, traag zijn. Het woord laks is ook geen
onbekende 't beduidt traag bij 't onverschil
lige af.
Een luilak kleeft aan zijn bed. Met Pink
steren mag niet lang geslapen worden. Al
was 't alleen maar om de schoone Pinkster-
blommen te verceren, hetzij in natura op de
weiden, hetzij als Pinksterbruiden.de schoon
ste meisjes van het dorp.
Op sommige plaatsen wore. - het kind, dat
aankomt met de laatst van stal gedreven
koe, nustkoek (talmster) of langslaapster ge
noemd. De eerst aangekomene noemt men
vroeg rijp, de tweede dauwworm. De ►nust
koek* moest het ontgelden. Onder het zin
gen van het volgend versje werd zij het
dorp binnen geleid
Nusthoek zit dou zoo diep in de veuren,
Kanst 't geroep niet heuren.
Hast dou geen oogics van kiederdekiek,
Komst ja te laat met de koen op den diek.
Op den >iuilak< had men het steeds ge
munt. Geen wonder, want immers het Pink
sterfeest herinnert aan de komst van den
zomer met zijn gouden morgenstond, zijn
bloemen en zijn oogst, het feest der Eerste
lingen*, dat spreekt van nieuw leven op
den akker en in het menschengemoed.
Bewogen tijden.
In dc «Nieuwe Rotterd. Crt.« trof ons de
volgende correspondentie uit Rijnland, welke
als twee druppelen waters gelijkt op ver
schillende gesprekken, die wij dezen zomer
óok aan den Rijn hoorden van zeer ernstige
mannen. waarlijk geen zwartkijkers en
waarbij sommigen wien de gebeurtenissen
van 1870 nog te versch in het geheugen
liggen dan dat ze lichtvaardig over deze
dingen zouden spreken.
De correspondent schrijft dan
Er komt het valt niet te ontkennen
langzamerhand een gedrukte stemming onder
het Duitsche volktevens eon gevoel van
wrevel, in tal van gesprekken geuiteen
stille ergernis, die men, zonder dat men haar
uitspreekt, toch voelteen loodzwaar iets,
dat drukt en beklemt, in alle standen zijn
invloed doet gevoelen.
In vroeger jaren was er steeds een blijde
trots waar tc nemen, een rechtmatig zelfbe
wustzijn. Rondom ons die staag opgroeiende
nijverheid, zich met reuzenschreden uitbrei
dende. Aan de kusten de handel, zich tot
wereldhandel ontwikkelend, mailbooten onder
Duitsche vlag, die het zelfs tegen dcEngel-
sche wat gerieflijkheid cn grootte betreft
kunnen opnemen. Dat alles steunend op een
legermacht, sterk in aantal, machtig om haar
tot in de puntjes verzorgd organisme. Daar
nevens een zeemacht met de zelfde zorg
uitgebreid cn verbeterd. Beide instrumenten
van nooit falende waarde om den vrede te
bewaren, symbolen van dc gepantserde vuist,
gereed tot verdediging.
Die blijde trots is nu aan het verdwijnen.
Maandenlang reeds pakken zich sombere
wolken aan den horizon samen, veranderen
soms van vorm in lichtenden schijn, om
daarna onverwacht terug te keeren.
Dat spel vermoeit, demoraliseert. Eerst
Marokko met al wat er aan vast zat en op
gevolgd is, daarna do Balkan-oorlog met zijn
breed uitgemeten gevaren. En ru dat alles
deels voorbij, deels geneutraliseerd is, komt
plotseling het kleine Montenegro roet in het
eten werpen.
Dat, dat is hetKwam Frankrijk of Enge
land plotseling de rust verstoren, dan was
het wat anders. Op aanvallen van die zijde
is men voorbereidmen verbaast zich meer
over het wegblijven dan over het voorkomen
ervan. Maar nu dat Montenegro!
In dc dagen van Agadir was er zekere
geestdrift waar tc nemen. Men verheugde
zich over het zenden van de Panther*, het
slaan met de gepantserde vuistmen sprak
van de dagen van Bismarck, die terugge
keerd waren. Het volk was gereed om den
stap van de Regeering te volgen, met kracht
van wapenen in de aangewezen richting
voort te gaan.
Die geestdrift ontbreekt nu. Te lang reeds
heeft het dreigend oorlogsgevaar zijn invloed
doen gevoelen op handel en nijverheid.
Groote ondernemingen worden niet begon
nenmen wacht tot de lucht helder is. De
stedelijke spaarbanken, die anders middelen
te over tot hun beschikking hebben voor hy
potheken en huizenbouw, moeten zich beper
ken, omdat de spaarders, ondanks alle waar
schuwingen en verzekeringen, hun geld
liever in de antieke kous bewaren.
Vooral hier in het Rijnland voelt men dat.
In andere streken, met landbouwende bevol
king, gaat het leven rustig verder. Een goede
regenbui na de warme dagen is belangrijker
dan het geharrewar tusschen Scrviö en Bul
garije, en het kalven van een koe geeft meer
vreugde dan de inneming van Skoetari of
Adrianopcl.
De fabrieksbevolking is tevens ontwikkel
der, volgt dc dagclijksche politiok door de
aangeplakte bulletins en de hoofdrubriek dor
kranten. De arbeiders en de evengoed arbei
dende technici aan fabrieken voelen don
schroomvallig voortgaanden arbeidsgang, die
niet meer doet dan noodig is, een angst
vallig vermijden van groote werken cn kon
trakten. Het mooie vooruitwerken, het grij
pen in den breedc is uit en waar geen
vooruitgang is, komt stilstand.
Daarbij voegt zich een zwaardrukkend
fatalisme. Er komt oorlog, er moet oorlog
komen I De politieke dampkring kan alleen
door een geweldig onweder gezuiverd wor
den. Dat is dc redeneering der ontwikkel
den, die tegelijk opmerken, dat alle oorlog
eigenlijk onzin is en in strijd met onze be
schaving. De dames uit die kringen spreken
van een Straatsburgsch orakel, dat 1870
voorspeld heeft en ook dezen grooten oor
log voorspeld hoeft I Die opvatting dringt
overal door en werkt vorlatnmend.
En deze zenuwachtigheid is in zekeren
zin tc begrijpen F In eiken kring, in elke
familie zijn genoeg personen, die bij het
aanplakken dor roode biljetten onder de
wapenen moeten komen, werkkring cn fa
milie, alles in den steek moeten laten.
Wat do modorno oorlog brengen zal,
weet men ongeveer. Bij manoeuvres cn mi
litaire oefeningen wijst men telkens mot na
druk op de geweldige verliezen, dio dc
moderne werktuigen mot zich brengen om
de soldaten tot het besef der zoo noodige
bedachtzaamheid te brengen, die zoo noodig
is in den modernen oorlog, waar sluipen en
kruipen den ouden doldriftigen aanval heb
ben vervangen.
Maar tevens kan men opmerken, dat, zoo
het onheil, de lang verwachte oorlog, komt,
de arbeiders, rood of niet, hun werkpak
zullen uittrekken, de onderofficieren en dc
officieren der reserve hun burgerlijken en
huiselijken kring zullen verlaten zonder ge
mor, met het diepe besef van hun militairen
plicht.
Het zorgvuldig bestudeerde militaire ra
derwerk, jarenlang beproefd, angstvallig
voorbereid cn bewaakt, zal vorschriftmAssig
in beweging komen en op de daad zal de
zoo noodige geestdrift volgen.
De »New-York Herald* bericht, dat lord
Roberts aan een dejeuner, dat Maandag te
Glasgow werd gegeven ter gelegenheid van
zijn bonoeming tot eere-doctor, zeido, dat
hij een vriend is van den Duitschcn Keizer,
doch onmiddellijk daarop liet volgen»Ik
kan echter mijn oogen niet sluiten voor het
feit, dat hoogc militairen cn professoren in
Duitschland tot de jeugd spreken alsof een
conflict onvermijdelijk is 011 wanneer men
dit beschouwt, is het onze heiligste plicht,
alles te doen om voor alle eventualiteiten
beschermd te zijn*.
Het plan-VollenhOTen.
De Alg. Ncderlandsche Bond »Vrede
door recht* heeft het voornemen, op Donder
dag 22 Mei a. s„ ter gelegenheid van zijn
alsdan to houden jaarvergadering te 's-Gra-
venhage, oen uitvoerige en zooveel moge
lijk wetenschappelijke bespreking te wijden
aan het plan van den Loidschon hooglccraar
prof. mr, C. van Vollenhoven in zake do
verplichte nakoming van gesloten tractaten
door een internationale politicmacht on het
aandeel, door deze politicmacht tc nemen.
Bij deze bespreking zal prof. Van Vollen-
hoveti zelf als inleider voor het pro optre
den, terwijl zich bereid [hebben verklaard
om tegen het plan te spreken de heeren
professoren mr. J. A. van Hamel en A. A.
H. Struyckcn, beiden van de Universiteit
van Amsterdam, die reeds in geschrifte
blijk hebben gegeven van hun ernstige be
denkingen tegen het plan.
Aanstaanden Zondag, Eersten Pinksterdag,
hoopt bij do godsdienstoefening van den
Doopsgezinden kring hier voor te gaan ds.
Ten Gate.
In de Remonstrantsche kerk hoopt dien
dag voor te gaan dr. C'. E. Hooykaas, uit
Vlaardingen.
Bij de Dinsdag gehouden stemming voor
10 leden van het kies-collegc bjj de Ned.
Hervormde gemeente werden uitgebracht
385 stemmen, van welke 2 van onwaarde
cn 1 blanco.
Herkozen werden de heeren J. J. Berends
(candidaat van »Voor waarheid cn vrede*
cn van »(*eloof en liefde*) met 384 stem
men; A. C. Couveé (W. en G.) met 37a;
