Stadsnieuws.
week, terwijl meer dan 35 pCt. der woningen
éen- en tweekamer-woningen 2ijn«.
En hoe zijn die »kamers« dan nog. Immers
de Inspecteur schrijft ook: Houdt men
daarbij in 't oog, dat keukens en slaapka
mers ook die, op zolders afgescheiden
als vertrekken* werden beschouwd dan
blijkt, uit een oogpunt van goede volkshuis
vesting, duidelijk hoe zoowel hygiënisch
als zedelijk een zeer groot gedeelte der
Amersfoortsche bevolking in onvoldoend
ingerichte woningen is gehuisvest. Met name,
ja in hoofdzaak, geldt dit voor de stadsge
deelten, gelegen tusschen de buitengrachten
(de binnenstad dus) waar verreweg de meeste
éen- en tweekamer-woningen worden ge
vonden en de laagste huren worden betaald*.
Hoe leeft een arbeidersgezin met een zelfs
normaal aantal kinderen in éen kamer met
misschien een afgeschoten hokje op zolder;
in zoo'n kamer* waar alles moet gedaan,
gewoond, geslapen, wellicht erg stoffige huis
arbeid verricht, waar wellicht een zieke, zoo
geen doode is waar óok de wasch moet ge
daan, want het aantal openbare waschinrich-
tingen hier is niet bijster groot.
Zoo'n toestand is eenvoudig jammerlijk en
wel zeer te betreuren is het, dat de Woning
wet helaas niet moet worden uitgevoerd.
Nog een ander gevolg van den woning
nood is, dat er veel duurder wordt gewoond
dan noodig is.
Ik heb helaas geen statistische gegevens
omtrent de stijging der woninghuren te
Amersfoort. Te Amsterdam stegen over
7000 woningen de huren met 6 pCt. ptr
week en er zijn er zelfs waarvan de huur
steeg met 25, 30 en meer cent per gulden
en per week. Omtrent Amersfoort gaf men
mij enkele feiten, die ik hier zal weergeven.
Toen hier onlangs de piano- en orgelfa-
briek werd gevestigd, moesten de van elders
meekomende gehuwde arbeiders samenwo
nen. Het begon te Amersfoort werkelijk te
gelijken op die Duitsche stad, waar aan
schoolkinderen prentjes werden uitgedeeld
om thuis aan de muur te hangen en een
meisje den volgenden dag het prentje terug
bracht met de boodschap »we hebben geen
muur*. Uit een onderzoek bleek, dat het ge
zin samenwoonde met. vier andere, die ieder
een hoek der kamer hadden betrokken; het
vijfde gezin mocht het binnenste der kamer
zijn speciaal terrein noemen en had dus
werkelijk geen muur.
Zoover zijn we hier nog niet; allen heb
ben nog vier muren.
Nog een ander gevolg is, dat velen wonen
boven hun krachten, boven het bereik van
hun loon.
Als de menschen niet meer kunnen ver
huizen, is het als vanzelf sprekend, dat de
huiseigenaar eisqht wat hij wil en de huur
opslaat. Zoo zijn in de Achterbergh-straat de
huren verhoogd van f2 tot f2.10 en f2.20,
in de Aldegonde-straat van f 1.75 tot f2;
maandhuren zijn opgeslagen van f13 tot
f17; in sommige woningen is den bewoners
de (plicht opgelegd deuren, ramen, sloten,
enz. te doen onderhouden. Op den Soester-
weg speelde een roekelooze jongen met
eikelseen paar daarvan kwamen terecht op
het erf en in het tuintje van een buurvrouw,
die jammer genoeg ook eigenares was van
het huisje waarin de ouders des stouten
knaaps woonden. Het gezin moest die woning
verlaten, werd er uit gezet, huisde een
poosje op straat en belandde ten slotte in
een schuur.
Huizen aan den Parrallelweg en de Pijpers
straat, die 6 jaar geleden f 13 deden, kosten
nu reeds f 17 per maand met vooruitzicht
dat de huur f 20 zal worden.
Op den Arnhemscheweg is de maandhuur
reeds verhoogd van f17 tot f20.
Wordt er dan te Amersfoort niets gedaan
om den woningnood te voorkomen en de
gevolgen daarvan af te wenden
Ja, wel iets. De Raad heeft er toe mee
gewerkt, Rijks-voorschot te krijgen voor
Volkshuisvesting II*, »V. I. O. S.« en »St.
Bonifacius* en zich dus niet onderscheiden
van de Gemeenteraden in de meeste Ge
meenten, die alle begonnen met het gemak
kelijkste middeltje, doch niet in toepassing
brachten het moeilijker middel, waardoor
wordt voorzien daar, waar 't het meest
noodig is.
Ik zou óok gestemd hebben vóór het ver
krijgen van de Rijks-voorschotten met
dit onderscheid, dat ik niet zou hebben goed
gekeurd, dat »St. Bonifacius* alleen of al
thans in hoofdzaak bouwt voor Roomsch-
Katholieken, orndat naar mijn meening het
Rijks-subsidie ten goede moet komen aan
allen.
Het is uitstekend, dat er ruimte komt
doch deze oplossing van het vraagstuk is niet
de ware, niet de meest noodige.
De woningen van »V. I. O. S.« zijn uit
sluitend bestemd voor onderofficieren en niet
ieder bewoner van Amersfoort heeft het
voorrecht, onderofficier te zijnde woningen
van »St. Bo'-iracius* zullen worden verhuurd
voor f2 en meerde goedkoopste van
Volkshuisvesting II* zullen f 1.85 kosten.
Laat ik er bij zeggen, dat ik vrees dat men
met f 1.85 moeilijk een sluitende exploitatie
rekening kan maken.
In ieder geval zijn die woningen slechts
bereikbaar voor arbeiders die zomer en win
ter een loon hebben van ten minste f 12. Ik
heb zoo'n stil vermoeden, dat een zeer groot
aantal arbeiders hier 's zomers en 's winters
een weekloon heeft vanf 7 tot f 9 en dat er
enkelen zijn wier gemiddeld weekloon 's zo
mers en 's winters schommelt tusschen f 9
en f 10. Als dit werkelijkheid is, dan is een
weekhuur van f 2 buiten hun bereik en
heeft het overgroote meerendeel der arbei
ders niet de minste bate bij den bouw dezer
woningen.
Het is de taak der arbeiders, der meest-
belanghebbenden, het Gemeentebestuur te
doen begrijpen, dat het slechts de helft van
zijn plicht vervulde en voor het moeilijkste,
doch meest dringende deel van zijn plicht,
namelijk om goede woningen te doen bou
wen van een weekhuur tot f 1.50, ooren en
oogen en hart gesloten hield.
Overal staat vast, dat, wil men kunnen
spreken van een eenigszins draaglijke ver
houding tusschen inkomsten en weekhuur,
men hoogstens een zesde van zijn loon mag
verwonen. De middenstand betaalt een zesde
en meer; de welgestelden betalen minder.
Als een arbeider meer verwoont dan een
zesde van zijn loon dan moet hij dit nood
wendig doen ten koste van nog grootere
ontberingen dan zijn loon van f9 a f 10 hem
en zijn gezin reeds oplegt.
Ik acht het zelfs voor den knapsten particu
lier niet mogelijk een eenigszins betamelijke
woning zoowel hygiënisch als zedelijk vol
doende aan matige eischen* zóo te bouwen,
dat zij kan verhuurd voor f 1.25een bouw-
vereeniging kan dat evenmin, want ook zij
zal steeds werken met een tekort, als gevolg
van de verkeerde economische verhoudingen
in welke de arbeidersklasse verkeert.
Maar tóch kunnen zulke woningen ge
bouwd, goede woningen die binnen het be
reik zijn ook van hen, die kleine loonen
hebben.
Dit is slechts te bereiken door drang, door
te teekenen op het adres.
De sociaal-democraten hebben den naam,
dat zij graag kwaad spreken van de Ge
meente-besturen. Welnu, ook de Voorzitter
van den Raad van Amersfoort heeft bij de
behandeling der Begrooting gezegd, dat
Burgemeester en Wethouders eerst willen
afwachten hoe het met de bouwvereenigingen
zal gaan en dat zij zoolang willen wachten
met de onbewoonbaarverklaring, omdat
anders de krotten toch weer terstond worden
betrokken.
Te Amsterdam hebben B. en W. ongeveer
het zelfde gezegdwe hebben reeds tal
rijke voorschotten gegevenhet vraagstuk
is zoo moeilijkgeeft ons toch tijd om het
te bestudeeren*.
Hier zal de Raad het óok bestudeeren,
doch inmiddels óok wachten. Doch hier
moet ook eerst gebouwd en daarna gestu
deerd om het beste stelsel te vinden volgens
hetwelk men kan verhuren.
>Maar de Gemeente is toch geen woning-
verhuurdster* zal menig rechtgeaard Raadslid
van de burgerlijke partij, die dit hoort, of
die het verslag leest, uitroepen en hij zal
alvast kippevel krijgen.
En Buda-Pesth dan Daar had men óok
commissiën en óok vereenigingen doch daar
is men óok eerst gaan bouwen en daarna
gaan studeeren. Men heeft er gebouwd voor
menschen met schrale loontjes en voor groote
gezinnen, welke laatst heel niet in trek zijn
>ij de huiseigenaars.
Wat we vragen, is niet weelde-woningen,
doch woningen die voldoen aan eischen van
betamelijkheid, hygiënisch en moreelwonin
gen, wier huur ligt binnen het bereik der
arbeidersklasse en dus is minder dan een
zesde van hun inkomen.
De Woningwet geeft het middel om die
woningen te bouwen.
Eerst echter een enkel woord over het
zoogenaamde opschuivings-systeem.
Daarmee bedoelt men, duurdere woningen
te bouwen en men verwacht er van, dat, als
die er zijn, de andere goedkooper zullen
worden. Dat is mogelijk, doch in ieder geval
werkt dit systeem zóo langzaam, dat het
bijna niet werktwant tegen den tijd, dat
de huur der oude woningen zal dalen, is de
woningbehoefte al weer zóotoegenomen.dat
ook die oude woningen al weer betrokken
zijn. Een woning is nu eenmaal geen visch
is er plotseling groote aanvoer van visch en
heeft men geen ijs, zoodat men de visch niet
kan conserveeren, dan wordt de visch goed
kooper. Bij een woning gaat dit niet op. De
werking van het systeem is misschien pas na
10 of 15 jaar te bespeureneen snelle wer
king is er dit heeft de ervaring overal
geleerd niet te verwachten van dit zuiver
theoretisch systeem.
We mogen ons dus niet tevreden stellen
met de toepassing van een nog twijfelachtig
systeem, dat wellicht na een groot aantal
jaren zijn werking zal doen gevoelenwij
moeten het bij een zóo groote woningnood
als te Amersfoort daarheen sturen, dat de
voorziening in dien woningnood zoo spoedig
mogelijk plaats heeft.
Houden wij nu even vast het begrip
volkshuisvesting dan mogen we zeggen, dat
hier groot gebrek is aan woningen met een
eenigszins betamelijke woonkamer en een
voldoend aantal slaapvertrekken, bijvoorbeeld
éen voor de ouders en liefst twee voor de
kinderen.
Ik moet aannemen, dat de woninkjes van
f 1.85 van Volkshuisvesting II* niet meer
dan èen slaapkamertje hebben, hetgeen dwingt
tot toestanden als te Amsterdam, waar we
in de oude stad nog twee bedsteden boven
elkaar vinden en sommige kinderen op den
grond moeten slapen.
De Woningwet schrijft voor, dat de Ge
meenteraad vaststelt een verordening up de
bewoning, waarin o. a. is voorgeschreven
hoeveel kubieke Meter per bewoner moet
zijn. De meeste Nederlandsche Gemeenten
hebben zoo'n voorschrift, doch op het toe
Internationaal woning-congres is maar al te
duidelijk gebleken, dat er bijna nergens de
hand aan wordt gehouden, dat het voor
schrift dus is een doode letter, een stuk pa
pier.
Wat zeggen de Gezondheids-commissiën
en de Commissiën van bouwtoezicht te dezen
opzichte Zij zeggen en schrijven zelfsde
voorschriften worden niet uitgevoerd en
kunnen niet worden uitgevoerd, omdat er
geen woningen zijn en vooral omdat er geen
woningen zijn, die vallen binnen het bereik
van de groote massa der arbeiders.
De arbeiders moeten de Gemeenteraden
wijzen op het muider aangename en minder
gemakkelijke deel van hun plicht.
Even goed als de Gemeenten het tekort
dragen op Lager- en Middelbaar onderwijs
en vele andere diensten hebben zij volgens
de Woningwet ook het noodzakelijk tekort
te dragen, dat ontstaat door het tekort aan
volkshuisvesting.
Het Rijk vergoedt de helft van dit tekort.
De taak der Gemeente is niet enkel en
zelfs niet voornamelijk, toezicht te houden
op het aantal en de soort der woningen,
doch betamelijke woningen te brengen bin
nen het bereik van alle Gemeentenaren,
waartoe de arbeiders óok behooren.
Alleen wanneer dit geschiedt, zal het
mogelijk zijn, de alleijammerlijkste krotten
te ontruimen en daardoor plaats te maken
voor goede woningen, die niet goedkoop
gebouwd, maar goedkoop verhuurd moeten
worden.
Het is niet mogelijk, een ernstig begin te
maken met de verbetering der volkshuisves
ting als niet óok wordt aanvaard de plicht
om te zorgen voor huren naar draagkracht
van het inkomen van het gezin.
Als gij hebt begrepen de beteokenis voor
uzelf, voor uw kinderen, maar ook voor het
komend geslacht, van behoorlijke woningen,
bereikbaar in verband met het inkomen, dan
zult gij óok beseffen uw plicht om den Ge
meenteraad met aandrang te doen hooren uw
wcnsch, zonder uitstel dit minder gemakke
lijke deel van zijn taak ter hand te nemen.
Na een korte pauze kreeg de heer A.
van Groenestein het woord,
Spr. duidde het inleider niet kwalijk, dat
hij zóo sprak over de bouw-vereeniging »St.
Bonifacius*. Hetgeen hij zeide, is hem inge
blazen doch het is pure leugen.
»St. Bonifacius* bouwt voor allen, hetzij
men reeds te Amersoort, dan wel nog te
Hilversum woont, onverschillig of men
Katholiek is of niet. Dat wordt niet gevraagd.
Men bouwt voor iedereen, zonder eenige
uitzondering of voorkeur.
Ik heb altijd gehoord, dat een huisvader
dan pas zich mag bemoeien met eens anders
huis als het zijne in de puntjes in orde is.
Te Amsterdam zijn nog een heele hoop
krotten. Laat men die ontruimen en arbei
derswoningen bouwen op den Vijgendam.
De heer W i b a u tIk heb slechts gezegd,
dat ik voorbehoud zou hebben gemaakt om
te stemmen vóór het voorschot als werd uit-
uitgelicht de bepaling, dat er alléén wordt
gebouwd voor Katholieken.
De heer- Van Munster, Secretaris van
»St. Bonifacius*De vereeniging sticht wo
ningen en verhuurt zezonder meer.
De heer Wiwaut: Dan zou ik even
goed hebben vóór gestemd als voor Volks
huisvesting II*.
De geachte eerste interpellant zeide vol
komen terecht, dat er ook te Amsterdam
nog 't een en ander te verbeteren valt op
het stuk der volkshuisvesting. Nu, dat heb
ik óok wel eens in 't midden gebrachtik
zeg zelfs bijna niets anders.
Te Amsterdam is men óok begonnen met
het bouwen en van duurdere woningenop
de goedkoope wordt ook daar nog gewacht.
U kunt er zeker van zijn, dat wij, sociaal
democratische Raadsleden, alles zullen doen
om onze wenschen in practijk te brengen.
Mejuffrouw Middelburg: In de wo
ningen van Volkshuisvesting II* komen,
juist als in die van Volkshuisvesting I«,
drie slaapkamers; gewoonlijk éen beneden
en twee boven, behalve de zolderruimte.
Het spijt me, dat de heer Wibaut niet
duidelijker heeft uiteengezet waarom Ge-
meer.te-bouw is te verkiezen boven bouw
door vereenigingen, die toch geheel staan
onder controle van de Gemeente.
Als we niet kunnen voldoen aan de voor
waarden, komen alle huizen ten slotte aan
de Gemeente.
De heer Wibaut: Ik wist natuurlijk
niet, dat de vereenigingen Volkshuisvesting*
zóo goed zorgden voor haar huurders.
De geachte debatster vroeg nog hoe ik
aan bouw door de Gemeente de voorkeur
geef boven vcreenigingsbouw.
Ik meen te hebben aangetoond, dat een
vereeniging, juist door de voorwaarden onder
welke zij voorschot krijgt, onmogelijk goed
koop kan bouwen en dat de Woningwet,
behalve dergelijke voorschotten, ook toelaat
dat de Gemeente een gedeelte van het
tekort dekt.
Meent Volkshuisvesting II* werkelijk te
kunnen verhuren voor f1.85.-'
Mejuffrouw Middelburg: Het is wel
het plan, doch het hangt natuurlijk af van
den uitslag der aanbesteding en houdt ook
verband met de verplichtingen, die de Raad
ons oplegt.
De heer Wibaut: Bedoelt u te zeggen,
dat de bouw zóo kan meevallen, dat de huur
f 1.25 af 1.50 kan bedragen? De Raadkan
U dit niet opleggen. Uw aanvrage heeft
moeten luiden, dat de huur f 1.85 enzoovoort
zal bedragen en daarop is uw exploitatie
rekening gebaseerd. Als U hebt vastgesteld
f 1.85 dan is het onmogelijk, te verhuren
voor f 1.25 a f 1.50.
Mogelijk is evenwel, dat er een andere
vereeniging komt. die huizen bouwt, welke
worden verhuurd naar rato het een zesde
van de inkomsten van het gezin. Laten wc
nu eens schatten, dat door die lage huur f 20
tekort komt per woning en per jaar. Dan
vraagt zoo'n vereeniging dekking van dat
tekort aan de Gemeente en het Rijk geeft
dan de helft van dit tekort.
Te Amsterdam is zoo'n vereeniging in de
maak, die 345 woningen wil bouwen met
per woning en per jaar f 60 tekort. Als Den
Haag de plannen goedkeurt, zullen dus Am
sterdam en het Rijk ieder f 10 350 per jaar
bijpassen van dat tekort.
Die methode noemt men Gemeentelijke
woningbouw.
Mocht zich ook te Amersfoort de toestand
voordoen, dat men bang is voor het woord
Gemeentelijke woningbouw, doe dan het
woord cadeau maar doe de daad, voorzie in
den woningnood en voorzie dan het allereerst
in het meest noodigebouw dan dus met
hulp van Gemeente en Rijk het allereerst
zeer goedkoope woningen.
De Voorzitter dankte inleider en spre
kers, deed een beroep op do aanwezige Raads
leden en verzocht adhlesle op het adres aan
den Raad.
Tot kerkvoogden der Ned. Hervormde
kerk werden herkozen de heeren I". Wcsse-
ling en mr. P. J. 1'. van Voorst Vader.
Tot Voorzitter van dat college werd her
kozen de heer N. van Veen, tot Secretaris
de heer J. Ger. Kleber.
In de Remonstrantsche kerk wordt Zon
dagochtend om 10 uur een godsdienstoefe
ning voor jongelieden en 's avonds om 7 uur
de gewone dienst voor de gemeente gehou
den, beide onder voorgaan van ds. Hooykaas.
In de Doopsgezinde kerk hoopt voor te
gaan ds. Ten Gate.
In de Dinsdag aangevangen wintervergade
ring van Provinciale Staten werden de in
een vorig nummer vermelde subsidie-aan
vragen verzonden naar de afdcelingen.
Een van de Amersfoortsche vereeniging
tot bestrijding der tuberculose, tot een be
drag van f 187.50, werd om pravadvics
gezonden naar Gedeputeerde Staten.
Van de vereeniging »Ambachtsschool voor
Amersfoort en omstreken» was ingekomen het
bericht, dat zij haar subsidie-aanvraag voor
een Middelbare Technische school intrekt.
De volgende zitting wordt gehouden op
i5 December.
De Gemeente heeft een tijdelijke geld-
leenidg van f 80 000 aangegaan met de firma
Van der Zoo de Jong Van Ophoven, hier.
Op het adres in zake Gemeentelijken
woningbouw werd Dinsdagavond reeds door
113 belanghebbenden geteekend.
De heer A. Nijhoff is teruggekeerd van
verlof en heeft zijn functiën als Commissaris
van politie hervat.
Ook dit verlof heeft hij besteed om voor
de Vereeniging van inspecteurs van politie
in Nederland examen af te nemen aan adspi-
rant-inspecteurs.
Van de n candidaten slaagden er 7, allen
in het bezit van het eind-diploma Hoogere
Burgerschool met 5-jarigen cursus en van
welke 5 reeds adspirant bij de Gemeente
politie van 's-Gravenhagc, die, nu zij in het
bezit zijn van het brevet, onmiddellijk wor
den aangesteld.
Ook thans was er weder veel belangstel
ling van de zijde van justitiecle autoriteiten,
Burgemeesters der groote Gemeenten, enz.
November van dit jaar is een onvoordee-
lige maand geweest voor do tram, die 9499
betalende passagiers vervoerde, of 575 minder
dan in de zelfde maand van 191*2. De ver-
voeropbrengst was f473,50,of f67.40 minder;
de ontvangst uit anderen hoofde bedroeg
