Donderdag 7 ffft Mei 1914.
No. 8412. 63e Jaargang.
Stadsnieuws.
AMERSFOORTSCHE COURANT.
Uitgave van de Naamlooze Vennootschap „De Amersfoortsche Courant, voorheen Firma A. H. van Cleeff".
HOOFDREDACTEUR Verschijnt Dinsdag-, Donderdag- en Zaterdagavond. Abonnement per 3 maanden f 1.— RTTR F A TT
franco per post f1.15. Advertentien 1—6 regels 60 cent; elke regel meer 10 cent. Bijregel-
P. J. FREDEEIKS abonnement reductie, waarvan tarief op aanvraag kosteloos. Legale, officieÊle- en onteigenlngs- r»-erT< a
advertentien per regel 15 cent Reclames 15 regels f 1.25. Bewijsnummers naar buiten ttORTffiöxlAwaT S.
AMERSFOORT worden in rekening gebracht en kosten evenals afzonderlijke nummers 10 cent. du t-
Bij advertentien van buiten de stad worden de incasseerkosten in rekening gebracht. Postbus 9. Telefoon 19.
KENNISGEVING.
Burgemeester en Wethouders der Gemeente
Amersfoort
Brengen ter algemeene kennis, dat de gewone
jaarlijksche COLLECTE ten behoeve van het
FONDS ter aanmoediging en ondersteuning van
den GEVVAPENDEN DIENST in de Nederlanden
langB de huizen der ingezetenen zal plaats hebben
op 14, 15 en 16 Mei 1914, telkens des voor
middags ten 9ure.
Zij wenscben deze ten dringendste in de be
langstelling der ingezetenen van allen rang en
stand aan te bevelen.
Men vergete niet, dat al moge ook bet getal
der overgeblevenen uit de veldtochten van 1880
en 1831 jaarlijks verminderen, daarentegen, ten
gevolge der Expedition in onze Oost-Indische
Bezittingen, het getal van hen, die op onder
scheidene wijze aanspraak hebben op onder
steuning, steeds weder toeneemt en vermoede
lijk zal blijven toenemen.
Bij het op zich zelf verblijdend verschijnsel,
in de laatste jaren alom in den lande waarge
nomen, eener toenemende belangstelling in alles
wat de verdediging des Vaderlands betreft, ver
trouwen Burgemeester en Wethouders, dat de
opbrengst dezer collecte zal bewijzen, dal men
ook meer dan tol dusverre belaDg stelt in het
lot van den verminkten en hulpbehoevenden oud
soldaat I Moge toch hun, die hun leven veil
hebben voor het Vaderland, de overtuiging
worden geschonken, dat het Vaderland niet
ondankbaar ie, en alzoo de in te zamelen giften
er toe bijdragen, om aan meerdere Oud-strijders,
die daarop aanspraak hebben, eene tegemoetko
ming te verstrekken ter verlichting der zorgen
van den ouden dag.
Amertfoort, 6 Mei 1914.
Burgemeester en Wethouders
voornoemd,
De Burgemeester,
Van UANDW1JCK.
De Secretaris,
A. R. VEENSTRA.
Electrische energie voor
Amersfoort.
In de Raadsvergadering van 7 April werd,
nagenoeg zonder discussie van eenig aanbe
lang en zonder hoofdelijke stemming be
sloten, een overeenkomst aan te gaan met
de Hollandsche Electriciteits Maatschappij,
gevestigd te Hilversum, in zake de levering
aan de Gemeente Amersfoort van electrische
energie zoowel voor licht als voor drijtkracht.
Te zijner tijd hebben we meegedeeld de
hoofdzaken uit de inmiddels tot stand geko
men overeenkomsthet had geen nut, de uit
den aard der zaak zeer breedsprakige over
eenkomst in haar geheel mee te deelen.
Dezer dagen ontvingen we ter zake een
ingezonden stuk, waaruit de belangrijkste
vragen, die inzender volgens zijn verklaring
ook namens anderen deed, hier een plaats
vinden.
Zoo zou men gaarne worden ingelicht o.a.
over dit punt; »de particuliere Gasfabriek
moest omgezet in een Gemeentelijke, de
particuliere Waterleiding eveneens in een
Gemeentelijkewaarom nu óok geen Ge
meentelijke electrische centrale».
Deze vraag is vrij gemakkelijk te beant
woorden.
Alvorens een afgerond voorstel tot elec-
trificatie in te dienen bij den Raad hebben
Burgemeester en Wethouders adviezen in
gewonnen en ten slotte de voorlichting ge
vraagd van een absoluut onpartijdig
deskundige, den heer E. F. Suringar, a d v i-
s e e r e n d werktuigkundig en electrotech-
nisch ingenieur, te 's-Gravenhage.
Wij spatieerden dat woordje «adviseerend»
en willen herinneren, dat een tijdje geleden
bleek, dat de advisecrende ingenieurs nooit
ofte nimmer zich mogen bezig houden met
levering, rechtstreeks noch zijdelingszij zijn
dus in geen geval belanghebbendzij raden
niet aan zekere fabriek, zeker werktuig, ze
ker systeem; zij geven hun advies, en daar
mee uit.
De heer Suringar dan bracht zijn lijvig
rapport uit, waarvan wij in een vorig nummer
de conclusie meedeelden. Het beslaat 21 blad
zijden druks en behandelt op de bladzijden
10 tot ló de vraag, waarom Amersfoort voor-
loopig althans, geen eigen electrische centrale
kan oprichten.
We willen herinneren, dat andere a d v i-
seerende electrotechnische ingenieurs in
de verschillende vergaderingen, hier ter zake
gehouden, hebben meegedeeld, dat een eigen
centrale of in een kleine óf in een zeer
groote Gemeente rendabel en dus op haar
plaats is en wat dit laatste betreft nog het
allerbest voor een kring van Gemeenten (de
zoogenaamde Ueberland-Zentralen). We bren
gen óok in herinnering, dat er een streven
bestaat om het tot stand komen van tal van
kleine centrales te beperken en te gelijk in
de hand te werken het vestigen van groote
centrales voor een complex van Gemeenten
of zelfs Provinciën, waartoe zelfs, gelijk men
weet, een wetsontwerp is ingediend.
De heer Suringar heeft dit toegelicht met
cijfers, bepaaldelijk berekend voor Amers
foort, dat bereids een eigen gasfabriek heeft.
Achtereenvolgens geeft hij de cijfers voor
stoombedrijf en voor zuiggasbedrijf.
Bij stoombedrijf zullen de aanlegkosten
(ongerekend den aankoop van grond) bedra
gen f 135 000; terwijl een zuiggas-centrale
(mede zonder den grond) voor aanlegkosten
zal vorderen f 160 000.
De heer Suringar becijferde in het eerste
gedeelte van zijn rapport, dat nuttig af te
geven zijn
in het iste jaar 217 500 K.W.U.
3de 277 500
5de 356 300
waarvoor moeten opgewekt onderschei
denlijk 2S3 ooo, 350 000 en 436 000 K.W.U.
en waarbij de totale bedrijfskosten bedra
dragen voor stoombedrijf f 17 300, f 18650
en f 21 550 en voor zuiggasbedrijf f 12 600,
f 14 150 en f 16 500.
De aanlegkosten voor het net bedragen
f S8 000 die voor de stoom-centrale f 135 000,
voor de zuiggas-centrale f 160 000; voor
controle, toezicht, enz. voor de stoom-centrale
f 9000, voor de zuiggas-centrale f 10 000;
voor magazijnvoorraad bij beide soorten
f 5000.
Het gaat niet aan, in dit klein bestek de
volledige berekening over te nemen. De
belangstellenden kunnen, als zij dit wenschen,
het geheele rapport te onzen bureele komen
bestudeeren.
Een ander punt waaromtrent inzender,
nog wel »in het algemeen belang», zou wen
schen te worden ingelicht, is, waarom de
Gemeente Amersfoort de onderhandelingen
afbrak over electrische stroomlevering door
door de Gemeente Utrecht.
Het rapport beantwoordt ook deze vraag,
waar Burgemeester en Wethouders hierom
trent schrijven
Wij ontvingen ter beoordeeling twee aan
biedingen tot stroomverkoopeen van de
Gemeentelijke centrale te Utrecht en een
van de Hollandsche Electriciteits Maatschappij
te Hilversum. Het aanbod van Utrecht gaat
uit van een overeenkomst, voor langen tijd
te sluiten en is bovendien gebaseerd op
ongunstiger verbruikscijfers dan in dit rap
port zijn aangenomen. Dien tengevolge komt
deze aanbieding niet op de eerste plaats in
aanmerking. Toch hebben wij op 18 Februari
nog een bespreking gehad met een Wet
houder en met den Directeur van het Ge
meentelijk electriciteits-bedrijf te Utrecht,
welke heeren zich bereid verklaarden, aan
Amersfoort een nieuwe offerte te doen. Tot
dusver mochten wij nog geen nieuw aanbod
ontvangen.
Bij die bespreking is ons gebleken, dat het
leggen van den circa 25 K. M. langen kabel
van Utrecht naar Amersfoort een onover
komelijk bezwaar is voor het afsluiten van
een stroomleveringscontract op korten ter
mijn. Zelfs indien de Gemeente Utrecht be
reid is, de Gemeente Amersfoort de bevoegd
heid te geven, de overeenkomst na bijvoor
beeld 5 jaren op te zeggen, dan zal zij daar
aan en van haar standpunt terecht de
voorwaarde verbinden, dat de Gemeente
Amersfoort de nog niet afgeschreven kosten
van den kabel vergoedt.
Op deze gronden heoben wij gemeend,
met het uitbrengen van ons rapport niet op
de nieuwe aanbieding van Utrecht te moe
ten wachten, te meer, waar wij intusschen
er in slaagden om met de Hollandsche Elec
triciteits Maatschappij voorloopig tot een
vergelijk te komen.
Het rapport eindigt aldus:
Het aangeboden tarief kan men, bij ver
gelijking van de prijzen, welke elders onder
overeenkomstige omstandigheden worden aan
geboden, billijk noemen bovendien bezit de
voorgestelde overeenkomst het groote voor
deel, dat zij na korten tijd kan worden op
gezegd. Amersfoort is dus in de gelegenheid
om rustig de ontwikkeling van zijn electri-
citeitsbedrijf af te wachten en kan dan nog
altijd beslissen of het tot oprichting van een
eigen centrale wenscht over te gaan.
Verder is dit onder de tegenwoordige
omstandigheden, bij de onzekerheid omtrent
de tot standkoming der zoogenaamde Elec-
triciteitswet, het eenige middel om reeds dit
jaar de beschikking over electriciteit te ver
krijgen, zonder dat Amersfoort zich thans
reeds voor langen tijd bindt.
Een derde vraag was: hoe zullen de hier
gevestigde installateurs worden bejegend?
Ook op dit punt een geruststelling, welke
den installateurs thans trouwens reeds sedert
een paar dagen is bekend.
Evenals bij het in exploitatie brengen van
de Gemeente-gasfabriek en later van de Ge
meente-waterleiding particuliere deskundigen
in de gelegenheid zijn gesteld om de
de aansluitingen en leidingen uit voeren,
zullen ook nu de zoogenaamde electro-tech-
nische bureaus's dit onverkort mogen doen,
mits zij zorgen voor deskundige uitvoering
en deugdelijk materiaaleen zeer billijke
eisch.
Ten overvloede herinneren we nogmaals,
dat de heer Suringar iederen Woensdag in
Mei van elf uur tot half vier zitting houdt
in de gasfabriek om alle gewenschte inlich
tingen te geven.
In de Doopsgezinde kerk hoopt aanstaanden
Zondagochtend voor te gaan ds. E. M. ten
Cate.
In de religieus-socialistische samenkomst,
welke Zondagavond wordt gehouden in »Ons
Huls», zal ds. M. C. van Wijhe, uit Berghem.
spreken over: Licht in den chaos (Genesis Ij-
Bij de Dinsdag gehouden verkiezing van
10 leden voor het kiescollege der Ned.
Hervormde Gemeente werden uitgebracht
486 stemmen, waarvan 4 van onwaarde
volstrekte meerderheid dus 242.
Van de 9 aftredenden (een vacature-Cruiff)
werden herkozen 7 en wel de HeerenP.
Boks met 446, H. C. van Dam 245, J. van
Doorn 375, J. Kraan 371, D. Veis Heyn 420,
mr. C. van Voorst Vader 425, N. Wolfs
winkel 392
Voor drie zetels komen in herstemming,
de Heeren A. G. Palm 236, G. A. Groote-
haar 226, M. A. van Bemmel 238, T. van
Hoogevest 233, A. Smeitink 229 en A. Slagt;
de beide eerste candidaten van >Waarheid
en Vrede» (orth.-eth.) de vier laatsten van
Evangelie en Belijdenis» (orth. conf.)
Uitgebracht zijn op de heeren A. E. Blok
87, H. E. van Sweden 64 en G. A. L.
Spelberg 76 stemmen, candidaten van Ge
loof en Liefde».
In de vergadering van 2S October 1913,
in welke werd behandeld de Begrooting
voor 1914, werden de heeren Oosterveen,
Kroes en Van Achterbergh in commissie ge
steld om de adressen om verhooging van
loon der Gemeente-werklieden te onderzoe
ken en daarvan rapport uit te brengen aan
den Raad.
De Burgemeester belastte zich met het
Voorzitterschap.
Dat zeer breedvoerig rapport is thans ver
schenen.
Alvorens over te gaan tot behandeling van
de vraag of de loonen verbetering eischen,
werd van gedachten gewisseld over het stand
punt, dat de Gemeente bij de bepaling der
loonen behoort in te nemen. Daartoe werden
8 vraagpunten gesteld en nam de commissie
haar conclusies.
Nadat zij aldus haar houding had bepaald,
hoorde zij de belanghebbenden door middel
van hun organisaties, wier Besturen zich lie
ten bijstaan door adviseurs (zoo de afdeeling
van den Ned. Bond van Gemeente-werklie
den door de Hoofdbestuursleden Van Hinte
en Van der Tempel) en de bedrijfshoofden,
welke laatsten allen van oordeel waren, dat,
wil de Gemeente over goede arbeidskrachten
blijven beschikken, verhooging der loonen
noodzakelijk is.
Als algemeen minimum wordt f 11.50 per
week noodig geachtdit kan klimmen tot'f 14.
Van dit beginsel uitgaande, werden voor
de verschillende categorieën de minima opge
geven alsmachinist waterleiding óthans hulp
machinist) t 15, fitter f 15, stoker f 15, schil
der f 13, terreinwerker f 11.50, smid f 13,
reinigingsman f 11.50, timmerman f 13, met
selaar f 13, arbeider f 11.50, handlanger-
srnid f 12 en zoutstoker f 13.50 alle met
5 éenjaarlijksche verhoogingen van f 0.50
per week. Hierbij werd de stellige verkla
ring gegeven, dat, indien dusdanige regeling
mocht worden ingevoerd, in de eerste vijf
jaar geen wijziging daarvan behoudens
buitengewone omstandigheden zal worden
verlangd.
Het rapport vervolgt
De commissie erkent dit feit en is daarmede
als van zelf tot de overtuiging gekomen, dat
verbetering van de loonen een onafwijsbare
noodzakelijkheid is.
De vraag blijft dan nog over: in welke
mate verbetering moet plaats vinden, wil de
Gemeente naar behooren beloonen en zich de
verzekering blijven geven, dat steeds goede
arbeidskrachten kunnen worden verkregen
Daarnaast dient dan te worden overwogen,
op welke wijze de daarvoor noodige meerdere
middelen kunnen worden gevonden.
Wat het eerste betreft het bleek reeds
uit het standpunt, dat de commissie bij de
vraagpunten innam is zij van meening,
dat het meer aanbeveling verdient, direct
een behoorlijke regeling te treffen, die het
vraagstuk van de bezoldiging voor de eerste
jaren buiten behandeling zal brengen, dan
het treffen van een regeling, welke direct na
haar tot stand koming om herziening zal
vragen.
Een regeling, die aan den eerstgestelden
eisch voldoet, meent de commissie te vinden,
door in te willigen de door de organisaties
gevraagde loonen. Zij acht de genoemde
cijfers alleszins billijk en is van meening, dat,
met toekenning van die loonen, de Gemeente
als een goed werkgeefster zal handelen.
De commissie ontveinst zich, met dit te
verklaren, geen oogenblik de financieele
moeilijkheid, die bij aanvaarding naar voren
treedt. Zooals reeds werd opgemerkt, be
schouwt de commissie verbetering der loonen
als een onafwijsbaren plicht der Gemeente,
óok in haar eigen belang, en dan mag de
financieele moeilijkheid geen belemmering
zijn, zelfs niet indien zij door geen ander
middel dan belastingverhooging zou kunnen
worden opgeheven.
De commissie eindigt met voor te stellen,
de minimum-loonen vast te stellen als volgt
voor de gasfabriek en waterleiding:
voorman-stoker f 16, stoker f 15, zoutstoker
f 13.50, smid f 13, schilder f 13, voorman-
fitter f 16, fitter f 15. handlanger-smid f 12,
terrein werker f 11.50 en machinist bij de
waterleiding f15;
voor de reiniging: voorman f 12.50,
werkman f ti.50