Stadsnieuws.
Mexicaansche tragi-komedie deed het weder stad is met 600 000 inwoners, waar de om-
stijeen j wonenden uit wijden kring hun inkoopen
In de tweede plaats wordt in bedoeld ar- komen doen. dat kunst en wetenschap er al
tilcel gewezen op de machine-industrie. Voor-
al verdient dan genoemd te worden de «Ne-
derlandsche fabriek van Werktuigen en
SpoorwegmaterieeW. 't Is de grootste fabriek
van ons land. Zij had op 31 December 1912
een personeel van 2550 menschen, ongerekend
de teekenaars, opzichters, ingenieurs, het kan
toorpersoneel, enz. Deze fabriek heeft ongeveer
twee derde deel van de terreinen in gebruik,
die oudstijds behoorden aan de Oost-Indische
Compagniehet resteerende derde gedeelte
wordt ingenomen door de werf van de «Ne-
derlandsche Scheepsbouw Maatschappij*.
Niet alleen om het groot aantal werklieden,
aan wie ze brood verschaft, verdient de Ne-
derlandsche Fabriek genoemd te worden,
maar ook om de steeds toenemende uitbrei
ding harer werkzaamheden. Aanvankelijk
washet bouwen van scheepsmachines, bruggen
stationsoverkappingen, stoomketels, enz. het
voornaamste gedeelte van haar bedrijf, maar
langzamerhand is zij zich ook gaan toeleggen op
evenzeer gediend worden, dat er bovendien
tal van ambtenaren en gegoede burgers
t wonen, zoodat de stad bijgevolg rijk is
aan allerlei prachtige winkels, groote hotels,
musea, laboratoria en onderwijs-inrichtingen
en de luxe-wijken niet ontbreken, dan begrijpt
ieder, dat zoo'n stad niet gauw het karakter
van industrie-stad zal verkrijgen. Maar niet
temin geeft de nijverheid in Amsterdam aan
1 meer menschen brood dan zij het bijvoor-
I beeld in de geheele provincie Overijsel doet.
Naar men weet, breidt Amsterdam tegen
woordig zijn industrie-terreinen aan de Noord-
j zijde van het IJ op groote schaal uit en zijn
daar al verschillende groote bedrijven ont
staan. Men heeft besloten, het vervoer der
spoortreinen met goederen over het IJ door
middel van reusachtige ponten te doen plaats
1 hebben.
I Natuurlijk heeft deze ontwikkeling van de
nijverheid een grooten invloed op de uit
breiding der stad en daardoor op het
De 5 leerlingen der Hoogere Burgerschool
hier, die in de eerste groep deelnamen aan
het eind-examen der Hoogere Burgerscholen
J met 5-jarigen cursus in de Provincie, zijn
allen geslaagd, te weten de heeren K. W.
Rouwensch, H. K. Hijlkema, W. F. L. Min-
gels, J. W. C. Wolterbeek en N. J. Zijlstra.
Van de Rijks-Hoogere Burgerschool te
1 Utrecht behaalden 7 van de 8 candidaten
het eind-diploma, van de Gemeentelijke Hoo
gere Burgerschool aldaar 2 van de 3, van
de Bijzondere Hoogere Burgerschool aldaar
1 van de 2, terwijl de beide extraneï niet
slaagden en 1 leerling der Bijzondere school
te Utrecht zich terugtrok.
Van de 20 geëxamineerden zijn er dus 5
afgewezen.
Zaterdag uitslag van de tweede groep.
De leerlingen der hoogste klasse van de
school aan de Coninckstraat maakten heden
een schoolreisje naar Amsterdam, die van
de school aan de Puntenburgerlaan tiaar
Rotterdam.
het vervaardigen van machines voor suiker- 1 bouwen, in de eerste plaats van arbeiders-
fabrieken, voor poldergemalen, locomotieven,
electrische motorwagens, Dieselmotoren,
spoorwagens, torpedokanonnen, mijnen, enz. j
En verschillende dezer fabrikaten zijn bestemd
voor de koloniën en den vreemdevooral
de installatiën voor suikerfabrieken en de
buurten, zooals in het Westen en het Noorden,
bij den nieuwen havenaanleg en bij de in
dustrie-inrichtingen aan den overkant van
het IJ, maar óok van wijken voor meer
weelderig ingerichte woningen. Wat dit laatste
betreft, springen het eerst in het oog het
Dieselmotoren. In 1897 begonnen met het 1 Museum- en het Concertgebouw-kwartier.
111 Wie in cr*f»n iaren dp hoofdstad heeft bezocht
bouwen van locomotieven, levert zij thans
de grootste en zwaarste sneltreinlocomotieven,
die in ons land rijden.
Behalve de Nederlandsche Fabriek zijn er
te Amsterdam
Wie in geen jaren de hoofdstad heeft bezocht
en in de omgeving van het Concertgebouw
wandelt, zal haar daar niet herkennen. En
hyper-modernen, die bij Berlage
nog
machinefabrieken. Sommige hebben een per
soneel van 300 a 400 man in dienst en tel
kens worden de kleine inrichtingen vergroot.
De schrijver noemt uit vele voorbeelden de
verschillende andere j zweren, mogen mopperen wat ze willen, wat
motorenfabriek van Kromhout, die de wel-
bekende motoren over de geheele wereld
levert. En dan mogen niet vergeten worden
de motorenfabriek Trompenburg* (Spijker)
en de automobielen- en rijwielenfabriek
«Simplex*. De eerste werkt tegenwoordig
met een personeel van ruim 400 man, de
andere met ongeveer 300. In het buitenland
worden haar fabrikaten zeer gewaardeerd,
maar in Nederland durven natuurlijk slechts
weinigen de vaderlandsche industrie bevoor-
deelen. Het moet een buitenlandsch etiket
dragen. Vandaar het droeve verschijnsel, dat
het best uitkomt in hetgeen mij het hoofd
der bekende Amsterdamsche firma De Waal
Co., groot-fabrikante van lingeries, cor-
setten, enz. mededeeldeZoolang op de doos
jes, waarin de corsetten verpakt werden, het
het architectonisch schoon betreft, mogen
verkeerswegen als Museumplein, Jan Luijken-
straat. Vermeerplein en omgeving, Konin
ginneweg, Waldeck Pyrmontstraat en de
overige nieuwe straten bij den Amstelveen-
scheweg den vreemdeling gerust getoond
worden. Het is heel iets anders dan de al
te strenge eentonigheid, die bijvoorbeeld de
nieuwe «Millionenviertel* van zoo vele
Duitsche steden (ik maak een uitzondering
voor Düsseldorf en Frankfort) ontsieren.
Ik herinner mij het korte bezoek, dat ik
verleden jaar bracht aan Darmstadt, de zich
zoo snel ontwikkelende Hessische residentie
met haar kunstenaarskolonie. Groothertog
Ernst Ludwig looft voortdurend prijzen uit
voor den mooisten nieuwbouwik stond al
vol bewondering over het fraaie nieuwe sta
tion, over een nieuw nog niet voltooid ge
bouw ik geloof, dat het een hotel moest
worden in de onmiddellijk", nabijheid
daarvan, doch naarmate ik de stad dieper
etiket der firma stond, had het artikel slechts I inwandelde, zag ik al maar het zelfdeoen
1<v u:: jj vereeniging van Italiaansche en Duitsche
matigen afzetnu heeft hij er den onzinni-
gen naam «The Boston Royal Corset* op
laten drukken en ze vliegen weg als
koek
Van groot belang is voorts de scheeps
bouw; Amsterdam zou de traditie al zeer
slecht getronw zijn gebleven, indien het niet
binnen zijn gebied scheepsbouwwerven kon
aanwijzen. Opmerkelijk is, dat de grootste
nog steeds is gevestigd op het zelfde terrein,
waar de Oost-Indische Compagnie van ouds
haar hellingen had. Het is de werf van de
hedendaagscheScheepsbouw-Maatschappij
Toen in 1895 de «Oudshoorn* te water werd
gelaten, had de werf 120 werklieden in dienst
maar de vleugels werden steeds wijder uit
geslagen. In 1900 was het aantal gestegen
tot 588, en op het oogenbiik zijn er ruim
1500 man aan het werk, terwijl de Maat
schappij bovendien krachtwerktuigen bezit
van enorme capaciteit. De werf is de grootste
van ons land. Wel tellen de werven te
Feijenoord en te Vlissingen meer werklieden,
maar dat komt doordat door die twee wer
ven eveneens scheepsmachines worden ver
vaardigd, terwijl de Amsterdamsche dit
overlaat aan haar buurvrouw, de Neder- j
landsche Fabriek. Wat tonneninhoud der
vervaardigde schepen betreft, wint de Am-
sterdamsche werf het echter van haar zus-
terinrichtingen.
Een zeer belangrijke inrichting in de
hoofdstad is voorts die van de «Amsterdam- 1
sche Droogdok Maatschappij*, die zich enkel
bemoeit met het repareeren van zeeschepen.
Zij bezit daarvoor vier droogdokken. Het j hoopvol uit.
aantal werklieden is ruim 600.
Genoemd worden verder: stoomhoutzage-
rijen en electrische houtzagerijen, stoomtim-
merfabrieken, sigarenfabrieken, drukkerijen,
enz. enz.
Is het wonder, dat de schrijver op grond
van zijn onderzoek tot zeer gewichtige re
sultaten komt, dat de positie van Amster
dam als industrie-stad zeer door hem wordt
geprezen
Toen er voor tal van jaren sprake van
was, de overzijde van he. IJ te bestemmen
voor industrie-terreinen waren er velen,
die dit bespottelijk vonden. Amsterdam was
nu eenmaal geen industrie-plaats en zou 't
ook nimmer worden. In zeker opzicht was
deze pessimiste profetie gemakkelijk te
wagen. Amsterdam met zijn zeer belangrij
ken handel, met zijn pakhuizen en bandels-
inrichtingen, kantoren en Bankinstellingen,
beeft nu eenmaal het cachet van handelsstad.
Dat karakter zal het niet gemakkelijk ver
liezen. Voegt men daaraan toe, dat het een
renaissance met een overvloed aan loggia's,
bij elk gebouw op zichzelf goed gelukt maar
die op den duur begint te vermoeien en te
vervelen, omdat men niets anders zag. Het
was het gevolg van de landesherrliche be
scherming; Königliche Hoheit of zijn
architectonische raadsman vindt dat nu
eenmaal mooi en als de bouwmeester zich
niet aan het voorgeteekende plan onderwerpt,
komt hij niet in aanmerking voor den uit
geloofden prijs; dikwijls gebeurt het zelfs,
dat het Gemeentebestuur de bouwvergunning
weigert, alleen omdat het plan niet vorschrifts-
massig is.
Maar laat ik naar honk terugkeeren.
Wanneer straks, door een verbeterde be
lastingwetgeving (namelijk door invoering
van een Rijks-inkomstenbelasting) het finan-
cieele voordeel vervalt om zich buiten de
hoofdstad te vestigen, behoudt Amsterdam
j meer dan ooit te voren de kapitaal- en koop-
krachtige elementen binnen zijn grenzen en
I dus binnen zijn belastinggebied. Daarbij sluit
zich het voordeel aan, dat ook de exodus
uit de Gemeente van gegoeden, voorzoover
deze uitsluitend om belastingredenen plaats
j vindt, tot staan zal komen, en menige reeds
vertrokkene zal terugkeeren. Ieder toch weet,
dat ook het wonen buiten voor hen, die in
I de stad hun zaken drijven, groote bezwaren
heeft, mede met het oog op de opvoeding
der kinderen, zoodat men wellicht een intocht
van vroegere Amsterdammers beleeft.
Zoo ziet de toekomst der hoofdstad er
In de Remonstransche kerk hoopt aan-
1 staanden Zondag voor te gaan ds. C. M. A.
A. Lindeman, uit Waddingsveen; in derelï-
1 gieus socialistische samenkomst ds. N. J. C.
Schermerhorn, uit Nieuwe Niedorp.
I De opneming van het traject Amersfoort
Zeist der Ooster Stoomtram Maatschappij
had heden plaats.
De leerlingen van de hoogste klasse der
Lagere scholen aan Coninxstraat, Beekstraat
en Puntenburgerlaan maken morgen in groe
pen van 150 het ritje naar Zeist, waar zij
een 40 minuten kunnen blijven eer de te
rugrit wordt ondernomen.
De heer K. W. Berends, uit Nijkerk, in
de jongste Raadsvergadering benoemd tot
onderwijzer aan de school aan de Helling-
straat hier. verwierf de hoofdakte.
Juist vóór de vacantie begint, wordt he
den afgekondigd de Verordening betreffende
het toelaten van kinderen tot lichtbeelden-
vertooningen.
Dat is voor menigeen een groote tegen-
valler.
I
j De Amersfoortsche Bond voor Lichame-
i lijke Opvoeding* is gisteravond opgericht,
zijn Statuten werden vastgesteld en het
voorloopig comité werd gekozen tot definitief
Bestuur.
Een 30-tal vertegenwoordigers van ver-
eenigingen en andere belangstellenden waren
saamgekomen in «Het valkje».
Jhr. dr. E. Tei x eir a de M a 11 os
leidde de bijeenkomst, herinnerend, dat de
Gemeenteraad in zijn vergadering van 26
Juni een bij uitstek voor het doel geschikt
terrein van 8400 M2 aan Appelweg en
Dievenweg ten gebruike gaf aan den Bond
en dat Gedeputeerde Staten dit besluit nog
j wel niet hebben goedgekeurd, doch dat het
1 geraden was, met het oog op den naderen-
den vacantie tijd en het dus tijdelijk afwezig
zijn ook van onderwijzers, deze stichtings-
vergadering niet uit te stellen,
j Na de vergadering van 22 Mei, in welke
de Wethouder van Onderwijs op talentvolle
wijze het nut van een speel- en sportterrein
1 hier ter stede betoogde en de heer Piera,.
uit Dordrecht, op dikwijls humoristische wijze
zijn inzichten daarover kenbaar maakte,
j betuigden 70 personen van alle standen en
richtingen instemming. De punten waarin
het voorloopig comité niet overeenstemde
met den heer Piera werden besproken met
j den Burgemeester en den Wethouder van
Onderwijs en als gevolg daarvan deden Burge-
I meester en Wethouders hun voorstel tot het
in gebruik geven van het terrein aan den
Raad, die het zonder eenig discussie aan-
I nam.
j Middelerwijl zijn plannen ontworpen om
I het terrein zoo practisch mogelijk in te
richten, welke plannen Te hunner tijd aan
den Raad ter goedkeuring zullen worden
aangeboden, terwijl ook andere maatregelen
zijn beraamd om zoo spoedig mogelijk te
kunnen beginnen.
Spr. bracht hierna in bespreking de ont-
werp-Statuten, welke in druk zijn toege
zonden aan wel alle vereenigingen hier ter
stede.
Die bespreking duurde van 8.25 tot 10.20.
De ontwerp-Statuten werden, behoudens
kleine redactie-wijzigingen aangenomen.
Alleen in art. 6 werd met 18 tegen 7
stemmen en 2 onthoudingen een belangrijke
wijziging gebracht, zoodat dit thans luidt:
«Als gewone leden kunnen toetreden ver
eenigingen of afdeelingen van vereenigingen,
die rechtspersoonlijkheid bezitten*.
Uit de dikwijls zeer wijdloopige discussiën
volge hier de hoofdzaak.
Gevraagd werd, waarom in de toelichting
tot de ontwerp-Statuten zoo uitdrukkelijk
werd vermeld, dat 's Zondags geen wed
strijden zouden worden uitgeschreven. Men
vreesde, dat daardoor velen, die alleen 's Zon
dags een wedstrijd kunnen houden, zouden j
worden uitgesloten.
Geantwoord werd. dat de Bond op Zon- I
dagen geen wedstrijden zal uitschrijven, doch
dat iedere vereeniging daarin wordt vrijge
laten. Het uitschrijven van wedstrijden als
hoofddoel is de dood geweest van den eenmaal
grooten Ned. Bond voor Lichamelijke Op
voeding; wedstrijden kunnen nog niet uitge
schakeld, doch mogen volstrekt niet het
hoofddoel zijn. Wil een vereeniging haar
krachten meten met een andere, dan zal het
Bestuur dit bevorderen, doch niet als zoo'n
wedstrijd wordt een publieke vermakelijkheid
tegen entree. Thans heffen clubs entree om
hun kosten te dekken; hier krijgen zij het
oefenterrein kosteloos. Deze Bond is geen
vereeniging om wedstrijden te organisccrcn,
doch, gelijk art. 2 der Statuten aangeeft, een
vereeniging om te oefenen en te ontwikkelen.
Tot leden van het definitief Bestuur werden
gekozen de leden van de voorloopige com
missie, mevrouw Cremer-Martin en de heeren
jhr. dr. E. Teixeira de Mattos, Th. J. H.
Bianchi, H. Bierman, P. J. Frederiks, A. F.
L. van Hengel, J. W. Jorissen, J. Overcem, santen kennis t
O. F. W. Rietveld en A. Veen. niet kan worde
Een voorstel om het Bestuur uit te breiden, 1
werd na zeer lange discussie, verworpen met
15 tegen b stemmen en 4 onthoudingen.
De vertegenwoordiger van een der ver
eenigingen bracht dank aan het voorloopig
comité voor den voorbereidenden arbeidde
Voorzitter wentelde dien dank af op den
Secretaris, kapitein Bierman, de stille kracht,
die het leeuwendeel van dien arbeid verrichtte.
De secretaris deelde ten slotte mede, dat
heel spoedig een tweede vergadering zal
worden belegd tot vaststelling ook van het
Huishoudelijk reglement en dat het lidmaat
schap schriftelijk bij hem moet aangevraagd.
Hierna werd om 10.50 de vergadering ge
sloten.
Mei schrijft
Vi oudenberj»
reeks van Ge®e
den ganschen
voor huis en s
in dikke ,volkJ
voorbijvliegend,
achteraan waar
wenden om van
verlost tc Word(
Gemeenten v.
gene - zich doo(
of van een
hebben.
Tot dusverre
I denberg is thaiïs
Morgen zullen hier doorkomen de deelne- zijden daarvan
mers aan den vierdaagschen rijwieltocht over lijk buiten of ad
100 K. M. per dag, uitgeschreven door den 1 ramen, zonder ei
Ned. Bond voor Lichamelijke Opvoeding, die j 't stof der wegei
heden uit Arnhem vertrokken naar Deventer 1 -
en morgen van Deventer naar Amsterdam
peddelen.
De A. Z. P. C. gaat Zondag naar de
zwemclub het IJ., te Amsterdam.
De vereeniging «Handel en Nijverheid*
zal aanstaanden Maandagavond vergaderen.
Het Bestuur der Oranje-vereeniging alhier
deelt ons mede, dat reeds een aanvang is
maakt met de voorbereidende werkzaamhe
den voor de feestelijkheden op 31 Augustus
a.s., welke zullen bestaan uitdes voormid
dags, koraal uitvoering en bloemencorso
des namiddags, ringrijderij, vliegerwedstrijd
endit blijft voorloopig nog geheim
en des avonds concert en vuurwerk.
De verschillende commissiën zijn reeds ge
formeerd, voor het bloemencorso de heeren
D. Meester, D. van Schooneveld, W. M.
Vink en P. Westhoeve; voor het ringrijden
de heeren G. G. van Lunteren, G. Willemsen,
J. G. Groote Balderhaar ten Velde Jr., en
voor den vliegerwedstrijd de heeren D.
Meester, P. Westhoeve en W. M. Vink.
Aan de verschillende wedstrijden en het
te houden bloemencorso zullen flinken prij
zen, zoowel in geld als in kunstvoorwerpen,
worden verbonden. In het begin van Augus
tus zal alles nader door aanplakbiljetten be
kend worden gemaakt. Het Bestuur rekent
op een groote deelneming en hoopt, dat zij,
die wenschen uit te komen in de verschilende
wedstrijden, enz. niet zuilen wachten tot het
laatste oogenbiik om zich aan te melden bij
de betrokken commissie, omdat bij vroege
aanmelding alles ook tijdig en dus veel beter
kan worden geregeld.
Bij de ten overstaan van den majoor*
eerstaanwezend ingenieur gehouden aanbe
steding voor den bouw eener dubbele vlieg-
tuigenloods op het terrein bij Soesterberg
werd ingeschreven als volgtJ. H. F'ijnenberg,
te Amersfoort, f 11 749 C. J. Kuntz, aldaar,
f 11 690 H. M. Ragetlie, te Waalwijk,
f10988; en II. W. de Kanter, te Breda,
f10859.
De raming bedroeg f 10 000.
Nu weer tal van leerlingen de hoogste
klasse der Lagere school verlaten kan het
zijn nut hebben, de aandacht van ouders
zoowel als van werkgevers er op tc vestigen,
dat een kind beneden 13 jaar, óok al is het
niet meer leerplichtig, geen arbeid mag
verrichten.
Ten onrechte wordt gedacht, dat een kind,
dat, al dan niet met loffelijk ontslag, de
school heeft verlaten, arbeid zou mogen j
verrichten.
Deze verkeerde opvatting wordt versterkt,
wanneer voor zulk een kind een arbeidskaart
is verkregen, niettegenstaande op de achter-
zijde van die kaart een duidelijke waarschu
wing is afgedrukt, waaruit het verbod om te ar- J
beiden blijkt, tenzij een verklaring van het
Hoofd der school kan worden vertoond, dat
voor het kind geen gelegenheid is, verder
onderwijs te ontvangen.
Buiten ondernemingen of buiten bedrijven
zijn alleen werkzaamheden toegestaan, welke
in de gewone huishouding voorkomen, of j
v eldarbeid.
noeglijke rust ei
streven om het
leggen.
Die gelukkige
Gemeentearts, en
G. de Jong, bou
zelf de handen
den weg tussche
gemaakt. Bij hei
en het voorbeeld
en zij hebben or
den straatweg b,
van 15 deelen Cj
len water. Dit is
en niettegenstaan
een zware regen
dunde, dus de
werkt het aangei
dat de stof-opjag
een «stinkende
genaderd is, ter
zoodra die plek
Wij hebben
dokter op den w
zagen in dit kt
de richting naar
en hadden niet
Nu moet men 1
doelde volledigi
50 M. (aan den
zijn. Kwam nu e
door stof, dan 1
ineens, zoodra da
den weg werd!
zoolang de 100!
aan 't eind daai
kracht op te tri
zware stofvv olk, 1
opnieuw stofwolk,!
baar het volledig
juist nu had de
felle zonnehitte
overal elders het
De kosten dier
ben bedragen f
(bij 4 M. breedte
Meters. De besp«
jaar worden
cent per strekken
gezamenlijk weri
gevelbreedte heef
besproeiing kost
Bij bezit var
per jaar voor iede
het vooraf sterk I
dere moeite, doch
het geheele jaar
gerust zijn ramen
alleen aangenaam
voor het huis end
Wie hiervoor niet
heeft, mag niet
dien zij herinner
«Waar de dombi
de moeite, versta
De heer E. He
drik Westerschool
van «De levende
Ned. Natuurhistoth
de man die de
is Dinsdag op
overleden tc Gó
vertoefde.
Vestigden we Zaterdag de aandacht op J
de aanwezigheid van rijwieldievcn hier ter j
stede, de grond is hun hier heen zóo warm ge- T fclPttiSTC
maakt door de recherche, dat zij naar buiten
zijn getrokken en Zondag bij de pyramide
van Austerlitz een dames- en een heeren
rijwiel hebben ontvreemd.
Oppassen blijft nochtans de boodschap.
Verlies uw tijd niet met droomen over
verleden en toekomst, maar wees op uw
hoede om het heden goed te besteden.
tTit den Omtrek.
Naar aanleiding van een adres van in
woners van Zwartebroek en Appel, verzoe
kende een eventueel tot de Staten van Gel
derland te richten adres van het Gemeente
bestuur van Barnevcld om subsidie uit de
Provinciale middelen ten behoeve van ver
harding van den Zw.; tebroekcrweg in tc
willigen, is door die Staten besloten, adres-
H, M. de Xoni
jhr. S. M. S. dc
II. M. de Konin
Schim melpcnninc
de Poll kwam h
binnen de Gem
bezoek te brengt
waar de rijtuigen
reden.
H. M. werd onb
A. A. J. Quanjer,
kundigen dienst
kolonel dr. S. de
hospitaal. Het
oogenschouw we
een uur. H. M.
nomenheid de ge
menige belangile"
