Zaterdag 27
Februari 1915.
No 8536
64e Jaargang
it gave van de Naamlooze Vennootschap „De Amersfoortsche Courant, vooi teen Firma A. H. van Cleeff".
HOOFD REDACTEUR
F. J. 7BSDSRZZI
AMERSFOORT.
Verschijnt Dinsdag-, Donderdag- en Zaterdagavond. Abonnement per 3 maanden f 1.
franco per post /1.15. Acivertentien 1—6 regels 60 cent; elke regel meer to cent. Bijregel
abonnement reductie, waarvan tarief op aanvraag kosteloos. Legale, officie6le- en ontelgenlngs-
advertentiën per regel 15 cent Reclames 15 regels f 1.25. Bewijsnummers naar bulten
worden in rekening gebracht en kosten evenals afzonderlijke nummers 10 cent. p
Bij advërtentien van buiten de stad worden de Incasseerkosten ln rekening gebracht. Postbus 9.
BUREAU;
SORTSGRAOBT 6.
KENNISGEVINGEN.
De Burgemeester en Wethouders van
Amersfoort
doen te weten, dat door den Raad dier
Gemeente in zijne vergadering van 26 Janu
ari 1915 is vastgesteld de volgende verorde
ning
Verordening tot wijziging van de Ver
ordening no. 7, houdende verbod tot het 1
stellen van gebouwen op grond, welke in
de naaste toekomst bestemd is voor den
aanleg van een straat, gracht of plein.
Artikel 1
De bouwverboden, vermeld it. art. i, sub
U2 en V2 van de Verordening no. 7, hou
dende verbod tot het stellen van gebouwen
op grond, welke in de naaste toekomst be
stemd is voor den aanleg van een straat,
gracht of plein, vastgesteld bij Raadsbesluit
dd. 22 Juni 1909, 110. 210, goedgekeurd
door de Gedeputeerde Staten van Utrecht,
dd. 13 December 1909, te afd. no. 4506/3021,
worden ingetrokken.
Artikel 2.
Deze verordening treedt in werking op
den dag harer afkondiging.
Zijnde deze verordening door de Gedepu
teerde Staten van Utrecht bij besluit van
15 Februari 1915, ie afdeeling no. 64/91,
goedgekeurd.
En is hiervan afkondiging geschied, waar
het behoort, den 26 Februari 1915.
De Burgemeester en Wethouders
voornoemd,
De Burgemeester,
Van RANDWIJCK.
De Secretaris,
A. R. VEENSTRA.
dan werden ze evenmin nagegaan als men de I.atijnscke school. Toen zijn vader zich
zich de moeite gaf om hun voor-geschiedenis j te Brugge wat thuis gevoelde, wilde hij zijn
te weten te komen, of op te sporen onder
welke omstandigheden de kiem werd ont
wikkeld, welke hen dreef tot een daad
waardoor hun naam voor het verste nage
slacht blijft bewaard.
Piet Hein, bijvoorbeeld, van wien kinde
ren en dronken lieden zoo hard zingen als
zij maar vermogen, is vrijwel alléén bekend Met vader ging hij weldra naar een oom
als zeeroover, kaper of iets van dien aard, te Yperen, waar hij voor den tijd van éen
zoon bij zich hebben. Steven werd toever-
trouwd aan de goede zorgen van een bode
Ider Landsregeering, die brieven overbracht
en hem te gelijk te Brugge bezorgde, waar
hij >opt schole opt schriuen» werd gedaan,
roet andere woorden hij werd nu opgeleid
1 vnnr den handel.
Het hoofd van het Gemeentebestuur van
Amersfoort,
Gelet op artikel 27, lid 6, der Woningwet,
Brengt ter openbare kennis, dat eene ver
ordening tot wijziging van de Verordening
No. 7, houdende verbod tot het stellen van
gebouwen op grond, welke in de naaste
toekomst bestemd is voor den aanleg van
een straat, gracht of plein, vastgesteld bij
Raadsbesluit dd. 26 Januari 1915, door Gede
puteerde Staten van Utrecht bij besluit van
15 Februari 1915, te afdeeling no, 64/91, is
goedgekeurd en op-de Gemeente-secretarie-
voor een ieder ter inzage ligt.
Amersfoort, 26 Februari 1915.
Het hoofd van het Gemeentebestuur
voornoemd,
Van RANDWIJCK;
die veel ».Spaansche matten en appeltiens van
Naranjen» thuis bracht. Thans weten we,
dat zijn moeder het nemen van de Zilver
vloot zoowat dievenwerk achtte en zuchtend
en hoofdschuddend betuigde, dat zij wel at-
tijd had gevreesd, dat haar Piet eenmaal
zou vervallen tot groote «boeverye»thans
weten we, dat de groote Delfshavenaar in
karakter en goéde zeden De Ruvter evenaar
de; thans weten we, dat hij oneindig
meer dan door het veroveren van de Zil
vervloot zich jegens den lande verdien
stelijk heeft gemaakt door het geheel en al
reorganiseeren van de vloot, gelijk Prins
Maurits dit deed met"de landmacht.
Van Steven van der Hagen is bij de
schooljeugd weinig meer bekend, dan dat
hij in 1605 het fort Victoria" op Amboina
aan de Portugeezen ontnam.
Evenwel, de vestiging der Nederlanders
op dat eiland is niets minder dan de verove
ring 'van den specerijhandel, een zegepraal,
die onmogelijk met enkele woorden kan
worden gewaardeerd.
Hij. die den toemaligen Nederlandschen
handel zulk een zoet winstje bezorgde, moet
wel een buitengewoon man zijn geweest,
iemand, die zulk een toppunt van zaken
kennis, beleid en moed niet kon bereiken
jaar werd besteld*. Oom had een goeden
kijk op zijn neef en vertrouwde dezen al I
heel spoedig toe het begeleiden der goede-
ren van zijn uitgebeiden commissie-handel
op Antwerpen en Calais. De onzekere tijden
vorderden, dat de goederen niet uit het oog
werden verloren, hetgeen onophoudelijk heen
en weer reizen noodig maakte. Op die rei
zen hoorde Steven wondere verhalen over
Spanje en het geheimzinige land, ver over
zee, het wondergebied met zijn allerkost
baarste koopwaren, die men daar maar voor
't oprapen had.
Negen maanden lang had Steven al die
heerlijkheden aangehoord. Toen werd het
hem te machtig. Oom was nogal hardhan
dig dat maakte het jonge geslacht op
merkzaam en vlug en gaf veerkracht, heette
hef in dien tijd en >so ginck ick duer,
sonder yemant van den huise ytteseggen*.
Hij wilde aanvankelijk terugkeeren naar
inn vader, doch was met reden bang, ook
daar een pak slaag op te loopen en te
worden teruggeleid.
Om het drieledige plan zich los te
maken van zijn oom, de vaderlijke correctie
te ontwijken en het land van melk en honing
tot een goed einde te brengen.
te zien
besloot de snaak, die zoowat in zijn twaalfde
zonder duchtige voorbereiding, ook al was j jaar was, via Duinkerken naar Calais te
zijn daad -- volvoerd met.,de hulpmiddelen wandelen; naar Calais, omdat hij zoo ter-
van dien tijd de bekroning van een zes- loops had hooren zeggen, dat daar altijd
jarige poging om te geraken in het bezit [schepen klaar lagen om naar Spanje te zeilen,
van dezen begeerlijken tak van handel. 1 Een week lang zwierf hij langs de kaden
Te opmerkelijker is dit. als men bedenkt, rond. Geen kapitein durfde het aan, den
Steven van der Hagen.
«Steven van der Hagen is niet erg be
kend, althans te Amersfoort, niet* zeide in
de Raadsvergadering van Dinsdagavond de.:
heer Van Duinen.
Waar een zóo kundig beoefenaar der heral
diek wel de moeilijkste hulpwetenschap der
Geschiedkunde een dergelijke uitspraak
deed ten opzichte van biographie, de heel
wat eenvoudiger helpster, voelde ik den ouden
lust in me opkomen om mijn aanteekeningen
nog eens na te "gaan en in korte trekken
mee te deelen hetgeen me bekend is vat>
den Amersfoortschen woelwater, omtrent
wien Wijnne's «Geschiedenis van het vader
land* dezen kostelijken zin .bevat: bij
herhaling brachten vlootvoogden als Van
der Hagen en Matelief de Portugeezen ge
voelige nederlagen ter zee toe».
Vóór de nieuwere historische nasporingen,
bepaalde de kennis omtrent beroemde land?
genooten van vroeger dagen zich vrijwel
tot de berichten van uitnemende- daden.
Hetgeen daaraan is voorafgegaan, had geen
genoegzame wetenswaardigheid voor de his
torieschrijvers, die alleen acht gaven op
daden van ongemeenen persoonlijken dan
wel zedelijken moed. Waren-deze volbracht
en keerden de helden of heldinnen terug
tot de kalmte van den gewonen levenskring
dat Van der Hagen eerst op 36-jarigen leef
tijd naar Indië voer en dit in een tijd toen
hij zich feitelijk reeds rust had gegund.
Hoe heeft hij het aangelegd om zich zóo
roemrijk te kunnen onderscheiden?
Hijzelf heeft dit beschreven en aan de
hand van die auto-biographie wil ik thans
énkele mededeelingen doen omtrent dezen
beroemden Amersfoorter.
Hij werd dan in 1563 geboren te Amers
foort. Met land was wel in betrekkelijke
rust. doch men was toch reeds tij het voor
spel van den Tachtig jarigen oorlog.
Steven begint zijn herinneringen met zijn
10de' jaar, dus omtrent 137
In dat jaar waren Holland en Zeeland
opgestaan tegen den Koning van Spanje en
de heerschende kerk, doch gedeeltelijk aan
beiden gehoorzaam gebleven dan wel op
nieuw onderworpen. Het Sticht had echter
de oude trouw bewaard; in het zelfde jaar
verbrandde men te Utrecht in het openbaar
de beeltënis van den Zwijger en eerst vier
.jaar later werd de Spaansche bezetting ver
dreven 'uil de bisschoppelijke hoofdstad en
-werd hét kasteel »Vredenburg* gesloopt
door de eigen burgerij tot wier onderdruk
king ook dië sterkte was gebouwd.
Amersfoort ham aanvankelijk geen deel
.aan de beweging en volhardde bij de on-
knaap in zijn zeer fatsoenlijke kleeding, die
maar al te zeer den weggeloopen deugniet
verried, aan boord te nemen.
Hij kwam er echter achter, dat kooplie
den uit Antwerpen, die per scheepsgele
genheid naar Spanje zouden gaan, logeer
den in de herberg. «Den Naem Jbesu» en
hij stapte daarheen. Men zag aan hem, dat
hij «een goet mans-kint» was, doch hoorde
aan zijn dialect, dat hij niet uit Vlaanderen-
land of Brabant was. Een vrij scherpe on
dervraging volgde. Dat hij uit Amersfoort
kwam, stak hij niet onder stoelen of banken,
doch hij verklaarde zijn verschijning in de
stad, zoo jong en moederziel alleen, uit de
omstandigheid, dat zijn ouders «duer den
crygh bedurven* en met de geheele familie
zoek geraakt waren, Het gelukte hem, de
harten te vermurwenop gezamenlijke kosten
mocht hij meereizen. Hij zeide te heeten
Steven Andrieszenvolkomen naar waarheid,
al vergat hij ook den familienaam te noemen
oom mocht hem eens nazitten.
En 't was zoooom had zijn zoon gezon
den, die op een kwaden dag, te paai 1 ge
zeten liet beste reismiddel in die dagen
vóór den kleinen slenteraar op de kade
stond.
Neef moest erkennen, dat Steven wel
eens onbillijk was «afgeclopt» en het eind
nationale regeering en de alom bedreigde van het lied was, dat hij «wel gerecommen-
kerkleeri Ondanks hetgeen in dc nabijheid deert» werd aan zijn beschermers en mocht
had plaats gegrepen (moord van Naarden, meetrekken.
Amsterdam en Haarlem onder Alva's dwang- In October 1575 verliet men de haven
bestuur) bleven voor het stedeke aan de van Calais en in November kwam men te
Eem de wegen, die handel en bedrijf in San I.ucar aan. Daar werd onze held in de
gemeenschap onderhielden met de gewesten leer gedaan bij een linnenkoopman, eer. goed
in het Zuiden zonder groot gevaar open. man, doch getrouwd met «een quaet spi;.
I Met name was er een belangrijk verkeer van een wyf» dat niets deed dan «kiuen en
tusschen Amersfoort en Brugge, naar welke a1 u""w
stad de ouders van den toen 1 o-jarigen knaap
verhuisden.
I Hijzelf bleef te Amersfoort bij zijn groot
vader van moederszijde, Gosen Lubbertsen
1 van Surkesteyn. die tot de regeerende ta-
miliën behoorde, en bezocht er korten tijd
smiten», redenen waarom Steven al weder
zonder afscheid te nemen, tegen Pinksteren
1576 droste naar Sevilla en vandaar naar
Xeres, waar hij ten slotte in dienst trad van
een voornaam edelman, bij wien hij het twee
jaar uithield.
Tot zijn aangeboren ongedurigheid hem
in aanraking bracht met een nieuwe avontuur
lijkheid.
Dom Seb4Stiaan, de jonge Koning van
Portugal, bereidde, onmiddellijk na zijn
meerderjarigheid, een ontzaglijke Kruisvaart
voor naar le Mooren aan de overzijde der
Straat van Gibraltar; een scheepsmacht, die
pas tien jaar later, in de Armada van 1588,
haar wedergade zou vinden.
Dat moest Steven zien.
En van kijken kwam bijna meevaren,
aan boord van een der voor den tocht ge
huurde Nederlandsche schependoch hij
werd door de kalmere landgenooten nog te
rechter tijd terug gehouden van dit onbe
raden plan en ontliep zóo de totale mis
lukking van den tocht, dien de Koning
bekocht zijn dood in den slag, die 4 Au
gustus 1578 werd geleverd.
Steven bleef te Cadiz, verbond zich aan
een «neerlants huys», doch keerde met een
convooi van twintig met zout beladen Ne
derlandsche schepen in October 1578 terug
voor Texel en bereikte over Amsterdam
zijn oom te Amersfoort (van grootvader
wordt niet meer gesproken).
De ontvangst viel nogal mee, óok te Ype
ren, waar vader inmiddels was hertrouwd.
Dat Steven een in ieder opzicht goed ge
bruik maakte van zijn moederlijk erfdeel,
zal 'k niet bewerenwel, dat hij daardoor
weer heel wat levenservaring opdeed
Immers hij trok ermee naar Amsterdam,
vond daar een jongen van zijn slag, die
naar Venetië wilde en in September 1379 aan
vaardde het tweetal de reis daarheen.
Uit Amsterdam voeren zij naar Kampen
en wandelden over Deventer naar Zutfen,
waar zij verdwaald raakten in een troep op
den boer levende Spaansche soldaten. Ste
ven's talenkennis redde beiden jongelieden
het leven. Gver Keulen bereikten zij ten
slotte Venetië, waar Steven zijn makker kwijt
raakte, waarop hij naar Rome toog, waar
hij een korte poos in dienst was van een
kannunnik, en vanwaar hij. alweer op avon
tuur, in Mei 1580 naar Napels ging, waar
hij, alweer door zijn talenkennis, in dienst
trad bij den opperkamerheer van den Spaan-
schen onderkoning der beide Siciliën, bij
wien hij het uithield tot «na Pinxter», dat
is omtrent 9 Juni, 1584. «So docht (hem) nu
tyt te weesen weederom nae 't Vaderlant
te reysen om een andere maniere van leuen
by der hant te nemen». In September be
reikte hij weder Amersfoort.
De zee, dat was zijn element. Weldra ver
liet hij dan ook de heiden bij onze goede
stad en geraakte in kennis met een scheeps
kapitein ui'. Hoorn, geheeten Reynier Pie-
tersen en geboortig, uit Twisk, die naarstig
gebruik maakte van de talen- en handels
kennis van den nu 2 i-jarige. Met dezen deed
hij dan ook zes zeetochten door de Straat
var. Gibraltaar en langs de kustlanden der
Middellandsche zee bewesten Italië.
Hij gaf daarbij blijk van zóo veel vast
beradenheid, handelskennis en meer dan ge
wonen diplomfitieken aanleg een zeer
begeerlijke factor in die tijden dat hij in
het najaar van 1589 door de Amsterdamsche
reeders Drenkelaar en Charels werd benoemd
tot «koopman» wij zouden zeggen handels
agent, verantwoordelijk vertegenwoordiger
over twqe schepen dier reederij, voor welke
hij zes reizen maakte; de laatste in >593.
Hij was nu 30 jaar, de trek naar reizen
was gebluscht en ook om der wille van het geld
behoefde hij niet langer de vele gevaren en
ongemakken te trotseeren, in die tijden en
met zulke vaartuigen aan zóo verre reizen
verbonden.
Doch toen in 1602 de Vereenigde Oost-
Indische Compagnie was opgericht, werd het
hem weer te machtig. Den iS December 1603
zeilde hij met vice-admiraal Cornells Sebas-
tiaansz uit Texel meteen vloot van 12 schepen
en 1200 man en kwam 2 Mei 1604 in de
Mohikken, veroverde in Februari 1605 het
fort Victoria, op Amboina, op de Portugeezen,
tegen wier knevelarijen de inlandsche Vorsten
zijn hulp inriepen en deed daar in de