Dinsdag 13
April 1915.
No 8555.
64e Jaargang
Uitgave van de Naamlooze Vennootschap „De Amersfoortsche Courant, voorheen Firma A. H. van Cleeff".
HOOFD REDACTEUR
F. J. FREDEKIK3.
AMERSFOOR T.
Verschijnt Dinsdag-, Do?idcrdag- en Zaterdagavond. Abonnement por 3 maanden 1,
franco per post ƒ1.15. Advertentie-li 16 regels 60 cent; elke regel meer 10 cent. Bijregel
abonnement reductie, waarvan tarief op aanvraag kosteloos. Legale, officieële- en onteigenings-
advertentiën per regel 15 cent Reclames 1-^-5 regels ƒ1.25. Bewijsnummers naar buiten
worden in rekening gebracht en kosten evenals afzonderlijke nummers 10 cent.
Bij advörtentien van buiten de stad worden de incasseerkosten in rekening gebracht, Postbus 9.
BUREAU
KORTEGRACHT 9.
Telefoon
Aan jongens van .lan de Witt.
Holland hoeft zijn jongens noodig
Voor zijn vlag en Koningin
Holland kan geen handje missen
Voor zijn groote volksgezin.
Zesmaal honderdduizend mannen
Moeten klaar voor alles staan
Jongens, baal je uniformen,
Meldt je voor de Landstorm aan.
J. H. SPEEN HO FF.
Steeds hot, zelfde.
Semper idem, ook op den riston dag
van dezen verschrikkelijke!! oorlog.
Zal dat oorlogvoeren nog lang duren .J
lloe dik'
Gelukkig hij,
wanneer er een einde zal komen aan veel
ellende en aan veel spanning. Ongelukkig
zijn de voorspellers, die iets voor
weg moet «laten, zoo?Is Ostwald, Harden en den loop der eeuwen hebben opgehoopt en
anderen eischen. Dc zelfvernietiging zal tot zich' in eiken nieuwen mensch belichamen.
de uiterste consequentie worden voortgezet
Europa heeft een niet te meten voorraden
kracht. Die uiterste consequentie kan nog
wel in geen tien jaar bereikt worden.
Indien men nu zegtja, maar er zal gebrek
komen aan strijdbare mannen, dan antwoordt
dr. Bjerre, dat dit gebrek zal worden aan
gevuld, zooals dat reeds in het begin van
den oorlog geschiedde door Engeland en
Frankrijk.
Zullen de vreemde r;
Europa worden gehaald
ontdekken,
kort is, des te meer zullen zij vol verwach
tingen voor de toekomst hierheen komen.
Japanners en Chyieozoti zullen zich niet twee
maal laten nooden, wanneer de beurt aan
hen komt.
En dan zal, onder den druk dezer volks-
a...0 verhuizing, liet probleem zich wijzigen! de
wijls is die vraag niet gesteld. \J taak 0111 de Europeesohe. cultuur te vernie-
ïij, die voorspellen kan hij weet tigen, zal steeds incer door de Europcesche
rassen worden overgedragen aan de vreemde.
Zulk een einde willen de vechtenden mis
schien niet, maar in die riohting gaan zij
voorspellen, schaarsch, in tegenstelling met onverbiddelijk en het is, volgens dr. Bjerre,
de
Aan de geslachten, die later zullen komen,
deze waarden te ontnemen, althans die waar
den geringer voor hen te doen zijn, zou een
misdaad wezen, die geen mensch op zijn ge
weten zal durven laden;
Dr. Bjerre erkent dus in den mensch een
brutale, uit den oorsprong bestaande kracht,
een bruut instinct, dat af en toe aan den
dag moet komen. Het is maar de vraag
of tegenover die brutale kracht, dat bruut
altijd meer naar 1 instinct, niet een nog brutaler kracht, een
Hoe meer deze nóg bruter instinct gevonden wordt, dat de
o o -1
dat de weg naar Europa zoo eerste te niet doetkortom, iets, dat nóg
zeer velen, die achterna verklaren
dat heb ik al lang zien aankomen*.
We willen hier niet zoozeer bespreken een
I natuurlijk, dat, terwij] zij dit nil nog niet
inzien, het blanke ras midden in deze oorlogs-
woede tot de ontdekking komt, dat het zich
voorspelling als wel een de toekomst be- j door dezen krijg zóo heeft gecompromiteerd,
kijkende studie van een Zweed, dr. Paul dat hot
Bjerre, uit Stockholm, letterkundige
psychiater, die van neutraal standpunt den
hedendaagschen krijg bekeek en hetgeen hij
zag in het Duitsch schreef, opdat ook zijn
Duitsche vrienden er kennis van 'zouden
kunnen nemen.
Zijn studie begint als met een paradox
en welk een! »Het ecnige, zegt hij, dat tot
dusver de oorlog bewezen heeft, is dat een
oorlog tusschen de Europeesche ?ctmach
ten een onmogelijkheid
-rraardigt-k
heerschappij te voeren, zooals het tot dusver
deed. Een ander ras moet de hcerschers
voortbrengen, die de arme paar-duizend mïl-
lioen menschen van de aardkorst tot éen
levende eenheid kunnen samenbinden.
Al hetgeen men aan de hand van de elkaar
volkomen tegensprekende berichtén' verder
praat over den loop, dien dc gebeurtenissen
zullen nemen, is louter fantasie, meent de
doctor.
j Stel u voor, zegt hij, dat op een goeden
geweldiger, nóg brutaler, nóg vraeselijker
is dan dc elementen, d'e in den krijg woeden.
Is er zoo iets? vraagt hij. En hij antwoordt
ja. E11 dat iets, die allesovertreffendé marht,
is het geld.
Oorspronkelijk was geld het symbool
van hetgeen met geld kon worden verkregen.
Doch door het kapitalisme is het iets anders
gewordenhet werd een zelfstandig symbool
van macht. Geld is de vorm, waarin het
overschot aan levensènergie voor de toekom
stige geslachten wordt opgespaard. Zou nu
wellicht deze kracht-concentratie van het ver
leden en het heden kunnen gebruikt worden
in den dienst van oorlogs-belemmering
Nu hoort men van alle kanten beweren,
dat de groot-financiers den oorlog even hard
van den krijg, hetzij omdat zij binnenlandschen
oorlog duchtten, 'of omdat zij vreesden te
worden besprongen.
Zeer juistzegt dr. Bjèrre. Maar de groot
financiers willen slechts zóo lang den
oorlog als zij hopen .door. den oo.hg hun
kapitaal te vermeerderen en geld té ver
dienen. Dat is nu eenmaal, eens en voor
altijd, de noodzakelijke arbeid van den geld
man, hetzij hij Engelschman of Duitscher of
wat ook is. Zoodra nu, meent dr. Bjerre,
li t;cu ia*. i ------ -• ----- - j- - - - - j
We zetten even groote oogeu op. Een j dag uit zuivere vermoeidheid de vrede werd de geldmenschen tot de ontdekking komen,
- 1 gesloten, wat zou dat uithalen? liet. zou dat. oorlog zich verandert in een eenvoudige
onmogelijkheid Met verlof van den doctor
komt het ons toch voor, dat we zooiets van
den oorlog hebben gehoord en gelezen.
En dan'een on-mo-ge-lijk-lu-id .-
Maar dr. Bjerre, die blijkbaar houdt van
verrassingen, licht zijn stelling nader toe.
Volgens hem is oorlog machtsuitbreiding,
verkrijgen van oordeelen, overwinning, en
onderdrukking.
Ook de huidige oorlog is aangevangen j de mogelijkheid van
met verwachtingen in dien zin. zóoals alle 1
vroegere oorlogen het deden. Vol jubel en
vreugde ging men over tot het offensief.
Thans zijn de offensieven gebroken is do
desillusie nog niet algemeen, dan komt dit.
omdat men nog niet heeft kunnen overzien,
hetgeen werkelijk i geschied. l)e oorlog is
opgehouden en vervangen door een proces
van zelfvernietiging! over het geheele ge
bied, dat binnen het bereik van den oorlog
is getrokken..
Nu begrijpt men dr. lijerre's stelling beter
en men kan hein gemakkelijker volgen, wan
neer hij zegt>De vraag is tui ook ui-1
langerwie zal o V e r w i 1111 e 11 de vraag
is thans»hoo ver zal deze zelfvernie
tiging van Europa gaan*.
Een overwinning kan niet plaats hebben.
Machtsverhuizing is onmogelijk. Eeuwen vol
oorlog hebben eindelijk een soort evenwicht
geschapen. Dat evenwicht is geconsolideerd
tót onverstoorbaarheid toe. Napoleon heeft
getracht liet te wijzigenhoe snel was het
hersteld.
Maar even onmogelijk als het voor dc
strijdende mogendheden is om tot een
beslissing te kouien, even onmogelijk is
het, om tegen deze zelfvernietiging een dam
op te werpen. Wc moeten ons, vindt dr.
Bjerre, geen illusies maken, dat de oorlog
binnen anderhalf of twee jaar ophoudt. Duitsch
land zal niet ophouden niet het als zijn
dleen aan dc mogendheden de gelegenheid vernietiging van het bestaande en dat, het-
Kcvc
geen thans"uit de geldkisten wordt gehaald
er nimmer in terug komtja, dan hebben
zij genoeg van den oorlog en willen zij dien
niet meer.
Zou men zoo iets kunnen hopen Hopen,
1 oiii door nieuwe oorlogsuitrüstingen 1
ut %olkeren nóg meer economisch te ver-
zwakken en zoo zou de zelfvernietiging tóch
zij het ook even vertraagd - worden 1
voortgezet.
Dr. Bjerre gelooft niet aan de practischc dat de geldzucht, die in haar gebrek- aan
waarde e ner vredesbeweging; evenmin aan 1 scrupules reeds dikwijls oorlogen deed ont-
Bond der Vereenigds j branden, zich eens .t e g e n den oorlog zou
Staten van Europa. Dc vredesbeweging ver- aankanten
onderstelt een innerlijke beweging in den j Wel, dr. Bjerre antwoordt daarop aldus
mensch, waardoor langzamerhand de machts- j Ilc stel mij bijv. voor, dat eenmaal de
type wordt vervangen door de recht s-type. leidende financiers achter den rug der Staten
Doch volgens hem veranderen de menschen 0111 zullen bijeen komen. Zij besluiten een
niet op zóo ingrijpende wijze. Wie meent, internationale geld-instelling te stichten, pro
dat dc mensch van thans verder ver
wijderd is van dc ruwste gewelds-instincten
dan de oorspro nkelijke mensch het was.
clameeren, dat de belangen van deze instel
ling vóór alle andere belangen rrioet gaan,
niet alleen natuurlijk om hunnentwil; doch
dat het militairisme beveiligt tegen den op-
drang van vreemde machten. Hoe slecht en
hoe duur die bevestiging is, weet thans wel
ieder. Welnu, bovenbedoelde instelling neemt
de oorlogsverzekering der verschillende natiën
over, op de zelfde wijze als een gewone
maatschappij de menschen verzekert tegen
brandschade. De premiën kunnen betaald
worden in den vorm van pantserschepen of
geld of kanonnen of in den plicht om zoo-
en zooveel soldaten beschikbaar te stellen.
Dat zijn allemaal détails, die zich wel zullen
vinden. Onlangs hoorde ik een Noor zeggen,
dat de beste wijze om Noorwegen tegen
oorlog te verzekeren, zou zijn, de uitrustingen
van Zweden te ondersteunen. De beste wijze
om elk land tegen oorlog te beveiligen, zou
'spoedig zijn: het militair budget van dat
land in handen te stellen van de beheerders
der instelling.
„Wat een besparingen zou dat gevenHet
zou er dan niet meer op aan komen, elkaar
te betrekken in een algemeene zelfvernietiging
en onherstelbare vernietiging van waarden,
doch om de orde te bewaren. Op deze wijze
zou de geheele tegenwoordige militaire orga-
nisa'ie in de verschillende landen tot een
vvereld-politie-organisatie gewijzigd worden.
Waar nu vlootstations zijn, zou men dan
politieposten vinden. En de volkeren zouden
er mee te kennen geven, dat zij zich hebben
onderworpen aan de gedachte, dat de tijd
-1— n-^l-icqAranilari^iKAn ilnnr
middel van den oorlog ten einde is.
„Dat alles echter is thans helaas fantasie
geworden.
„Eens was er voor de volkeren van Europa
een mogelijkheid orn zich door een gemeen
schappelijke krachtorganisatie tot de werèld-
heerschappij op te heffen. Binnen de grenzen
dezer heerschappij zou die wereldcultuur ont
staan zijn, waarop de geschiedenis van Europa
eenigszins het recht scheen te geven, en zoóals
die ook alleen maar in Europa had kunnen
ontstaan. .En uit die heerschappij zou hebben
kunnen voortkomen de geestelijke leiding,
die voert tot liefde en verlossing.
„Die mogelijkheid is er geweest. Dóch de
haat de dwaasheid aller dwaasheden.
heefc haar verstoord. Nu Europa niet heèft
I willen berusten in het feit der machtsver-
deeling en het niet-Europeanen heeft betrok
ken in zijn krankzinnig drijven, zal het zich
moeten onderwerpen aan het lot van 'den
ondergang.
j „Dat is de ware vrucht van dezen wereld
oorlog"'.
1 Aldus dr. Paul Bjerre. Zijn woord is niet
bemoedigend; maar hec heeft te veel waar
heid in zich om het niet eens rustig te
overdenken.
•ergisl zich. 1 lij kan thans wel van die om der wille van de menschheidZij beginnen
zijn. Trouwens dr. 1 met zich de zorg voor de Staatspapieren
irandering van rechts- j aan te trekken, die nu in de meest denkbare
e niet eens gelukkig dooreenmenging door de wereld dwalen. Die
recht zijn twee grond- Staatspapieren worden onderworpen aan een
el de mensch psycholo- gemeenschappelijk beheer, Naarmate dit ge-
iociologisch is op- j lukt, ontwikkelt de instelling zich tot een
clank zij allerlei I algemeen beheerslichaam der Staatsschulden,
het ras van J De voordeelen, die daaraan zijn verbonden,
dwaling overtuigd
Bjerre zou zulk een
type in macht s-type niet
vinden. Macht ei
pilaren, waarop z<
gisch als de maatschappij sociologisch is op
gebouwd. Beide besta,
noodzakelijkheden, die voor
grootere beteekenis zijn clan zelfs de won- zijn geheel van de zelfde soort als die, welke
dermooic kerk-architect uur van België. Er zijn verbonden aan de gemeenschappelijke
moet, volgens hem, steeds rekening mee ge
houden worden, dat de ruwe instincten van
den vóor-historischen mensch hun bestaan
j voortzetten in het diepste wezen van den
cultiuir-mensch en te voorschijn komen zoo-
I dra er slechts dc gelegenheid toe is.
j Wat den Bond van de Vercenigde Staten
van Europa aangaat zeker, iets dergelijks
zou de natuurlijke organisatie-vorm zijn voor
i territoireu, die niet door een eindeloos lange
geschiedenis tot landen en natiën zijn geïn
dividualiseerd. Een dergelijkcn vorm
hoogcren plicht te beschouwen, Engoland te j Europa over te brengen, zou iets tegenna-
onttronenen de geallieerden zullen zich niet
laten overtuigen, dat de vcrwocsters van
België een op zedelijk gebied model-volk
zijn,aan welks i-xpansie-lust men den vrijen
tuurlijks gijn, waartegen elk normaal lid
ener Europeesche natie zich instinctief zal
•erzctlcn. Want het nationalisme is de incar-
uitie van groote levenswaarden, die zich in
leiding van verschillende groote zaken.
„De beheerende werkzaamheid wordt dan
in verschillende richtingen uitgebreid. Klei
nere ondernemingen, die een onderdeel van
het groote geheel zouden vormen, zouden
bijv. kunnen zijneen over de geheele aarde
georganiseerde draadlooze telegraljg. Maar
er zijn ernstiger zaken te behandelen dan
iets dergelijks. In de eerste plaats zal de
vraag gesteld moeten worden of de oorlog
vereenigbaar is met de belangen der instel
ling en wat gedaan kan worden om dien te
verhinderen,zoo hij daarmee niet vercenig-
baar is.
„Misschien kan dan de instelling een
nieuwen vorm van verzekering onder de
oogen zien. Thans heet het nietwaar?
Een ammunitie-fabrikant te New-York
heeft, naar de New-York Times» bericht,
verklaard, dat de oorlog legen den herfst
afgeloopen moet zijn wegens gebrek aan
ammunitie. Voordat hij Liverpool verliet,
trachtten de agenten orders bij hem te plaat
sen ter grootte van 700 millioen granatin,
welke echter niet uitgevoerd kunnen worden,
daar de fabrieken niet meer kunnen produ-
ceeren.
We hadden liever gelezenomdat de neu
traliteit te eenen male verbiedt, dergelijke
leverantiön te doen.
Wie 't in zijn hoofd zou krijgen als een
paar baliekluivers aan 't vechten zijn, er een
een geopend mes, desnoods een boksbeugel,
in de hand te duwen, zou worden genoemd
1 een
Vul 't zelf maar in, lezeres of lezer.
Bassermann, het nationaal-liberale Duitsche
Rijksilaglid, laat zich in een artikel in het
Hamburger Fremdenblatt* in dezen geest
uit over het doel van den oorlog:
>Voor zijn materieele belangen heeft En-
geland zijn dictatuur ter zee ingesteld, die
voor Duitschland ondraaglijk is geworden
1 en ook voor alle onzijdige Staten. Deze
dictatuur de ruggegraat te breken, is doel
en prijs van den ons opgedrongen oorlog.
