Dinsdag 4
Mei 1915.
No. 8564.
64e Jaargang.
Ingezonden.
AMERSFOORTSCHE
Uitgave van de Naamlooze Vennootschap „De Amersfoortsche Courant, voorheen Firma A. H. van Cleeff".
HOOFD-REDACTEUR
F. J. TRSSSHZSS.
AMERSFOORT.
Verschijnt Dinsdag-, Donderdag- en Zaterdagavond. Abonnement per 3 maanden 1.
franco per post /1.15. Advertentien 16 regels 60 cent; elke regel meer 10 cent. Bijregel
abonnement reductie, waarvan tarief op aanvraag kosteloos. Legale, officieële- en ontelgenings-
advertentiën per regel 15 cent Reclames 1—5 regels /1.25. Bewijsnummers naar bulten
worden in rekening gebracht en kosten evenals afzonderlijke nummers 10 cent.
Bij advërteritien van buiten de stad worden de incasseerkosten ln rekening gebracht. Postbus 9.
BUREAU:
EORTSORAOHT 9.
Telefoon 19.
KENNISGEVINGEN.
De Burgemeester van Amersfoort,
Gezien artikel 41 der Gemeentewet,
Brengt ter kennis van de ingezetenen, dat de
Raad dezer Gemeente zal vergaderen op Dins
dag dén 4 Mei aanstaande, des namiddags te
acht ure.
April
De Burgemeester voornoemd
VAN RANDWIJCK.
PASPOORTEN VOOR DUITSCHLAND.
De Burgemeester van Amersfoort
maakt, op verzoek van den Minister van
Staat,Minister van Binnenlandsche Zaken
bekend, dat voor het reizen naar Duitschland
wordt vereischt:
een buitenlandsch paspoort met photo
graphic van den belanghebbende, benevens
rijn handteekening, geplaatst onder de pho-
tographie, en de verklaring van den Burge
meester, dat de op het paspoort geplakte
photographic inderdaad die van den in het
paspoort genoemden persoon is en dat deze
het stuk eigenhandig heeft onderteekend.
Ten .slotte moet het paspoort aan den be
voegden Duitschen consulairen ambtenaar ter
viseering worden overgelegd.
Andere papieren zjjnniet
voldoende.
Amersfoort, 28 April 1915.
De Burgemeester voornoemd,
Van RANDWIJCK.
Pretest.
Voor het Internationaal vrouwencongres
te 's-Gravenhage las mevrouw Palthe—Broese
van Groenau, nadat een dame uit Weenen
haar stormachtig toegejuichte rede had be
sloten met: »Geeft ons onze mannen, onze
zonen terug; houdt op met bloed vergieten»,
het volgende, haar door mevrouw Engel-
mann, te Dresden, toegezonden gedicht:
Protest, Protest,
Ihr Fraucn auf!
So weit dies Elend graut.
Die Menschheit blutet
Es ist euer Blut.
Man schlUgt das Leben tot.
Und es ist euer Gut.
Ihr habt's gegeben,
Und Ihr habt's bewacht.
Protest, Protest,
Bei euer I.iebe Macht.
Buiten verantwoordelijkheid van de Redactie.
Kopy van Ingezonden stukken al dan
niet geplaatst wordt nimmer teruggegeven
DE ELECTRICITEITSVOORZIENING
VAN AMERSFOORT.
Geachte Redactie,
De aanstaande electrificatie van uw Ge-
jneente deed bij mij de vraag opkomen, of
Shet niet gewenscht ware, een korte uiteen
zetting van het systeem te geven, benevens
een opsomming van de verschillende voor-
deelen van electrische verlichting en aandrij
ving, toegelicht door een bespreking van de
verschillende tarieven.
Het is hiervoor, dat ik een beroep doe
op de gastvrijheid van uw blad, met het
beleefd verzoek, aan bijgaande regelen wel
een plaats te willen inruimen.
Ik zou dit des te meer op prijs stellen,
waar ik, door samenloop van omstandighe
den, einde Juli niet in de gelegenheid was,
een en ander mondeling toe te lichten.
In de hoop, dat U wel aan mijn verzoek
zultwillen v oldoen en U bij voorbaat dan
kend voor uwe welwillendheid, hoogachtend,
Uw. dw.
E. F. SURINGAR
Adviseur der Gemeente.
's-Gravenhage, April 1915.
't Is er dan toch eindelijk van gekomen.
Weliswaar heeft de oorlog, die zooveel op
op zijn geweten heeft, ook hier het plan
aardig in de war gestuurd, maar toch is, nog
eerder dan men durfde hopen, alles terecht
gekomen en heeft op 1 Mei de levering
van electrische energie voor licht en kracht
binnen de Gemeente Amersfoort een aan
vang kunnen nemen.
Deze gewichtige gebeurtenis lijkt mij niet
ongeschikt om thans schriftelijk en in verkor
ten vorm datgene medé te deelen, dat ik op
den avond van den 3oen Juli'11. had willen
zeggen.
Vooraf nog een enkel woord over de ge
beurtenissen van dien avond.
Zooals bekend, hadden Burgemeester en
Wethouders mij verzocht een voordracht over
de aanstaande electrificatie van Amersfoort
te houden, toegelicht door verschillende de
monstraties. De groote moeilijkheid was nu,
dat men voor deze laatste electrischen stroom
noodig had, terwijl electrische energie van
voldoende capaciteit te Amersfoort niet te
krijgen was.
Met welwillende medewerking van de
firma Denijs van Roon werd toen in haar
bioscooplokaal een tijdelijke installatie aan
gebracht, gedreven door haar gasmotor.
Ofschoon bij de beproeving de geheele
inrichting behoorlijk had gewerkt, wilde nu
het ongeluk, dat 's avonds de motor, welke,
zooals reeds gezegd, niet bij de tijdelijke
installatie paste en verder eenigszins overbe
last was, plotseling warm liep en bleef staan.
Dien tengevolge ging telkens het licht uit,
totdat het gebrek van dien aard werd, dat
de voordracht moest worden afgebroken.
Ik stel er prijs op, hier openlijk te ver
klaren, dat de firma Denijs van Roon in
deze geen enkele blaam trefthet was uit
sluitend een geval van «force majeure», dat,
hoe ook onaangenaam ook voor de vele
toehoorders, niet op rekening gesteld mag
worden van ondeskundige bediening of in
ferieur werk.
Na deze uitweiding keer ik terug tot mijn
eigenlijk onderwerp.
Ik stel mij voor, eerst een overzicht te
geven van de inrichting van het Amers-
foortsch electrisch bedrijf, om vervolgens
eenige toepassingen van electriciteit in huis
en fabriek nader te bespreken.
Zooals men weet, bezit de Gemeente Amers
foort geen eigen electriciteitsfabriek, doch
betrekt zij den stroom van de Centrale der
Hollandsche Electriciteits Maatschappij, te
Naarden.
Daar staan de stoommachines met dynamo's
opgesteld, welke, behalve voor Amersfoort,
ook nog den benoodigden stroom opwekken
voor Muiden, Muiderberg, Bussum, Huizen,
Blaricum, Laren, Hilversum, Eemnes, Baarn,
Soest en de interneeringskampen te Soester-
berg. Naar al deze plaatsen wordt de stroom
door ondergrondsche kabels gevoerd.
Zoo loopt de kabel, welke Amersfoort
voorziet, van Naarden over Huizen, Blari
cum, Laren, Eemnes, Baarn en Soest naar
het terrein van de Gasfabriek aan den Kop
pel; een afstand dus van ongeveer 30 K.M,
Ten einde op dit lange traject zoo min
mogelijk verlies te hebben en ook- om de
dikte (en dus ook den prijs) van den kabel
binnen redelijke grenzen te houden, moest
men de spanning van den stroom in dezen
kabel aanzienlijk opvoeren.
Om dit duidelijk te maken, wil ik den
kabel vergelijken meteen gas- of een water
leidingsbuis.
Ook hier moet men, naarmate de leiding
langer en nauwer is, den druk hooger op
voeren. ten einde voldoende gas of water te
kunnen aftappen.
Branden de lampen slecht, of geeft de
tapkraan te weinig water, bij overigens nor
malen druk in de hoofdleiding, dan zegt de
fitter, dat de huisleiding «geen aanvoer ge
noeg» heeftmet andere woorden, te nauw is.
Doen de zelfde gebreken zich voor in
huizen, welke geheel aan het einde van het
buizennet zijn aangesloten, dan klaagt men,
dat er «te weinig druk» is. Dit laatste is de
schuld van de lange toevoerleiding, waardoor
de normale druk geen kracht genoeg heeft
om de verlangde hoeveelheid gas of water
over zoo'n grooten afstand door de buis te
persen.
In beide gevallen zou men verbetering
kunnen aanbrengen door den druk in de
hoofdleiding te vergrooten.
Nu kan men deze vergelijking toepassen
op een electrischen kabel, wanneer men in
plaats van «gas» of «water», slechts «elec
trische stroom» leest en «buiswijdte» ver*
vangt door «dikte van den koperader» of
«koperdoorsnede», terwijl «spanning» dan
het zelfde beteekent als «druk».
Waar nu de voedingskabel van Naarden
naar Amersfoort niet alleen lang (circa 30
K.M.) is, doch bovendien, om hem niet te
duur te maken, een betrekkelijk geringe
koperdoorsnede bezit (elke koperader heeft
een dikte van ongeveer 4.5 millimeter, over
eenkomende met een doorsnede van 16 vier
kante. millimeter) zal het duidelijk zijn, dat
men den stroom te Naarden onder hoogen
spanning (druk) moet brengen, ten einde de
vereisebte energie te Amersfoort te kunnen
afleveren.
Deze spanning bedraagt to 000 Volt, dat
is dus ongeveer 20 malen hooger dan die,
welke bijv. voor electrische trams wordt
gebruikt.
Men noemt dien kabel daarom een «hoog--
spanningskabel».
De stroom in dezen kabel wordt dus onder
hoogen druk door de koperaders geperst.
Het spreekt vanzelf, dat, evenals de wand
dikte van een waterleidingsbuis sterker moet
zijn, al naar mate de druk toeneemt, de
«wanddikte» of isolatie om de keperaders,
welke moet beletten, dat de electrische
stroom «lekt» of op ongewenschte plaatsen
de aders verlaat, ook in evenredigheid moet
staan tot den «druk» of spanning.
De hoogspanningskabel bezit daarom een
zeer zware isolatie, welke geheel.is omsloten
door een naadloozen looden buis, of «mantel»
zoodat geen vocht vanuit den grond in de
isolatie kan doordringen. Vocht toch «geleidt»
den electrischen stroom en zou de isolatie
bederven.
Beschadiging van den looden mantel zou
dus ernstige gevolgen voor den kabel hebben.
Nu is de looden mantel zeer weekbij
graafwerk bijv. zou men hem gemakkelijk
met een schop of met een pikhouweel kun
nen doorboren. Ten einde den mantel nu
tegen deze uitwendige invloeden te bescher
men, omgeeft men hem met een pantser
van stalen banden, welke laatste wederom
tegen roesten en aanvreten worden beschermd
door een laag >n asfalt gedrenkte jute.
De op deze wijze beschermde kabel heet
dan geasfalteerd-gepantserde (of gearmeerde)
loodkabel.
Zooals reeds gezegd, komt deze kabel uit
op het terrein der Gasfabriek aan den Kop
pel. Aldaar is een z.g. «meethuis» opgericht,
waarin de door Amersfoort betrokken ener
gie wordt gemeten, terwijl verder de noodige
instrumenten aanwezig zijn om de sterkte
en de spanning van den stroom na te gaan.
Van hier af begint feitelijk het Gemeente
lijk Electrisch bedrijf, de van Naarden af
komstige stroom wordt onder de zelfde
spanning door eenige kabels, het z.g.
«hoogspanningsnet», naar de verschillende
voedingspunten of transformatorzuilen in de
stad gevoerd. Mede te deelen, welke maat
regelen zijn getroffen om te voorkomen, dat
een storing zich over de geheele stad voort
plant, zou mij te ver voerenik volsta daarom
alleen met de vermelding, dat de stad in
eenige, geheel van elkaar onafhankelijke,
districten is verdeeld, welke echter desge-
wenscht aan elkaar kunnen worden verbon
den. Zoodoende zal een storing in een Ge
meentelijken voedingskabel zich slechts in éen
district doen gevoelen, terwijl xnen, door
afkoppeling van den defecten kabel en door
verbinding van de omliggende districten aan
het uitgeschakelde distrtet, dit laatste binnen
korten tijd weer van stroom kan voorzien.
Op de hierboven omschreven wijze wordt
dus de hooggespannen stroom tot in de
transformatorzuilen gevoerd.
Een spanning van 10000 Volt is echter
niet geschikt voor huiselijk gebruik ter ver
mijding van levensgevaar, enz. moet zij tot
op een veel lager bedrag worden terugge
bracht. In Amersfoort is hiervoor een span
ning van 220 Volt voor licht en 380 Volt
voor motoren gekozen.
Dit veranderen van de spanning geschiedt
door een zoogenaamden «transformator»een
toestel dus, waar men den stroom Invoert
onder een spanning van 10000 Volt en
waaruit de strooom weer te voorschijn komt
onder een spanning van 220, resp. 380 Volt.
Aangezien het aanraken van den trans
formator levensgevaarlijk is, Wordt deze om
geven door een zuil.
Dit zijn de groene ronde zullen, welke
men aan den ParellelWeg, tegenover het
Station, aan den Utrechtschen straatweg
tegenover de Jacob van Campenlaan, op den
hbek van Berken weg en Utrechtschen straat
weg, nabij het Polltie-bureau, nabij het Post
kantoor, op het Zand en aan het einde van
de Hendrik van Viandenstraat aantreft.
Het bovendeel van deze zuilen bevat de
hoogspannings-, het onderdeel de laagspan-
ningstoestellen.
Om overal gemakkelijk bij te kunneu
komen, is de zuil draaibaar en kan men
's avonds het inwendige daarvan door eenige
gloeilampen verlichten.
De getransformeerde, laaggespannen stroom
wordt nu in het „verdeel"- of «laagapanning-
net» geleid. De kabels hiervan komen even
eens in de zuilen uit en zijn daar aan de
laagspanningszijde der transformatoren ver
bonden; behoudens dikte der isolatie, komt
hun constructie overeen met die van de hier
voor beschreven hoogspanningskabels.
Op deze kabels na worden de hulzen
aangesloten.
Ook dit laagspanningsnet is in districten
verdeeld, welke men naar verkiezing van
elkaar scheiden of aan elkaar verbinden kan.
Deze manipulatie geschiedt in de vierkante
ijzeren «verdeelkasten», welke men o.a. op
de Koninginnelaan, de Regenteaaelaan, den
Zuidsingel, enz. aantreft.
Voor de bedrijfszekerheid is dus in mime
mate gezorgd.
Om een huis aan te sluiten, snijdt men
den langs het pand ioopende laagspannings-
kabel open en verbindt de aldus blootge
legde koperaders met den «aansluitkabel»,
welke naar den electriciteitsmeter in het huis
loopt. Deze lasch wordt dan bedekt met een
z.g. T-mof.
Het spreekt vanzelf, dat dit lasschen uiterst
zorgvuldig moet geschieden, wil men geen
kans op storingen krijgen. Ten einde den
lasch nu gemakkelijk te kunnen terugvinden,
maakt men aan alle moffen een ketting met
merkblokje vast, welk laatste in de bestra
ting wordt opgenomen. Dit zijn de kleine
vierkante blokjes met opschrift G(emeente-
lijk)E(lectrisch)B(edrijf). Deze wijzen dus de
plaats aan, waar zich onder den grond een
kabellasch bevindt.
Binnen de huizen gekomen, wordt de
stroom eerst gemeten en dan door de huis
leiding naar de verschillende verbruikstoe-
stellen gevoerd.
Dikwijls wordt de vraag gedaan, hoe een
electriciteitsmeter toch wel werkt.
In het kort gezegd, is zoo'n meter feite
lijk een kleine electromotor, waarvan proef
ondervindelijk is vastgesteld hoeveel energie
voor éen omwenteling noodig is.
Uit het aantal omwentelingen, dat de meter
beeft gemaakt, kan dan worden afgeleid
