AMEESFOORTSCHE COURANT.
Zaterdag 8
November 1919.
No. 9255.
69e Jaargang
eerste blad.
g. KEUNEKEij
NIEUWE
HANDSCHOENEN
B. KRAAL
Igiro- en chequeverkeer
met alle plaatsen
van ons land
Lunchroom
Princèsse
REDACTEUR
F. W. H. OUD]
AMERSFOO
ENS.
RT.
Uitgave van de Drukkerij „De Amergfoortoche Courant, voorheen Firma A. H. van Cleefl"
Verschijnt Dinsdag-, Donderdag- eu Zaterdagavond. Abonnement per 3 maanden j 1.—
franco per post f 1.15. Advertentiën 16 regels 60 cent; elke regel meer 10 cent. Bijregel
abonnement reductie, waarvan tarief op aanvraag kosteloos. Legale, officieele- en ontelgenlngs-
advertentiën per regel 15 cent. Reclames 1—5 regels />.25 Bewijsnummers worden In
rekening gebracht en kosten, evenals afzonderlijk* nummers, 5 cent.
Bij advertentiën van bulten de stad worden de lncasseerkosten In rekening gebracht.
BUREAUX
KORTE GRACHT 18 (oud 9)
VALKESTRAAT 19.
Telefoon 19.
DIT NUMMER BESTAAT UIT TWEE BLADEN.
OVERZICHT.
Buitenland.
De diamantindustrie te Antwerpen
Het huwelijk van Groothertogin Charlotte.
Binnenland.
De gevolgen van den oorlog De ont
vluchting van Luitenant Vogel Ketel
ontploffing te Gouda Koffie en thee.
GEVOLGEN VAN DEN OORLOG.
De wereldoorlog heeft niet alleen de
gansche samenleving op haar grondvesten
doen schudden, het blijkt hoe langer hoe
meer, dat deze zijn ondergraven en alle
hechtheid verloren hebben.
Dat de oorlogs-gevolgen reeds inwerken
ep wat men over het algemeen als het minst
wankelbare ziet. n.l. op de zedeleer, op de
moraal, het kan niemands oog ontgaan.
Wat door sommigen ten opzichte daarvan
vooruit werd gezien, ziet men reeds hier
en daar bewaarheid, of bezig zich gaande
weg te voltrekken.
Het Duitsche «Zeitschrift für Sexualwis-
senschaft» geeft in het Aprilnummer van
1919 een hoofdartikel van Dr. Hans Gurad-
ze over de gevolgen van den wereldoorlog
op de ontwikkeling der bevolking in
Duitschland.
Deze schrijver noemt als een »dreigend
gevaar» voor Duitschland de vermindering
der huwelijken (»Verunehelichung«). Daar
door zal het aantal onwettige geboorten
vermeerderen, terwijl aan den anderen kant
zeer vele volwassenen ongehuwd zullen
blijven. Aan dit laatste meent hij, dat ook
ten grondslag ligt de algemeeue duurte
huisraad, kleedingstukken, levensmiddelen,
alles is buitengewoon in prijs gestegen,
waarbij nog de moeilijkheid komt om een
woning, zij 't ook tegen een booge huur,
te krijgen.
Bij deze moeilijkheden komt het groote
overschot van vrouwen. In het «Deutsche
Medizinische Wocheuschrifu van 5 Dec.
1918 wordt berekend, dat er tuischen den
leeftijd van 18 en 45 jaar ongeveer 17 pCt.
méér vrouwen dan mannen in Duitschland
zijn. Dr. H. Guradze ineent, dat het percent
iets geringer is, maar voegt er bij, dat deze
cijfers nog niet eens volkomen de huwelijks
beperking inhouden. Want, van de mannen
op dien leeftijd is nog een groot deel zoo
verminkt, dat een huwelijk dikwijls onmo
gelijk is; daarbij komt nog het onvoldoen
de pensioen van deze. verminkten, en ook
het zéér groote aantal oorlogaweduwen, die
dikwijls geen nieuw huwelijk kunnen sluiten.
De schrijver meent dan ook, zeker niet ten
onrechte, dat het vrouwenvraagstuk door
den oorlog in een geheel nieuw licht is ge
plaatst, en zich problemen voordoen, waar
van men de groote massa tenminste
vóór dien geen vermoeden had.
Alvorens evenwel iets nader op deze
problemen in te gaan, willen wij bier enkele
van de officieele cijfers, in bovengenoemd
artikel aangehaald, vermelden. Merkwaardig
is o.a. de mededeeling, dat volgens de sta
tistieken de meeste geboorten vallen na
feestdagen. Wanneer deze feestdagen (be
doeld zijn hier Paschen en Pinksteren (ver
gezeld gaan van mooi weer. zegt Dr. H.
G., dan kan men na 9 maanden oen groot
aantal geboorten verwachten, hetgeen sta
tistisch is vastgesteld. En nu was in 1916
en in 1917 ln de maand September een
opvallende stijging van het geboortetal op
te merkendat was juist 9 maanden na het
Kerstverlof der militairen.
Diarom prijst de schrijver als een middel
aan om het aantal geboorten in Duitschland
te vermeerderen: «veel verlof in alle be
roepen». Waar de bevolkingsstatistiek al
niet goed voor is
Trouwens, het is waar, dat het aantal
geboorten in Duitschland gedurende den
oorlog schrikbarend is achteruitgeloopen. In
de eerste 40 oorlogsmaanden, dus tot 1
December 1917, werden 2 millioen kinderen
minder geboren dan in de laatste 40 vredes-
maanden. In Be'tlijn waren ln 1913 40838
levend geborenet, en in 1918 slechts 20178.
Wat het aantal der huwelijken betreft,
dit is alleen ln 1914 gestegen door het uit
breken van den oorlog de zoogenaamde
oorlogshuwelijken daarna is het gedaald
I11 Berlijn bedroeg het in 1913 >1.194, io
1918 slechts 16.171.
Men spreekt er thans algemeen over, om
voor Duitschland den wettelijken huwelijks
leeftijd van den man te verlagen van 21
op 16 jaar, en dien van de vrouw te ver-
fa o ogen van 16 tot 21 jaar. Dit ook, om
dat een groot deel der jonge mannen, die
hun in het huwelijk moesten voorgaan,
gevallen zijn.
Van 1872 tot 1876 zijn ook een groot
aantal huwelijken op vervroegden leeftijd
gesloten. Of evenwel nu zulk een maatregel
het gewenschte gevolg zou hebben, valt te
betwijfelen, en wordt trouwens in officieele
kringen blijkbaar ook betwijfeld, omdat
een reeks van ongunstige factoren op
de waarschijnlijkheid duiden van minder
huwelijken niet alleen, maar ook van wei
nig kinderrijke huwelijken.
Langestraat 105
AMERSFOORT
BEVOLKING.
SPECIAAL ADRES IN
Lederwaren, Eonden- m
artikelen, en A
ReisbenoQdigdheden
Beleefd aanbevelend.
jLXTZxTzrxTXTirxrxrxrxTzrxrxTzxi*
Eigenaardig is het wel, dat in Engeland,
waar in 1915 de dienstplicht voor den on-
gehuwden man tot het 41ste jaar werd
ingevoerd, het aantal huwelijken in dat jaar
zeer is gestegen, n.l. van 249.401 in 1914
tot 360.885 in 1915. Toch liep het aantal
geboorten terug.
In Italië, dat in 1915 den algemeenen
dienstplicht invoerde, gingen het aantal
huwelijken dat jaar terug tot 185.662 tegen
252.187 in het vorige jaar.
In Nederland, dat buiten den oorlog bleef,
is het aantal huwelijken ten minste tot 1917
niet verminderd. Wel teekenen zich de
gevolgen van den toestand af in de cijfers
omtrent geboorte en sterfte. Volgens de
mededeelingen van het Centraal Bureau van
de Statistiek was voor de 4 groote ge
meenten het geboortecijfer per 1000 zielen
in 1913 25,79 en in 1918 21.27. Een belang
rijke achteruitgang dus. Terwijl het sterfte
cijfer tusschen 1913 en 1918 van 10.90 tot
15.03 omhoog liep. Ook het sterftecijfer der
zuigelingen is over 't geheel toenemend.
I11 een door den oorlog en door den
vrede zoo vreeselijk geteisterd land als
Duitschland tracht men nu, zooals wij reeds
opmerkten, middelen te vinden om de toe
standen weet in geregelde banen te leiden.
En dan doen zich nog eenige bijzondere
verschijnselen voor. Daar is de ontzettende
uitbreiding der prosititutie. Zij, die b.v.
Berlijn in dezen tijd bezoeken, weten welk
ontstellend beeld die wereldstad nu in dat
opzicht geeft. Daarbij overal een sterke
verbreiding der geslachtsziekten.
Dan Is 't aantal buitenechtelijke kinderen
zeer groot, en het is te verwachten dat het
zeer groot zal blijven door de reeds ge
noemde oorzaken, Terwijl aan den auderen
kant de vrouwenarbeid reusachtig is toe
genomennatuurlijk wordt de verwarring
nog vergroot door de ingetreden werkloos
heid veler vrouwen, nu mannen hun plaat
sen komen opeischen, terwijl toch honder
duizenden vrouwen op eigen arbeid als
broodwinning zijn aangewezen.
En nu komen als onvermijdelijk gevolg
een reeks van maatregelen om de ouge-
huwde moeder en 't buitenechtelijk kind
'n andere plaats in de samenleving te geven,
om hen gelijk te stellen met de anderen.
De onderhoudsplicht van den vader wordt
uitgebreid en het buitenechtelijke kind in
vele opzichten gelijkgesteld met het wettige.
Het merkwaardigste evenwel is de veran
dering' van de opvattingniet meer de
algemeens verachting valt aan de onge
huwde moeder ten deel, integendeel, men
beijfert zich vooral geen onderscheid te
maken, ook wat de wettelijke moederschaps-
zorg betreft.
Opgave van gevestigde personen
van 12 Sept. tot 10 Oc». 1919.
J. Boameester, Maarssen n. KI. Koppel
25 G. Lagerwey, Doorn naar Miere-
veldstr. 301 K. Enegel, Arasterdam n.
Woestijgerweg 4 C. Lang. Deventer n.
Miereveldstr. 39 G. Kappenberg, Ermelo
naar Schimmelp.str. 41 J. de Vos, Rijssen
n. Monnikenpad 45 A. Coedam, Rotter
dam naar Leusderw. 121 Mej. C. Heiner,
Amsterdam naar Monnikenpad 40 Mej.
A. v. Ouwerkerk, Amsterdam naar Arnb.-
straat 9a G. Wolbers, Bussum naar
Stationsstr. 25 H. Brons, Schaesberg n.
v. Bemmelstr. 82 W. Schoonderbeek,
Utrecht naar Hoogl.weg 30 Mej. A.
Kreikarap, Leusden n. Arnh.weg 1074
A. Hazeveld, Aalsmeer naar Appelw. 135
Mej. J. Tempelman, Nieuwlansen naar
Muurh. 90 Mej. J. v. Zijl, Utrecht naar
Woest.weg 36 Mej. M. v. Egdom, Soest
naar Plantsoen 8 Mej. G. Hoogenkamp,
Ermelo naar D. Fockemal. 95 C. Hassel-
man, Breda naar Langestr. 10 H. van
Eek, Wijk bij Duurstede naar Leusderweg
128 H. Jolink, lieerde naar G. v. Stell.-
werfstr. 44 J. Allers, Leiden naar v.
Persijnstr. 18 P. v. Ginkel, den Haag
naar Langestr. 90 Mej. J. Besselaar,
Ermelo naar Utrecht.weg 132 Mej. A.
v. Lunteren, Woudenberg n. Utrecht.weg
132 W. Smit, Harderwijk n. Berkenweg
23 M. Hiemstra, Leeuwarden naar Bis-
scbopsweg 68 W. Kladder, Leeuwarden
n. Bisschopsweg 68 H. Peer, Utrecht
naar l.avendelstr. 10 Mej. A. Ravenhorst,
Barneveld n. Emmalaan O L. Rouwen-
daal, Apeldoorn naar G. v. Stell.werfstr. 11
K. v. Biljouw, Veenhuizen n. Breestr.
49 G. v. Dijk, Soesterberg n. Wijersstr.
14 W. v. Veen, Zwartsluis n. Havik 10
S. v. d. Stouwe, Zwartsluis n. Havik 10
J. Spits, Losser naar Zandbergen H.
Freeriks, 's-Bosch naar Fr. v. Blankenh.str.
10 Mej. E. van Eek, Lieuden naar
Utrecht.weg 80 Mej. G. v. Lienden,
den Haag n. Utrecht.weg 80 Mej. L.
Huguenin, den Haag naar Utrecht.weg 80
Mej. P. Heere, den Haag n. Marnixlaan
42 L. v. Geldrop, Tilburg n. Havik 10
Mej. G. Bakkers, Wijk bij Duurstede
naar Stationsstr. 19 J. Henseler, Lochem
naar Aldegondestr. 91 F. Schoenman,
Naaldwijk naar Bisschopsweg 105 Mej.
A. Lemaire, Heerlen naar Havik 11 R.
v. d. Velde, Gorinchem naar Stationsstr, 21a
Laugestraat 28-104
Telefoon 348
Bankvereenlglng H. L- A. DULLAERT &Co.
Amersfoort, Soest, Utrecht, Steenbergen, Noordbroek
straat 45 H. Breukelen, Utrecht naar
Heiligenb.weg 31 J. v. Reede, Leusden
Heiligenb.weg 1 r Mej. C. v. Dam,
Leusden naar Heiligenb.weg 11 W.
Ludeking, Zwolle n. Verhoevenstr. 20
H. Fabius, den Haag naar Utrecht.weg 80
Mevr. von Nordheim, den Haag naar
Marnixlaan 52 J. Tijm, Haarlem naar
Arnh.weg 68 G. de Klerk, Harderwijk
naar Hoogl.weg 20 B. Keulen, Deventer
naar Hoogl.weg 20 H. Philips, Zuilen
naar L. Vr.-kerkhof 1 M. Vleeschhouwer,
Rhenen naar Hof 46 J. Bos, Indie naar
Bergstr. 23 J. Diersman. Kazerne naar
Woestijgerweg 100 Mej. L. Kamphuis,
Utrecht naar Woestijgerweg 100.
Utrechtschestr. 49.
J. VAN H VMERSVEL1) Jr.
BuitenlancUche Kroniek.
D. v. Asperen, Gennep n. L. N. dw.str.
27 R. Spijker, Apeldoorn n. Langegracht
25 N. v. d. Zijpp, Moudam n. Beekenst.-
laan 12 Mej. M. v. Raalten, Culemborg
naar Utrecht.weg 257 Mej. I. Lange,
Coevorden n. Leusderw. 279 Mej. H.
Rijkeboer, De Bilt naar Pr.-Julianal. 9
J. Bouwman, Hoogland n. Liendertscheweg
20 P. Ha.twlch, Kazerne n. Snouckaertl.
32 J. DeckeriDg, Amsterdam n. Wester
Het huwelijk van Groothertogin
Charlotte.
Donderdagmorgen had in de kathedraal
te Luxemburg de inzegening plaats van het
huwelijk van Groothertogin Charlotte met
haar neef, prins Felix van Bourbon Parma.
De drie en twintig-jarige bruid, een slanke
verschijning, in baar wit met zilver gebor
duurd gewaad, werd door haar moeder,
groothertogin Marle, naar het altaar geleid.
Prins Felix is 26 jaar oud. Hij was ln
het zwart gekleed en werd begeleid door
zijn beide broedera Sixtus en Xavier, die
de Belgische uniform droegen.
De huwelijkszegen werd gegeven door
den pauselijken nuntius te Brussel, Mgr.
Nicatra, die een toespraak hield.
Van de Kamerleden waren alleen de
rechtsche afgevaardigden aanwezig.
De huwelijksplechtigheid verliep zonder
incidenten.
Het is thans de vraag, welke houding de
geallieerden zullen aannemen tegenover het
huwelijk, waartegen langen tijd bezwaar
werd gemaakt, daar prins Felix in het
Oostenrijksche leger heeft gediend. De
Luxemburgsche regeering is dienaangaande
vol vertrouwen.
Zooals men weet, heeft de Kamer met
een kleine meerderheid de Luxemburgsche
nationaliteit van prins Felix verleend.
Deze stemming werd voorafgegaan door
een stormachtig debat.
De diamantindustrie
te Antwerpen.
Naar een berichtgever te Antwerpen
meldt hebben de bladen daar ter stede
reeds gesproken over de verslapping, die
zich deed gevoelen ia het diamantvak. Deze
moest onvermijdelijk komen na de lange
periode van drukte, die geheerscht beeft
en die alle voorhanden zijnde krachten
in beslag hoeft genomen. Er is onzinnig
veel gefabriceerd. Er is een stock ontstaan
en het gelukt niet die geleidelijk aan dsn
man te brengen. Daar is de wlsselquaestie
nog bijgekomen om de markt in moeilijk
heden te brengen.
Het gevolg is, dat nu ruim 3000 man
werkloos zijn geworden. De pogingen der
patroona om de thani geldenBe hoogs loonen
verminderen, is verijdeld, daar de A. D.
I. met onmiddellijke staking dreigde. Er
is ook gesproken van vrijwillige stopzetting
van het geheele bedrijf gedurende vier
weken, doch daar kwam niets van.
Naar het schijnt is nu een middenweg
gevonden: er zou nog slechts een halve
week worden gewerkt. Zoodoende hoopt
men de werkloosheid grootendeele te doen
verdwijnen. Of dit middel helpen zal moet
men afwachten.
Het feit is onweerlegbaarer zijn te veel
diamantbewerkers. Als men er in slaagde
de onbekwamen uit het vak te verwijderen,
zou er al veel bereikt zijn, maar dit is een
reuzentaak, waartegen zelfs de A. D. B.
niet is opgewassen, zegt «De Schelde.»
Mot den v ij and geheuld.
Twintig jaar gevangenisetraf.
Voor het assisenhof van Brabant is te
Brussel het proces begonnen tegen het echt
paar De Wolf, waarvan de man het beroep van
poelier uitoefent. Bij het uitbreken van den
oorlog hebben zij een fortuin verdiend, dat op
150.000 francs wordt geschat. Tijdens den
oorlog stelden zij zich in verbinding met de
Duitschers en verleenden hun hulp zoowel
in geld als In levensmiddelen. Het gezin
kwam ten slotte met de Duitschers op de
beste verstandhouding, vooral de doebter
Nelly, in wier papieren brieven werdeD ge
vonden van de gebroeders Rothschild en
van Duitsche officieren, met wie zij her
haaldelijk afspraken maakte. Zij werd daar
toe door haar ouders aangespoord, in het
belang hunner zaak.
Uit hun boekhouding blijkt, dat de be
schuldigden tijdens de bezetting voor 39
millioen francs zaken hebben gedaando
gemaakte winst bedroeg vijf millioen francs.
Tweemaal heeft de Wolf voor ongeveer
400.000 mark op de Duitsche oorlogsleening
ingeteekend.
Na een korte ondervraging van de be
schuldigden stelde mr. Dries zich publieke
partij namens het ministerie van Financien
en eischte schadeloosstelling van den staat
tot een bedrag van vijf millioen francs.
Na bevestigende uitspraak der jury beeft
het hof den vader, Alphons de Wolf, ver
oordeeld tot twintig jaar buitengewone ge
vangenisstraf de dochter werd vrijgespro
ken de moeder werd hij verstek tot de
zelfde straf als de vader veroordeeld.
Aan den Belgischen staat Is een schade
loosstelling ten bedrage van 3.770,ooofrancs
toegewezen.
STADSNIEUWS.
De Burgemeester van Amersfoort.
brengt ter kennis,
dat In deze gemeente een geval van
MILTVUUR is voorgekomen.
Amersfoort, 7 November 19x9.
De Burgemeester voornoemd,
v. RANDWIJCK.
Broodkaar t-Suikerkaart.
De Directeur van het Levensmiddelen
bureau maakt bekend, dat de broodkaart
116e tijdvak (voor wittebrood de rood-bruin
gekleurde) geldig is van 12 tot en met 20
November 1919.
In de week van 10 tot en met 15 No
vember 1919 wordt op bon 6 (zes) der
suikerkaart 2 !/2 ons goedkoope suiker ver
kocht.
Amersfoort, 7/11 '19.