Zaterdag 29
November 1919.
1
I tl. VLEESCHHOUWERl
No. 9264.
69e Jaargang
EERSTE BLAD
PRIMA WIJNEN
N. V. Centrale Crediet- en Landbouwbank
SAFE DEPOSIT
Hof 46 f
Amersfoort §a
Luxe Meubeltjes voor SI. Micolaas
REDACTEUR
F. W. H. OUDENS.
A M ERSFOORT.
Uitgave van de Di'ukkery „Ite Amerst'oortsche Conrant, voorheen Firma A. H van Cleefl'
Verschijnt Dinsdag-, Donderdag- en Zaterdagavond. Abonnement per 3 maanden 1.—
iranco per post fi. 15. Advertentiën 16 regels 60 cent; elke regel meer to cent, Bijregel
abonnement reductie, waarvan tarief op aanvraag kosteloos. Legale, officieele- en ontelgenings-
advertentlfin per regel 15 cent. RoclamoB 1-5 regels /1.25 Bewijsnummers worden in
rekening gebracht en kosten, evenals afzonderlijke nümmers, 5 cent.
Bij advertentiën van buiten de stad worden de Incasseerkosten in rekening gebracht.
BUREAUX
KORTE GRACHT 18 (oud 0)
VALKESTRAAT 19.
Telefoon 19,
DIT NUMMER BESTAAT UIT TWEE BLADEN.
OVERZICHT.
Buitenland.
Het nieuwe Belgische Kabinet Een
boeienkoning als kerkdief.
Binnenland.
Het collectief arbeidscontract A. N. T. B
Gewijzigde posttarieven voor brieven
boven 200 gram enz. Ingediend wets
ontwerp tegen de duurte Ex-Keizer
Wilhelm.
KENNISGEVINGEN.
Burgemeester en Wethouders van Amers
foort,
brengen ter openbare kennis,
dat bij hun besluit van 25 November 1919,
aan de Maatschappij tot Detailverkoop van
Petroleum »De Automaat» en hare recht
verkrijgenden voorwaardelijk vergunning is
verleend tot het oprichten van een petroleum-
bergplaats in het perceel alhier gelegen
aan den Hoogeweg No. 28 kadastraal bekend
Gemeente Amersfoort, Sectie A. no. 1808.
aan de N. V. Eerste Nederlandsche Fabriek
voor onderdeelen Schoenfabrikatie en recht
verkrijgenden voorwaardelijk vergunning is
verleend tot het oprichten van een huid-
lijmfabrick (voortzetting bedrijf, waartoe
vergunning is verleend bij dezerzijdsch be
sluit van 27 Augustus 1918, Afd. 1110. 2101,
voor een proeftijd van een jaar) in het per
ceel alhier gelegen aan den Heiligerberger-
weg no. 60 ged., kadestraal bekend Gemeente
Amersfoort, Sectie B. no. 2407.
Amersfoort, 27 November 1919.
Burgemeester en Wethouders
voornoemd,
De Burgemeester,
v. RANDWIJCK.
De Secretaris,
A. R. VEENSTRA.
In meinoriam van den ex-predikant wijlen
F. Domein Nieuwenhuis.
Een medewerker schrijft aan het >Hdb.«
Het overlijden van den bekenden en be
gaafden leider der anarchisten in ons vader
land deed reeds velen naar de pen grijpen
om eenige herinneringen aangaande hem
ten beste te geven.
Want in ons theologisch land is niet alleen
de leider der antirevolutionairen, dr. A.
Kuyper, gewezen predikant; een Domela
Nieuwenhuis was evengoed een vroegere
dominéé.
Uit theologische kringen was hij voort
gekomen. Zijn vader was de in zijn tijd
bekende kanselredenaar, prof. Domela Nieu
wenhuis, te Amsterdam, die aldaar jarenlang
het aanzienlijke heerenhuis aan de Heeren
gracht tusschen Huidenstraat en Wolveu-
Straat bewoonde. En de zoon volgde den
vader in diens roeping en werd wel geen
professor in de Godgeleerdheid, laan het
Luthersch seminarium) maar toch predikant
bij het Evangelisch Luthersch Kerkgenoot
schap in ons vaderland.
Reeds vroeg schijnt Domela Nieuwenhuis
de gave en de roeping om als volksleider
op te treden in zich te hebben gevoeld.
Van den in zijn tijd bekenden schilder en
teekenleeraar, J. D. C. Vettens, te Amster
dam, die bij professor Domela Nieuwenhuis
aan huis teeken- en schilderlessen aan diens
kinderen placht te geven, hoorden wij hiervan
eens een merkwaardig staaltje.
Een volksmassa was voorbijgekomen, Leer-
aar en leerlingen hadden een oogenblik hun
arbeid laten rusten om dat schouwspel gade
te slaan. De jonge F. Domela Nieuwenhuis
had met zichtbare groote belangstelling den
stoet gevolgd, en eerst toen alles voorbij
was, verbrak hij het stilzwijgen met de
opmerking; >bé, wat moet dat heerlijk zijn,
zulk een menigte te mogen leiden!»
Wat, later predikant geworden, de jeugdige
leeraar in die laatste functie heeft gepresteerd,
weten wij niet. Maar blijkbaar gevoelde hij
zich in de theologische wereld niet op zijn
plaats. In zijn afscheidspreek van zijn laatste
gemeente, waarmede hij tevens het predik
ambt aan de Luthersche Kerk vaarwel zeide,
vanaf f 1.35 per fiesch
J. VAN II.AMKIJSVELD JU.
VRAAGT PRIJSCOURANT
sprak hij dat openlijk uit. De tekst van het
bekende woord van Jezus: «Niemand doet
nieuwen wijn in oude lederzakken, want
anders, zoo bersten de zakken en de wijn
wordt uitgestort, maar nieuwen wijn doet
men in nieuwe lederzakken». In die preek
verklaarde hij 'tde Kerk was die oude
lederzak, waarin zijne nieuwe gevoelens niet
pasten. »Zal ik een goede Luthersche dominé
zijn,» zoo zeide hij ongeveer, »dan moet ik
mij tot Luther en de Lutheranen in bij
zondere mate aangetrokken gevoelen en op
leven als ik eens een Lutheraan mag ont
moeten. Maar ach, een Lutheraan of een
Christenmensch, die zich naar een ander dan
Luther noemt, het is mij volmaakt om het
even!» De geheele beweging der Hervor
ming was hem niet meer dan een dood-
loopeod wegje.
Zoo werd de dominé ex-dominé en nu,
naar den wensch van zijn jongenshart, de
volksleider bij uitnemendheid, van wieneen
wonderbare bekoring op zijn volgelingen
zou uitgaan. Tot op zijn dood toe.
Toch was in den voormaligen theoloog
de theoloog nog niet geheel verstorven. Dat
bleek bij sommige gelegenheden.
't Was omstreeks het jaar '84 of '85.
wien de degen speelgoed was.
Ds. Westhof had staan betoogen dat de
socialisten zoo waren tegen de machines,
die toch zoo nuttig waren om den arbeid
te verlichten.
Daarop vatte Nieuwenhuis vuur en hij
riep uit: nu toont ge, dat gij ons in het
geheel niet verstaat. Zouden wij tegen de
machines zijn? Verre van dien! Onze leus
is niet: >weg met de machines,» maar
•hier met de machines!»
Maar ook betrad de gewezen predikant
dien avond nog eens het terrein der theologie.
Ds. Westhof had zich (wij weten niet
meer hoe) in zijne bestrijding van het socia
lisme op den Bijbel, meer bijzonder op het
Evangelie van Christus, beroepen.
Toen zijn beurt om te antwoorden weer
was gekomen, tastte Nieuwenhuis in den I
zak vau zijn pandjas, om daar vaardig een
Nieuw-Testament uit te voorschijn te halen.
•Laat ons hooren wat >het godswoord» zegt,»
riep hij uit. En toen las hij uit de Hande
lingen der Apostelen de bekende geschiedenis
voor van Ananias en Sappbira, die (zooals
Nieuwenhuis het minder juist maar handig
expliceerde) weigerden tot de gemeenschap
van goederen, die door de Apostelen was
ingevoerd, over te gaan en die om die
reden >door den apostel Petrus ter aarde
waren neergeslagen».
Na dien tijd zagen wij den interessanten
kop van Nieuwenhuis nog wel eens. Ook
in het slechtsluitende confectiepak bleef hij
de gentleman. Wat ons trof was de min of
meer harde uitdrukking, die in zijn oog
Amersfoort, Scherpenzeol, Soest, Utrecht,
I Tel. interc. 363. Tel. interc. 2. Tel. interc. 6. Tel. interc 460
Telegram-adres „CREDO".
De wattenschijf, waardoor hedoelde melk
werd gefiltreerd, is voor belanghebbenden
op den keuringsdienst ter bezichtiging.
Amersfoort, 26 November 1919.
Burgemeester en Wethouders
voornoemd,
De Burgemeester,
v. RANDWIJCK.
De Secretaris,
A. R. VEENSTRA.
Opheffing detacheering.
De Kapitein R. J. Hoffman, werkzaam
bij den territorialen bevelhebber in Fries
land enz., is, van deze detacheering ont
heven, naar onze gemeente teruggekeerd.
De toenmalige Hervormde predikant van
Amsterdam, ds. A. J. Westhof, had in het
•Predikbeurtenblad» aangekondigd, dat hij
in de Nieuwe Kerk op den Dam eene leer
rede zou houden over en tegen het socialisme.
Toen de dienst zou aanvangen, konden de
gemeenteleden, die Nieuwenhuis vau aan
gezicht kenden, hem onmiddellijk zien zitten.
Want hij had plaats genomen, recht tegen
over den predikstoel. In de zoogenaamde
•Koningsbank», waarin nog altoos Hare
Majesteit is gezeten, als zij bij haar jaar-
lijksch bezoek aan de hoofdstad, de gods
dienstoefening in de Nieuwe kerk bijwoont.
Slank zat daar Nieuwenhuis in die bank.
De armen over de borst gekruist, het oog
voortdurend naar den predikstoel gericht.
Met iets in zijn houding, dat scheen te
willen zeggenkom maar opik zal 't u
wel anders leeren.
En binnen enkele dagen na deze preek,
verscheen het bericht in de krant, dat Domela
Nieuwenhuis ds. Westhof had uitgedaagd
om in een publieke meeting, waarbij ge
legenheid zon zijn tot debat, zijn rede nog
eens te komen uitspreken.
Ds. Westhof nam die uitnoodiging aan.
En toen werd de meeting belegd opeen
avond in de week in het bekende Maison
Stroucken».
Van de verdienste van de preek van ds.
Westboff willen wij niets afdingen, maar
onmiddellijk bleek hier, dat in een preek
stoel te spreken nog niet hetzelfde is als in
een groote volksvergadering te spreken en
te debatteeren. Vooral niet als men te doen
had met een man, zoo daarvoor aangelegd
en zoo daarin ervaren als een Domela
Nieuwenhuis. Vooral niet als men zich
daarenboven nog moest bewegen op een
terrein, waarop alleen de laatste geheel
tehuis was.
't Was ons, die er bij tegenwoordig waren,
of wij iemand, die voor het eerst ging
schermen, zagen staan tegenover één, voor
was gekomen.
Gehoord hebben wij hem daarna niet
Maar wie herinnert zich niet zijn optreden
iu de stakingsweek 1903 en vooral de ver
gadering, waarin hij met Troelstra kampte?
•Een helsche nacht» noemde Troelstra hel
later. En wat zijn tegenstander toen het
meest prikkelde, was dat Nieuwenhuis toen
de volksmassa, die tegen Troelstra en de
andere socialisten verbeten was op min of
meer zalvenden toon smeekte om, >al was
't dan maar alleen uit liefde tot hem», aan
Troelstra toch geen kwaad te doen.
Toen herleefde nog eens echt de jongen
van de Heerengracht, die de volksmassa
vóór zich zag, als een bruisende zee.
STADSNIEUWS.
Brood- en Suikerkaar t.
De Directeur van het Levensmiddelen
bureau
maakt bekend dat,
de broodkaart 118e tijdvak (voor witte
brood de oranjegekleurde) geldig is van 30
November tot en met 8 December 1919.
In de week van 1 tot en met 7 December
1919 wordt op bon No. 9 (negen) der
Suikerkaart 21/2 ons goedkoope suiker
verkocht.
Amersfoort, 28. n. '19.
ONDEUGDELIJKE MELK.
Burgemeester en Wethouders der Ge
meente Amersfoort
maken bekend,
dat door den melkslijter IV. Jansen,
voor rekening van Tj. Sieperda, den 22
November j.l. na herhaalde waarschuwing
melk werd verkocht, welke in ondeugde
lijken toestand verkeerde, door het in die
melk aanwezig zijn van veel kocvuil.
Levensmoede.
Een veld-artillerist in de cavallerie-kazerne
te dezer stede, heeft zich met een revolver
schot getracht van het leven te berooven.
De kogel ging hem door den schouder. Hij
is naar het hospitaal overgebracht.
Ongeluk.
De mil. cavalerist H., gedetacheerd inde
Vlasakkers, stortte jl. Dinsdag van het paard
en bleef aan den stijgbeugel hangen. Hij
werd tegen de boomeu geslingerd en be
wusteloos opgenomen. In het militair hos
pitaal onderzocht, bleek, dat twee ribbeu
gebroken waren.
Een 12|-jarig bestaan.
Naar wij vernemen, zal het 5 Januari a.s.
12) jaren geleden zijn, dat >Amersfoorts
Mannenkoor», directeur de heer. Nic. HazeD-
donk, te dezer stede werd opgericht.
Als bijzonderheid kunnen wij daarbij nog
vermelden, dat de heeren R. Koerselman, G.
C. Schellinger en J. D. van Gelder van de
oprichting af aan dit Mannenkoor verbonden
zijn, resp. als Voorzitter, Secretaris en Mu-
ziekcommissaris.
Tijdelijke stroomverbreking.
Wij herinneren er aan, dat morgen, Zon
dag, van 9 uur v.m.—4 uur n.m. wege.is
werkzaamheden aan het Provinciaal Elec-
trisch net te Soest, de stroom zal zijn ver
broken.
R. K. Ar
1 b e s
Z. D. H. de Aartsbisschop van Utrecht
heeft benoemd tot lid van het R. K. Arm
bestuur te dezer stede den heer J. W.' C.
Jansen, zulks in de plaats van den heer J.
Bunnik, aan wien op eigen verzoek door
Mgr. eervol ontslag als lid van genoemd
college was verlesnd. Eemb.
Organist Gasthulskerk.
Het college van Diakenen der Ned. Herv.
Gem. alhier, heeft met ingang van 1 Jan.
1920, tot organist der Gasthuiskerk benoemd
den heer J. v. d. Heide.
HU Is er!
Noch bij het vuurwerk, onlangs aan ds
Koninginnelaan, noch bij de herdenking van
den 300-jarifïn sterfdag (onthoofding) vin
Johan van Oldenbarneveld, was een zio
geweldige menschenmassa op de been als
een dezer dagen.
Vanaf de Barchmann-Wuytierslaan lot
aan de Stationsstraat was het één menschi n-
zee en in onze stad was totaal alles vlt-
geloopen naar het Stationsplein.
Een zeer groot aantal politie en militai) en
was aanwezig om zoo mogelijk de orde te
handhaven dat was even onmogelijk dan
wel noodig. Geen enkele onder de duizen len
en duizenden, die ook maar het minste deed
wat slechts op een ordeverstoring kon gclij' ten.
Men was een en al ernst. Vol verwachi ing
klopte ieders hart ais den donder van een
nog vèrverwijderd onweer.
Het Gemeentebestuur bad een overeen
komst met de Hollandsche Spoorwegmi.at-
schappij aangegaan om op de kap van ie»
Station een paar kanonnen te plaatsen.
Precies om twaalf uur werd het eerite
schot van af die plaats gelost, wat oog«n-
blikkelijk werd beantwoord door dat vin
de Koppelpoort; de andere kanonnen eld«ra
in de stad, volgden daarop en maakten 't
geheel alsof het een bclegoring vau desti.d
Amersfoort gold.
De gemeente-autoriteiten waren met et n
ito naar het Station getrokken, om hen,
die deze betooging gold. bij aankomst vin
den trein een «hartelijk welkom» toeteroepen.
Zij werden gevolgd door de besturen van
verschillende onzer vereenigingen.
Nauwelijks was de reusachtig lange treil
uit de richting Amsterdam in het zicht, oj
den weg gevolgd door tientallen particuliers
auto's en honderden fietsers, alles voorzie 1
van de Spaansche en Nationale vlag, of all
het loeien van eeu orkaan kwam het mij
tegen, het gezang uit de duizende keelen
Ziet, ginds komt de spoortrein uit Spanjo
weer aan.» Het is het moest populaire liet
van den dag.
Gevolgd door zijn ietwat verbleekte»
zwarten knecht, verscheen in zelfbewusten
staiigan gang, met de rechterhand eenigs-
zins opgeheven, de plechtige eerbiedwaardige
gestalte van deu beroemden en beminden
weldoen er van het gehoorzame en vlijtige kind.
Dankende en buigende voor dit groote
welkom stond de grijze bisschop nu op het
midden van het Stationsplein.
Ik was, als journalist, een der eersten die
tot ham werd toegelaten en ik moest waarlijK
aan mij zelf ontdekken, hoe ik in mijn hart
een ongewone «kloppartij» was begonnen.
De heilige man uit Spanje kende mij nog
van elders.
Hoe is de reis geweest?» informeerde
ik, moer om het gesprek om gang te helpen.
•Vrijwel, doch de koude, mistige triestig-
heid die steeds als een dikke grijze wolk
over dit land hangt, grijpt me steeds aan>,
antwoordde de goede, grijze Sint. »U be
grijpt, dit is een groot verschil m«t mijn
zonnig Spanje, maar toch, ik heb steeds een
onweerstaanbaar verlangen om naar Uw
land te gaau, te meer, omdat de Holland
sche jeugd zoo aangenaam en lief waar-
deerend is voor het gosde, wat aan haar
wordt gedaan.»
Denkt U lang te vertoeven in ons
Amersfoort»? vroeg ik weer.
•Neen», was het antwoord, en een diepe
rimpel boven den welgevormden neus,
zeide mij, dat door deze vraag de gedachten
van den goeden Sint waren afgeleid. »Neen«,
