AMERSFOORTSCHE COURANT. Donderdag 14 October 1920 No. 9395 70e Jaargang Onze Volksuniversiteit. Uitgave van de Drukkerij „DE AMERSFOORTSCHE COURANT" voorheen Firma A. H. van Cleeff. Verschijnt DINSDAG-, DONDERDAG- en ZATERDAG. ABONNEMENT per 3 maanden f 1.—franco per post f 1.15. Afzonderlijke nummers 5 cent. ADVERTENTIËN 1—6 regels 95 cent; elke regel meer 15 cent. Bij regel-abonnement reductie, waarvan tarief op aanvraag kosteloos. Legale-, officieels- en ontelgenings-advertentien per regel 20 cent. RECLAMES 1—5 regels f i.jjfc elke regel meer 30 cent. Incasseerkosten worden In rekening gebracht. Inzending van advertentiCn op den dag van verschijnen uiterlijk 10 uur, voor het Zaterdagnummer uiterlijk Vrijdagavond. REDACTEUR: K. LUBERTI, AMERSFOORT BUREAUX KORTEGRACHT 18 EN VALKESTRAAT 19, TELEFOON 19 Het zouden misschien groote woorden lijken, wanneer men zou beweren dat Zater dag 16 October, de dag waarop de Volks universiteit ln onze stad officiéél zal worden geopend, een datum van historische beteeke- nis zal worden in de geschienis onzer stad. En toch moet en kan bij dat worden, omdat hier niet alleen voor onze stadsgemeenschap, als geheel genomen, wordt vastgelegd wat het particulier initiatief reeds groepsgewijze, voor bepaalde categorieën dus, had weten te bereiken, maar ook en vooral omdat men daarbij niet is gebleven, omdat een stap vooruit is gedaan van enorme beteekenis, omdat de publieke voorlichting omtrent wetenschap pelijke zoowel als artistieke en sociale aan gelegenheden zoozeer wordt verbeterd en vergemakkelijkt, dat er nu sprake van mag zijn de moderne cultuur inderdaad tot het volk te doen door dringen, tot een volks cultuur te maken dus, de massa op te heffen tot het peil dat tot dusver slechts voor een groep, een klein deel van het geheel, be reikbaar was. Men weet hoe de toestand was: de ver schillende politieke partijen gaven 's winters enkele cursus-avonden, sommige kerkelijke lichamen organiseerden een aantal lezingen, het Nut maakte zich op dit gebied zéér nut-tig, maar systeem zat er in dit alles niet, het verband' tusschen het een en &et ander, ook inwendig, ontbrak, en maar al te dik wijls had het gesprokene een dusdanige kleur, dat het met den naam -wetenschap allerminst mocht betiteld worden. Want de wetenschap la nu eenmaal neutraal; zij vraagt niet naar «overtuigingen* en poogt er geene op te dringen. Zoo was dus noodig een neutraal orgaan, waar allen zonder onderscheid van geloof en politieke overtuiging zouden kunnen komen om zich aan den bron der kennis te laven. In andere, grootere steden was die behoefte al veel eerder en veel sterker gevoeld, en had men door de stichting van volksuniversiteiten een afdoend middel tot bevrediging van den drang naar wetenschap en beschaving gevonden. In een kleine stad als de onze, met zooveel minder belang hebbenden en ergo zoo veel minder draag kracht, was de zaak echter moeilijk. Het is de eer van het Bestuur der Openbare Leeszaal en Bibliotheek, dat zij het initiatief heeft durven nemen dat thans met zooveel succes bekroond Is 1 Het bestuur had reeds lang gevoeld, dat naast de instelling der O. L. B. nog behoefte was aan eene in richting, waar mondeling werd gewerkt aan de volksontwikkeling. Natuurlijk was 't het bekend, wat de verschillende bestuurders- bonden, politieke partijen, 't Nut enz. op eigen terrein deden, maar het zag in dat noodig was een algemcene samenwerking, desnoods naast datgene wat reeds gedaan werd. De resultaten van een dergelijke samenwerking zouden uiteraard mooier en doeltreffender zijn dan het afzonderlijk ge peuter. Zoo kwam het bestuur er toe een vergadering bijeen te roepen, waarop waren uitgenoodlgd alle corporaties, die werkzaam waren als bovenbedoeld. En al onmiddellijk slaagde deze pogingstaande de vergadering werd overgegaan tot het stichten van een >voorloopig comité tot oprichting eener Volksuniversiteit*. Dit comité continueerde zich toen In een bestuur, bestaande uit de heeren Dr. Miedema voorz.Mebius, secr.Vrijdag, penningm., en Dr. Peyrot, Ds. den Hollander en J. Thien, commissarissen, terwijl nog ver schillende heeren een commissie van toezicht vormden. Er werd nu overleg gepleegd met B. en W., waarbij bleek dat ook dit college reeds ernstige plannen overwoog om de algemeene volksontwikkeling ter hand te nemen. Natuurlijk ontstond zoodoende een aange name samenwerking tusschen het college van B. en W. en het bestuur der V.-U., als het gevolg waarvan mag worden be schouwd dat de V.-U. ten slotte over 1920 een gemeentelijke subsidie heeft mogen ontvangen groot f 1000.— In overleg met de Commissie van Toezicht werden nu door het bestuur de cursussen en verdere organisatorische maatregelen vastgesteld. Hierbij bleek duidelijk, dat de verschillende richtingen elkander begrepen en elkanders standpunt wisten te waardeeren. Echter waren groote moeilijkheden te over winnen op ander gebied, Waar b.v., zouden de cursussen gehouden worden Duidelijk bleek aan het bestuur zoowel als aan de comm. van toezicht, dat in Amersfoort bijna elke goede gelegenheid tot rustig vergaderen, een rustig plekje voor doceeren vooral, ont breekt. De keuze viel eindelijk opdegroote zaal van het Alg. Mil. Tehuis, aan de Kortegracht. In dit eenvoudige, pas ge restaureerde achterzaalije zullen de lessen dus gegeven worden. Het probleem van de cursussen en de docenten was ook weldra opgelost. Uit het programma, dat wij in ons vorig num opnamen, heeft ieder kunnen zien welk verscheidenheid van onderwerpen zal worden behandeld en op hoe grondige en omvattende wijze. Daarbij komen op de lijst namen voor van docenten zóó bekend, dat iedere twijfel aan hunne wetenschappelijk heid uitgesloten heeten mag. En nu wordt overmorgen de Volks universiteit geopend, en zullen Maandag a.s. de lessen een aanvang nemen. De gunstige omstandigheden waaronder de instelling begint te werken in aanmerking genomen de verkorte arbeidstijd in de eerste plaats te noetnen mogen wij verwachten dat de belangstelling er voor zéér groot zal zijn. Het moet zóó zijn, dat op geen enkele cursus ook maar één plaats onbezet is, dat het volgende jaar meer en meer cursussen noodig zullen zijn. Dan eerst zal er sprake kunnen zijn van een w/éruniversiteit, dan eerst zal over de geheele Amersfoortsche bevolking het licht gaan stralen van de nieuwe cultuur, dan zal ook over Amers foort hei licht der wijsheid en wetenschap opgaan, waarin de maatschappij der toekomst zal worden gegrondvest. Hopen wij dat dit doel zal bereikt worden. Hopen wij dat de volks-universiteit lang zal leven, en groeien en bloeien, tot meer dere eer van onze goede stad Amersfoort I A. H. v. NIEUWKERK Aldegondestr. 105, 105», 107 Tel. 643 IN AMEUBLEMENTEN EN KANTOORMEUBELEN Buitenlandsche Kroniek. De economische toekomst van Rusland. (Vervolg). De gevolgen van de ontbinding van de kapitalistische grootbedrijven ten aanzien van de voedselproductie laten zich reken- kunstigbepalen. Wanneer deboeren-landbouw niet alleen geen overschot opbracht op de negen tiendedeelen van het bebouwde land, doch integendeel 17 pCt. te weinig opleverde van het benoodigde voedsel, dan zal het zeker geen overschot opleveren wanneer tït het eene tlendedeel er bij gekregen heeft dat tot dusver als grootbedrijf werd ge ëxploiteerd. De 130 miljoen Russische boeren zullen zich voortaan misschien kunnen ver zadigen, doch daarentegen ontbreekt niet alleen elk export-overschot, doch is het onmogelijk de bevolking der steden van voedsel te voorzien, ofschoon deze zeer ge dund is eD slechts enkele miljoenen menschen meer omvat. De huidige hongersnood ln de Russische steden is niet alleen een gevolg van den achteruitgang van de landbouw productie op grond van gebrek aan ge reedschappen, paarden, zaadkoren enz., maar het minst van de economische omwenteling in het landbouwbedrijf en het verdwijnen der grootbedrijven. Zelfs al zal de opbrengst van den kleinen landbouw mettertijd wat grooter worden, dan nog moet er op gerekend worden dat het met Ruslands landbouw-export voor- loopig uit is, en dat verbetering slechts mogelijk Is op den langen duur, wanneer de techniek van den landbouw verbeterd wordt, wanneer de gemeenschappelijke exploitatie der dorpslanderijen, die nu in een toestand van anarchistische verwarring verkeert, plaats maakt voor een economisch beheer b.v. op de wijze van een naamlooze ven nootschap. Ook is het natuurlijk mogelijk, dat opnieuw een kapitalistisch grootbedrijf op het land zich ontwikkeltdit is met name waarschijnlijk ln de Zuid-Russische korenvelden. Maar dat alles zal tientallen van jaren duren en men kan met deze mogelijkheden geen rekening houden zonder zich op zeer wankelenden bodem te begeven. Hoedanig de inwerking van de revolutie op de industrie moet zijn, laat zich in een paar woorden zeggen. De Russische nijver heid is tot zulk een hoogte te niet gedaan, dat het jaren en jaren zal elschen, en de aan wending van een geweldig kapitaal, om haar weer op te richten. Maar het zal on mogelijk zijn haar te herstellen op de oude wijze en met de oude afmetingen. De Rus sische grootindustrie toch was slechts mogelijk als een neven-stuk van het groot-land bouwbedrijf. Haar ontwikkeling was gefor ceerd geworden door het denken en willen van één man graaf Witte en zij kon slechts bestaan door zeer groote hulp en bescherming. Een dergelijke groot-industrie laat zich maar niet zonder meer weer op richten niet alleen ontbreken daarvoor het personeel en het materieel, maar ook de geheele economische achtergrond is weg gevallen. Daarentegen bezit Rusland rijke schatten in den grond. Doch om ze te verkrijgen moet allereerst het verkeerswezen hersteld worden, en daarvoor is heel wat noodig locomotieven, spoorwegmateriaal, dammen, bruggen, heropbouwing van reparatie-werk- plaatsen euz. Maar ook deze arbeid kan zich voorloopig weer slechts bepalen tot enkele hoofdlijnen misschien Moskou- Zwarte Zee en Moskou- Warschau, anders zal bet geheele materiaal binnen geen tijd verdwenen zijn. Wanneer men duizend locomotieven tegelijk op het Russische spoorwegennet zou plaatsen en ze doen vertrekken ln alle richtingen, dan zoi een half jaar later geen eukele er van ln beweging zijn. Zij zouden opgeslokt worden door de oneindige steppen; bij het eerste defect zou weldra de «ene, spoedig de andere, op een dood spoor worden ge bracht en blijven staan om te verteren van roest, nadat de bruikbare onderdeelen er van af genomen zijn. De foto's welke ons onder oogen zijn gekomen van de «locomotieven-kerkhoven* in Rusland heb ben ons doen zien, wat men daar beschouwt als te zijn «economisch beheer* Tot deze opbouwingsarbeid is Rusland zelf niet in staat, wat ook door de bolsje- wiki wordt erkend. Zij zijn dan ook bereid bij wijze van betaling er voor con cessies te doen aan de West-Europeesch< groot-Industrie, die het wel op zich nemer kan. Maar ook dit maakt een Russische groot-Industrie te meer onmogelijk. Het praten over het «weder opbouwen van Rusland* is dus een gedachteloosheid, welke bewijst hoe weinig nog de fundamen- teele beteekenis van Rusiand's economische omwenteling tot het Europeesche bewustzijn is doorgedrongen. Men moet rekenen met een nieuw Rusland van een geheel andere maatschappelijk-economische structuur, met een maatschappij waarvan de voornaamste factor is de zelf-help economie van de kleine landbouwers en wsarvan de grootste hinder paal tegen ontwikkeling is de achterlijkheid en kleurloosheid dier massa. Maar toch, en dit moet wél begrepen worden, moet iedere organisatorische opbloei van het russische economische leven zijn begin vinden ln een ontwikkeling van deze economische kiem- factoren. Vanuit deze zal mettertijd een nieuwe russische maatschappij en een nieuwe samenlevlngs-economie moeten opgroeien. De Russische revolutie is niet de Fransche revolutie, en haar resultaat zal niet zijn een «derde Republiek*, ook niet al zou de definitieve regeer-vorm burgerlijk-demo cratisch zijn. Een moejik-democratls is nu eenmaal niet hetzelfde sis de derde republiek. Ook een Napoleon zou niet in staat zijnde productiekrachten omhoog te voeren Ineen maatschappij, die terug is gebracht tot het primitieve van den productenruil en waarin de behoefteloosheid en de willekeur van het kleine hoerendom de eenige maat- gevers zijn. De Vrede in bet Oosten. BIJ de vredes-preliminairen te Riga heeft Polen een Oostgrens bedongen, die in elk opzicht afwijkt van de regeling, welke Inder tijd door lord Curzon, we zullen maar zeg gen uit naam van de Engelscbe regeering, als billijk en rechtvaardig was aangewezen. Dit is natuurlijk slechts mogelijk doordat Polen, na het met Fransche hulp verslaan van de bolsjcwlki, In staat was om de vredes voorwaarden te dictééren. Van weder- zijdsch overleg en toegeven is hierbij geen iprake geweest; Moskou, dat zich in het lauw voelt en alle krachten zal noodig hebben ten eerste tegen Wrangel! en ten tweede om de oneenigheid in eigen boezem te bestrijden, Rusland heeft een zéér krommen sprong gedaan en toegestemd ln een grensregeling die het op den duur onmogelijk kan dulden en waartegen nu reeds ln het land zelf, Rusland meenen wij, scherp verzet is ont staan. Waarom de Polen juist zoo fel gebrand zijn op het verkrijgen van deze grens, ls begrijpelijk. Zij beseffen heel goed, dat wat zij thans doen niet anders is dan hun Weygandsche overwinning uitbuiten, dat zij langzamerhand toch weer hun oude program punten geforceerd hebben, en dat Rusland zulks mettertijd met kracht van wapenen zal pogen te rectificeeren. En dus gaat het er om, een grens vast te stellen die uit mili tair oogpunt het gemakkelijkst te handhaven is. En nu heeft de te Riga vastgestelde grens bewezen daarvoor uitstekend gesdhikt te zijn, want het ls geen andere dan die, welke de Duitschers gedurende den wereldoorlog niet minder dan twee jaar bezet hielden en dikwijls met betrekkelijk zwakke troepen machten tegen een overweldigend sterkeren vijand verdedigden. Om een voorbeeld te noemen willen wij er op wijzen, dat de Rokltno-mocrassen, welke een zoo onschat baar defensie-middel vormen, thans in Pool- ache handen zijn. Moet men echter den Polen al kwalijk nemen, dat zij door het stellen van te hooge eischen den vrede in het Oosten opnieuw in gevaar brengen, van den anderen kant moet men niet uit hel oog verliezen, dat de bolsjewikl ook allesbehalve rede gegeven hebben om vertrouwen te stellen ln hun vredelievendheid. Wel heeft Joffo daarover te Riga schoone woorden ge sproken, maar dan denkt men b.v, weer aan zoo'n draadloos bericht uit Moskou, zooals dat van 24 September terwijl Jofie de passie preekte waarin het heet,,Het roodc leger is zich er diep van bewust.dat het witte Polen en tegen de Entente. T»

Historische kranten - Archief Eemland

Amersfoortsche Courant | 1920 | | pagina 1