AMERSFOORTSCHE COURANT.
Donderdag 14
October 1920
No. 9395
70e Jaargang
Onze Volksuniversiteit.
Uitgave van de Drukkerij „DE AMERSFOORTSCHE COURANT" voorheen Firma A. H. van Cleeff.
Verschijnt DINSDAG-, DONDERDAG- en ZATERDAG. ABONNEMENT per 3 maanden f 1.—franco per post f 1.15. Afzonderlijke nummers 5 cent.
ADVERTENTIËN 1—6 regels 95 cent; elke regel meer 15 cent. Bij regel-abonnement reductie, waarvan tarief op aanvraag kosteloos. Legale-, officieels- en
ontelgenings-advertentien per regel 20 cent. RECLAMES 1—5 regels f i.jjfc elke regel meer 30 cent. Incasseerkosten worden In rekening gebracht.
Inzending van advertentiCn op den dag van verschijnen uiterlijk 10 uur, voor het Zaterdagnummer uiterlijk Vrijdagavond.
REDACTEUR: K. LUBERTI, AMERSFOORT
BUREAUX KORTEGRACHT 18 EN VALKESTRAAT 19, TELEFOON 19
Het zouden misschien groote woorden
lijken, wanneer men zou beweren dat Zater
dag 16 October, de dag waarop de Volks
universiteit ln onze stad officiéél zal worden
geopend, een datum van historische beteeke-
nis zal worden in de geschienis onzer stad.
En toch moet en kan bij dat worden, omdat
hier niet alleen voor onze stadsgemeenschap,
als geheel genomen, wordt vastgelegd wat
het particulier initiatief reeds groepsgewijze,
voor bepaalde categorieën dus, had weten
te bereiken, maar ook en vooral omdat men
daarbij niet is gebleven, omdat een stap vooruit
is gedaan van enorme beteekenis, omdat de
publieke voorlichting omtrent wetenschap
pelijke zoowel als artistieke en sociale aan
gelegenheden zoozeer wordt verbeterd en
vergemakkelijkt, dat er nu sprake van mag
zijn de moderne cultuur inderdaad tot het
volk te doen door dringen, tot een volks
cultuur te maken dus, de massa op te heffen
tot het peil dat tot dusver slechts voor een
groep, een klein deel van het geheel, be
reikbaar was.
Men weet hoe de toestand was: de ver
schillende politieke partijen gaven 's winters
enkele cursus-avonden, sommige kerkelijke
lichamen organiseerden een aantal lezingen,
het Nut maakte zich op dit gebied zéér
nut-tig, maar systeem zat er in dit alles niet,
het verband' tusschen het een en &et ander,
ook inwendig, ontbrak, en maar al te dik
wijls had het gesprokene een dusdanige kleur,
dat het met den naam -wetenschap allerminst
mocht betiteld worden. Want de wetenschap
la nu eenmaal neutraal; zij vraagt niet naar
«overtuigingen* en poogt er geene op te
dringen.
Zoo was dus noodig een neutraal orgaan,
waar allen zonder onderscheid van geloof
en politieke overtuiging zouden kunnen
komen om zich aan den bron der kennis
te laven. In andere, grootere steden was
die behoefte al veel eerder en veel sterker
gevoeld, en had men door de stichting van
volksuniversiteiten een afdoend middel tot
bevrediging van den drang naar wetenschap
en beschaving gevonden. In een kleine stad
als de onze, met zooveel minder belang
hebbenden en ergo zoo veel minder draag
kracht, was de zaak echter moeilijk. Het is
de eer van het Bestuur der Openbare
Leeszaal en Bibliotheek, dat zij het initiatief
heeft durven nemen dat thans met zooveel
succes bekroond Is 1 Het bestuur had reeds
lang gevoeld, dat naast de instelling der
O. L. B. nog behoefte was aan eene in
richting, waar mondeling werd gewerkt aan
de volksontwikkeling. Natuurlijk was 't
het bekend, wat de verschillende bestuurders-
bonden, politieke partijen, 't Nut enz. op
eigen terrein deden, maar het zag in dat
noodig was een algemcene samenwerking,
desnoods naast datgene wat reeds gedaan
werd. De resultaten van een dergelijke
samenwerking zouden uiteraard mooier en
doeltreffender zijn dan het afzonderlijk ge
peuter. Zoo kwam het bestuur er toe een
vergadering bijeen te roepen, waarop waren
uitgenoodlgd alle corporaties, die werkzaam
waren als bovenbedoeld. En al onmiddellijk
slaagde deze pogingstaande de vergadering
werd overgegaan tot het stichten van een
>voorloopig comité tot oprichting eener
Volksuniversiteit*.
Dit comité continueerde zich toen In een
bestuur, bestaande uit de heeren Dr. Miedema
voorz.Mebius, secr.Vrijdag, penningm.,
en Dr. Peyrot, Ds. den Hollander en J.
Thien, commissarissen, terwijl nog ver
schillende heeren een commissie van toezicht
vormden.
Er werd nu overleg gepleegd met B. en W.,
waarbij bleek dat ook dit college reeds
ernstige plannen overwoog om de algemeene
volksontwikkeling ter hand te nemen.
Natuurlijk ontstond zoodoende een aange
name samenwerking tusschen het college
van B. en W. en het bestuur der V.-U.,
als het gevolg waarvan mag worden be
schouwd dat de V.-U. ten slotte over 1920
een gemeentelijke subsidie heeft mogen
ontvangen groot f 1000.—
In overleg met de Commissie van Toezicht
werden nu door het bestuur de cursussen
en verdere organisatorische maatregelen
vastgesteld. Hierbij bleek duidelijk, dat de
verschillende richtingen elkander begrepen
en elkanders standpunt wisten te waardeeren.
Echter waren groote moeilijkheden te over
winnen op ander gebied, Waar b.v., zouden
de cursussen gehouden worden Duidelijk
bleek aan het bestuur zoowel als aan de
comm. van toezicht, dat in Amersfoort bijna
elke goede gelegenheid tot rustig vergaderen,
een rustig plekje voor doceeren vooral, ont
breekt. De keuze viel eindelijk opdegroote
zaal van het Alg. Mil. Tehuis, aan de
Kortegracht. In dit eenvoudige, pas ge
restaureerde achterzaalije zullen de lessen
dus gegeven worden.
Het probleem van de cursussen en de
docenten was ook weldra opgelost. Uit het
programma, dat wij in ons vorig num
opnamen, heeft ieder kunnen zien welk
verscheidenheid van onderwerpen zal
worden behandeld en op hoe grondige en
omvattende wijze. Daarbij komen op de
lijst namen voor van docenten zóó bekend,
dat iedere twijfel aan hunne wetenschappelijk
heid uitgesloten heeten mag.
En nu wordt overmorgen de Volks
universiteit geopend, en zullen Maandag a.s.
de lessen een aanvang nemen. De gunstige
omstandigheden waaronder de instelling
begint te werken in aanmerking genomen
de verkorte arbeidstijd in de eerste plaats
te noetnen mogen wij verwachten dat
de belangstelling er voor zéér groot zal zijn.
Het moet zóó zijn, dat op geen enkele
cursus ook maar één plaats onbezet is, dat
het volgende jaar meer en meer cursussen
noodig zullen zijn. Dan eerst zal er sprake
kunnen zijn van een w/éruniversiteit, dan
eerst zal over de geheele Amersfoortsche
bevolking het licht gaan stralen van de
nieuwe cultuur, dan zal ook over Amers
foort hei licht der wijsheid en wetenschap
opgaan, waarin de maatschappij der toekomst
zal worden gegrondvest.
Hopen wij dat dit doel zal bereikt worden.
Hopen wij dat de volks-universiteit lang
zal leven, en groeien en bloeien, tot meer
dere eer van onze goede stad Amersfoort I
A. H. v. NIEUWKERK
Aldegondestr. 105, 105», 107 Tel. 643
IN AMEUBLEMENTEN EN
KANTOORMEUBELEN
Buitenlandsche Kroniek.
De economische toekomst
van Rusland.
(Vervolg).
De gevolgen van de ontbinding van de
kapitalistische grootbedrijven ten aanzien
van de voedselproductie laten zich reken-
kunstigbepalen. Wanneer deboeren-landbouw
niet alleen geen overschot opbracht op de
negen tiendedeelen van het bebouwde land,
doch integendeel 17 pCt. te weinig opleverde
van het benoodigde voedsel, dan zal het
zeker geen overschot opleveren wanneer
tït het eene tlendedeel er bij gekregen heeft
dat tot dusver als grootbedrijf werd ge
ëxploiteerd. De 130 miljoen Russische boeren
zullen zich voortaan misschien kunnen ver
zadigen, doch daarentegen ontbreekt niet
alleen elk export-overschot, doch is het
onmogelijk de bevolking der steden van
voedsel te voorzien, ofschoon deze zeer ge
dund is eD slechts enkele miljoenen menschen
meer omvat. De huidige hongersnood ln de
Russische steden is niet alleen een gevolg
van den achteruitgang van de landbouw
productie op grond van gebrek aan ge
reedschappen, paarden, zaadkoren enz., maar
het minst van de economische omwenteling
in het landbouwbedrijf en het verdwijnen der
grootbedrijven.
Zelfs al zal de opbrengst van den kleinen
landbouw mettertijd wat grooter worden,
dan nog moet er op gerekend worden dat
het met Ruslands landbouw-export voor-
loopig uit is, en dat verbetering slechts
mogelijk Is op den langen duur, wanneer de
techniek van den landbouw verbeterd wordt,
wanneer de gemeenschappelijke exploitatie
der dorpslanderijen, die nu in een toestand
van anarchistische verwarring verkeert,
plaats maakt voor een economisch beheer
b.v. op de wijze van een naamlooze ven
nootschap. Ook is het natuurlijk mogelijk,
dat opnieuw een kapitalistisch grootbedrijf
op het land zich ontwikkeltdit is met
name waarschijnlijk ln de Zuid-Russische
korenvelden. Maar dat alles zal tientallen
van jaren duren en men kan met deze
mogelijkheden geen rekening houden zonder
zich op zeer wankelenden bodem te begeven.
Hoedanig de inwerking van de revolutie
op de industrie moet zijn, laat zich in een
paar woorden zeggen. De Russische nijver
heid is tot zulk een hoogte te niet gedaan,
dat het jaren en jaren zal elschen, en de aan
wending van een geweldig kapitaal, om
haar weer op te richten. Maar het zal on
mogelijk zijn haar te herstellen op de oude
wijze en met de oude afmetingen. De Rus
sische grootindustrie toch was slechts mogelijk
als een neven-stuk van het groot-land
bouwbedrijf. Haar ontwikkeling was gefor
ceerd geworden door het denken en willen
van één man graaf Witte en zij kon
slechts bestaan door zeer groote hulp en
bescherming. Een dergelijke groot-industrie
laat zich maar niet zonder meer weer op
richten niet alleen ontbreken daarvoor het
personeel en het materieel, maar ook de
geheele economische achtergrond is weg
gevallen.
Daarentegen bezit Rusland rijke schatten
in den grond. Doch om ze te verkrijgen
moet allereerst het verkeerswezen hersteld
worden, en daarvoor is heel wat noodig
locomotieven, spoorwegmateriaal, dammen,
bruggen, heropbouwing van reparatie-werk-
plaatsen euz. Maar ook deze arbeid kan
zich voorloopig weer slechts bepalen tot
enkele hoofdlijnen misschien Moskou-
Zwarte Zee en Moskou- Warschau, anders
zal bet geheele materiaal binnen geen tijd
verdwenen zijn. Wanneer men duizend
locomotieven tegelijk op het Russische
spoorwegennet zou plaatsen en ze doen
vertrekken ln alle richtingen, dan zoi
een half jaar later geen eukele er van
ln beweging zijn. Zij zouden opgeslokt
worden door de oneindige steppen; bij het
eerste defect zou weldra de «ene, spoedig
de andere, op een dood spoor worden ge
bracht en blijven staan om te verteren
van roest, nadat de bruikbare onderdeelen
er van af genomen zijn. De foto's welke
ons onder oogen zijn gekomen van de
«locomotieven-kerkhoven* in Rusland heb
ben ons doen zien, wat men daar beschouwt
als te zijn «economisch beheer*
Tot deze opbouwingsarbeid is Rusland
zelf niet in staat, wat ook door de bolsje-
wiki wordt erkend. Zij zijn dan ook
bereid bij wijze van betaling er voor con
cessies te doen aan de West-Europeesch<
groot-Industrie, die het wel op zich nemer
kan. Maar ook dit maakt een Russische
groot-Industrie te meer onmogelijk.
Het praten over het «weder opbouwen
van Rusland* is dus een gedachteloosheid,
welke bewijst hoe weinig nog de fundamen-
teele beteekenis van Rusiand's economische
omwenteling tot het Europeesche bewustzijn
is doorgedrongen. Men moet rekenen met
een nieuw Rusland van een geheel andere
maatschappelijk-economische structuur, met
een maatschappij waarvan de voornaamste
factor is de zelf-help economie van de kleine
landbouwers en wsarvan de grootste hinder
paal tegen ontwikkeling is de achterlijkheid
en kleurloosheid dier massa. Maar toch, en
dit moet wél begrepen worden, moet iedere
organisatorische opbloei van het russische
economische leven zijn begin vinden ln een
ontwikkeling van deze economische kiem-
factoren. Vanuit deze zal mettertijd een
nieuwe russische maatschappij en een nieuwe
samenlevlngs-economie moeten opgroeien.
De Russische revolutie is niet de Fransche
revolutie, en haar resultaat zal niet zijn een
«derde Republiek*, ook niet al zou de
definitieve regeer-vorm burgerlijk-demo
cratisch zijn. Een moejik-democratls is nu
eenmaal niet hetzelfde sis de derde republiek.
Ook een Napoleon zou niet in staat zijnde
productiekrachten omhoog te voeren Ineen
maatschappij, die terug is gebracht tot het
primitieve van den productenruil en waarin
de behoefteloosheid en de willekeur van
het kleine hoerendom de eenige maat-
gevers zijn.
De Vrede in bet Oosten.
BIJ de vredes-preliminairen te Riga heeft
Polen een Oostgrens bedongen, die in elk
opzicht afwijkt van de regeling, welke Inder
tijd door lord Curzon, we zullen maar zeg
gen uit naam van de Engelscbe regeering,
als billijk en rechtvaardig was aangewezen.
Dit is natuurlijk slechts mogelijk doordat
Polen, na het met Fransche hulp verslaan
van de bolsjcwlki, In staat was om de
vredes voorwaarden te dictééren. Van weder-
zijdsch overleg en toegeven is hierbij geen
iprake geweest; Moskou, dat zich in het
lauw voelt en alle krachten zal noodig hebben
ten eerste tegen Wrangel! en ten tweede om
de oneenigheid in eigen boezem te bestrijden,
Rusland heeft een zéér krommen sprong
gedaan en toegestemd ln een grensregeling
die het op den duur onmogelijk kan dulden
en waartegen nu reeds ln het land zelf,
Rusland meenen wij, scherp verzet is ont
staan.
Waarom de Polen juist zoo fel gebrand
zijn op het verkrijgen van deze grens, ls
begrijpelijk. Zij beseffen heel goed, dat
wat zij thans doen niet anders is dan hun
Weygandsche overwinning uitbuiten, dat zij
langzamerhand toch weer hun oude program
punten geforceerd hebben, en dat Rusland
zulks mettertijd met kracht van wapenen zal
pogen te rectificeeren. En dus gaat het er
om, een grens vast te stellen die uit mili
tair oogpunt het gemakkelijkst te handhaven
is. En nu heeft de te Riga vastgestelde
grens bewezen daarvoor uitstekend gesdhikt
te zijn, want het ls geen andere dan die, welke
de Duitschers gedurende den wereldoorlog
niet minder dan twee jaar bezet hielden en
dikwijls met betrekkelijk zwakke troepen
machten tegen een overweldigend sterkeren
vijand verdedigden. Om een voorbeeld te
noemen willen wij er op wijzen, dat de
Rokltno-mocrassen, welke een zoo onschat
baar defensie-middel vormen, thans in Pool-
ache handen zijn.
Moet men echter den Polen al kwalijk
nemen, dat zij door het stellen van te hooge
eischen den vrede in het Oosten opnieuw
in gevaar brengen, van den anderen kant
moet men niet uit hel oog verliezen,
dat de bolsjewikl ook allesbehalve rede
gegeven hebben om vertrouwen te stellen
ln hun vredelievendheid. Wel heeft Joffo
daarover te Riga schoone woorden ge
sproken, maar dan denkt men b.v, weer aan
zoo'n draadloos bericht uit Moskou, zooals
dat van 24 September terwijl Jofie de
passie preekte waarin het heet,,Het
roodc leger is zich er diep van bewust.dat
het witte Polen en tegen de Entente.
T»