De Nederlandsche cultuur in
negentiende eeuw
de
AKKERTJE
De zusters Imhoff
AMERSFOORTSCHE COURANT
DINSDAG 20 JANUARI 1942
Romantiek, positivisme en symbolisme
XEDE VAN PROF. GOEDEWAAGEN
Voor de Nederlandsch-Duitsche Kul-
luurgemeenschap heeft de Secretaris-
Gcneraal van het Departement van
Volksvoorlichting en Kunsten, prof. dr.
T. Goedewaagen, gisteravond in het
American-hotel te Amsterdam een in
teressante rede gehouden over „De Ne
derlandsche cultuur in de negentiende
eeuw".
Prof. Goedewaagen wees er op, dat
zooais de sibbekunde het individu uit
zijn voorvaderen leert kennen als
moment in een ontwikkelingsreeks, de
cultuurgeschiedenis een blik op de
achtergronden van -heel een ,volk en
heel een cultuur opent.
De negentiende eeuw dacht anders
over zich zelf, dan wij over haar. Zij
zog zich tegen den achtergrond dei-
achttiende, die zij als een tijd van ver
val. als pruikentijd, als periode van
corruptie en verslapping aan de kaak
stelde om zichzelf als nieuwen opbloei
na de vrijwording in 1313 gelukkig te
kunnen prijzen. Wij echter, op afstand
geplaatst en objectiever in onze be
oordeeling der verschijnselen zien de
negentiende eeuw vooral als een ver
volg op het tooneelbedrijf der acht
tiende eeuw.
Wij zien de versplintering en de stijl
loosheid ook na 1813 nog verder voort
schrijden dan daan-'oor, Wy zijn min
der straf in onze afwijzing der acht
tiende en minder juichend over de
negentiende eeuw.
Niemand zal ontkennen dat de pe
riode groote figuren heeft voortge
bracht, meer zelfs dan de achttiende,
maar vergeten wij evenmin dat de
eeuw onzer grootouders een der meest
stijllooze is van heel onze geschiede-
Vcreenzaming van den
kunstenaar.
In de negentiende eeuw treedt voorts
in ontstellende vorm de vereenzaming
van den kunstenaar duidelijk aan het
licht. Hetzelfde kapitalisme, 'dat den
arbeider heeft ontrecht en hem zijn
meest elementaire rechten als volks
genoot heeft ontnomen, heeft ook den
kunstenaar tot paria gemaakt. De
langzaam toenemende overheersching
van het kapitalistisch en technologisch
denken, de liooge vlucht der industrie
en de emancipatie van het uitbuitend
jodendom, dat in kunsthandel, kran
tenuitgeverij zich een groote macht
voor, maar liever nog achter de scher
men, wist toe te eigenen, hebben den
cultureelen werker tot het cultuurpro-
Ictariaat gebracht.
Met dit alles hangt samen een even
ontstellende vervlakking van het cul
tureel besef in het publiek. De verlee-
lijking van ontland in de negentiende
eeuw is haast spreekwoordelijk. De le
venswijze, de sociale vormentaal, de
kleecling het getuigde alles van het
gemis van een öuidelijken stijl.
Toch heeft dit alles zijn zin gehad en
als wij de verschillende ontwikkel ings-
phasen dier cultuur gaan naspeuren,
zullen wij zien, hoe de eeuw onzer
grootouders met al haar verwarring en
vervlakking, met heel haar stijloosheid
niettemin in tal van opzichten funda
menten heeft gelegd, waarop wij klein
kinderen voortbouwen.
Romantisme, positivisme en symbolis
me zijn de levensphascn van den ne-
genti: nden-eeuwschen m.ensch, die zich
in ta! van min of meer toevallige en
persoonlijke verbindingen en tegenstel-
ïingen uit elkaar ontwikkelen en zoo
voor den mensch van onze generatie uit
gangspunt en begrenzend kader zijn.
De romantiek.
De romantiek heeft ons volk weer
zijn sterke wortels in de volkskracht in
herinnering gebracht.
En niet, slechts in herinnering, maar
orik «n de daad. Want de romantiek is
meer dan een sprookje of litteraire
idylle. Zij had een politieke taak. In
dc n tijd die hier het Napoleontische,
recht onder hevig verzet trachtte in te
voeren, stond de romantiek bij monde
van Groen van Prinsterer op de bres
van het organisch gegroeide en in de
geschiedenis beproefde oud-vaderland-
sche recht. Hij, een bewonderaar van
Herder cn van acn gemeenschapsgeest
der middeleeuwen, volgeling der histo
rische. anti-liberalistische colleges, ging
in zyn denken van de natie uit.
Maar niet alleen de voorman der an-
t.i-revoluiinnairen, ook de grondlegger
van het Neöerlandsch liberalisme, Thor-
brcke is van huis uit een romantisch
denker, geschoold in de leerschool van
de historische rechtsschool en gekant
tegen hoi negatieve rechtsbegrip van
het individualisme. Ook Thorbecke wil
de den staat niet met een mechanisme,
derh met een levend organisme verge
lijken. Do .geest van'het individualisme,
die het liberalisme in later generatie
kenmerkte is meer in strijd met Thor-
beck.es visie dan een noodzakelijkfe con-1
sequentie daarvan.
Romantisch is ook het reveil in zijn
teruggrijpen naar de gronden van een
levend Christendom en in zijn verzet
tegen den liberalen geest der eeuw, zoo
als ook de wetenschap dier dagen haar
kracht uit het historisch bewustzijn der
romantiek heeft gezogen.
Het positivisme.
Met de romantiek echter was het
laatste woord der vorige eeuw nog niet
gesproken, doch slechts de eerste aan
vang gemaakt. De onmiddellijke wer
kelijkheid van Nederland omtrent het
midden dezer eeuw was een nieuw en
ongekend vraagstuk. In de romantiek
had de tendenz, de idee overheerscht
maar nu ontwikkelde zich allengs de
tendenz om het zonder tendenz te doen
in de kunst. Zco werd de leus „Terug
naar de onmiddellüke realiteit", het
wachtwoord van een nieuwe periode,
die van het positivisme, waarin de ro
mantiek ais in haar tegendeel omsloeg
en de geest der vorige eeuw in nieuwen
vorm zich zelf, zijn wezen ging zoeken.
Impressionisme, realisme, individua
lisme, liet zijn alles symptomen van
een groote algemeene omwenteling in
den geest der negentiende eeuw, een
verfrissching en zuivering, een bevrij
ding van gelijkte, historische vormen.
Tot zoover de individualistische lijn
van het positivisme. Daarnaast en er
vaak mee verweven loopt de roode lijn,
de sociale lijn. De onmiddellijkheid der
werkelijkheid bestond niet alleen uit de
directe impressies en aandoeningen.
Onmiddellijk en reëel was ook het soci
ale vraagstuk, dat de romantiek nog
niet had kunnen zien.
Het begon met Multatuli, den vrij
denker. den ontbinder van liaast alle
bindingen van het verleden met zijn
ironie en zijn aan Nietzsche verwanten
afosristischen stijl. Ook hij excentriek
en een verachter van het publiek. Maar
tevens een man met een warm hart
voor het onderdrukte volk in Nederland
en Insulinde.
De sociaql-democratie.
„Ik stak een vaan uit en niemand
kwam", heeft hij gezegd. Maar na hem
kwamen uit de tachtigers van der Goes
en Gorter en uit een volgende generatie
Henriette Roland Holst. Na hem kwam
Troelstra en de sociaal-democratie, al
len harde positivisten en feckters voor
een beter Nederland ondanks de beper
kingen van hun marxistisch denken en
de beperkingen van het tijdkader, waar
in zij leefden. Door hen en met hen is
het historisch besef der romantiek te
loor gegaan en zij hebben het cultureele
leven in ons vaderland in vele opzichten
vervlakt. Maar door hun zin voor de
sociale realiteit en hun aanklacht tegen
de plutocratie en de bourgeoisie hebben
zij iets tot stand gebracht, waartoe de
brave „Gids" nooit bij machte was. Zij
hebban niet door de bocht van de Hee
rengracht gekeken, maar door sloppen
en stegen der achterbuur-ten, waar ook
Nederlanders wonen. Veel hebben zij
kapot gemaakt door den joodschen in
vloed. die hen in zijn macht kreeg. Maar
wij moeten hen als Nederlanders de
plaats geven, die hun in onze geschie
denis toekomt. Het historisch besef
hebben zij met de romantiek over boord
geworpen en zjj vervielen tot alle kwa
len der verjoodschïng van den moder
nen mensch. Maar hun werk was noo-
dig en heeft zijn vruchten gedragen.
Het liberalisme.
Positivistisch was heel de staatkunde
van het liberalisme. Het individualis
me ven den neutralen staat, den mecha-
nischen, op het beginsel der quantiteit
berustenden staat, heeft met de organi
sche staatsgedachte grondig gebroken.
Hierin drukt zich wellicht het duide
lijkst de onmacht der negentiende eeuw
uit. Maar met dat al moet men niet ver
geten, dat ook het liberalisme voor den
lateren historicus zijn noodzakelijke
functie heeft vervuld.
Symbolisme.
De negentiende eeuw beeft reeds zelf
het positivisme zien ondergaan. In de
tweede helft d:er eeuw begint het reeds
zich zelf op te lossen om voor een nieu
we strooming, die men samenvattend
symbolisme kan noemen, plaats te
maliën.
Symbolisme beteekent het zoeken
van het verband tusschen werkelijkheid
en idee, tusschen het gegevene en on
middellijke en de mythe eener wereld
beschouwing. Voor het symbolisme in
de schilderkunst is de impressie niet
meer de hoogste wet, doch de idee.
Zoo zien wij de figuren van Thijs Ma-
ris, Thora Prikker, Tooron, Derkinde
ren, Roland Holst, van Konijnenburg,
maar ook van Gogh als uitingen van
een nieuw verlangen in den negen-
tienden-eeuwschen mensch. Hier zoekt
deze eeuw op de grens naar de twin
tigste opnieuw het verband met en de
tendenz naar geestelijken inhoud, die
de vereerders van het onmiddellijke
uit het oog hadden verloren.
Dit symbolisme zoekt ook synthese
der bouwkunst met beeldende kunsten
en kunstambacht en in Berlage's Beurs
is deze synthese tot stand gekomen.
De Volksvoorlichting De rechtspositie van den kweeker
DOOR MIDDEL VAN DE RADIO
Gisteren heeft de Nederlandsche Om
roep de perschefs van de velschillende
Departementen en andere Staatsinstel
lingen ontvangen voor het houden van
een bespreking omtrent de wijze waar
op de Nederlandsche Omroep van
dienst zou kunnen zün bij de voorlich
tende taak voor het Nederlandsche
volk.
Het hoofd van de afd. Interdeparte
mentale Voorlichting van het Departe
ment van Volksvoorlichting en Kunsten
de heer Ingerman, heeft een toespraak
gehouden waarin hü o.a. zeide, over
tuigd te zijn, dat indien de Nederlander
bezield is met een ideaal hij ook in staat
zou blijken dit in gloedvolle woorden
en boeiende taal aan zijn volksgenooten
kenbaar te maken. Dit wordt ook door
de praktijk bewezen en de Nederland
sche Omroep kan honderden bewijzen
naar voren brengen, waaruit blijkt dat
het Nederlandsche volk wel degelijk en
ernstig luistert naar datgene, wat door
de radio wordt gezegd. Een van de vele
bewijzen is wel, dat de heer Max Blok
zijl gemiddeld een driehonderd-tal
brieven ontvangt als antwoord op zijn
radiopraatjes.
Hoe Regeeringsmaatregelen
te behandelen?
Sprekers waarschuwde zijn hoorders,
dat zij wel moesten bedenken, dat elke
voorlichtende ambtenaar er diep van
doordrongen moet zijn, dat er een groo
te verantwoordelijkheid op zijn schou
ders rust.
Slechts wanneer hij zelf is voortge
komen uit het volk kan hij een waar
achtig volksvoorlichter zijn, die zelf
midden in dit volk staat en zoowel zjjn
ziel als zijn behoefte kent en begrijpt.
Hjj is dan ook van meening, dat waar
het gaat om regeeringsmaatregelen, de
ze niet op „populaire wijze" door de ra
dio behandeld moeten worden.
Een ernstige styl en goed gekozen
woorden met belangrijke argumenten
zijn hier op hun plaats. Dit wil evenwel
niet zeggen, dat men geen gebruik zou
mogen maken van humoristische of
zelfs sarcastische woorden: in vele ge
vallen zal men hiermede meer kunnen
bereiken dan met zwaarwichtige be
schouwingen, want het Nederlandsche
volk is nogr steeds vatbaar voor typi
sche Nederlandsche volkshumor.
Na deze openingsrede hebben nog
verschillende hoofden van afdeelingen
van den Nederlandsche Omroep hun
standpunt uiteen gezet en dit heeft aan
leiding gegeven tot een zeer geanimeer
de bhspreking.
SCHAATSENRIJDER VERMIST
Sinds Zondagmiddag één uur wordt,
de 18-jarige J. N. de Beurs, kantoorbe
diende en wonende te Sehagerbrug ver
mist. 4
Hij was van plan per schaats van
Sehagerbrug in de richting Schagen te
rijden. Daar er nog wakken waren,
vreest men, dat hij onder het ijs gescho
ten is.
Het zoeken wordt nog voortgezet. i
VOÖRTKW EEKINGSMATERIA'AL VAN CULTUURGEWASSEN
DIëSVIERiNG TECHN. HOOGE-
SCHOOL GAAT NIET DOOR
De rector magnificus van de Tech
nische Hoogeschool te Delft heeft be- 1
kend doen maken, dat de viering van
den diës der Hoogeschool op 21 Ja
nuari a.s. niet kan doorgaan.
INSTELLING VAN RASSENLIJSTEN
Het Verordeningenblad van Zaterdag
10 Januari bevat een besluit van de
Secretarissen-Generaal van de Departe
menten van Landbouw en Visscherij en
van Justitie, houdende bepalingen be
treffende de rechtspositie van den
kweeker van voortkweekingsmateriaal
van cultuurgewassen en het verkeer
met zoodanig materiaal,
Deze regeling bevat twee onderdee-
len.
In de eerste plaats wordt de moge
lijkheid geopend, dat de kweeker van
een nieuw ras, te weten degene, die net
ras het eerst nieuw gewonnen heeft,
zekere rechten gaat genieten, indien op
diens daartoe strekkende aanvrage dat
ras door een overheidsinstantie, als hoe
danig een Raad voor het Kweekers-
recht is ingesteld, in een Centraal Ras
senregister wordt ingeschreven. Dit re
gister zal worden, verdeeld in verschil
lende afdeelingen, die voor één cultuur-
gewas of groep van cultuurgewassen
verschillend zullen zijn.
Bij de beoordeeling of een ras als
nieuw kan worden aangemerkt, zal
worden uitgegaan van dezen maatstaf,
dat een ras slechts als nieuw zal wor
den beschouwd, indien het zich van an
dere rassen, waarvan op het tijdstip van
indiening van de aanvrage reeds voort
kweekingsmateriaal in den handel js
gebracht of waarvan de inschrijving 'is
verzocht of verkregen, voldoende on
derscheidt en in voldoende mate ras
zuiver is.
Behalve registratie van nieuwe ras.-
sen is bij wijze van overgangsbepaling
ook inschrijving mogelijk van reeds be
staande landbouv.-rassen, die op de laat
ste Beschrijvende Rassenljjst van het
Instituut van Plantenveredeling voor
komen.
Rasscnlijsten
In de tweede plaats bevat het besluit
bepalingen over de instelling van Ras-
seulijsten, die kunnen worden ingesteld
voor een enkel cultuurgewas of voor
een groep van cultuürgewassen. De in
stelling van een Rassenlijst beteekent,
dat het desbetreffende cultuurge
was, van bijzondere waarde is voor de
bodemcultuur in Nederland, terwijl dit
uiteraard eveneens geldt voor een op
die Rassenlijst geplaatst ras. Op grond
daarvan zijn voor deze cultuurgewas
sen en rassen bijzondere voorschriften
gegeven, waarvan de voornaamste deze
zijn, dat van cultuurgewassen, waar
voor een rassenlijst is ingesteld
le. tenzij de Secretaris-Generaal an
ders bepaalt, slechts voortkweekings
materiaal van op de Rassenlijst geplaat-
rassen in het verkeer mag worden
gebracht;
2e. slechts voortkeekingsmateriaal in
hc-t verkeer mag worden gebracht, dat
jioor een door den Secretaris-Generaal
aan te wijzen keuringsdienst is goedge
keurd.
Opgemerkt zij verder, dat behoudens
senke uitzonderingen, voor plaatsing op
de Rassenlijst felleen in( aanmerking
kunnen komen rassen, welke ïn het
Centraal Rassenregister zijn ingeschre
ven.
terlaal van dat ras in het verkeer te
brengen. Deze monopoliepositie kan
echter niet worden gehandhaafd, als er
wel een Rassenlijst voor het betreffen
de cultuurgewas is ingesteld.
In dat geval geniet de kweeker slechts
rechten, welke- een met, het oog op het
algemeen belang meer beperkt karak
ter vertoonen, welk belang immers vor
dert dat hier te lande in voldoende ma
te goedgekeurd voortkweekingsmate
riaal van waardevolle rassen op redelij
ke condities verkrijgbaar zijn.
De geregistreerde kweeker heeft dan:
le. het uitsluitend recht om voort
kweekingsmateriaal, dat door de keu
ringsdienst als orgineel o£ elite is er
kend. onder die aanduiding in het ver
keer te brengen;
2e. recht op een kweekersvergoeding,
volgens tarief, uit een voor het betref
fende cultuurgewas in te stellen kwee-
kersvergoedingenfonds, dat wordt ge
vormd uit de bijdragen, welke door den
keuringsdienst zullen worden geheven
van alle goedgekeurd voortkweekings
materiaal, dat door haar niet als orgi
neel of elite wordt erkend (zoogenaam
de nabouw).
De bescherming
De duur der bescherming is 25 jaar,
behoudens'mogelijkheid van verlenging
met een termijn van 10 jaar, indien de
rechthebbende dit drie jaar voor het
verstrijken van dien termijn bij den
Raad voor het Kweekersreeht verzoekt.
Voor sierteeltgewassen kunnen andere
termijnen vastgesteld worden.
Voorts bevat het besluit bepalingen
over de keuringsinstellingen, wier be
voegdheid en werkwijze worden gere
geld. alsmede strafbepalingen.
Het treedt in werking op een nader
te bepalen datum; het ligt in de bedoe
ling in de eerste plaats het, in werking
treden der regeling te bevorderen 1
landbouw- en groentegewassen.
De uitvoeringsvoorschriften zullen
binr.en afzienbaren tijd worden afge
kondigd.
Rechtsgevolgen
registratie.
de
Verwey zelf heeft met rijn tijdschrift
het zijne in deze ontwikkeling bijge
dragen voor zoover het de letteren be
treft. Hier werd het jaar 1895 een ken- j
teringspunt, toen van Deyssel. de pro
feet van het realisme van Zola naar
Maeterlinck overging en rijn individua
lisme opgaf.
Men ging zoeken naar de achter
gronden van het bestaan en in de let
terkunde kwam opnieuw een nieuw ge
luid, het Platonisme van een Boutens,
het mystieke geluid van Henriette Ro
land Holst in haar eerste verzen, en
uit de school van Verwey, Gerretsen
en Bloem.
Over de geheele linie na het vervlak
kend positivisme een dieper religieusi-
teit, een zich losmaken uit de abstrac
ties van een op overschatting van het
natuurkundig en technisch denken en
vormen berustende realistische wereld
beschouwing.
Het symbolisme zet de dingen der
aarde weer tegen den goudgrond van
geestelijke waarden.
In het slot van rijn rede wees prof.
dr. Goedewaagen erop. dat de twintig
ste eeuw voortbouwt op de drie groote
stroomingen, welke de negentiende
eeuw beheerschtende romantiek, het j
positivisme en het symbolisme.
De romantiek vindt men terug in I
bet besef van onze eeuw van gebonden- j
beid aan volk. bodem en geschiedenis. 1
Het positivisme vindt men terug in de
socialistische tendenz van onze eeuw er.
in den eerbied voor den arbeid. Het i
symbolisme eindelijk vindt men terug j
in het hernieuwde religieuze bewust- i
zijn en in het Godsvertrouwen. In de
twintigste eeuw is de wereldbeschou
wing de verbinding der drie stroomen.
die in de negentiende eeuw nog los van
e'kander stonden.
De rechtsgevolgen van de registratie
zijn verschillend al naargelang een ras
al dan niet behoort tot een cultuurge
was, dat voor de bodemcultuur in Ne
derland van bijzondere beteekenis is en
waarvoor uit dien hoofde een Rassen
lijst is ingesteld.
Is er geen Rassenlijst voor een cul
tuurgewas ingesteld, dan heeft de kwee
ker te wiens name een ras van dat cul
tuurgewas is ingeschreven, het uitslui
tend reelat om het voortkweekingsma-
Gelukgewenscht
Gelukgewenscht jarige. Vandaag
het voor u een feestdag en waarschijn
lijk zult gij dezen dag besluiten met
een gezellig familiefeestje in huiselijken
kring. Velen zullen u komen gelukw
schen en de post zal ongetwijfeld tal
van schriftelijke gelukwenschen aan u
brengen.
Maar u hebt nog een ding vergeten.
U hebt nog niet meegedaan aan de ver
jaardagsstorting. Wat die verjaardags
storting is? Wel stort u even zoo vele
dubbeltjes of kwartjes of misschien wel
guldens op de girorekening van de Ne
derlandsche Ambulance (al naar ge
lang uw beurs het toelaat).
Gelukgewenscht jarige en denk aan
het gironummer 87600 Nederlandsche
Ambulance, Koninginnegracht 22 te
's-Gravenhage.
DE ZAAK TEGEfc KAPITEIN
VERWEY
Donderdag a.s. zal de rechtszaak te
gen den kapitein Verwey, die zich te
verantwoorden zal hebben voor door
hem gepleegde handelingen tijdens de
oorlogsdagen door het Vredegerechts
hof in behandeling worden genomen.
In verband met het zedenkwetsende
karakter dezer zaak zal de behande
ling met gesloten deuren plaats vin
den.
De bewoners van een huis aan de Tollenstraat te Amsterdam hadden Woensdag
door brand have en goed verloren. - De Nederlandsche Volksdiepst greep
onmiddellijk in en wist de gedupeerden denzelfden dag nog van de noodige
kleeding te voorzien Pax-Holland-De Haan m
Dat nare kriebelige gevoel
in Uw keel is de voorbode
van 'n verkoudheid of griepl
Wacht dan niei Voorkom die
narigheid direct. Neem nog
vanavond 1 of 2 AKKERTJES.
Morgenochtend voelt
Gp U weer echt „fit",
Neem 'n Xlf
De Nederlandsche Pijnstil/er^
KUNST EN LETTEREN
SYMPHONIE VAN EEN
VROUW
Te Hagen (Westfalen) werd dc eer
ste uitvoering gegeven van de 6de sym
phonic van Jolianna Senfter. Bij het
hooren kon men zich amper voorstellen,
dat een vrouw dit .werk had gecompo
neerd van zoo groote kracht getuig
de de muziek, die in wezen met de neo
romantiek is verwant. De kern van het
werk blijft het tweede deel, dat vrijwel
geheel opgaat in muzikale lyriek^ die
van diep gevoel getuigt. De componiste
werd by deze eerste uitvoering beloond
met een uitbundig applaus.
CONRADO DEL CAMP O OVER
DE SPAANSCHE MUZIEK
Op uitnoodiging van den Duitschen
radio-omroep is de leider der Spaansche
muziek, .prof. Conrado del Campo, de
dirigent der philharmonische concerten
te Madrid, naar Berlijn gekomen om een
programma te dirigeeren, dat het pu
bliek een beeld moet geven van dc
Spaansche muziek. Zooals de dirigqit
mededeelde, put de Spaansche musicus,
evenals de dichter, uit de rijke bron van
volksliederen en volksdansen.
Van de jongere componisten brengt
Del Campo Joaquien Turina ten gehoo-
re, hier reeds bekend door zijn „Sinfo-
nia Sevillana"; voorts naast Granados
en Albeniz ook Manuel de Falla, wiens
werk in Duitschland reeds meermalen
werd uitgevoerd. Bij deze opsomming
mag niet worden vergeten hetgeen Del s
Campo zelf heeft gecomponeerd, o.a.
het groote orkestwerk „La divina come,
dia".
Radio-programma's
WOENSDAG 21 JANUARI 1943.
Hilversum I, 415,5 M.
7.15 Gram.muz. 745 Ochtendgymn. 7.55
Gram.muz. 8.20 Ochtendgymn 8 30 BNO:
Nleuwsber. 8.45 Gram.muz. 9.15 Voor de
hulsvrouw. 9.25 Gram.muz. 10.00 Orkest
Malando, solist en gram.muz. 11.00 Voor de
kleuters. 11.20 Gerard Lebon en zijn orkest.
12.00 Gram.muz. 12.40 Almanak, ip.45 BNO:
Nieuws- en econ. ber. 13.00 Bij den kleinen
boer ln den Achterhoek. 13.15 Vlooi, plano
grammuz. 13.45 Nederlandsche, Orkest
muziek (opn. en gram.muz.). 13 55 Gram.
14.15 Omroeporkest. 15.00 Voor de
iw. 15.20 Zang mot pianobegeleiding.
16.00 Bijbellezing. 16.20 Voor do rijpere
Jeugd. 17.00 Gram.muz. 17.15 BNO: Nieuws-,
en beursber. 17.30 Nationale Jeugd-
n-kwartler. 17.45 Zang. plano en gram.
18.15 Rundertuberculoso en volksge
zondheid. 18.30 Ramblers. 19.00 Actueel
halluur. 19.30 Melodie en poëzie. (Vanat
".15 alleen voor de Radio-Centrales, die
beschikken over een lijnverbinding met de
studio). 20.15 Amusementsorkest en gram.
21.45 BNO: Nleuwsber. 22.00 BNO. En-
gelsche uitzending: ..The Dutch achieve
ments ln the Netherlands Indies" of gram,
muz. 22.15—24.00 Gram.muz.
Hilversum H, 301,5 M.
7.15—8.45 Zie H'sum I. 8 45 Gram.muz.
10.00 Morgenwijding. 10.15 Orgelconcert
(opn.). 10.40 Voordracht. 11.00 Zang met
pianobegeleiding. 11.35 Gram.muzlek. 12.15
Klaas van Beeck en zijn orkest en soliste,
12.45 BNO: Nieuws- en econ. ber. 13.05 Me-
lodlsten, soliste en planosoli. 14.15 Ult
Neerlands Gouwen, lezing. 14.35. Omroepor
kest en solisten (opn.). 15.30 Gram.muzlek.
17.00 Voor de Jeugd. 17.13 BNO: Nieuws-.
en beursber. 17.30 Het Groote Om
roeporkest. 18.00 Gram.muz. 18.15 Het Groo
te Omroeporkest en soliste. 19.00 BNO: Bra-
bantsch praatje. 19.10 ENO: Nieuwsberich
ten. 19.20 Omroep-Volkszangkoor met orgel
begeleiding. 19,45 In en om dc NSB (Voor
bereid door de NSB). 20.00 Omroep-Sympho-
nle-orkest en solist. (Vanaf 20.15 alleen
voor de Radio-Centrales, die over een lijn
verbinding met de studio beschikken). 20.45
De zandhoek, een nationaal schandaal.
2100 Omroep-Symphonie-Orkest. 2145 BNO:
Nleuwsber. 22.00 Gram.muz. 22.10—22.15
Avondwijding.
FEUILLETON
'ROMAN VAN EVA WENDORFF
Ncd: landschc bttcetltinq van E, Kok
10,
Vooruit dan maar. zoodat
5i:j conaangename geval zou gauw moge-
-''hier ei:.-! rug had. Tcon de deur van
•j" f'jktcrnv.'onüig voor hem geopend Werd.
srhrok hij. het frlssche meisje, met het hel
der - :tc schort, dat z:rh als helpster van
c:, ;i dokter voorstelde, was Elly Keesc. Zij
v. .-iinen mc-t Ilse op den cursus geweest,
rij was toen verloofd met een assistent-dok
ter cn zij waren niet hun vieren vaak ult-
r'"-v:c.%t. Elly schudde hem krachtig de
nanet.
Tre-.tig dnt je komt, Ewald. toch niet
ziek? Hoe gnat het net Ilse?
Zij kwam bij hem ln de wachtkamer, dlc
nog leeg was. Z(j haalde een boek en no-
Ik ben pas aelit dagen hier, vertelde
zij trots maar dokter Fablan laat alle ad
ministratie aan m(J over
Waar was Je c'.on eerst?, vroeg Ewald
lachend en een beetje sceptisch, h(| was
niet blzondcr overtuigd van Elly's kundig
heden
O. Ik heb mijn vader op zijn kantoor
geholpen, vertelde z(J. Ik wilde eigenlijk
heelemaul geen betrekking bij een dokter
nnnnemen. Maar toen kwam er opeens een
gelegenheid en een beetje eigen geld kan
men altijd gebruiken.
En hoe gaat het met Günther? vroeg
Ewald. Gilniher was de verloofde van Elly.
Elly bloottic O. dat Is allang uit, zeide
zij. maar nu lachte zij weer Neen dat
was n'.ccs voor mij. Ik had geen lust om my
nl te binden.- !k ben pas 21.
De konv.t van den dokter mnakle een
eind aan het gesprek. Dokter Fabinn was
eon men v?n midden 30. met fonkelende
oogen achter brllleglazen en een volkomen
kalen schedel. Hy onderzocht nauwkeurig
hart en longen en het hinderde Ewald te
zien. dat de dokter telkens weer naar zijn
stethoscoop greep, blijkbaar had hl) Iets ge
vonden. wat hem Interesseerde. Tenslotte
was hot onderzoek afgeloopen. Dokter Fa
blan schreef zijn aanmerkingen op een kaart
en eindelijk begon 1»U 1e praten.
U had dus ln ht» voorjaar een heftige
bronchitis, mijnheer Marschalk Helaas, niet
volkomen genezen, er klinken nog rulschen-
de geluiden. D moet een Röntgenfoto laten
maken, ik zal u een briefje voor collega
Hammer meegeven.
Maar dokter, m(jn long ls Immers ge
rond. stiet Ewald uit. lilj was verstijfd van
schrik. nc krijg toch mtjn attest, niet
waar?
Dc dokter kuchte. Vandaag kan lk het
u helaas niet geven, maar lk hoop het le
geven als de Röntgenfoto negatief ls. In
ieder geval moet u ln het voorjaar verlof
nemen en naar het Schwarzwald gaan, u
bent over het geheel genomen een beetje
Maar dokter, ln het voorjaar wil' lk
trouwen.
Welnu, dan trouwt u In den zomer,
antwoordde de arts gemoede'.yk.
Het leven is lang, mijn Jonge vriend,
het komt er heusch niet op 3 maanden aan.
Hij stond op.
Ik bel u op. zoodra lk de Röntgenfoto
van collega Hammer ontvangen heb. Het
ral wel niet zoo erg z(Jn.
En voordat Ewald van den schrik beko
men was. bevond htj zich weer ln de wacht
kamer. Elly Neese zat aan de telefoon en
relde juist met een stralend gezicht iets
teeders ln den hoorn. De volgende patiënt
drong langs Ewald in de spreekkamer, een
Jonge man met holle wangen en slepende
retired enj
Elly sprong op en schudde Ewald harte
lijk de hand.
Nu. wat zei de oude? Niets bepaalds,
ïié? Je, htj speelt graag voor sphinx. Kom
.v.'cr e;n paar degen langs, dan zal lk Je Je
■;aart laten zien dan weet Je precies wat er
ract Je aan de hand ls.
Ewald haalde verlicht adem. Het onder
reek en de eigenaardige houding van den
t:":ter had hem zoo bulten zichzelf ge
bracht. dat hij niets anders verlangde dan
okerheid. Zekerheid omtrent zijn gezond
heidstoestand moest hy hebben!
Ja, maar gaat dat dan. Elly?. vroeg hij
haastig. Kun Je my de kaart laten zien
Natuurlijk streng verboden, lachte Elly.
Maar' voor Jou maak lk een uitzondering.
Wij zyn Immers oude vrienden.
Zij schudde hem nog eens de hand en
Ewald vertrok.
Dat Elly met deze daad zulk een groot
onheil zou ean richten, had zij niet ver
moedt. En als Ewald niet op het voorstel
van het meisje was Ingegaan, msar de din
gen hun loop had gelaten, zou hem veel
verdriet gespaard zijn gebleven.
Hij bleef op straat staan, hoe was alles
in het laatste half uur veranderd. Schijn
baar was alles als zooeven. de herfstzon
straalde, de mcnschen liepen met. vroolijke
gezichten voorby, elegante auto's, vracht
auto's. paarden, wagens en motorfietsen
trokken voorbij, in de winkels lokten de
voorwerpen. En toch lag nu over dit alles
een droeve sluier, htj keek naar de drukte
en had het gevoel, dat het hem niet meer
aanging. Zelfs als hij dacht aun het sn-
riienzljn vanavond met Ilse, kon hl) daar
niet eens meer blij om zijn. Zoo groot was
in hem de onrust, de verterende angst vooi
de mogelijkheid, die geheel onverwacht!
voor hem was opgedoken, dat hij geen deel
meer aan het leven kon nemen. Hij voelde
zich uitgestooten!
Vermoeid slenterde hij door de straat. Op
eens zag hij zijn beeltenis ln een winkel
raam en stond verschrikt stil, deze gang.
deze houding, zag hij er niet net zoo uit
als die doodzieke Jongeman daareven ln de
spreekkamer vnn den dokter? Een slecht
teeken! Hij gooide zijn sigaret weg. zij
smaakte hem niet meer.
HOOFDSTUK 5.
Joseph Schober en Edlth Imhoff gingen
samen de uitgesleten trap op. die naar dc
woning van het echtpaar Slppel voerds. De
ze afspraak was ook al bijna mislukt Scho
ber had met zijn beschadigden auto willen
rijden. ma3r op het laatste oogenhllk had
de motyr geweigerd. Dus moest hij een taxi
nemen en stopte eindelijk' een kwartier t«
laat, voor het huls van de Imhoffs
(Wordt vervólgd)*
