ts\ es.
2*' Jaargang.
Zaterdag 19 September 1903.
BUITENLAND.
FEUILLETON.
Indische Penkrassan.
AMERSFOORTSCH DAGBLAD
ABONNEMENTSPRIJS
Per 8 maanden toot Amersfoortf 1.25.
Idem franco per post- 1.75.
Afzonderlijke nummers- 0.05.
Deze Courant verschijnt Dagelijks, met uitzondering van
Zon- en Feestdagen.
Advertentiën, raededeelingen enz., gelieve men vóór 10 nar
's morgens bij de Uitgevers in te zenden.
Uitgevers: VALKHOFF Co.
(Jtrechtschestraat 1. Intercomm. Telephoonnummer 66.
PRIJS DER ADVEBTENTiÊN
Tan 1—5 regels •••••••••••••f O.'
Elke regel meer- dl'
Groote lettere naar plaatsruimte.
Voor handel en bedriff bestaan voordeelige bepalingen tót
het herhaald adverteeren in dit Blad bij abohnèffib'nt: jjÈnjfi
circulaire, bevattende de voorwaarden, wordt op aStivw&jj
toegezonden.
Aan degenan die tegen 1
October a. s. op dit blad intee-
kenenworden de nummers die
in deze maand verschijnen, kos
teloos toegezonden.
Kennisgeving.
De Burgemeester van Amersfoort,
Gezien artikel 41 der Gemeentewet,
Brengt ter kennis van de ingezetenen, dat de
Raad dezer gemeente zal vergaderen op Dinsdag,
den 22. September aanstaande, des namiddags
te 15 ure.
Amersfoort, den 18. September 1903.
De 'Burgemeester voornoemd,
\VUUTIE[R»S.
Politiek Overzicht
De toestand up den Balkan.
De toestand op het Balkanscbiereiland
is door de jongste maatregelen van de Bul
gaarsehe Regeering niet weinig verergerd. In
de eerste plaats door haar dreigende nota/,
en voorts door het besluit van de regeering
tot mobilisatie1 van het Bulgaarsehe leger.
In .de nota werd gezegd, dat de Bulgaar
sehe regeering den 12. September eene nota
aan de Porte had gezonden, waarin zij) van
zich afwees de beschuldigingen, dat de op
stand het werk van Bulgaarsehe benden zon
zijpi. Zijl verklaart dat de troebelen te wijten
zijtn aan de Ottomaansohe regee rings wi jze en
hane vervolgingen.. Deze was er op uit
de Bulgaarsehe bevolking in de Europeesche
vilajets te vernietigen en nam daarbij, tevens
alle maatregelen, om het Turksche leger zoo
snel mogelijik aan de Bulgaarsehe grens te
kunnen concentreea-en. Dit gaf het recht om
aan te nemen, dat de Ottomaansohe regee-
ring het voornemen had', eene militaire actie
tegen het vorstendom te ondernemen. Dëza
toestand was geschikt om een gewapend con
flict tusscben het vorstendom en de Porte
te voorschijn te roepen, ingeval de gToote
mogendheden de Porte niet tot matiging aan
maanden. De Bulgaarsehe regeering moet
zich verplichten een beroep te doen op de
gerechtigheid en humaniteit der mogendhe
den, opdat zij de Bulgaarsehe bevolking van
eene uitroe-ing redden en door hunne tua-
schenkomst de Ottomaansohe regeering zou
den overhalen, hare mobiiisiatietocbereidse-
len, alsmede de met het oog op de correcte
houding der Builgaarsche regeering, in geen
enkel opzicht gerechtvaardigde maatregelen
var» militaire concentreering in te trekken.
Deze stap was een nieuw bewijs van de
loyale gezindheid der Bulgaarsehe regeering,
alsmede van haar besluit alles te vermijden,
wat den vrede zou kunnen bedreigen. Zon
echter Bulgarije geene bepaalde verzekerin
gen ontvangen, die zijn vrees omtrent het
tegen woord ige optreden der Porte in de Ma
cedonische vilajets zou d'oen verdwijnen, dan
zou het zioli gedwongen zien, noodzakelijke
maatregelen te nemen, om op iedere even
tualiteit voorbereid en tegen elke verrassing
gewaarborgd t© zijn.
Met haar besluit tot mobilisatie heeft de
Bulgaarsehe regeering alzoo spoedig de daaid'
op het woord laten volgen. Welke de beweeg
redenen waren, die haar daartoe leidden, daar
over heeft de Bulgaarsehe minister-president
Petrof zich tegenover een oorrespondent van
Reuterbureau als volgt uitgelaten
Volgens dezen is het van den beginne af
duidelijk geweest, dat Turkije» politiek er
op uit is. de ontwikkeling van het Bulgaar
sehe ras in Macedonië te onderdrukken. Uit
sluitend tot dit doel verwoestte zij het land)
en drijft zij de overlevenden in de hosschen
of bergen, wiaar ziji öf van den hanger om
komen, of de grens moeten, overschrijjden.
Wanneer zij het laatste deden, dan kwamen
zij dier regeering van het vorstendom tot
last. De mogendheden hadden van de Rul-
gaaischo nota van den 29. Juni geen grein
kennis genomen niet alleen, doch zijl had
den ook in plaats daarvan de Turken tot de
wreedste maatregelen genoopt. De Bulgaar
sehe regeering ziet zich dientengevolge ge
noodzaakt niet alleen Bulgarije zelf, doch
ook het Bulgaarsehe element te beschermen.
Voorts blijkt volgens den minister uit alles,
dat. Turkijp de revolutie aanwakkert- Want
niettegenstaande ziii eene tienmaal sterkere
grenswacht heeft dlan, de Bulgaren, verhin
dert zij geen enkele bende in het overschirijr
den van dé grens. Het komt er bij haar
slechts op aan, een reden voor de vernieti
ging te vinden. Van de 300.000 man, die de
Porte in Macedonië bijeengebracht heeft,
worden slechts 25.000 man tegen de opstan
delingen gebruikt, en deze vallen slechts
vrouwen en kinderen aan, in plaats van tegen
de opstandelingen te ageeren. Bulgarije moet
wel tot de overtuiging komen dat de Turk
sche regeering voornemens is, na vernieti
ging van de Macedonische Bulgaren, het
vorstendom zelf te overvallen, en de regee
ring wordt door de laatste berichten uit Ma
cedonië eni Konstanti napel in die meening
nog versterkt Hilmi Pacha en de wali van
Salonicd hadden openlijk verklaard, d'at een
oorlog met Bulgarije de oenige oplossing van
de M aoedoniscbe quaestie was. De onder de
strengst,© censuur staande Turksche pers mag
in den laatsten tijid fanatieke artikelen tegen
de Bulgaarsehe bevolking publiceeren. Vol
gens de laatst© berichten mobiliseert üe Porte
zelfs do laatste klasse der reserve, waaronder
zich menscheu van meer dan 50 jaren oud
bevinden. Uit Boergas 1 beeft men voorts het
bericht ontvangen, dat 14 September jl. eene
Turksche compagnie langs de grens trok, die
den groet van den Bulgaarschen wachtpost
niet beantwoordde. De Turksche officier had
in plaats daarvan den Bulgaarschen officier
toegeroepen „Wanneer wij/ hier klaar zijn,
zullen wij u bezoeken." Ook zijn er berichten
ontvangen omtrent het overschrijden van de
Builgaarsche grens door Turksche troepen.
Onder deze omstandigheden had die Bulgaar
sehe regeering zich genoodzaakt gezien, eene
laatste poging te doen om de mogendheden
tot interventie te bewegen. Mislukt deze po
ging, dan moest de regeering eigene maat
regelen nemen.
Tot zoover dë minister-president. Door
aan haar dreigement in de nota vervat,
uiting te geben met de imolbilisaitie van
het leger, heeft do Bulgaarsehe regeering
zelf het bewijs gegeven, dat haar beroep
op de mogendheden geen gehoor heeft gc
kregen, en hare poging tot interventie it
mislukt. Zal het nu tot een oorlog komec I
Het antwloord daarop kan haast met
kerheidl ontkennend luiden, om de eenvou
dige reden, dat Bulgarije het niet wagen
za' een oorlog te beginnen, omdat het: le
daarbij niets winnen, doclh wel veel verlie
zen kan, en in de tweede plaats, omdat de
inogendllieden den Bulgaren maar al te
duidelijk te verstaan hebben gegeven, dat
Bulgarije niet moet rekenen op hulp van
wien ook. Daarbij komt ook, dat Turkije
dien ooriog niet wil. De Porte weet te goed,
dat ook zij daarvan geen. vruchten kan
plukkenvorige oorlogen hebben haar dit
genoeg bewezen.
De nota's aan Bulgarije, eene collec
tieve nota van Oostenrijk en Rusland en
voorts eene van Duitsdhland, konden niet
duidelijker zijn. Vooral de .laatste, de Druit-
sche had de regeering van het vorstendom
niet beter op haar plaa*« kunnen-petten.
De eene zinsnede dat„al9 het vorstendom
niet in staat was den benden te beletten
de grenzen over te trekken, Rusland en
Oostenrijk rekening zullen houden met de
onmacht deze taak te volbrengen", had niet
veelzeggender kunnen zijn.
Alles en alles bijeengenomen, zal de Bul-
gaarsahe regeer ing zich nog wel eens bezin
nen alvorens zij begint. Temeer daar ziji nu
de verzekering heeft ontvangen, dat door
den Oostenrijksdhen gezant bij de Porte nog
eens krachtig zal worden aangedrongen op
de invoering van 'het Oostenrijiksoh-Russi-
sche hervormingsplan wanneer Bulgarije
kalm blijft. Van eene gewapende interventie
kan thans, ook in verband met de circulaire
dlie Oostenrijk en Rusland tot de mogend1-
heden hebben gericht, en waai'in zij mede-
deeling doen van hun besluit, om niette
genstaande de jongste gebeurtenissen in
Macedonië, bij hun hervormingsplan te vol
harden, geen sprake zijn.
Dultschland.
De vergadering der Duitsche sociaal-demo
craten, Vrijdagavond, was zeer stormachtig.
Verschillende sprekers betoogden, dat 3iu-
ger en Bebel de campagne gesteund hadden,
die op touw gezet was om de h?rverkiezing
van Auer als lid van het partijbestuur t©
verhinderen. Hierop ontstond een onbeschrij
felijk rumoer.
Het publiek mengde zich onder de afge
vaardigden, waardoor het rumoer nog ver
ergerde.
Versdhillen.de sprekers maakten elkaar
voor leugenaars uit. De revisionisten
schreeuwden: „Dat is het werk van Bebel!"
Toen de orde hersteld was, zei de voorzitter,
dat hij onder de toeschouwers verschillende
agenten van de geheime politie te Leipzig
zag, waarop wederom hevige scènes plaats
hadden
De beraadslagingen worden heden voort
gezet.
In. de vergadering van gisteren voerde
Bebel wederom drie uren achterecsi het
woord. Hij hieldi een pessimistisch vertoog
over den politieken toestand', want. zeido
hij, alle tegenstanders verbinden zich nu tot
eene reactionnaire groep onder bescherming
va.n den Keizer.
.Spreker denkt dat de regeering t-vesvwel
niet de hand zal durven, leggen aan het alge
meen stemrecht, wat gevaarlijk zou wezen.
Daaronii moet de socialistische partij niet
remmen, nuaar vooruitgaan, immer stoutmoe
diger
Men heeft, veel gesproken over toegeven.
De revisionnisten willen zich niet kleine coan-
ccesies tevreden stellen. Dubbelzinnigheid is
er niet noodig. Welnu, het congres moet eens
en vooral uitspraak doen over die tactiek en
een gebiedend mandaat oplegger
Want de burgerpartijen moeten niet ge-
looven, dat vrij afzien van ons revolutionaire
program.
Bebel valt nu te midden van toe
juichingen Bernstein aan, die den. dag
na. dë schitterende overwinning der socialis
ten, die kinderachtige quaestie van het. o n-
der-voorzitterschap in den R i j k s-
dag opwierp.
Hij beschrijft spottend do socialisten, die
buigingen zoiwlen. gaan maken voor den Kei
zer, die maar wacht op de gelegenheid om
het leger te mobiliseer en tegen de sooialisten.
Bebel valt even geweldig Vol lm.ar aan.
Het voorbeeld vau Millerand heeft 9ommige
geesten totaal in 't- honderd gestuurd. Een
VollnKar-miuisterie is genoeg om de socialis
tische partij te dooden. (Ja ja
Welnu, als de Keizor mij vroeg of wij een
Millerand bezitten, zou ik henu Vol lm ar aan
wijzen
Spreker leest zijju motie voor, waarin de
denkbeelden der revisionnisten formeel wor
den afgekeurd. (Langdurige toejuichingen).
Het Hbld. van Antwerpen meldt nog om
trent het behandelde van. Donderdag op het
Congres: Onder de gezellen, die door Bebel
met den. naam van „mara.iiideurs" bestem
peld en heftig aangevallen werden, omdat zij
de pen voeren in de burgerbladen, bevindt
zich ook „citoyeu" Vandervelde.
Dr. Quarck had reeds vóór Bebel, Vander-
Velde beschuldigd moe te werken aan de
„Frankf. Ztg."
Bebel op zijne beurt riep uit:
„Harden (de uitgever der „Zukunft") be
taalt goed en daarom loopen ze hem achterna.
Ook in 't buitenland doen ze 't, Ferri en
V a. n di erve ld e, werken eveneens aan do
„Zukunft" mee. Opgepast voor zulke gezel
len het zijn. „niaradieuiV (stroopers) in
dienst van Harden."
Heel het Dresden er congres is overigens,
zooals .de veroordeel ing van het geval-Mil
ler and bewijst, een betooging tegen het in
tellect ueele socialisme.
Engeland.
Hier volgen ©enige stemmen; uit do
Engelselie bladen. Zij allen zijin het er vrij
wel over eens, dat binnenkort algemeene
verkiezingen uitgeschreven zullen worden.
De liberale Daily News meent dat het aftreden
der drie ministers bijna dadelijk tot algemeene
verkiezingen zal leiden, want ook zij die
aanblijven, zijm het onderling oneens.
De Daily Chronicle vraagt, waarom er
niet meer ministers zijn afgetreden, en ver
klaart dat de natie verdwaasd zou moeten
zijn, om een regeer ing trouw te blijven die
den oorlog in Zuid-Afrika zoo slecht bestierd
heeft. Heb zou het toppunt van dwaasheid
zijn, het verleden t.e vergeten en bewinds
mannen te handhaven die het bestaan van
het rijk in gevaar gebracht en millioenen
verspild hebben.
üe Daily Telegraph erkent, dat Chamber
lain en Balfour elkander tijdelijk verlaten,
niet omdat zij verschillende doeleinden na
streven, maar juist omdat zij allebei op. het
zelfde doel aangaan Alzoo: „getreunt Mar-
schiren, vereint Schlagen".
De Dauly Mail merkt, op dat de „sterke
man in de regeering" niet. gezind is, oen ver
gelijk te aanvaarden. Zooveel te beter. De
uitkomsten zijn nog verward en onzeker ge
weest thans weet men tenminste, waaraan
zich te houden. Tusscben den, eerste-minis-
ter en Chamberlain zal een bondgenootschap
bestaan dat niet minder oprecht er om is,
nu geen van beiden in een vergelijk heeft
willen toestemmen op het stuk van belas
ting van levensmiddelen.
De Daily Express schrijft„Ofschoon het
niet officieel wofrdt bekend geblaakt, pijn.
wij in staat te verklaren dat Lord Balfour
of Burleigh ook afgetreden i9 als minister
voor Schotland".
Oosten rijk-Hongarije,
Keizer Wilhelm is gisteren morgen to Wee-
neu aangekomen. De beide Keizers be
groetten elkaar op liet station buitengewoon
hartelijk driemaal omhelsden zij elkaar en.
drukten zij elkaar de hand. Keizer Wil
helm had hierna een lang onderhoud met de
Beiersohe on Saksische gezanten, terwijl Kei
zer Frans Joseph zich in den tussclientijld1
met Von Bülovv en Wedell onderhield. De
beide souvereinein begaven zich hierna onder
groot gejuich van de bevolking naar dien
Hofburg.
Aan het gala-diner bracht Keizer
Franz Joseph een toost uit op Keizer
Wilhelm. Hij uitte zijn levendige voldoening
over het feit zijn trouwen vriend en bond
genoot. te kunnen begroeten, die door zijat
bezoek voldaan heeft aan Franz-Joseph's
wensch, om hem nog eens te zien; een be
zoek dat ongetwijfeld opnieuw krachtig er
t.oe zal medewerken de betrekkingeu, reeds
zoo hecht en nau.w, te versterken. De Keizer
eindigde met een dronk uit te brongen op
de gezondheid vam Wilhelm en op den on
verbreekbaren vriendschapsband tusscben
beide Keizers.
Iu zijn antwoord sprak Keizer Wilhelm
zijtn grooten dank uit voor de roerende woor
den van Keizer Franz-Joseph en voor de
warme en hartelijke ontvangst hem bereid.
Niels kon hem aangenamer zijn dan aan den
wensch van Franz Joseph gehoor gevende,
naar Weenen te gaan om zijn eerbiedwaar-
digen vriend en bondgenoot, te begroeten.
„Met groote vreugde zag ik de trotsche
regimenten van. Uwen Majesteit, want onze
beide legers versterken het ver&ond tussohen
onze staten gesloten, tot heil van don Euro
peesche n vrede". Hij eindigde zijn toost na
mens alle Duitschers uitroepende „Leve do
Keizer, leve do keizerlijke familie".
Graaf Bülow bracht een bezoek aan graaf
Goluchowski, dat anderhalf uur duurde.
Do None Frei Presse verneemt uit goede
bron dat. het onderhoud tusechen beide staats
lieden voornamelijk liep over de Balkanza
ken. Het. bezoek van Keizer Wilhelm aan
Weenen had hoofdzakelijk ten dool zijn
vriend en bondgenoot nog eens te zien, doch
draagt natuurlijk ook een politiek karakter,
met het oog op de gebeurtenissen in do Bal-
ka nstaten.
De Katli. ecnt.riimsclub van liet Huis van
Afgevaardigden hield Donderdag te Weenen
eeno vergadering, en nam een motie aan,
waarin, bevrediging werd uitgedrukt over do
bijeenroeping van den Rijksraad. De, verga
dering verklaarde zich eenparig tegen allo
concessies, die de eenheid van het leger in
gevaar zouden kunnen brengen. Met groo
ten nadruk werd opgekomen voor het. behoud
van de positie als groote mogendheid De dag-
Auteursrecht uitdrukkelijk voorbehouden.
xxvro.
Hadden wij het in de vorige Penkras over
de School tot Opleiding van Inlandsche art
sen, thans moeten wij u een en ander mede-
deelen over de positie van den dokter-djawa
en over de openbare zorg voor de gezondheid
onzer Inlandsche bevolking. Tot mijn leedwe
zen zal ik hier en daar wéér bitter moeten
wcwden, want helaas, er is maar weinig stof
tot prijzen. In de eerste plaats dan moet ik
wel de aandacht vestigen op de zeer geringe
bezoldiging dezer goed geschoolde landsdie
naren. Hun maandelijksch traktement be
draagt slechts 70 gulden, terwijl een adjunct-
djaksa toch reeds 120 tot 150, een assistent-
wedono 150, een dji^sa 150 tot 200, een we-
dono en een hoofddjaksa zelfs 300 gulden in
de maand verdienen.
Op enkele guustige uitzonderingen na, zijn
genoemde beetuurs- en rechterlijke ambtena
ren minder algemeen ontwikkeld dan de te
genwoordige inlandsche arts.
Met die uitzonderingen bedoel ik natuur
lijk heeren, welke eene studie aan een IIoo-
gere Burgerschool achter zich hebban. Geluk
kig beginnen steeds meer en meer Iulin 1-
sche grooten te begrijpen, dat hun kinlaron
dien weg op moeteu.
De Inlandsche arts nu, die zooais we uit
de vorige Pen krassen zagen, een grojte dosis
werkkracht en energie heeft moeten omwik
kelen om het zóóver te brengen, wordt met
slechts 70 gulden gesalarieerd, waarvan aan
huishuur alleen1 reeds «ongeveer 30 gulden i
"s maands betaald moet worden. Hij moet ook I
zijn stand ophouden, behoorlijk gekleed gaai»,
heeft als ontwikkeld man behoefte aan con-
versatia met beschaafde Nederlanders, na»
nuttige lectuur en», enz., en lijdt dus feite
lijk bittere armoede of... wordt een gevav-
lijk concurrent voor zijn Europeesehen vak
broeder, met verwaarloozig natuur'qk van
zijn eigenlijke bestemmingeen geneesheer
te zijn voor het arme Inlandsche volk.
Eenmaal zich afgevende met particuliere
practijk onder Europeanen, worden vanzelf
de belangen van do kampongm.ensci-.en ge
schaad, want och ook ©en dokt.er-dj.iwa is
ten slotte maar een mensch, lezer!
Sommige inlandsche artsen, verbonden aan
de Stadsverbanden te Batavia, Semarang, en
Soerabaja, hebben voor particuliere praedjk
geen tijd, omdat ze eenvoudigweg met weik
overladen worden.
Verder »ijn deze misdeelde gouvernements
ambtenaren ook al, ©venals de officieren.,
het slachtoffer van onbestendigheid der bu
reaux en worden ze dikwijls overgeplaatst,
vooral als hun particuliere practijk schade
lijk wordt voor hun Europeesche collega s.
Die overplaatsingen zijn oorzaak van schul
den, ontstaan door verlies bi) den verkoop
van meubels en den inkoop van nieuwe.
Evenals de gehuwde subalterne offioiëi*
heeft de dokter-djawa weinig kans om zijn
vendutie te zien opjagen. Er zijn ook wel be
trekkingen hier in Tndië, waarbij eene over
plaatsing eent zeer voordeelige zaak is, doch
daarover later. Verder gaat de inlandsche
arts nog gebukt onder eene zeer onbillijke
regeling der daggelden bij g. dienstreizen.
Deze bedragen voor afstanden larven de
zes paal (een paal is twintig minuten gaans)
slechts één gulden, en wanneer hij binnen
't etmaal terugkeert op zijn standplaats..,
two» kwartjes,
Een Europeesche klerk ontvangt daaren
tegen reeds vijf gulden per dag. Een aardig I
verschil, vindt u niet? Zoo n dienstreis nu is
dus telkens een leelijke schadepost, want de
inlandsche arts moet in zijn hotel minstens
drie gulden betalen, en karretjes hier in de
Oost zijn verbazend duur.
Mag ik op deze treurige toestanden een»
de aandacht vestigen van iieeren volksverte
genwoordigers en mag ik hopen, dat men er
in do Kamers een enkel woordje over spreekt
Er zijn toch al veel te weinig inlandsche
artsen en 't is zeer goed te begrijpen, dat het
verloop groot blijft, waar particuliere onder
nemingen die kundige inlandera op den wa
ren prijs weten tc schatten en hun trakte
ment van 300 tot 500 gulden 's maands uit
betalen I
En nu iets over de stiefmoederlijke zorg
Voor do openbare gezondheid.
Op het gebied der genees-, heel- en ver
loskundige hulp is in Indië nog ontzaggelijk
veel te doen.
Zoo sterveu er volgens dokter TT. B. van
Buuren alleen op Java jaarlijks gemiddeld
20.000 kraamvrouwen en 30.000 pas geboren
kindoren. Hoort ge dit, moeders in Nederland
Tn tijden van epidemie, van koortsen, en
buikziekten z:;n duizenden va.n hulp versto
ken en sterven do Inlanders, zooals men 't.
hier platweg noemt., als ratten Do gelaten
Muzelman beschouwt dit. alles «als den wil van
Allah en mort niet, doch wij Hollanders mo
gen toch niet dulden, dat. zoovele kostbare
mensrheinlevens on noodig verloren gaan.
Er zijn 220 inlandsche artsen in gouver
nementsdienst en dat op eeno bevolking van
meer dan 30 millioen zielen ^Aanzienlijke
uitbreiding van het. korps Inlandsche docto
ren zou ernstig moeten worden nagestreefd.
Het getal blinden neemt ook onrustbarend
foe en is aan de publieke liefdadigheid over
geleverd,
Melaatschen zijn een voortdurend gevaar
voor hunne omgeving, worden niet afgezon
derd en kunnen dus ook ons Nederlanders,
uwe vriendenuwe familieleden, dio ver
schrikkelijkste aller ziekten bezorgen. Wan
neer de zwarte dood, de post, hier eens van
uit Engelsch-Tndië overslaat, dan hebben we
geen behoorlijk ingerichte quarantaine-sta
tions en kunnen we wel allemaal ons testa
ment maken.
Goddank is nog steeds die pestziekte ons
voorbij gegaan. Ik moet niet aan de gevol
gen denken, wanneer ook eenmaal ons eilan
denrijk er door bezocht wordt, 't Is of het
fatalisme van den Inlander epidemisch werkt
eu do verantwoordelijke mannen in dezen
maar in 't onvermijdelijke berusten
Do z.g. stadsverbanden zijn een soort zie-
keninrichtingen voor de Inlanders dor groote
steden.
nier op Batavia is do toestand van het
stadsverband in één. woord treurig.
Voor voeding van de zieken wordt... 3
centen per man en per dag te goed gedaan
De soms stervende ongelukkige» krijgen
niet eens een stroozak, doch liggen op een
harde plank met con matje. Klamboe» tegen
raalariagif verspreidende muskieten worden
aan hen evenmin verstrekt, als aan de solda
ten van het Indische leger en... de leerlin
gen der Doktcr-djawaschool. Theorie en prac
tijk I
Buiklijders krijgen geen dekeu-
Er is gebrek aan instrumenten voor de nein
dige operaties. (Tn Semarang schijnt, 't iets
beter te zijn. daar heeft, men tenminste krib
ben, die volgens mr. P. Brooshooft, hoofdre
dacteur van de Locomotief, dikwijl» met twee
zieken belegd worden, „het hoofd van dom
eenen bij de voeten van den anderen
Bij gebrek aan inlandsohg artsen moeten
twee dokter-djawa's den dienst doen van acht,
zooala de formatie op papier voorschrijft.
Dio twee heeren hebben om den anderen
nacht de wacht. Iedereen, die soldaat geweest
is. begrijpt hoe goed dat op do energie werkt.
Ze moeten overdag met hun beidjes onge
veer 300 lijders behandelen.
Er zijn hier ook nog twee stadsgeneeshoo-
reu aan dat ziekenhuis verbonden, doch die
hebben het te druk met particuliere practijk.
Is hot wonder, dat Kromo bang i» voor
het stadsverband, dat hij Kever thuis sterft
zonder dokter!!
Getuigt het ten slotte wel van fijn gevoel
om in dat stadsverband den gewonen inlan
der to leggen tussohen dwangarbeiders en
prostitués?
De militaire hospitalen zijn heel wat beter
ingericht.
Daar is ook wc! ©en eu ander te verbete
ren, doch volmaaktheid wordt nu eenmaal
nergens op deze onvolmaakte aarde «aange
troffen. We zullen later wel een» zoo'nf mili
tair hospitaal bezoeken, en u zult dan met
mij ©ens zijn. d%l do zieke soldaat het. hier
veel beter heeft dan in Holland.
Voor de bevolking wordt, echter, ik herhaal
het. onvoldoende gezorgd.
't Ts echter niet zoozeer de direct© schuld'
dor tegenwoordige regeering, dan wel van
het. in allo bestuurstakken zoo hinderlijke
gebrek aan geld en personeel! Tk zou dus
wol veel kunnen schrijven over verbetering
van ziekenhuizen, over aanstelling van ge
schikte betaalde verplegers (nu rij.ii do kran
ke» aan dwangarbeiders overgeleverd!) over
liefdezusters uit Holland, over oprichting1
van nog oenige dbktar-djawaaoholen en ook
van ziekenhuizen in de binnenlanden op mi
litaire wijze ingericht enz. enz doch alles
stuit helaas af op gebrek aan ge'd
Lt. Clockbneb Brousson. b.d.
Batavia, 20 Juni 1903.
