S#. 96. Tweede Blad.
3d* Jaargang.
Zaterdag 3 October 1903.
KOLONIËN.
FEUILLETON.
Indische Penkrassen.
AMERSFOORTSCH DAGBLAD.
ABONNEMENTSPRIJS
Per 8 maanden voor Amersfoort f 1.29.
Idem franco per post1.75.
Afzonderlijke nummers- 0.05.
Deze Courant verschijnt Dagelijks, met uitzondering van
Zon- en Feestdagen.
Advertentiën, mededeelingen enz., gelieve men vóór 10 uur
morgens bij de Uitgevers in te zenden.
Uitgevers: VALKHOFF ft C».
Utrechtschestraat 1. Intercomm. Telephoonnummer 60.
PRIJS DER ADYERTENTIEN:
f 0.75.
- 0.15.
Tan 15 regels
Elke regel meer
Groote letters naar plaatsruimte.
Yoor handel en bedrijf bestaan voordeelige bepalingen tot
hot herhaald adverteeren in dit Blad bij abonnement. Eene
circulaire, bevattende de voorwaarden, wordt op aanvraag
toegezonden.
OOST-INDIË.
De Indische Troonrede.
Het. volgende is ontleend aan do gcbrui-
kelijjke toespraken van den vioo-presidont
vail den Raad van Indië en van dien gouver
neur-generaal, ter gelegenheid vau dc recep
tie ten paleizo van denj landvoogd, cp den
verjaardag van H. M. de Koningin.
Do heer Th. H. de Meester zcide o. m.
Ten aanzien van de cultures voor dc Euro-
peesoho markt moge wordlen Volstaan met
de opmerking, dat die toestand bevredigend
is voor zooveel thee en kina betreft, redelijk
en voor do toekomst moedige vend, voor zoo
veel de suiker aangaat, viij| goieidi mot be
trekking tot den oogst, maar slecht mict be
trok king tot do prijzen, voior zooveel de kof
fie aangaat.
In die buitenbezittingen was over het alge
meen do oogst der inlamdiscbe voédinigsgewas-
sieu bevredigend.
Omtrent Java laat zich die diagnose stol
len als volgtdie toestand is thans ontegen
zeglijk beter dan in het afgeloopcn jaar en
die naaste toekomst laat zich betrekkelijk
gunstig aanzien^ maar voor blijvende verbe
tering. voor afwending ook op den duur van
het gevaar voor herhaling van gebeurtenis
sen, air in de vorige twee jaren plaats hadden,
zijn ingrijpende maatregelen roodög, waarom-
der er zijn, die veel geld zullen kosten. In
verband hiermede maak ik met waardeering
melding van het feit, dat bij do Stateu-
Gcncraal met instemming ontvangen! is de
verklaring van den nieuwen minister van
koloniën, dat de Nederlandsohe regeering dc
noodzakelijkheid inziet om, naarmate van do
krachten der mioederlandsohe financiën, tij
delijk Indië te hulp te komen. Deze maat
regel zal voor het eerst bij de samenstelling
der Indische begroeting voor 1904 toepas
sing vinden. Van gansoher harte hoop ik,
dat de geldelijke liulp vani het moederland,
aanvankelijk binnen bepaalde grenzen toe
gezegd, met zóó milde handi zal worden ver
leend, dat zij vdlkomen kan beantwoorden
aan het, door den minister beoogde doel, om
verdere inzinking tegen te gaan en do bevoL-
kiug op een Hiooger standpunt te brengen
Van veel invloed op .de tcekoimtst .vanj No
derlandscih-Inclië zal ook kunnen worden de
onlangs tot stanJdl gekomen, decientralasatie-
wet. Een hoogst belangrijken arbeid wacht
de Indische rogetering ter regeling van, het
geen dio wet aan haar heeft overgelaten.
Moge, alls deze arbeidj zal zijn voltooid, de
decentralisatie van het bestuur in dfcze ge
westen strekken ten zegen van land en volk.
Nadat de doken van het coips eousulairc
ambtenaren te Batavia, de consul-generaal
van Turkije, het woordi had. gevoerd, en
goode wenschen voor de Koningin waren uit
gewisseld, zeide de gouveroeur-gcneraal o. m.
Wat den algemeenen politieken toestand
betreft, daaromtrent zijn wiji in het jaar,
dat mu achter ons ligt, ontegenzeggelijk
vooruitgegaan. Het onvermoeid en rusteloos
vervolgen. der nog niet onderworpen, hoofden
in do onderhoorighedeir van Atjeh heeft be
langrijke gevolgen gehadin vele streken
van hot vroegere Djaimibische rijlk is de toe
stand' zoodanig, dat waar men voor korten
tijld. niet anders dam omlder gewapend ge-
leidlo zicln kon verplaatsen, thans zonder
eenige militaire dekking kan worden ge
reisd Koirintji schijnt, na den J,aatsten ge-
voeligen slag aan onze tegenstandei's toege
bracht, geheel onderworpen, terwijl ook ten
opzichte van den toestand van Ceutraal-
Boraeo zich kentcekenen voordoen, die op
verbeteiing daarvan wijzen. Toch blijft er.
vooral in Atjeh en Djairbi, nog veel te dóen
over en zal krachtig op den ingeslagen weg
moeten worden voortgegaan, om. het civiel
bestuur in staat te stellen, d"'< landen tot
ontwikkeling te brengen.
Ook dit- jaar werd door onze troepen, aan
liooge eisehen voldaan, gaarne bi'cng ik hun
daarvoor mijn lof. Ik denk daarbij ook aan
de zeemacht, die de troepen bij de vervulling
hunner taak, waar noodig, steun verleende;
daarnevens was het der marine gegeven, door
hare verschijning ter Zuidkust van Bali drei
gende rustverstoringen te voorkomen.
Ijverig wordt vcortgtgaan met dc pogin
gen tot het verkrijgen van meer kennis om
trent het zoo vitgestrekt, tot ons gebied he
li ooromdie deel van Nieuw-Guinea, tem einde
ook op dit eiland langzamerhand tot een
meer geregelden! toestand, te komen,. Niet
alleen waren onze ,a,m;bl"erna.rem daartoe met
toewijding bezig, maar ook; ,van wetenschap
pelijke zijde werd eene, door do regeering
gesteunde expeditie uitgezonden, om tot die
kennis te komen.
Groot mag de vooruitgang worden' ge
noemd ter Zuidkust van, N'oxiw-Guinea, door
onze .vestiging nabij den mond der Merauke
rivier teweeggebracht.
Het verkrijgen van een goeden uitslag van
de tochten, door twee verdienstelijke bui-
tenlandsche natuuronderzoekers ondernomen,
in nog onbekende streken Van Celebes. werd
door het krachtig optreden van het bestuur
mogelijk.
Met den aanleg van verkeersmiddelen werd
ijverig voortgegaan. Thans is de spoorweg
verbinding tussóhem de Oost- en Westkust
van Java geheel voltooid; terwijl krachtig
wordt gewerkt aan de zijlijpen. Nu besloten
is tot het leggen van een spoorbaan civer de
waterscheiding ten Oosten van Groot-Atjeli.
zal over niet lanigen tijd een ijzeren lijn zich
over de geheel e Noord- en Oostkust van,
Atjeh en onderhoorigbed'eii uitstrekken en
daardoor eene belangrijke bijdrage worden
verkregen tot ontwikkeling van het gewest.
De onidierzeesche telegraafkabel, die de
Oostkust van Borneo met Monad'o verbindt,
kwam tot standi, waarschijn 1 ijk zullon' nog in
dit jaar Ook Batavia, Billitomi, Pontianalc,
Banka en Pal omhang doo r o nid'enzoescihe ge
leidingen verbonden zdjjni. In onderzoek is
nog die vraag in hoeverre van do draadloozc
telegrafie iu deze gewesten miot voordeel
gebruik kan gemaakt worden.
Het voornememi bestaat, de nieuwe stoom
vaartlijn op China en Japan in de volgende
maand te openen.
Die werkzaamheden in het belang der ver
dediging werden voortgezet', voor zoover de
beschikbare geldmiddelen dit veroorloofden.
Hulde aan generaal Van Heutsz.
Batavia, 28 Aug.2 Sept.
Aan het „Bat. Nwbl." ontleenen wij de
volgende bijzonderheden bint-rent het uitrei
ken van het grootkruis der Militaire Wil
lemsorde in het. paleis te Rijp wijk.
Yóór het paleis stond oen eerowachtlangs
den weg stonden geschaard de beide batal
jons, welker vaandels bij de plechtigheid noo-
dig waren.
Kwart voor tien verscheen generaal Van
Heutsz in de voorgalerij; die trommen rof
felden, de vaandels negen toen hij salueerde.
Even oiver tien, terwijl cle menigte in de
zaal als haringen in een ton gepakt stond
de aanwezigheid van dames gaf aan de plech
tigheid een bijzonder cachet. roffelden de
trommen, klonk het. Wilhelmus, e:o. t-wee,
driemalen.
Op dc gebiuikelijjke wijze werd' de gou
verneur-generaal binnengeleid, en nadat de
rede van den vice-president, ditmaal kort,
beantwoord was door de troonrede, nocdigde
do gouverneur-generaal den adjudant uit de
vaandels te doen b'noenleiden en dën ban
te doen openen, generaal Van Heutsz cnv vóór
hem te verschijnen, waarna Z. E. ptisconlijk
het grootkruis aan de borst, van den gene
raal hechtte en hem de sjerp omhing, om
daarna te houden de volgende redt
Excellentie
Adjudant-Generaal en Adjudant in
buitengewonen dienst van, Hare Ma
jesteit- de Koningin, Luitenant-Generaal
Van Heutsz.
Het is Uwer Excellentie bekend, dat bij
art. 26 van het reglement vain administratie
en discipline voor de Militaire Willemsorde
het Hoofdl van den Staat zich heeft voorbe
houden de Grootkruizen dier Orde zelf uit te
reiken. Ik betreur hot- ten zeerste dat wegens
de omstandigheden Hare Majesteit de Ko
ningin niet in dc gelegenheid is van dit
voorbehoud gebruik te maken, zoowel omdat,
ik er mij van overtuigd! houd dat onze ge-
cerbiedïgde Vorstin zelve hierop prijs zou
hebben geteld, als omdat het ontvangen van
de u verleende zoo hooge onderscheiding uit
handen van Hare Majesteit voor u onge
twijfeld daaraan nog hoogcre waarde zou heb
ben verleend.
Nu Hare Majesteit aau mij, als Haar Ver
tegenwoordig in deze gewesten, die uitrei
king heeft, opgedragen, kan ik u de verzeke
ring geven dat die taak voor mij niet allee®
een vereerende, maar ook een hoogst aange
name is
Hoogst aangenaam omdat ik daardoor m
de gelegenheid ben u in deze vergadering
van ridders der Militaire Willemsorde, ver
sierden met de orde voor moed en trouw,
hoogo autoriteiten, ambtenaren en andere
ingezetenen van Nederland'sch-Indië een
woord van hulde toe te spreken, naar aan
leiding van liet hoogste bewijs van waardes-
ring, dat Hare Majesteit u kon gelven, door
uwe benoeming tot grootkruis in de Mili
taire Willemsorde.
Inderdaad oen zeer hoog© onderscheiding,
dio slechts uiterst zeldzaam wordt geschon
ken. Is het thans dio neigieaidle maal dat een
Nederlander, niet tot het vorstelijke huis
beboerende, dio onderscheiding wordt waar
dig gekeurd, sinds de benoeming in 1832 van
generaal baron Chaise tot. Grootkruis der Mir
lit aire Wi'lemsorde, viel tot in den aanvang
van dit jaar. dus in een tijdsverloop van
meer dtan 70 jaren, slechts aan één zoodanig
Nederlander, den luitenant-generaal Van
Swieten. die hooge eer ten deel.
Volgens art. 1 der statuten voor de Mili
taire Willemsorde strekt zij tot. belooning
van uitstekende daden van moed, beleid en
trouw.
In de eerste plaats tot beloouing van da
den van moed. Onder do eigenschappen die
den man sieren, heeft de moed onderl allo
volken en in alle tijden steeds in de eerste
plaats gestaan. De moedige werd vereerd,
de lafhartige veracht. Ook het schoon© ge
slacht deelde in die meening; het ideaal
van die vrouw kan niet anders zijn dan een
man van moed.
Eu wanneer men. vraagt waaraan die ver-
eetring van den moedigen door alle tijden
heen moet worden toegeschreven, den is het
antwoord niet moeilijk te geven, want, waar
de moed' een natuurlijke is, daar is hij het
gevolg van een zelfverloochenende natuur;
daar is hij de eigenschap van iemand, die
niet aan zich zeiven denkt, maar alle6 over
hoeft voor liet doel waaraan hij zich heeft
gewijd; en daar, waar die natuurlijke moed
ontbreekt en toch moed aan den dag wordt
gelegd, daar staat hij wellicht nog hcoger,
omdat hij dan de uiting is van het hoogst
denkbare plichtgevoel.
Aan u, generaal, is ruimschoots de ge
legenheid geschonken om van uw moed te
doen blijken; van de ruim 25 jaren, door u
als officier tus9chen de tropen doorgebracht,
tellen niet minder dan 16 als oorlogsjaren.
En van die gelegenheid is door u op schitte
rende wijze gebruik gemaakt waar het noo-
dig was, werden door u blijken van moedl en
doodsverachting gegeven, die algemeen be
wondering wekten. Door uw voorbeeld wist
gij; ook uw© troepen te bezielen en aan te
vuren tot daden van moeid en zelfverlooche
ning. Bij voortduring was het uw streven bij
hen levendig te houden het besef, dat do
algeheel© beëindiging van den Atjeh-oorlog
een bij uitnemendheid groot landsbelang is,
waarvoor onafgebroken alle krachten moeten
worden ingespannen, met algeheele ter zijde
stelling van eigenbelang gemak en genot
Ook" heeft uw bloed gevloeid voor de taak.
waartoe u was geroepen. Wel niemand zal
betwisten, wanneer u thans ten vijfde male
een belooning voor moed ten deel valt, deze
door u ten volle is verdiend.
Maar wat is moed zonder beleid? Hij kan
wel bewondering afdwingen, maar vooral
voor den officier op wien de dure plicht rust.,
zoo ecnigszins mogelijk, nooit een druppel
bloods zijner manschappen onnoodig te offe
ren, is beleid een onmisbare eigenschap. Zon
der beleid kan in een aanvoerder moed zelfs
hoogst gevaarlijk zijn. Maar dit beleid, het
werd door u, generaal, waar gij u ook te
velde bevond, in de hoogste mate getoond
uw moed deen zich niet verleiden tot daden,
die uw beleid zou moeten afkeuren.
Nog op andere wijze bleek uw uitstekend
beleid, vooral in de latere jaren. Ongetwij
feld heeft H. M. de Koningin niet zonder
reden u dia hoogste belooning voor beleid ge
schonken op het tijdstip, toen giji gedurende
een tijdperk van vijf jaar zoowel het burger
lijk als heb militair bestuur over uw gewest
had gevoerd. Drukte uw ijzeren hand als
oorlogsman onverbiddelijk op de elementen
van verzet; waart gij steeds onvermoeid in
het achtervolgen van hen, die zich niet wil
den onderwerpen, dit moest geschieden om
te bereiken hetgeen uw beleid zich voorstel
de te volvoeren. Want te midden van die
oorlogshandelingen is het doel, dat u voor
oogen staat, de volledige pacificatie van ge
heel Atjeh en Onderhoorigheden, nooit door
u uit het oog verloren.
Door uw beleid werden maatregelen ge
nomen om den oeconomischen toestand der
vreedzame bevolking te bevorderen; door uw
beleid zal wélra over een lengte van meer
dan driehonderd kilometers een ijzeren baan
tot stand komen en dat in een land waar
het werk soms, om. zoo te zeggen, met de
wapens in de hand moest worden verricht,
waar herhaaldelijk door de vijandelijke ele
menten werd vernield, wat met moeite en
zorg was tot stand gekomendoor uw beleid
werden nieuiwe bronnen van inkomsten ge
opend door uw beleid weid in uw gebied'
een zeehaven geopend, en door uw beleid,
door uw invloed, is die haven thans door
een brug over den Oceaan, oen geregelden
stoomvaartdienst', met hot moederland en
Java verbonden. Voorzeker, ook voor uw be
leid is de hooge onderscheiding, u te beurt
gevallen, ten volle verdiend.
Maar moed on beleid tot welke groote
daden zij samen ook kunnen leiden zijn
niet voldoende». Worden moed en beleid ten
eigen voordeele, in het eigen belang aange
wend; wordt daardoor gestreefd naar macht,
naar eigen grootheid, dan kunnen zij wel tot
de gewensehte uitkomst leiden, maar werke
lijke waarde hebben zij niet. Neen moed en
beleid krijgen eerst waarde door een derde
eigenschap, die daaraan de hooge wijding
geeft, namelijk de trouw.
Trouw, zoo noodig tot den dood, zal al
tijd een woord van verheveni beteekenis blij
ven.
Die trouiw werd bij u in lioóge mate ge
vonden, Generaal, trouw waart gij aan Uwo
Koningin; trouiw aan uw land, trouw aan
uw vaandel, trouw aan uw woord'.
Maar daarnevens werd door u nog eeui
treffend! blijk gegeven van trouw, dat ui tot
hooge eer strekt.
Tot twee malen toe, Generaal, hebt gij
vrijwillig afstand gedaan vau uwe rechtma
tige aanspraken op de benoeming tot do
hoogste positie, die hier voor een militair
bereikbaar is; tot twee mailen toe meende
u, dat het uw plicht was, trouw te blijven
aan uw roeping, trouw aan de grootsche taak
die gij vervult.
Die trouw is door de Regeering, en door
velen met Haar, hoogeiijk gewaardeerd en
de hooge onderscheiduig, die op heden aan
u is uitgereikt, is dan ook eeu beloouing
niet alleen voor uw moed, niet alleen voor
uw beleid, maar niet minder voor uw trouw.
Het zij mij vergund, Generaal, en, ik
houd mij overtuigd hier te kunnen sproken
niet alleen uit naam van alle hier aanwezi
gen, maar ook voor verreweg het grootste ge
deelte van het Nederlandsohe volk, u uit
den grond van mijn hart geluk te wenschen
met de zoo buitengewone onderscheiding u
door Hare Majesteit onze geëerbiedigde Ko
ningin verleend, en u mijn oprechte hulde
te ibiengen .En u huldigende zijl tevens huldo
gebracht aau de velen, die onder uw bevelen
hebben .gestreden., de velen, die gevallen zijn
de velen wier bloed gevloeid heeft bij de
vervulling van hun plicht. Ik spreek tevens
mijn innigen dank uiit voor de wijze, waarop
door u het bestuur over uw gewest werd. ge
voerd, waardoor u mijl mdjine taak zoo zeer
heeft vergemakkelijkt, want weet de land
voogd; d'at het bestuur vau een gewest in
goede handen is, dat hij zich veilig kan ver
laten op de voorstellen en daden van het
hoofd van het gewestelijk bestuur, dan heeft
dit voor hem buitengewone waarde.
En daarbij wensch ik ook een woord vau
waardeer ing uit te spreken voor uw voort
durend streven oan met beperkte middelen
uw doel te bereiken. Nooit werd door u aan
mij een voorstel gedaan ter versterking dei-
ter uwer besahikkmg. staande strijdkrachten,
wel werd door u er op gewezen als beperking
in een of ander opzicht u mogelijk toescheen.
In een enkel geval, waar het weuschelijk was
tijdelijk voor een ander doel gebruik te ma
ken van de ter uwer beschikking staande
middelen, werd uwe medewerking dadelijk
verleend.
Dat alles, generaal, is door mij 6teeds op
den hoogsten prijs gesteld.
Het is mijn vurige wensch, generaal, dat
u nog gcruimem tijd uwe hooge functie moogt
Auteursrecht uitdrukkelijk voorbehouden.
XXX.
Wij volgen thans weer de rails van de
stoomtram en wel door de Blinnen-Nieuw-
poortstaaat, een Europeeschc buurt met
handelskantoren van den 2. rang. Bepaald
schitterend ziet t er hier niet uit. Alles is
even smerig, verveloos en vervallen. Ik wees
er reeds op bij onze aankomst to Batavia.
Schamen zich do heeren vau den handel
niet voor den treurlgen indruk, dio onze In
dische hoofdplaats, nog wel de wereldberoem
de Koningin van 't Oosten, noodzakelijk mar
ken moet op tetteren vreemdeling, dio met
den trein van Tandjoeng 'Priok aangeko
men, hier met de stoomtram verder langs
moebï
Het machtige Binnenlandsch Bestuur, dat
tien Inlander toch ook wel weet to dwingen
zijn erf schoon te houden en zijn paggcr
(heg) op tijd t,e snoeien, moest die kooplui
maar eens flink de tanden laten zien eu
helpt 't niet, dan maar beboeten 1 Het Gou
vernement kan 't geld best gebruiken en de
Europeauen betalen in vergelijking met In-
deus, iChjneezcn en Arabieren toch ze kor
niet to veel belasting!
't Begint thans reeds wat drukker to wor
den in de handelswijken der benedenstad.
Chineezen, Inlandscbo en ook Indo-Euro-
peesche kantoorbedienden wachten geduldig
op do opening der sombere vuilwitte gebou
wen. Vuilwitte zeg ik, want tijd en vocht
hebben de oorspronkelijke heldere kleur ge
mengd met groote moeten grijs en bruin en
geel.
Met eeu strooitjo in den mond staan
die lagere employe's lusteloos to staren naai
de gesloten 'blinden, eenmaal groen, thans
echter van, een onzegbare troebel© tinten-
mengeling. Hen wacht een dag van hardeu
arbeid, want de mail naar Europa sluit vau
avond en dan wordt het voor velen daar in
de banedenstad een latertje.
We slaan nu links af en volgen een nieu
we tramlijn, die der electrische, welke langs
de oude Stadskerk en don schaduwrijken weg
van Jakatra voert.
In vroeger tijden vond men daar de lust
verblijven van vele gegoede Compagnicsdic-
naren, doch hiervan is nu niet veel meer te
bespeuren. Het ziet er rechts en links van
den weg vrij riniboeachtig uit. Onder rimboe
verstaan wo in Indië niets inccr en niets
minder dan wildernis,
Jakatra is de verbasterde naam van het
vroegere Djajakcrta, eens de zetel van een
machtig LB'a-ntamsch Pangéran en 30 Mei
1619 door Jan Pieterszoon Coen veroverd en
in den asch gelegd. Do oude stad Batavia
verrees er voor in de plaats.
De zoo straks genoemde Stadskerk dateert
van 1693 en houclt dc hcrinuering aau lang-
vervlogen tijden levendig.
Do deuren rijn thans gesloten, doch in
1896 te Batavia in garnizoen liggende, heb
ik dit bedehuis op eene militaire wandeling
met de mannen der Koloniale Reserve bezocht
en van binnen bekeken.
1) Inlandscho sisaren van inlieemsclie tabak
gerold, in gedroogd arènblad van den arènpalm.
Duidelijk herinner ik me nog zoowel liet
prachtige houtsnijwerk der statiebanken, ze
tels van machtige Bewindhebbers der Oost-
Indiseho Compagnie, alsook de grafzerken
en monumenten gewijd aan de vele histo
rische mannen, wier stoffelijk omhulsel hier
werd neergelegd.
Niet ver van de kerk zien we een hoogeu
witten muur, waarin een blauwe steen ge
metseld. Eeu doodshoofd is met ijzeren pen
daarin bevestigd. Het is de schedel vau
wijlen Pieter EJbcrfeld, een Europeaan van
gemengden bloede, die in 1721 een komplot
smeedde met den Soedanees Karta Drija, een
komplot om liefst alle Europeanen te Bata
via te vermoorden en zich daarna van het
stadsbestuur meester to maken. De Soeuda-
nees zou aan het hoofd der Ommelanden wor
den geplaatst. Gelukkig werd het snooda
plan verraden en vriend Elberfeld met 48
cedgenooteu ter dood gebracht. Zijn hujs
stond hier op deze plaats, waar thans de
muur is opgericht. Het werd geheel met don
grond gelijk gemaakt eu ten eeuwigen dago
is het verboden hier ooit weder te bouwen.
Een eigenaardig verbod, n!og steeds vat*
kracht
De weg van Jakatra voert ons langs het
thans niet meer gebruikte groote Chiiiee-
sche kerkhof Sentiong. We zien hier da
vreemdsoortige Öliinecsche gravengroote
hoefijzervormige grafgesteenten., overal te
gen de hellingen vau kleine heuveltjes ge
bouwd.
Een vrij breed water wordt door ons ge
passeerd. Het is een van de twee groote af
wateringskanalen der Tji Liwoeng. Het ons
reeds bekende Molenvliet, ook in Noordeüj-
ko richting naar zee loopende, is het andere.
Wo slaan nu zuidwaarts dön rijweg iu
langs het Kanaal en zijn thans op Goenoetig
Sahari, de oostelijke grens van Batavia.
We volgen den rechten-oever, waar we de
eerste witte woonhuizen der Europeanen aan
schouwen. Aau de Overzij heeft men voor-
lcopig nog rimboe en kampong.
Hier zij,n we dan weêr „boven' in do zoo
raai aangelegde villastad, zuidwaarts van
oud-Batavia gelegen.
Reeds vroeger deelde ik u mede hoe in
tens schoon do witte gebouwen tegen het
groen der ruime erven doen.
Jammer, doodjammer, dat de Ijewouers
zoo weinig werk van hun tuinen maken. Men
is er blijkbaar te indolent voor, anders zou
de bovenstad nog wel zoo moed zijn. De hui
zon zijn bijna allen één verdieping hoog en.
in tegenstelling met op Sumatra, zijn ze voor
Int nicerendeel van steen opgetrokken.
In front ziet men schier overal do typisch
Indische voorgalerij, soms zeer smaakvol ge
meubileerd cn waar 's avonds van 6^ tot 8
uur do familie zich vereenigb en bezzoeken
ontvangt. Wandelt men con d'ien tijd door
ons reuzenpark, dan ziet men op zeer vele
plaatsen het. heldere electrische of gasgloei
licht tegen den donkeren voorgrond van
spookachtig diepe erven afsteken, en in dat
volle schijnsel der lampen schommelende
dames en hoeren op wipstoelen, allen in hot
voor Indië en vooral voor Batavia zoo on-
practische warme Europeescho visitetoilet
De gczelschapstoon iu Insnlindo's hoofdstad
is stijf eu gedwongen en de vooravondvisites
zijln een ware plaag, waaraan ik me thans,
als particulier en onafhankelijk toorist,
kalmweg onttrokken heb. Ambtenaren oil
officieren is liet echter maar geraden zich
aan dien dwang der conservatieve oudjes to
onderwerpen en ook zij. die bij den handel
ean toekomst zookeu, moeiten zich aan dio
banale geestdoodende gewoonte overgeven.
Alle jongeren vindon die transpiratievisites
biji totaal vreemdlo mensolieu minder aange
naam en ecu noodeloos tijdverlies, doch tot
eene algemeeiio staking schijnt het maar niet
te kunnen komen, want alleen dan, wan
neer eens alle slachtoffers tegelijk van dio
oude gewoonte afzagen, zou luet monster sleur
bedwongen kunnen worden.
Ons rijtuig is intussehen Gang Kemajaran
genaderd, een obscure buurt, bii allen, die
to Batavia gewoond hebben, zekir nog wel
bekend. Hier wonen vele kleine Indo-Euro
peanen. klerkjes van 30 pop per maand en
nog minder cn ook nog de noodige leegloo
pers, die van wind schijnen te loven, 't Is als
t ware een groote kliek, die daar huist, en
weê den niets kwaads vermoedenden ,.baar"
uit Holland, die er s avonds bij ongeluk ver
zeilt. De ijverzuchtige warmbloedige bewo
ners leggen zijn daar zijm verkeerd uit en hij
heeft hard kans een ongenadig pak slaag op
te loopen. Dc [x>htie, zoo schijnt het, heeft
er maar weinig te vertellen en men hoort
er ze' fs wel van straatroof cm afpersing.
Langs bet departement van, Marine, het
Topografisch Bureau en Kampong Taaiah
N jon ja, ook al oen minder goed bekoncte
buurt, komen wo op Pasar Senen, een dier
twee Chineoscho kampen in de Bovenstad.
Hier natuurlijk weêr drukte en lawaai,
vooral ook omdat het vandaag juist passar-
dag (marktdag.) is en honderden kooplusti
gen langs de kraampjes der Chineezen schar
relen. 't Heeft hier werkelijk wel iets van
oen Hollandsche kermis!
Senen ligt, zooais Wo reeds weten, dicht
bij de militaire kampementen, doch de sol
daatjes zijn nog uitgerukt en we missen zo
