v. aoo.
Zaterdag 23 Januari 1904.
BUITEN LANDT
FEUILLETON.
Praatje over oude en nieuwe
Knnst.
jHHrgHIIg.
AMERSFOORTSCH DAGBLAD.
ABONNEMENTSPRIJS
Per 3 maanden voor Amersfoortf 1.25.
Idem franco per post- 1.75.
Afzonderlijke nummers- 0.05.
Deze Courant verschijnt Dagelijks, met uitzondering van
Zon- en Feestdagen.
Advertentiën, raededeelingen enz., gelieve men vóór 10 uur
's morgens bij de Uitgevers in te zenden.
Uitgevers: VALKHOFF C».
Utrechtschestraat 1. Intercomm. Telephoonnummer 66.
PRIJS DER ADVERïENTIÈN:
Van 15 regels f 0.75.
Elke regel meer- 0.19.
Groote letters naar plaatsruimte.
Voor handel en bedrijf bestaan voordeelige bepalingen tot
bet herhaald adverteeren in dit Blad by abonnement. Eene
circulaire, bevattende de voorwaarden, wordt op aanvraag
toegezonden.
Kennisgevingen.
De Burgemeester van Amersfoort,
Gezien artikel 41 der gemeentewet,
Brenet ter kennis van de ingezetenen, dat de
Daad dezer gemeente zal vergaderen op Dins
dag, den 26. Januari aanstaande, des namid
dags te 1^ ure.
Amersfoort, den 22. Januari 1904.
De Burgemeester voornoemd,
WUYHBB6.
De Burgemeester en Wethouders vau Amers
foort,
Gelet op artt. 6 en 7 der Hinderwet,
Brengen ter kennis van hot publiek, dat een
door A. van de Weg ingediend verzoek, met bij
lagen. om vergunning tot het oprichten van
eeno bewaarplaats van benzine in het perceel
alhier gelegen aan de Langestraat no. 25, bij het
kadaster bekend onder sectie E, no. 2799, op
de Secretarie der gemeente ter visie ligten dat
op Donderdag, den 4. Februari aanstaande, des
voormiddags te half elf uren gelegenheid ten
Raadhuize wordt gegeven om, ten overstaan van
het Gemeentebestuur of van een of meer zijner
leden, bezwaren tegen het oprichten van de in
richting in te brengen.
Amersfoort, den 21. Januari 1904.
Burgemeester en Wethouders voornoemd,
De Secretaris, De Burgemeester,
B. W. Th. 9ANDBJ2RG. WUYTIERS.
Politiek Overzicht
Oe crisis in het uiterste Oosten.
De optimistische stemming Ihoudt aan. Het
is nu Ruslands beurt oan te antwoorden iai
de oorrespomden/tae tusschen Rusland en Jar
pan, die zoo lang reeds gaande is. Maar het
wachten cup dit antwoord geeft ditmaal geen
aanleiding tot vermeerdering van de span
ning. Het. uitblijven van het antwoord wordt
toegeschreven aan de overleggingen, die thans
in gang zijn, waarbij Rusland de partij, is,
die «ene tegemiocitkoimierwle gezindheid aan
dien dag legt, terwijl Japan 't met zdöh zelf nog
niet eens sok.ij|nt te zijn, o'f Rusland's geneigd
heid. tot. het (doen van coinoessiën. v'er genoeg
gaat ortii er mieo genoegen (te nemen. Tot ver
klaring daarvan wordt opgemerkt, dat Rusland
meer en meer tct het inzicht komt, dat het
niet voldoende is toegerust tot den oorlog.
In. dat geval is het zeker beter geen oorlog
te beginnen Jaimaner alleen, dat het zoo
lang heeft moeten duren, voordat dit inricht
rich baan brak.
Het antwoord van Rusland heet nu te rijn
opgesteld eai goedgekeurd het zal dus nu
wel spoedig in handen van de Japansohe re
geering rijn. In ajwa-diting daarvan verdient
een artikel de aandacht van den gewezen
minister van buitenlandsche zaken in Frank
rijk', Gabriel Hanotaux, waarin wordt uiteen
gezet, dat er argumenten rijn van nog heel
wat meer kracht dan het niet gereed zijn tot
den oorlog, die zich er tegen verzet'ten om
den oorlog in het uiterste Oosten te begin
nen. ..Samenwerking, geen strijd," zegt de
heer Hanotaux. behoort het leidende begin
sel van Rusland en Japan te zijn. Hij; gelooft,
dat rij zullen eindigen met dit te erkennen
de logica der feiten zal hen tot die conclusie
leiden. Hij schrijft: Wij rijn getuigen van
het vierde bedrijf van een drama, waarvan
de Chineesch-Japansuhe oorlog het eerste be
drijf was, de Russische bezetting van Port
Arthur het tweede en de opstand vau de
Boksers het derde. Na het einde van het
eerste bedrijf, toen Japan zegevierend uit
den strijd te voorsahijn kwam, geloofden
velen, dat China onherstelbaar geruïneerd
was. Maar do wereld in het algemeen, en
Japan in het bijzonder, hadden er groot be
lang bij om China's ineenvallen te voorko
men. Sedert is Japan China's opvoeder ge
worden en China Japan's gedweeë leerling.
Terwijl de Europeesahe staten ziak „uit
zetten" in andere deelen van de wereld, zette
Rusland gesteund door rijm bondgenoot
schap met Frankrijk rijn weg voorwaarts
door Arië naar den Oceaan voort, en gebruik
te den spoorweg als wapen om vooruit te
komen. Het bezit van een vrijhaven aan den
Grooten oceaan was eene noodzakelijke voor
waarde "bii deze uitbrcidingspolitiek Maar
even noodwendig bracht. zoo betoogt de
Schr.. de bezetting van Port Arthur de be
zetting van Maradsjoerije mee. Hij geeft niet
aan hoe de aanspraken van andere natiën
moeten worden verzoend met de Russische
bezetting; daarvoor moet dc diplomatie de
oplossing vinden. Hij erkent echter, dat de
toestand ernstig is. .,Het noodlot heeft de
beide staten, Rusland en Japan, den eiland-
staat en het continentale rijik, tegenover
elkaar gebracht. "Volgt daaruit nu, dat rii
samen moeten vechten?"
De heer Hanotaux beantwoordt deze
door hem gestelde vraag aldus„Het zou
eene daad van krankzinnigheid voor bedden
hunner zijn, een oorlog met elkaar te be
ginnen voor hunne regeeringen zou het
neerkomen op eene belijdenis vau onmacht,
voor het overige zou het beteekenen ver
wikkelingen zonder einde en ondergang. Dit
weten de Russische en Japausche regeerin
gen beter dlan iemand. Zij doen hun uiterste
best om den oorlog te vermijden... Belang
en eer zijn in het geval van elke der beide
mogendheden onvereenigbaar met den oor
log. Een oorlog thans zou Rusland en Jar
pan voor altijd tot onverzoenlijke vijanden
maken. Een oorlog tusschem deze twee zou
onvermijdelijk leiden tot de uitputting van
beiden, en niet enkel tot het bezwijken van
een hunner, want zijl zijn buren, en dit feit
alléén reeds zou 't hun duidelijk moeten ma
ken, dat zij zich bchooren Ie onthouden van
de onherstelbare dwaling van eene gewapen
de botsing. Stel, dat zij oorlog voerden. Na
een of twee veldtochten zouden de staten,
met uitgeputte krachten, zich tamelijk wel
in den toestand bevinden, Waarin zij nu zijn.
De Japanners kunnen Petersburg niet ver
meesteren e<n evenmin de Russen Niphon. Do
oorlog zou, gevolgd worden door tijdelijke
wapenstilstanden en eindolooze herhalingen.
De een'ge uitweg uit den bestaande» toe
stand is vrede. En de vrede zou een bijzon
der te waardeer en goed zijn voor Japan
Want de Trans-Siberische spoorweg heeft Ja
pan's havens gebracht binnen 21 dagen af
stand» va,n West-Europa, d. i. minder dan de
helft van den tijd, dio nu voor de zeereis
wordt besteed."
Ook uit een oogpunt van oen" zijn de beide
staten aangewezen tot eene vredespolitiek
Japan wegens zijn snellen vooruitgang in be
schaving en Rusland omdat het de nieuwe
eeuw heeft geopend met dc Haagsche confe
rentie. De heer Hanotaux eindigt met eene
opwekking aan de groote mogendheden om
hunne vriemdschappe' ijke bemiddeling aan
te bieden hij bes'uit met te zeggen Sa
menwerking is de oplossing van loet geval
tusscheai Rusland en Japan.
Duitsehland.
De Rijksdag heeft in eerste lering aange
nomen het wetsontwerp tot verlenging van
de wet, vaststellende de sterkte van
hot leger in vredestijd voor den tijd van
een jaar. In den loop van het debat deelde
de minister van oorlog, vera Einem mede, dat
hij in de begTOotingscommissiq over den in
houd van de wet, bepalende dé vredessterkte
van het leger in het volgende Ij aar mededee-
lingen zal doen. Maandag vindt de tweede
beraadslaging over de begroeiing van bin-
nenlandsc-hc zaken plaats.
België.
.,Het Journal do Bruxelles", verneemt, dat
dekoning der Belgen zich Woensdag naar
Duitsehland zal begeven om een bezoek te
brengen aan den Duitscheu Keizer. De Ko
ning zal deelnemen aan de feesten, die dan
te Berlijn zullen plaats hebben op 'a Keizers
verjaardag.
Frankrijk.
In de Franscho Kamer verklaarde gisteren
de min.-pres. in zijn antwoord «p de interpella
tie over do uitzetting van pasmoor Delsor, dat
h:ii de discussie binnen de eenvoudigste per
ken zou houden, om do manoeuvres tegen te
gaan van de nationalisten, wier opvatting
van vaderlandsliefde even luidruchtig als op-
snijderig is en uitsluitend ten doel heeft rich
zelf op den voorgrond te plaatsen, ten koste
van de regeering, die zich moet inhouden
om redenen van diplomatieke welvoegeliji-
hoid. Pastoor Dëlsor kwam: te Luneville om
verkiezingspropaganda te voeren tegen den
maire, die de mededinger was van den inter-
pellant, den heer Corrard, bij de algeimeene
vorkieringen en voor wien do heer Corrard ook
op de mairie gaarne oen ander in de plaats
zou zien. Men kan betreuren dat de prefect
zich siiet heeft bepaald tot de bedreiging
met uitzettingliiji had dan niet behoeven te
gebruiker de voor een Elzasser zoo pijnlijk©
uitdrukking Duitsch onderdaan," woorden,
die een smartelijk contrast vormen tusschen
onze edelste gevoelens en de werkelijkheid
der feiten. Maar dc1 tekst van het uitzet-
fcingsbesluit is dezelfde, die sedert 30 jaren
in gebruik is.
De minister-president haalde in, het ver
volg van zijne rede de woorden aan, door Del
sor gesproken over den Duitsohen keizer, en
hij zeide verder„Gij riet wat dit voor een
man is." De minister citeerde verder een ar
tikel, getiteld„Loubet le miserable", een
ander waarin de minister Pellet an een op
lichter genoemd wordt en nog anderen, waar
in de meerderheid vau de Kamer als een
bende deugnieten wordt voorgesteld en waar
in wordt gevraagd hoe lang de Franschen nog
aa.n denx leiband zullen loopen van ..dien
gemeenon, kerol." Die kerel was ikzeide de
heer Combes.
Ribot verweet den minister-president acht
dagen te hebben besteed met het napluizen
van dossiers om uitzettingsbesluiten te vin-
tien, die tegen misdadigers genomen zijn hij
gebruikte iu zij no redo o. a, de woorden „weer
wraak"' on ..valstrik," hetgeen tot, heftige
protesten van de linkerzijde aanleiding gaf.
De voorzitter merkte op, dat de woorden
van Ribot alles overtroffen, wat tot dusverre
was gezegd.
Aan het einde van het, debat deelde de
voorzitter mede. dat namens de linkerzijde
werd voorgesteld eenvoudig over te gaan tot
de orde van den dag. Verder waren verschil
lende gemotiveerde motiën ontvangen.
De minister-president verklaarde rich te
vereenigen met dc eenvoudige motie van
orde, die met 295 tegen 243 stemmen werd
aangenomen
De, zitting werd daarna gesloten.
Op de Place de la Concorde werd des avonds
om half zes eene door den patriottenbond op
touw gezette betooging gehouden. Een
stoet van driehonderd leden van den
bond plaatste zich vóór het standbeeld, dat
de stedemaagd van Straatsburg voorstelt,
roepende„Leve de Elzas". Toen de betoo-
gers daarop trachtten naar de Pont de la
Concorde te aan, om rich te begeven naar
het paleis van de Kamer van Afgevaardig
den. kwam de politie tusschen beiden. Zij
slaagde er in de betoogers uiteen te drijven.
Deze beproefde telkens weer rich te verza
melen, maar een sterke slagboom van agen
ten belette de nationalisten hun plan ten,
uitvoer te brengen. Ten slotte gaven rij het
op en besloten te manifesteeren op bet plein,
onder het geroep„Leve de Elzas".
In den loop van den avond ging weder
een stoet betoogers over do Place de la Con
corde, onder het geroep van „Leve do El
zas." De politie deed het plein ontruimen.
Omstreeks zestig menschen werden gearres
teerd, omdat zij weigerden door te loopen,
maar er viel geen enkel incident van eenige
be,teekenis voor.
Rusland.
Uit, Petersburg wordt bericht, dat de ge
zondheidstoestand van Keaerin Alexandria
Feodorowna verbeterd is H. M. kou gisteren
voor het cerxst weer uitrijden.
Oost-Azië.
Over de crisis in het uiterste Oosten
is officieel aan Reut's agentschap me
degedeeld, dat, ofschoon er thans geen
bepaald aanbod tot bemiddeling gedaan
was, de J apanscihe regeering aan de
regeeringen te Londen, Washington en Ber
lijn te kennen gegevcu heeft, dat een der
gelijk aanbod onaannemelijk zou zijn.
De Japansohe gezant te Londen, burggraaf
Bayashl, verklaarde in een interview aan.
den vertegenwoordiger van| Reuter, naar
aanleiding van de geruchten dat Japan ge
neigd was zijne eisohen te wijprigen, <-'aó Ja
pan van den bjginne een minimum gevraagd
heeft, dat niet voor vermindering vatbaar is.
Hayasbi zeide verder nog, dat hij geen
geloof hechtte aan do berichten, dat Japau
sche troepen in Korea geland zouden zijn.
De Morning Post verneemt uit Tsjifoe van
22 dezer, dat, naar gemeld wordt, 12.000
Japanners te Masampho aau land gegaan rijn.
De Telegraph, verneemt uit Tokio: Tele
grammen uit Seoel en Chemulpo aan do
Jiji Shirupo melden, dat de Koreaansche mi
nister van oorlog met een Engielsohe firma
contract gesloten heeft nopens de levering
van 10.000 gewerenDe benoeming van ge
neraal Schiji tot Japansch attaché wordt be
schouwd als veelbeteekenend.
De Daily Mail ontving uit Sjanghai be
richt, van 22 dezer, dat er volledige over
eenstemming verkregen is tusschen China en
Japan. In liet geval van een oorlog zullen
50.000 goed bewapende Chiueezen klaar zijn
voor den dienst.
De Daily Mail verneemt uit Seoel van 22
dezer, dat Gujongik benoemd is tot waarne
mend minister van oorlog, op aandrang van
de Russisch gezinde partij.
Volgens telegrammen aan de bladen uit
Nioetsjwang, via Peking, dd. 20 dezer, zijn
6000 man Russische soldaten den 19en Ni
oetsjwang binnen gekomen.
Zuidwest-Afrika
Volgens gisteren nacht uit Swakopmund
ontvangen telegrafische berichten zijn eer
gisteren per spoor nog uitgezonden 29 ma»
van de kanonneerboot Habicht met een
machinegeweer en eun re vol ver kanon. Deze
afdeeling heeft Karibib bereikt.
Het stationsgebouw in Obabis is verwoest.
Met het herstellen van den spoorweg aan de
andere zijde van Karibib is begënnen.
In een patrouiLlegevecht bij Kubas ds een
onderofficier gewond. Een aantal inboorlin
gen moeten daarbij gevallen rijn.
Uit Omaruru zijn berichten ontvangen
van den 18en, volgens welke de bezetting
daar 50 geweren telt; rij heeft zich goed
verschanst en hoopt rich te kunnen staande
te houden.
Over de colonne-Zülow heeft men te
Öwaköpmund volstrekt geen bericht.
Allerlei
vVolgens een bericht aan de Parijsche
Univers weid bij opgravingen op de Via
Sette Chiese, niet ver van San Paolo bij Ro
me, de oudobaailica San Felice ont
dekt Op de wanden bevinden rich goed be-
jiHbif geblevene frescen, overeenkomende
fü^die in Santa Maria Antiqua aan net fo
rum.
vEen telegram uit Schenectady (Ver.
Staten) meldtDo New-York Central Rail
way en de General Electric Company Heb
ben besloten proeven met eloctrische
locomotieven te nemen. Zij willen de
in Duitsohland op bet traject BerlijnZoesen
verkregen resultaten ook trachten te berei
ken en zoo mogelijk trachten te overtroffen.
vDe vorst van Monaco, die
op het oogenblik in Parijs vertoeft, teneinde
daar aan de Sorbonne een leerstoel van Oc&-
anografio te verkrijgen, rverlülaardo tegen
over een interviewer op de waag, waarom
hij met Nieuwjaar zijn leger afgedankt had
en nu „vorst zonder leger was: „Er waren
in Monaco slechts eenige dozijnen soldaten,
die men „garde" noemde. Deze dappere luid-
jes zullen zich thans niet meer vervelen; ook
zijn rij door mijn besluit niet broodelooa ge
worden. Zij doen op het oogenbik als gen
darmen bij de openbare veiligheid dienst."
Dë vorst hoopt dat rijn voorbeeld door
andere mogendheden gevolgd zal worden.
vAlcohol en levensduur. De
Engelsche lcrvonsverzekeringsmaatschappijieu
houden de polissen van matige drinkers en
van geheel-onthouders gescheiden en op deze
wijze is het mogelijk na te gaan-, hoe het
met deze beide soorten van verzekerden af
loopt. ,La médecine moderne" deelde dien
aangaande eenige cijfers mee. ontleend aan
eene studie van Laurence Irwell, die merk
waardige uitkomsten heeft opgeleverd. De
„United Kingdom and general provident In
stitution" had, op grond der sterfte-tabellen
berekend, op de polissen dor matige drinkers
in 37 jaren tijds voor 12,166 overledenen
2,815,518 p. st. te moeten uitbetalen. Er zijn
slechts 11,654 van hen overleden en de uit-
keering bedroeg 2,674.197 p. st. De werke
lijke sterfte was dus 95.8 pet. van de bere
kende.
Voor de geheel-onthouders moest, op 6625
polissen 1,524,769 p. st. worden uitbetaald,
terwijl berekend was, dat op 9236 polissen
2.217.606 p. st. zou verschuldigd zij». Hier
II.
Wat mij in den meuweren tijd' aantrekt,
dat is onze kunstik meen op te merken, j
dat de toepassing daarvan met reuzenschre
den vooruitgaat, en ik zou dien vooruitgang
misschien nog niet zoo waardeer en, indien ik
daar niet in terugvond de aanbidding voor
het oude
Met nieuwere kunst worden natuurlijk
niet bedoeld de schilderijen en bouwwerken
in zooaJs men het voor 't gemak maar
foutief blieft te dnik ken „Tooropstijl", of
schoon Toorop aan dat would-be artiestesrig
gedoe al even vreemd is als Rembrandt,
maar ieder kent wel de gebogen, gewrongen,
wirwarrelendo lijnen van den zoogenaamde»,
nieuwen stijl, uitgeoefend dooi- pseudo-kuu-
stenaars. die denken ook „nieuw" te zjjin,
als zo 't nieuwe maar brachten na te boot
sen vandaar het verschijnsel, dat men in
een t,weo-gu 1 de 11 s !>azaar even goed inktko
kers. klokken, albums, portretlijsteu, enz.,
enz., vindt met toegepaste nieuwe kunst, als
in die magazijnen, waar men, voor een se
rieus opgevat kunstvoorwerp minstens tien
maal zooveel moet betalen. Zelfs in die ern
stig doorgevoerde nieuwe kunst is de aan
bidding van het oude weer te vinden.
Zie naar dë in lood1 gevatte kleine ruitjes,
al zija dan ook de teekeningen daarop ge-
styleerde bloemen in flauwe, zachte kleu-
reu, in plaats van de be-lden der heiligen
met do blauwe en roode of hel-paarsche ge-
waden, zooals men zo in oude kerkramen
ziet. Toch heeft de oudheid ons nog heerlijk
bewaarde bloem- en arabesk brandwerk
nagelaten. Indien we slechts even willen den
ken aan de prachtige rozetrvormige ramen
aan beide einden der Notre-Dame to Parijs.
Het ééne. boven den ingang, is oud, het an
dere modern, en zelfs een leek kan waai'ne
men dat het cude verreweg dé voorkeur ver
dient.
Laten wc eens verder zien. Do symboli
sche dieren, aangebracht aan de gevels van
huizen, villa's enz vooral veel door Berlage
toegepast herin neren ons zonder dat
we ons bizcudcr daarvoor behoeven in
te spannen aan do gewoonten der oude
volken, vooral aan de Egypteuaren, die
op de hoeken hunner woningen niet
zelden dë beelden plaatsten van do hun
heilige vogels. En het, is immers een
der kenmerken van die schoonst© aller bouw
stijlen, den gotliischen, dat dc uiteinden dor
ver buiten het gebouw uitstekende goten,
altijd eêti fraai gebeeldhouudcn hals en kop
vertoonden van een of ander dier.
Een ander verblijdend verschijnsel is, dat,
zij het ook wat, gewijzigd, de oude trapjes
gevels uit de 16. en 17 eeuw. tot ons terug-
kccrcti. Een twintigtal jaren geleden bouwde
men, vooral in de groote steden, de straten
als waren de woningen geriefelijke kazernen.
Tien, vijftien huizen onder één kroonlijst,
opgetrokken volgens één model, gelijkvormig
zonder de minste uitzonderingdat gaf na
tuurlijk een enorme eentonigheid aan de
straat. Tegenwoordig is juist het streven om
de huizen zoo verschillend mogelijk naast
elkaar te zetten een uitstekend denkbeeld,
mits dc stijlon niet al te ver uiteenloopen.
Zoo is ft ook in de schilderkunst. Wie
had breeder toets, feller licht da» Rem
brandt, wie gaf, vaak in enkele vegen, zulk
oen raak portret als Frans Hals, wie schil
derde binnenhuizen als Steen? Want hoe
klein de figuurtjes soms ook waren, geprie
geld was er geen enkele. Onze moderne schil
derkunst, waar zij werkelijk kunst is
tracht zich te verheffen tct. de genieën der
17. eeuw Israels als nestor geeft ons in zijn
brecde opvatting en behandeling veel mach
tigs te zien, en er zijn cr onder de nieuwe
re» bij wie we groote lichteffecten te zien
krijgcu, al staan ze toch nog betrekkelijk
ver af van den grooten Rembrandt. Toch is
er een trachten om de w^eeke, grijze, vage
tinten, welke we een paai- jaar geleden t©
bewonderen kregen, in den ban te doen.
Het, was een symptoom van degeneratie, zoo-
als wij ze ook in onze letterkunde hebben
kunnen opmerken.
We weten allen nog wol uit onzen school
tijd, dat de dichters en schrijvers van die 16.
cn 17. eeuw tot. de onvervalschte realisten be
hoorden. Zij zeiden alles vrij wel zonder om
wegen, zooals zij, het bedoelden, zelfs in dier
voege, dat. en kolt» spelen va» Breêroo in
onzen, toch waarlijk niet al te preutsclien.
tijd, om die reden on op voer baar zijn.
Ik herinner me nog heel goed, hcc Buskon
Hnet's „Lidewijtfe", en Vau Lennop's
„Klaasje Zevenster" in ouzo jeugd voor
..schandalige" ljoeken golden, waarover men
goed deed zelfs nooit to spreken, laat staan
te lezen Zij waren de ccrsto vruchten van
een realistische kunst na den tijd van mini
of meer gezwollen romantiek, waarin da
deugd lieloond, hef, kwaad gestraft werd,
waar kuiscbe liefde en verder alle menscho-
lij.ke deugden tot onderwerp dienden aan de
schrijvers, die bovendien een vruchtbaar
veld hadden in de oorlcgen. in de geschiede
nis der dikwijls troebele dagen, welke nog
niet zco heel ver achter hen lagen.
Nü vinden we „Lidewijde" en „Klaasje
Zevenster" niets meer dan de voorloopers
cencr nieuwere richting en als zoodanig be
langrijk in him soort. Bizondcr hoog staan
ze als kunstwerk geen van beiden. Het rea-^
lism© is gestadig toegenomen. We vinden de
werken van Breêroo, Cats, zelfs die va» Von
del lner en daar plat, maar nergens stootend,
vooral omdat we weten, dat deze werken
iinoit werden .geschreven met, het doel om
lezers of toehoorders te prikkelen, wèl om
een rake zedcschildering van di© dagen t©
geven en deze to hekelen Daarom was dat
vèr doorgedreven realisme dikwijls noodig.
Do groot© realisten onzer dagen, Enule
Zola, bij ons Heijermans, hebben de wereld
willen leeren door hun realiteit. Ze hebben
ons leemten en wanverhoudingen, misstanden
in de maatschappij willen aautoonen, en door
ze ons te doen zien in gansoh hunne
afschuwelijke naaktheid, ons willen opwek
ken ze te verbeteren, op te beffen uit 't.
maatschappelijk bestaan. Maar zo gaven (cn
Heijermans geeft.) ons nog meer dan realis
me, namelijk heerlijke proza, ongeëvenaard!
in de geschiedenis der leitoren.
Natuurlijk dat ook de tooneeliitteratuur
dio oramekoer ondervond. D© treurspelen
van Vondel rij» nog evenmin vergeten als
de oude klassieken der Franschen. Een paar
jaar geleden deed ons de Nederlandsche Too-
neelvereeniging genieten van Brecroo's
„Spaansche Brabander". Dat, was uit de oude
doos. En. in onze» tijjd? Wie wordt niet ge
boeid door een stuk van Heijermans, realis
me bij uitnemendheid! Met, de tooneelletter
kunde naan ook liet tooneelspèl eeno wen-
ding.
O! hoe goed herinner ik mij uit mijn
jeugd de opvoeringen va» de redcrijkerakar
uiers, die langzaam maar zeker rijn ver
kwijnd. toen de tooneelgezelschappen van
vakmenschen talrijker werden. Toen ik reeds
zelf kinderen had, werd ik diep geroerd door
stukken als „de Twee Weezen"; „Michel
Strogoff of de Koerier van den Czaar", die
destijds toch als producten vau kunst gol
den.
En liet spelMannen met rollende oogen
en bulderende stemmen, die de ris geregeld
tweemaal te lang uitspraken, die onder de
hevigst© aandoeningen des levens, zelfs on
der moord- en doodslag, niet vergaten, dat
ze minstens twee derde van hun gezicht naar
het publiek moesten keeren. Zelfs de versla-
gene wierp, op 't punt- van 't aardsohe met
hemelsche te verwisselen, nog een sterven--
den. sinachtendcn blik in de zaal. De vtou-*
wnen jammerden en galmde», met, geheven
armen en hijgende boezems
Nu heeft dat allee plaats gemaakt- voor
realisme, lief, natuurlijke. Men speelt alsof
daar geen zaal vol publiek luistert. Men
acteert met elkaar, de t-oonoelen spelen zich
af tusschen hen. het is een onder-onsje, ea
juist daarom krijgen w© des te meer den in
druk, dat, daar een brok „leven" voor ons
wordt afgespeeld, dat ons te heviger pakt,
wijl wo door het natuurlijke spel dë illusie
krijgen van werkelijkheid.
Er is in de toonoclwereld echter iets, dat
weinig vooruitgaat; ik spreek van onze
Opera- niet de prachb-opvoeringen van Bay-
reuth en New-York, niet van het decoratief