Uit den omtrek.
STADSNIEUWS.
iterieel© welzijn van onze militairen wordt
daan.
Zoowel benedien als boven gaan do bezoe-
•3 Langs uitstal- en tconkasten, pyramidies
,a koukenbencadigdiheden, voedings- en ge-
,tmiddelenlangs de nieuwste koelkamers
k. De koloniën zijn niet vergeten en de j
proem ging Ocst en* West heeft er voor go-
rgd, dat de bezoekers een beeld krijgen
ji het inwendige ooner keuken van inlan-
irs.
Een schitterende plaats nemen uiteraard
de opgemaakte en versierde tafels.
Do wandeling door de zalen zal dagelijks
orden veraangenaamd door concerten.
Do jury voor de tentoonstelling koos tot
iren algemeenen voorzitter de heer Ad. L.
aulc-z, uit Brussel.
Over de opening dezer tentoonstelling
leidt men nader:
Een talrijk gezelschap dames en heeren
&r enio-de zich gisterenmiddag om Half drie
i een der neven zalen van het Diorontuinge-
ouw tot bijwoning der officieele opening
er Internationale tentoonstelling van Kook-
unst, Hotelwezen en Industrie.
Tot de velen die aan du uitnoodiging ge-
olg hadden gegeven behooiden o.a. kolonel
rceneijk, hoofdinspecteur van administratie,
erkzaam bij het departement van Marine,
ertegenwoordigemde den minister van mari-
iemajoor-intendant De Meester, van wege
10b depart, van Oorlog, zoomede de gozan-
■en van Groot-Brittannië en Japan bij ons
iof, de zaakgelastigde van den Heiligen Stoel,
;e voorzatter van de Kamer van Koophandel
>iH de president van het Haagsohe departe-
neut, van do Maatschappij van Nijverheid,
waarbij zich nog voegde behalve de verschil-
ende leden van de commissies der tentoon-
rtelling en de buiten la ndsche vertegenwoor
digers, velschillende bekend© personen op het
gebied van handel en industrie in deze stad.
Do voorzitter van het Algemeen Comité,
i heer M. G. A. Wènnips sprak een kort
woord van welkom tot de aanwezigen, dank
brengende aan allen, die door hunne offer
vaardigheid, werkkracht en initiatief hebben
ijgedragen tot heb doen welslagen tot op
abt ©ogenblik dezer tentoonstelling en in liet.
kijsonder huldigde de m. nncn van hot ini
tiatief, hun die financicelen steun verleenden
ta de regelings-eoinmissie.
Met een enkel woord schetste de heer Wen-
nip* vervolgens ten slotte de wordingsgeschie
denis dezer expositie.
Spreker wenschte de tentoonstelling een
druk bezoek, en sprak de hoop uit dat de
exposanten vela handels-relatiën zouden aan-
kneopen ©n gaf vervolgens het woord aan
den eere-voorzitter, gep. kolonel G. E. V. L.
van Zuylen, die e«en woord van hartelijken
dank sprak tot alle schenkers, inzonderlieid
aan de loden van het koninklijke huis. Eer
biedige hulde bracht hij bovendien aan den
Prins der Nederlanden, die het bescherm
heerschap dezer ten toouste1 ling wel hoeft wil
len aanvaarden. Het tentoonstellingscomité
was daarnevens bijzon deren. dank verschul
digd aan de departementen van Ooriog en
Marine voor hunne medewerking, zoomede
aan de vereenïging „Oost en West/'
Zich richtende tot de vreemdelingen, in de
Franscho taal, bracht hij ook hun dank voor
hun tegenwoordigheid en hun verleende me
dewerking tot het welslagen van deze onder
neming, uitsprekende den wensen dat zij bij
terugkeer in hun land do aangenaamste her
innering n zouden bewaren aan deze schoone
stad en de mooie tentoonstelling.
Hij verklaarde daarna de tentoonstelling
voor geopend.
En terw:;l de muziek de volksliederen der
verschillende landen aanhief, kwamen reeds
zeer velen de zalen binnen tot bezichtiging
van al het schoone dat daar tt kijk is gezet.
De volgende plaatsen zijn aangewezen
als stations voor eene eventuele rivieroorres-
pondentie bij ijsgang on hoog opperwater ge
durende dun winter 1904/1905. Gestationneerd
zullen wordente 's-Grav nhage, Goriuchem
of elders: C. F. M. H. Schnébbelie, inspec
teur-generaal; D. A. van Heyst, adjunct-in
genieur; J. G. Soeter, bnree'ambten aarvoor
de Lek te Vianenj. W. Meuter, ingenieur
en P. B. Sips, opzichter, te Nieuwpoort: L.
M. Korebaar, opzichter; te Schoonhoven: A:.
Pil, K. D. van Maken, tijdelijk adj.-ingenieur
en M. in 't Hout, opzichterte Krimpen
E. Ouweneel, bakenmeester
Voor de Merwede: te 's-Gravenhage, Go-
rinchem of elders: J. W. Welcker, hoofd
ingenieur-directeur A. Götz van der Vet, bui-
reelambtenaarte Gorinchem: A. E. Kem-
pees, ingenieur; A. T. de Groot, idem; J. de
Vries, opzichter; J. F. Huffermans, bureel-
ambtenaar te AsperenF. Weethceve, ad
junct-opzichter te Hardinxveld A. van Wil- I
sem, bakenmeester; te Sliedrecht: H. de Kie- j
wit, opzichter ;te Dordrecht: A. Kooreman,
opzichter; te AlblasserdamJ. Sizoo, opzich- i
ter.
Voor den dienst der ijsopruiming in de
groote rivieren: te 's-Gravenhage of elders
langs de rivierenB. Hoogeboom, hoofdin-
genieur-directeur, en H. vaui Oordt, ingenieur
te Dordrecht of elders langs de Merwede en
Dordtsche WaterwegenN. A. M. van den
Thoom, ingenieur; M. C. E. Bongaerts, in
genieur; J. C. Scharp, ingenieur; W. F. A.
Hagethom, opzichter; P. M. Mouw, idem,;
W. Vogelzang, bureelambtenaarJ. Hu-
"breclitse, adjunct-opzichter; J. P. Stijn is, A.
C. Geerlof en T. M. Polak, bakenmeester.
Zoetwatervisscherij. De vol
gende mededeel in g wordt gegeven omtrent
„De Nederlandsohe Heidemaatschappij en
de Zoetwatervisscherij''.
Zoo als bekend is, heeft de Nederl andsche
Heidemaatschappij! zich sinds eenige jaren
krachtig toegelegd op de bevordering en ver
betering van de Zoetwatervisscherij.
Zoo heeft zij een deskundige in het bui
tenland doen opleidlen, die thans op dit
gebied reeds een vruchtbaar arbeidsveld in
ons vaderland heeft gevonden.
Zijne werkzaamheden bestaan voorname
lijk in het verleeoien van hulp bij den aan
leg on de exploitatie van vischvijvershet
verschaffen van voorlichting bij het bezetten
van plassen, meren, enz.het onderzoek
naar do verbetering van dén visohstand in
onze openbare waterenbet houden van
lezingen inzonderheid, om den biunenvis-
sclier in het uitoefenen van zijn bedrijf voor
lichting te verschaffen; het telen van poot-
visoh, enz.
Bovendien zijn vier jongelieden, zoons
van beroepsvisschers, in opleiding om later
dezen ambtenaar ter zijde te kunnen staan.
De visckkweekorij der Maatschappij, waar
in tot dusverre hoofdzakelijk karpers wer
den geteeld, ia gelegen ender Vaassen op do
Voluwe en beslaat thans eene oppervlakte
van ongeveer 25 £La.
Dat do teelt van genoemde vischsoort reeds
zeer belangrijk is, moge hieruit blijken, dat
in 1904 niet minder dan 125.000 stuks wer
den gekweekt, terwijl gedurende* de laatste
jaren, in openbare wateren ruim 30.000 een-
en ongeveer 6300 twee-jarige edelkarpers
werden uitgezet, benevens 1500 een- en twee
jarige snoekbaarzen. De overige jonge vis
sollen werden tegen gcringen prijs geleverd
aan vissaherij-vereenigingen, particulieren,
enz
Het feit, dat nu reeds edelkarpers gevan
gen worden van 6 pond en zwaarder, is wel
een bewijs hoe do Heidemaatschappij succes
heeft met liet uitzetten dezer visschen. Ook
wordt door de visschers beweerd., dat de kar
pers zich reeds hebben voortgeplant, aan
gezien er exemplaren worden gevangen, die
half zoo groot zijn als die, welke door de
Heidemaatschappij werden losgelaten.
Het goede resultaat dezer pogingen, om
het visahwater meer productief te maken, is
öorzaak geweest, dat vele beroepsvisschers
zich reeds bij de Heidemaatschappij hebben
aangesloten. Zoo zijn te Aalsmeer, Wost-
zaan, Wormer en Jisp, Nieuwkoop, enz. af-
deelingen der Heidemaatschappij opgericht,
wier leden bijna uitsluitend uit beroepsvis
schers bestaan.
Om liet veroenigi ngaleven ouder de be
roepsvisschers te bevorderen,, besloot de al-
geuneeaie vergadering, dit jaar te Roermond
gehouden, de contribute voor deze leden tot
f 1 te verlagen, en mede, door het vormen
eener afzonderlijke afdeeling Zoetwatervis
scherij, de belangen dier vissoherij, zooveel
mogelijk tot hun recht te dioen komen.
Ook bestaat het voornemen, een visscherij-
blad of tijdschrift uit te geven, waarin de
meest urgente visscherijaangelegenheden zul
len worden behandeld en dat aan de loden
gratis zal worden toegezonden.
Werd alzoo getracht de organisatie der
binnenvissdhers krachtig in do hand te wer
ken, en mag or met voldoening op worden
gewezen dat de visschers belang stellen in
hetgeen tot stand i9 gebracht, het bestuur
der Maatschappijl besloot nog een stap ver
der te gaan en zijne bemoeiingen ten bate
der zoatwatervissoherij uit te breiden, door
geleidelijk een systematisch onderzoek te
doen instellen naar het Wen in de binnen
wateren en de factoren,welke liierop gunstig
of ongunstig inwerken.
Dit onderzoek zal o. m. betrekking heb
ben op
1. de levenswijze der voornaamste inheem-
sche v.isoksoorten
2. de geschiktheid van onze wateren voor
de teelt van de meest waardevolle visohscor-
ten
3 de microflora en fauna van het visch-
water
4. nuttige en schadelijke dieren voor de
visschierij
5. de ziekten der visschen;
6. de nadeeligo gevolgen der watervervui
ling
7. het invoeren en aooLLmatiseeren van
vreemde visohsoorben
8. natuurlijke en kunstmatige voeding der
visschen
9. het instandhouden en kweeken van de
inheemscke edele vischsoorten
terwijl ten slotte ook het verzamelen en
uitgeven van statistische gegeven inzake zoet-
watervissckerij ter hand zal werden geno
men.
Het bestuur der Nederlandsohe Heide
maatschappij hoopt hierdoor te voorzien in
die steeds groot-er wordende behoefte aan
wicitengoliappc-'lijke voorlichting bij| die uit
oefening van dit zoolang verwaarloosd be
drijf, en het stelt thans de gelegenheid open,
omtrent bovenstaande zaken gratis inlich
tingen te verkrijgen, waartoe men zich kan
wonden tot de drectio der Nederlandsohe
Heidemaatschappij te Utrecht.
Een beroep op onze vrouwen en
meisje*.
Het tijdschrift Androcles ontleeub aan een
Eugelsch blad ©enige sprekende bijzonderhe
dem omtrent de geweldige slachting die er
jaar in jaar uit in de vogelwereld wordt aan
gericht <nn te voldoen aan de oischen eener
barbaarsche mode.
De winkelkasten van onze modistes liggen
in dit herfstseizoen weer voller dan ooit met
de schoone, bonte veeren van vermoorde vo
gels. Aigretten vooral, die teere, luchtige din
getjes, „die zoo lief en zoo elegant staan"
liggen opgehoopt voor 't glas. En verder vee-
ren van allerlei soort-en kleur, enkele vleu
gels of opgezette heele vogels met glazen
oogen. Zooals de wilden, die nog voor het
abc staan der beschaving, zien onze dames
zich 't liefst met bonte pluimen getooid.
Niet lang geleden werden er door een koop
man in Amerika niet minder dan twee mil-
lioen vogels in één jaar verkochtOp één
enkelen publieken Londenschen ver koopdag
in 1SS7 werden niet minder dan zesduizend
paradijsvogels, vijfduizend fazanten, driekon-
dordzestigduizend geassorteerde Indische die
renhuiden eu viermaal honderdduizend koli-
briefjes verhandeld.
Deze getallen geven slechts een flauw denk
beeld van den verschrikkelijke.il invloed, die
een zotte mode op 't vernielen van klei no eu
groote dierenlevens heeft gehad,
i Het stukje in Androcles eindigt aldus:
„Is het dan geheel zonder nut is het
dan hopeloos, om ons nog eenmaal tot de
vrouwen zelve te wenden? Zullen ze eeuwig
voortgaan met heb vernielingswerk van bosch
en kust, van heg en gaard? Moet de zoete
wildzang der natuur dan. geheel zwijgen en
de nesten van 't vleugelvolkje verlaten zijn?
De vogels zijn noodig in de natuur. God gaf
er hun hun eigen plaats, opdat ook do mensch
cr z ij n plaats zou behouden. Zir eten allerlei
wormen van insecten die schade doen aan
de planten waarvan wij leven moeten. Zij
hebben zich dus het recht op onze bescher
ming ruimschoots verdiend, ©n in plaats
daarvan zouden wij het lijdelijk aanzien, dat
zoovele soorten van mooie, nuttige wezentjes
uitgemoord worden ter wille der ijdellieid
onzer vrouwen. Vele vogels en diersoorten
zijn reeds uitgestorven on vele ander© moe
ten eerlang vo-lgen.
Gij, vrouwen en meisjes, die dit leest,
weest wijs, hebt erbarmen en duldt niet. lan
ger den opschik, die u vernedert-.
Wij rekenen op uw aller medewerking.
Komt, neemt de aigrette van uw hoed en
helpt on3 strijden tegen deze noodlottige mo
de, door uw voorbeeld.
De heer Lijn, secretaris van den Frie-
schen Hotel- en Caféhoudersbond, die te
Joure sprak, deelde o. m. mede, van of na
mens den minister een schrijven te hebben
ontvangen, de mededeeling- bevattende, dat
loten om wild en het potspel krachtens do
drankwet geone verboden spelen zijn.
Op den jongsten St. Nicolaasavond waren
deze spelen in lokalen met „vergunning"
door de burgemeesters verboden.
Diefstal en heling van En-
gelscike postal-orders. D© rechtbank
te Middelburg deed gisteren uitspraak in de
zaken tegen J. B., 45 jaar, thans te Mid
delburg gedetineerd, beklaagd van diefstal
van Engelsöhe postal-orders en N. J. d. V.,
27 jaar, bierhuishouder te Vlissingen, thans
te Middelburg gedetineerd, beklaagd van
heling.
Eerstgenoemde, tegen wien 2 jaar gevan
genisstraf was geëischt, werd veroordeeld tot
1 jaar gevangenisstraf, onder aftrek der pre
ventieve hechtenis, terwijl laatstgenoemde,
wiens eisch i jaar en 6 maanden was, tot 9
maanden gevangenisstraf werd veroordeeld,
eveneens onder aftrek der preventieve hech
tenis.
D© moord in d© Schevening-
sche bosch je s. Men schrijft uit 's Gra-
venhage
Naar wij vernemen zijn or de recht
bank, alhier aangewezen als deskundigen tot
het instellen van een onderzoek naar den
geestestoestand van den jeugdigen Brouwers,
dader van den moord in do Scheveningsche
bosohjes, de doctoren R. Reeling Brouwer
en P. H. Rosenstein, beiden psychiaters t©
's Graveuhage.
Gevaarlijke hoereu. Donder
dagavond, tegen negen ure, werden op men-
sclion, die do Maasbrug te Roermond wilden
passeeren, van uit de nabij gelegen stads
weide schoten gelost en een poosje later werd
weder op ander© menschen die over do brug
wilden, geschoten. De directeur der gasfa
briek, die het schieten gehoord had, telefo
neerde onmiddellijk naar het oommissariaat
van politie om eenige agenten en spoedig
daarna kwamen dan ook ter plaatse een
hoofdagent met twee agenten. Te zamen met
den directeur der gasfabriek ving nu 't on
derzoek aan, dat leidde tot de ontdekking
van twee kerels, die zich zoo goed mogelijk
verborgen hielden.
De arrestatie gaf evenwei tot groote moei
lijkbeden aanleiding. Een van do kerels bleek
een reus van wel 2 meter, die volstrekt geen
zin had zoo maar goedsmoeds mede te gaan.
Het kwam tot- een formeele bloedige wor
steling en niet dan nadat de politie den
heeren met hunne saibels eenige zeer gevoe
lig© slagen had toegebracht, was men in
staat heb tweetal geboeid over te brengen
naar het politiebureau, waar de reus uit
woede nog kans zag een ruit stuk te slaan.
Daar bleek, dat beid© geweldenaars voor
don waren van revolvers en dat zij ieder wel
een zestig losse patronen in hun bezit had
den.
Naar hun manier van spreken te cordee-
len, had men eerst gedacht to doen te heb
ben met Duitsohers, doch bij nader onderzoek
bleek, dat het Maasbradhtenaars waren, die
veel in Duitschland werkten.
Men mag van geluk spreken, dat het der
politie zoo gauw gelukte dit gevaarlijke stel
in te rekenen; ér waren anders misschien
nog ergere dingen gobeurd.
Omtrent de motieven, die de beide hee
ren geleid hebben tot hunne vreemdsoortige
handelwijze, is nog niets bekend.
Zieden vergrijpen op den
Kruisberg. Naar de Axnh. Ct. uit ge
loofwaardige bron verneemt, hebben er in
den laatsten tijd in het Rijksopvoedingsge
sticht „de Kruisberg" ernstige vergrijpen te
gen de zeden plaats gehad, waarbij een tij
delijk bewaarder en eenige verpleegden schij
nen betrokken te zijn.
Naar men zegt, is het geval bij een com
missie van regenten in onderzoek en is de
verdachte bewaarder in zijn 1 etrekking ge
schorst-.
Vermist is een 4 pandbrief van
f 1000 dér West 1 andsche Hypotheek-Bank
no 13631, serie A.
Dé commissaris van politie in de le af
deeling te 's Gravenihage verzoekt bij aan
bieding van dit stuk onmiddellijk bericht.
Een niet alledaagsohe
vangst deed. op de Zuiderzee een Durger-
dammer visschor. In zijn© spiering-netten
haalde hij een bijzonder zw'are vracht op, nl.
oen dolfijn, een z.g. tuimelaar van 1.20 M.
lengte.
School- en Kerknieuws.
Examens Franse h, akte A, M. O.
's-Gravenhage 9 Dec. Afgewezen 2 mann.
cand. Toegelaten mejuffrouw A. G. A. Pijnacker
Hordijk, van Njjimegen.
Examens Boekhouden, K XII, M. O.
's-Gravenhage9 Dcc. Opgeroepen en
opgekomen. 9 cand. Afgewezen 4. Geslaagd moj.
J. W. Gerhanlt, uit Amsterdam, en de hoeren
C. Blaauw Azn., uit Rotterdam, en T. H. Sohou-
ten, uit Den Haag, en voor huisaite de heer B,
A. Flentge, uit Utrecht, en mej. S. Jolis, uit
Antwerpen.
Examens Wiskunde, L. O-, art. 65.
's-Gravenhage9 Dec. Opgeroepen en
opgekomen 3 candidaten. Afgewezen 1. Geslaagd
de heeren G. de Boer, uit Kc.nt©ns, en G. J.
Scholte, uit Veondara.
Ds. J. Ilessels, predikant bij de Gerof.
Kerk te Zwolle, heeft aan -zijne gemeente te
kennen gegeven, dat hij regens 42-jarige evan-
geliebedïemng zijn ambt aal nedierleggen.
Door mcj. A. de Leeuw, overleden -te Up,
ig aan de Ned. Hcrv. gemeente aldaar een som
van f 10,000 vermaakt.
E e m n e s. Do Boerenleenbank blijkt, vol
gens het eerste jaarverslag, in een werkelijke
behoefte te voorzien. Op 1 December j.l. l>o-
droeg heit actief f 12.240 en het passief f 500.
Aan verschillende inleggers is f 1545 te
rugbetaald.
Hilversum. Alhier is opgericht een
afdeeling van het R. K. secretariaat van
spoor- eni tramwegpersoneel „Sb. Raphael
aanvankelijk met 18 leden.
Doorn. Door de politic is alhier ten hui
ze van een slaapsteehouder een Duitscher
gevangen genomen, die per motorfiets reisde.
Bij onderzoek is gebloken dab hij deze machi
ne te Rotterdam had ontvreemd ui bliet pak
huis van de firma Muller en Co.
Mr. Sybrandy over het „Ministerie
ftnyjier en de arbeiders.
Do open-bar© vergadering, door d©
anti-revolutionaire pi'opaganda-club „Groen
van Prinsterer'' alhier gisterenavond be
legd, was zeer diruik bezocht. Do beneden
zaal van de Keizerskroon, waar deze ver
gadering gehouden werd, was geheel gevuld.
Nadab de voorzitter do vergadering met
gebed had geopend, sprak hij een kort woord
tot inleiding en gaf daarna het woord- aan
mr. Sybraudi, van Almelo, die het boven
staande tot onderwerp had gekozen.
Mr. Sybraindi begint rijfn redevoering met
ei- op te wij®en, dat ton tweedé male een-
kabinet van godsdienstige beginselen is ge-
roepen geweest om op te treden als raadgeef
ster der Kroon, waarbij hij herinnert aan
het kabiuet-Keuchenius-Madcay.
Spr. stelt de vraag: wat is de vrijzinnig
heid en wat willen de vrijzinnige partijen?
Het antwoord moet men volgens licn zoeken
bij gezaghebbende personen, als dlaiar zijn
prof. Treub, Van Houten c. s. Immers wat
zeggen deze? Dit, diat men in het staatsbe
stuur geien rekening heeft te houden met
de goddelijke openbaring. Lest van Houten
b.v., die schrijft: „Noch met de goddelij|ko
openbaring, noch met kerkelijk orgaan, noch
enz enz. hebben wij rekening te houden,
ons staat slechts do rede ten dienste.
Minister Kuyper liee-ft op -de tegenstelling
hiervan, tegenover de a.-r. partij zeer dik
wijls gewezen.
Met een beroep op v. Houten zeggen wij,
aldlus mr. Sybrandi, aan de eene zijde wordt
geen, aam die andere zijdé wèl rekening -ge
houden met do goddelijke open-baring. Het
rationalisme onzer dagen is de terugkeer
naar het heidendom
-. wil het iniiiiisterie-Kuyper besahou-
wen tegenover do arbeiders en de arbeidswet
geving, doch daartoe dient eerst heb ministe
rie cans te worden bekeken. Hij| tracht aan
to toonen hoe het dé liberale partij is ge
weest, die nalatig is gebleven tegenover do
vrij|heid op kerkelijk gebied. Men heeft wel
eens gevraagd of ooit het liberalisme de vrij
heid) op kerkelijk gebied; heeft aangerand
Zien we daartoe maar eens op do gebeurte
nissen, voorgevallen bij het aftreden der af
gescheidenen uit do hervormde kerk. Doch
ook op onderwijsgebied, zegt- mr. S., is do
vrijheid aangetast. Het liberalisme heeft dé
natie in eern pantser geklemdl, met name
„Do openbare school".
Daaruit is voortgevloeid do oprichting van
tallooze bij(zctndiere scholen, eni eindelijk
heeft men moeten zwiahten on is na „drang"
de rechtsgelijkheid! erkend'. Nu Min. Kuyper
echter komt m(t deze toegestemde rechts
gelijkheid, heeft men grondwettige bezwa
ren. Men beroept zich op De Savornin Lob
man, maar vergeet diat deze heeft erkend',
dat onder de „Pacificatie" iets anders is to
verstaan. Men heeft enkel vrede gekregen
in principe. En wat betreft de gewetensvrij
heid, dé liberalen hebben altijd gezegd, het
doet er niet toe wat voor beginsel ge zajt toe
gedaan, indien ga slechts de bekwaamheden
bezit voor do staatsambten.
Nog 'heden echter is de fout vaax het libe
ralisme niet hersteld, hoewel dr. Kuyper het
beproeft; oen verwijt zou men don minister
er dus niet van 'kunnen maken, indien hij uit
sluitend a.-r. met staatsambten begiftigde.
Spr. noemt uit- den laatsten tijd vele geval
len op, waarin liberalen in staatsbetrekkin
gen werden geplaatst.
Thans komt hij op het terrein vani de ar
beiders. Spr. beweert, dat het liberalisme
niet genoeg heeft gedaan inzake de verhou
ding tussohon arbeiders en kapitaal. Immers
wat zegt de bekende prof. Quack: „Het libe
ralisme is dood, maar do liberale kritiek
leeft nog. Ellende overal, hartverscheurende
toestanden hier en daar." Het was noodig,
aldus de Spr., dat het Nedérlaudsdhe volk
zich uitsprak, dat zij wilde een christelijke
regoeriug, die voort zou bouwen op christe
lijke grondslagen.
Ditzelfde beginsel heeft gegolden bij de
jongste provinciale verkiezingen, en het Ne
derlandsohe volk heeft zich, evenals in 1901,
weer uitgesproken dat het ministerie-Kuy-
per handelt in zijn geest; en het lijdt geen
twijfel of bij volgende verkiezingein zal dat
bewind worden bevestigd en gehandhaafd'.
De kerkelijke partijen dienen ach echter
nauw aaneen te sluiten.
Er is, aldus gaat Spr. voort, in het libe
ralisme een kentering gekoonenj en hijj wtijst
daartoe op geschriften van Borgesius, Trouib,
Drucker e. a. Dé nieuwe economie gaat uit
van een ander standpunt dan de oude. Hield
dé oude geen rekouing met de moraal, de
nieuwe doet dit wèl, en Spr. kan niet anr
dors dan dit toejuichen. In de practischo toe
passing zou hij er zich brij' kuuneu aanpassen,
doch geestelijke redenen maken den afstand
Dlaaroim zou een coalitie tussohen mannen als
Treub en Kuyper een onmogelijkheid blij
ken te zijn, adres aan het ontwerpen der
Ongevallenwet.
In den broeide wij®t hij| op het verschil
van opvatting tussohen Treub en Kuyper.
Treub's opvatting zou, volgens Spr., een ont
ken ring zijn van 't particulier initiatief .Juist
dr. Kuyper is 't geweest, die bij de behande
ling] der wet heeft gezorgd, dat dit paid,
initiatief is bewaard gebleven. Ook dit
ziet men in zijn ontwerp ziekte-verzekering.
Duidelijk komt volgeais Spr.'s opvatting dit
initiatief daarin uit.
Wanneer hij thans er toé overgaat om do
Arbeidswet en arbeidscontracten te behan-
len, doet hij dit niet dan na vooraf to heli-
ben nagegaan, hoe het tegenwoordig ministe
rie in aanraking is gekomen met liet leven
van den arbeid. Daarna zal hij over do ar
beidswetten spreken.
Toen in Ensohedó de staking bij v. Heek
was uitgebroken, heeft minister Kuyper
zijn bemiddeling aangeboden, eu dat die
daad lofwaardig is geweest, is wel hieruit af
te leiden, dat zo zelfs door de soc.-dém. is ge
prezen. Yjoo iets doen de soc.-dem. niet dik
wijls. Toen echter gold het een gezonde
uiting van het arbeidsleven.
De zieke uiting toonde zioli in do groote
spoorwegstaking en wat daarop is gevolgd.
Mr Troolstra verwijt het ministerie dat dit
de tweede staking (in April) heeft uitgelokt.
Spr. betwist dit. Hij ia integendeel van oor-
dool, dat juist mr. Troelstra do man is ge
weest vroor wiens rekening de tweede staking
komt.
Breedvoerig gaat mr. Sybrandi na Wat Op
31 Jan van het vorigo jaar en tijdens vol
gende dagen is gebeurd, en hoe liet de z. i.
opruiende artikelen van mr. Troelstra in
Het Volle zijn geweest, die tot de tweede stal
king hebben geleid. Een art. als b.V. „De
leeuw hoeft zijn klauw getoond." Verder van
Troelstra's partijgenootcn en hunne geschrif
ten, b.v. Schaper in zijn: „Een woelig kwar
taal."
Daarna verdedigt spr. de houding der re-
geering tegenover deze zieke arbeidersbe
weging. Zij mocht niet toestaan, dat in het
staat lev ear plotseling een wig werd gesto
ken zij mocht niet dulden, dat heb verkeer
plotseling werd stop gezet.
't Was daarom dat zij ingrijpende maatre
gelen moest nemen eu preventief moest op
treden. Indien, zegt mr. S., de liberalen aan
't bewind waren geweest, ik ben cr van. over
tuigd, dat zij met die goede uitkomst had
den gekregen, welke dit ministerie heeft be
werkt.
Spr. wijst er in heb verdere van zijn rede
op dat in deze dagen geen andere coalitie
mogelijk is dan de tegenwcoidige.
.tucriia wordt overgegaan tot bespreking
vau de nieuwe arbeiuswet van dr. Kuyper.
Daarin worden verschillende takken van den
arbeid beschermd die het vroeger niet waren
zoo het laden en lossen vau scJiepen de trans-
portarbo;dt de winkel- en magazijnbedienden,
cie leeriuigcu in het bedrijf, enz.
Spr. om veinst zich niet, dat die arbeids
wet met volmaakt is en dat er bezwaren te
gen bestaan. Zoo gaat lienx b.v. do leeftijds
grens niet \er genoeg en gaarne had liij ge
zien dat dr. Kuyper die wat hooger haa ge
steld. (14 jaar.) Au wordt als grens voor het
vemouten vau arb© dl do 12-jarige leeftijd
gesteld, maar daarin kan de Kamer nog wij-
z.giiig brengen. De grens is gesteld op aan
dringen vau de Tweutscho ou Tilburgscho
industnëeleu, die beweren anders de concur
rentie met Duitschland niet to kunnen vol
houden. De bijzondere bescherming vau jon
ge arbeidslieden heeft dr. K. mot een jaar
verlengd eu van 16 jaar op 17 jaar gebracht.
Een gebrek in deze arbeidswet vindt spr.
het, dat geen grens is gesteld aan den ar-
beidstiju voor mannen in t algemeen. Weer
waren het de bovenbedoelde iudustriëelen
die daartegen opkwamen.
Wel is een grens gesteld voor don arbeid
van vrouwen en kinderen, d©ch voor do tex-
tiei-industr.e wordt verlenging ervan toege
staan. Spr. ccncludoeide dat Kuyper's ar
beidswet veel goeds bevat, wat ootk door dé
soc.-dem. wordt erkend, en dat zegt nog al
iets! Nog even wijst luj er op dat in deze
wet zitten de oude wetten der vorige minis
teries (1889 enz.) K. hooft echter wat thans
nog buten die wetten stond, er in gebracht.
Ook wil hij het gildewezen herstellen, doch
getoetst aan de nieuwere tijdsomstandighe
den. Nadat hij neg uitvoerig bij| de bepalin
gen op den nachtarbeid van bakkers heeft
stilgestaan, komt spr. tot do conclusie, dat
deze niet is een goede wet, die do kritiek wel
kan doorstaan. Dat die wet goed is, daarvoor
leze uien maar eens het art. ia „do Nieuwe
Tijd", daaraan gewijd.
En nu het arbeidscontract. Ook hierin is
veel goeds. De rechten van patroon en ar
beider waren niet geregeld en do kanton
rechter kon geen uitspraak doen. De rechts
positie wordt nu geregeld en aan allerlei
wanverhoudingen zal dan een einde komen.
Een bezwaar is echter, dat d© opzeggings
termijn te lang is, voor den werkman waar
die tot oen half jaar stijgen kan. Daardoor
wordt het recht voor den werkman om to
staken aan banden gelogd), vooral waar ver
schillende arbeiders op een fabrcik onder
scheiden opzeggingstermijnen hebben. Die
moet voor allen korter en gelijk worden ge
steld, terwijl den patroon een langere opzeg
gingstermijn kan worden voorgeschreven.
Een goede bepaling is dat de uitbetaling
vau het loon niet mag geschieden in vreemd
geld, maar ook daarbij ontbreekt do bepa
ling van straf bij overtreding.
Dat het loon van don werkman bij riekte
of ongeluk doorgaat, is zeker een zeer goede
bepaling, doch ten deze gaat de minister wel
wat ver.
Een uitstekend© bepaling aicht mr. S.
het dat, wanneer een werkman zijn dienst
aanbiedt eu de patroon er göeu gebruik
van maakt, hij toch zijn loon ontvangt.
Vervolgens gaat Spr. er toe over te bo-
handelen de houding der eoc.-dem. ten opzich
te dor sociale wetten, en toont hij aan 't ver
schil tussohen den drang van die zijde en van
die der a.-r. ter verkrijging ervan.
Ten slotte kamt. in behandeling de Tarief-
wet waarop bij 't begin van do rede toen
spr. deze even aanstipte gelach is ontstaan.
Men zegt dat deze schadelijk zal wezen
voor do arbeiders (klompen, thee, en andere
verbruiksartikelcn) wat spr. bestrijdt.
Natuurlijk zal daardoor een belasting ge
legd wordeu op vole art., maar die zal niet
drukken op de grondstoffen, doch wel op do
bewerkte art. en in 't bijzonder op de zaken
van weelde. De schade zal dan ook voor den
werkman niet groot rijn on alleen door den
hoogeren stand worden gedragen.
De Nederlandscke arbeiders kunnen niet
tegen die in het buitenland opc En waarom
met? Omdat het altijd sjouwerlui geweest
zijn, menschen die niet bedreven worden in,
hun vak, omdat al het bewerkte uit andere
landen verkregen werd. En daaraan moet een
einde komen. Dior de tariefwet zal dus de
arbeid verhoogd, zullen de arbeiders moer
bekwaam, d© arbeidskracht grooter, het loon
hooger, de positie en welvaart verbeterd en
vermeerderd worden. Zal het tariefontwerp
don werkman dus niet ten schade komen,
dat zal het ook niet doen aan don handel eni
scheepvaart. Waar nu gehandeld wordt, in
en aanvoer plaats heeft van bewerkte zaken,
zullen daarvoor do onbewerkte in de plaats
tredén. Kon, transitohandel als voor Rotter
dam loopt, aldus is do uitspraak van een
tweetal bij dezen handel zeer nauwbetrokken
