sprak prof dr. J. van Leeuwem over: ..De
vergelijkingen der Ilias e:i Odysco.
Dr J. van dor Va lk behandelde vervol -
gons ..Een methodische fou» in de (La-
tijnsche* synonymiek."
In de vergadering van de afdoeliiig Ge
schiedenis eni Archeologie sprak allereerat
prof. dr. Th. K. Bnasemakcts over het on
derwerp ..lets over de «aaientos de negroe."
Verve! gene kreeg dr. H. T. Ooien brander
het woord voor een voordracht over: He
dendaagse hc geeoh iedaohijversLamprecht
Lavisse, Pirenne
In de afdeoling der Germaanseho en Ro
mas i.-sche Philologie (voorgezeten door dr.
A Kluyver) bceprak dr. C G. N de Vooys:
,,P«4giêter ©n Busken Huet ais critici".
Dr W. van der Gaai volgde met een ver
handeling over: Paasch - mysteriën in En
geland gedurende de middeleeuwen."
Vooi de afdeoling dor Paedagogiek trad
te half 12 dr. J H. Gunning Win. op met
eer. verhandel". »ng over: ...Staatsexamens
cum effectu civili".
De heer Gunning atto zijn mconing ten
dezj samen in de volgende stollingen
1 De samenkoppeling van effect us civilis
on academische graden is de oorzaak van een
groot aantal gebreken ui de regeling van
•mg hoogor onderwijs en een belemmering
voor zijn vrije ontwikkeling.
II De bij artikel XXVI der hoogoro on
derwijswet van 1905 voorgeschreven staats-
coccirono cum effectu civili zijn daar
om zeer gewenscht, omdat zij de onmisbare
voorwaarde zijn voor de waarachtige, inner
lijke vrijmaking van het hocger onderwijs,
het openbare, zoowel als het bijzondere.
lil Zij zijn dan echter ook alleen ge-
wenscht, wanneer hun invoering gepaard
gaat met gelijktijdige zoodanige vrijmaking
van het hoogor onderwijs.
IV Onder die vrijmaking is te verstaan
(iko**: uitgedrukt), eensdeels vrijheid van in
wendige organdsatic voor de universiteiten,
ainrierdeel: vrijheid in de keuze van exa
men vakken voor de studeerenden, een en
ander met eerbiediging van do algemeen©
regelen en het toezicht, door den Staat, als
souverein en ah» geldschieter, te stellen en
uit te oefenen
V. Do hoofdbeginselen der te ontwerpen
regeling moeten derhalve zijn
A. In iedere faculteit een (doctoraal) exa
men m eon minimum aantal zelfgekozen
vakken, en een doctoraat in zelfgekozen vak
of vakken, op proefschrift, een en ander
onder goedkeuring der faculteit.
B. Eiachen van toelating tot do Staats
examens own effectu civili.
1een mimmum leeftijd
2 het overleggen van bewijzen van vol
doende academische studie aan een erkende
(binnen- of buitenlanrsohe, openbar© of bij
zondere) universiteit
3. belangrijke verlichting van do sub 2
bedoelde cischen voor gepromoveerden.
Er völgde wegens gebrek? aan tijd over
deze stellingen geen diebat.
De afdeeling voor do Paedagogiek her
vatte Donderdag te 2 uur hare zitting, waar
in allereerst' dr. A. Poutsfliia het onderwerp
behandelde: ..Over afschaffing of behoud
van de accent-teekens bij het onderwijs in
liet Griflfach".
Hierna volgde een geestige, herhaaldelijk
door lachen onderbroken voordracht van
prof. dr. I. van Dijk over. ..Verzoekingen
van den Docent
Ton sflotte volgde nog een ver handel ing
van dr. J W. Bier ma over: ..De uitspraak
van het Latijn."
Hierbij werden verdedigd de volgende
,,StolliDgen"
I. Het is wenschelijk, dat in do bestaande
uitspraak van het Latijn aan de Nederland-
sclic gymnasia die veraaidcringen worden go-
bracht. welke deze uitspraak juister maken
en zonder practische bezwaren terstond zijrn
in te voeren.
II. Daarom is het wen schel ijk met den I
cursus 1907-1903 in <'e e .-te klasse der Ne- 1
derl gynnasia de vcflgende veranderingen in
de conventicoeele uitspraak te brengen
lo. men spreke c steeds als k uit
2o men spreke ti steeds als tie uit
3o men spreke u als o© uit. behalve bij
wisseling met i.
IT1 Het is wenschelijk cone commissie in
te stellen, die onderzoektwelke verbete
ringen (neg) in de uitspraak kunnen worden
gebrachtzonder dat men op onoverkome
lijke praktische bezwaren stuit.
Deze commissie zal, na overleg met de
faculteiten dor Letteren aan de Nederland-
sohe hoogescholen en met hei Genootschap
van leeraren aan Nederlandse he gymnaedën
op het volgende Philologen-eongres rapport
uitbrengen en zoo zij dat nuttig oordeelt
voorstellen doen.
Het bestuur vam het Vijfde Nedorlaaidscho
Phi 1 >log©ncongires beuoemo deze commissie.
Na discussie werd met 37 tegen 21 stem
men en 10 onthoudingen besloten om een
commissie te benoemen die over de Stel
lingen van dr. Bierma aan con volgend Phi-
lologc.i congres rapport zal uitbrengen.
Tot leden van deze commissie worden door
hot congres beet uur benoemd de hoerendr.
Bierma. prof. Speyer. prof. Hartman, dr.
Sneyders de Vogel en dr. Cannegieter.
Nadat profest r Speyer onder hartelijke
teckenen van instemming den- aanwezigen
had dank gebracht aan dr Van Oppenraay
voor dien? uitnemende leiding dor bespre
kingen in deze afdeoling, word do 9ectio-
verg..doring gesloten en kwam de algemeen©
vergadering bijoen ter sluiting van het coai-
gres
Op voordracht van hot bestuur wordt be
sloten dat hot volgende congres over drie
jaar te Leiden zal worden gehouden Als
voorzitten- wordt aangewezen prof. Val»
Leeuwen.
Vervolgons bracht de voorzitter van het
congres, prof dr. H. T Karaten, onder
toejuiching dank aan voorzitters en secreta
rissen der secties, aan de commissie van ont
vangst, in liet bijzonder aan dr. Y. K.
Rogge, aan commissarissen van orde, aan de
sprekers, aan B en van Amsterdam
voo. liet afstaan van hot Universiteits-ge
bouw, aan den pedel en allen die dezen ter
zijde hebben gestaan.
Voorts herdacht spr. met een enkel woord
•het; ongeluk aan prof. Van Hamel overko
men dezen een spoedig en volledig herstel
weuschende.
Na de mededeeling dat het wellicht voor
een volgend congres best uur zaak zou zijn de
contributie van f 3 op f 4 te brengen en
nadat prof. Naber den voorzitter huilde en
dank had gebracht werd hot congres geslo
ten doch niet dan voordat prof. Karsten
dezei dank had overgebracht op den secre
taris en den penningmeester.
Zicuwsoh genootschap Ser
Wetenschappen.
In do Woensdagavond gehouden ver
gadering van het Zeeuwsche genootschap
der Wetenschappen worden tot lid be
noemd
a. te Middelburgmr. J. Adriaanse, ad
vocaat-procureur R. Broere, directeur van
c'o RijkskweekschoolC. J. Cleuver, muziek
directeur W. H. Hasselbach, leoraar aan
do Rijks kweekschool, met middelbare akte
voor Nederlandsche taal- en letterkunde
W Jansen, distncts-schoo'opzienerjhr.
mr. B. M. do Jong© van Ellemeet, volontair
aau het Rijks-archiefmr. dr. J. H. Lab-
berton, hoofdcommies ter prov. griffie;
mr. J. A. van P esc li, hoofdcommies ter ge
meente-secretarie; D. de Rijcke, oud-hoofd
eener school, oudheidkundige; B H
Stomps, leeraar in het toekenen aan de
R II. B. school en de burger-avondschool
L Weijl, arts;
b. in Zeeland (buiten Middelburg)0.
G. Baert, apotheker to VlissingeaiJ. Catz,
arts te Nieuw- en St. Joost landW. F.
Druijvesteiju, ingenieur van 's Rijks water
staat te Vlissingen; M de Jong© Jzn., lid
van Gedep. Staten van Zeeland te Goes, A.
R. van Loon, ingenieur van Rijks water
staat te Ter Neuzen J. P van Vlissingen,
ingenieur van 'sRijks waterstaat te Goqs;
c. in Nederland (buiten Zeeland)jhr.
mr. K A Godin de Beaufort, lid van de
Eci-ste Kamer der Sta ten-Generaal te M aars
bergen dr. J C. M. Hartman, arts direc
teur van de geneeskundige inrichting te
Laag SoerenW Hovy, lid van de Eerste
Kamer der Staten-Generaal te Amsterdam
prof. dr. D J. Korte weg, hoogieeraar in de
wis- en sterrenkunde te Amsterdam; prof.
dr E. C. van Leersum, hoogleeraar in de
geschiedenis der geneeskunde te Amster
dam. W. F. N Sibmacher Zijnen, redac
teur van het Alg. Handelsblad te Amster
dam; C- de Waard Jr.. candidaat in de
wis- en sterrenkunde te Amsterdam
d. buiten Nederlandprof Antonio Fa-
varo te Padua en Hugo Verliest, letterkun
dige te Ingoyghem!
Elfde Nataur-en yenessku.idig-Caugres.
Het 11e Noderi Natuur- en Genees
kundige Congjres is thans te Leiden bijeen.
Ten stadhuize had Donderdagmiddag de
plechtige en officieele ontvangst plaats van
die leden van bovengenoemd congres.
De ledeu werden ontvangen in de raads
zaal en aldaar verwelkomd door den bur
gemeester, mr N. de Ridder, eere-voor-
zitter van de regelngscommissaemet een
toespraak waaraan het volgende wordt ont
leend.
Toen de mare was doorgedrongen dat het
congres ditmaal binnen Leiden zou bijeen
komen, verheugde zich daarover gansoh de
burgerij en al aanstonds rijpte het denk
beeld om van hare ingenomenheid daarme
de te doen blijken en het congres een waar
dige ontvangst te bereidenWaar, zied Spr.,
zou dan ook beter de tol van bewonde
ring kunnen wonden gebracht aan natuur-
en geneeskunde dan in de stad waar een
maal Boerhaave leefde en werkte, waar
diens standbeeld verrees en waar de facul
teiten van die beide wetenschappen aan de
universiteit kunnen bogen op mannen, wier
roem alom is verbreid. De aanwezdglheid van
de vertegenwoordigers dier wetenschap wordt
dus op hoogen prijs gesteld.
Spr. sprak verder t vertrouwen uit dat
het congres aan de verwachtingen zou be
antwoorden en de bevordering dei- weten
schap er door zou worden gediend.
Doze toesprak werd beantwoord door prof.
dr. H. A. Lorentz algemeen-voorzitter
van het Congres, waarbij deze damk betuig
de voor de gastvrije ontvangst- en den steun
van vele zijden ondervonden oan de samen
komst van "t congres binnen Leiden te be
vorderen en te trachten daaraan een voor
de wetenschap schitterenden uitslag te ver
zekeren.
Vervolgens begjaf men rich naar de stads
gehoorzaal, waar alsnu de le algemeen© ver
gadering werd gehouden. Zij werd geopend
door prof. Lorentz met eene rede waar
bij in de eerst© plaats in herinnering werd
gebracht wat het congres in een tijdsver
loop van lö jaren thans ten 2e male in
Leiden samen/kwam Van dat in 1889 ge-
nouden zouden, meende Spr., vele anderen
ongetwijfeld nog eene levendige herinnering
hebben bewaard en hij sprak den wensch
uit dat het tweede Leadsche oongres niet in
belangrijkheid Dij het eerste zou achterstaan
Daarna werd bij hernieuwing dank be
tuigd aan dir. A. W. Kroon, ook heden
aanwezig, aan wiens uitstekende zorgen als
algemeen secretaris, het welslagen van het
toenmalige congres voor een groot deel te
danken was.
Daarna werd door Spr er op gewezen,
noe schoon en rijk onze tijd is, in 't bij
zonder voor de beoefenaren der natuur- en
geneeskundige wetenschappen die het voor
recht- hadden, om slechts enkelen te noemen,
llartz en Thomson, De Curie's en Ruther
ford, Van dei- Waals en Bolzznnann aan het
werk tè zien, de ontdekking van de Rönt
gen-stralen en de radioactiviteit te hebben
beleefd, de thennodynaanie en de theorie
van Maxwell alilenjgjs liet geheel© gebied der
natuurkunde te hebben zien veroveren. Ge
voelens van dankbaarheid, meende Spr.,
zullen ook worden gekoesterd door den ma
thematicus. den scheikundige, den bioloog
en den clinicus en zullen zij ongetwijfeld
ook de veerkracht verhoogen waarmede de
practische arts. tic leeraar van gymnasium
of lioogere burgerscholende ingenieur rich
aaai zijn belangrijke taak wijden zal. En
al moge ook de wetenschap, aldus ongeveer
vervolgde spr., de wetenschap, die de gansche
aarde omspant, geen vaderland hebben,
daarom jmogjen wij zonder bekrompen of
kleingeestig te zijn, ons toch verblijden in
het bijzonder over liet werk op Nederland-
sohen bodem verricht
Vervolgens werd een welkomstwoord ge
richt aan de aanwezigen, ï-n 't bijzonder aan
de leden crt©-?enwoordigers van de zuster
vereniging, het Vlaamse he Natuur- en Ge
neeskundige Congres.
Tot het eigelijke onderwerp zijner rode
genaderd, wees Spr. er op dat onder de
hulpmiddelen welke de natuurkunde den
medici en biologen heeft verschaft-, onge
twijfeld hei microscoop bovenaan mag wor
den gesteld en bepaalde hij in verband hier
mede de aandacht zijner hoorders bij de
laatste uitbreiding van hot veld van micros
copisch onderzoek.
De rede van prof. Lorentz een streng
wetenschappelijk betoog, word met groot©
aandacht gevolgd.
Hierna deed prof. dr. Van Leersum
eenige interessante bijzonderheden over de
historische tentoonstelling op genees- en na-
t uurkundig gebied
Vervolgens werd nog door den voorzit
ter medegedeelddat de voorzitter van cu
ratoren der Leidsche Universiteit-, mr. Fock
had bericht-, dat hij tot zijn leedwezen ver
hinderd was het congres bij te wonen, en
verder, dat een telegram was ontvangen
van de HollandAmerika-lijn te Rotter
dam, de congresleden uit noodagend tot een
bezoek aan het stoomschip „Nieuw-Amster
dam". Daarna werd een korte pauze ge
houden
De meeste dames en heeren verspreidden
zich door de stad, bezochten de tentoonstel -
1 <ng of wetenschappelijke en industrieel© in
stellingen, terwijl te vier uur met het- be
stuur slechts een betrekkelijk klein aantal
leden bijeenkwamen ter behandeling van de
agenda.
Wegens ongesteldheid van den len secre
taris dr. D. Ooeling werd het verslag over
den toestand van het congres uitgebracht
door den 2en secretaris dr. J. Versluis Jr.
Daaruit bleek diait was benoemd een com
missie van advies in zake het Duitsck Mu
seum voor Natuurwetenschappen en Tech
niek te Munohen, dat zich bezig houdt met
net verzamelen van materiaal, zoodat een
voorstel zal worden gedaan tot het instel
len van een Historische Commissie.
De toestand der geldmiddelen is niet on
gunstig te noemen. Toch is het wenschelijk
dait bij de steeds stijgende easchen de fi
nanciën ook versterkt worden. Vooral door
toetreden vam nieuwe leden.
Tijdens het congres te Arnhem bedroeg
het aanbal leden 1221 en het getal deelne
mers 52. Op 1 Januari 1907 was het getal
leden geslonken tot 1073. In de laatste
maanden klom het ledental weder en thans
bedraagt dit 1241, met 57 deelnemers.
Naar aanleiding van het puntvoorstel
len ter aanwijzing der gemeente waar het
volgende congres zal bijeenkomen, beval
prof. Hubreokt Utrecht aanVoor 18
jaar was de jongere academiestad haar oude
re zuster ook opgevolgd en Utrecht zou nu
ook liet goede voorbeeld, dat Leiden geeft,
willen navolgen.
Daar niemand een ander voorstel deed,
achtte de voorzatter de keuze al zeer ge
makkelijk.
Da-arnia weid het- bestuur gemachtigd in
strumenten, aangekocht uit de subsidies van
de vereeniging, als deze voorwerpen niet
langer gebruikt worden voor het doel waar
voor zij aangeschaft zijn, ze aan eene weten- I
Schappelijke instelling, die daarvoor naar I
Hare mcciung het meest m aanmerking komt I
in bruikleen te geven, met dien verstande, I
dat het bestuur zo voor een ander doel kan I
opvragen zoo daarvoor aanleiding bestaat,
en zoo zij slechts van geringe waarde rijn, I
ze in het bezit van de oorspronkelijke go
or uiker te laten.
Daarna werd op voorstel van het bestuur I
besloten tot instelling eener historische oom-
missie, die tot taak zal hebben de aandacht I
te vestigen op voorworpen en geschriften,
die voor de beoefening van de geschiedenis
der natuur- en geneeskundige wetenschap- I
pen voora-l in Nederland van belang zijn.
Tot leden dier commissie werden door het
bttotuur aangewezen de hoeren prof. Korte-
weg te Amsterdam, Van Leersum te Leiden
en Coihen te Utrecht. D© eerste ter verga
dering aanwezig, maakte wegens vele werk
zaamheden echter bezwaar deze benoeming
te aanvaarden. Het bestuur werd daarop
gemachtigd een ander Lid aam te wijzen.
Nog werd op voorstel vam het bestuur be- 1
sloten om een subsidie van f 100 te ver- I
Iconen voor de commissie, die het comgres
zal voorlichten over de mogelijkheid om Ne-
derlandsche vindingen te doen vertegenwoor- J
digen in liet Duitsche Museum voor Natuur- I
wetenschap en Techniek te Munchem.
Een voorstel van het bestuur om een sub- I
sidiie vam f 500 en een crediet van f *1000,
beide over liet tweejaarlijkscke tijdvak 1907-
1908 aan do Bibliotheek-commissie te verlee-
nen, werd namens de finamc. commissie be- I
streden door de heeren Schroeder van der I
Kolk en Ilaga, die slechts een crediet vam I
f 500 over 1907 en eenzelfde bedrag over I
1' 08 wilden verloenen Het gold kier eem I
belangrijke uitgave, meende de financieel© I
commissie cn daarvoor werden veelal boe- I
ken en tijdschriften aangekocht, die slechts
voor een kleine groep van beoefenaars der I
wetenschap worden gebruikt.
De heeren llubrecht, Pekelharing en de I
voorzitter verdedigden het verzoek. Vooral I
prof. Pekelharing woes er op, dat het juist j
noodig was, dat geschriften, die niet alge-
meen verkrijgbaar zijn, im liet bezit komen I
der Bibliotheek-commissie, nu eens ten be
hoeve van deze en dan van gene kleine groop
van beoefenaren der wetenschap.
Nadat nog verslag werd uitgebracht van
de bibliotheek-commissie en vam de commis
sie vam advies in zake hetr Duitsche Mu
seum voor Natuurwetenschappen en Tech
niek te Munchen, welk laatste verslag uit-
gebracht werd door den hoer Schroeder van j
der Kolk, die o.a. mededeelde dat het zeer
wenschelijk is dat modellen en afbeeldingen
vam voorwerpen uit ons lamd daar een plaats
krijgen, maar dat de voorwerpen zelf voor
ons land blijven bewaard, sloot de voor
zitter met een hartelijk woord deze eerste
algemeene vergadering, die gisterennamid
dag te vier uur weder werd hervat..
Donderdagavond te negen uur werden de
congresleden door de regelimgs-oomimissde im
de gereserveerde benedenzalen van het Oafé-
Rcwtaurant ,,In den Vergulden Turk" fees
telijk ontvangen, waar een zeer opgewekte
en vroolij'ke toon heersohte en men langen
tijd gezellig bijeen was.
Gisteren werd de geheel© ochtend en
liet grootste gedeelte van den middag gewijd'
aa n sect ie-arbeid, waar verschillende weten
schappelijke voordrachten of demonstra
tie* werden gehouden. Ook werden ver-
s-. lullende merkwaardigheden, musea, labora-
t.'ria enz. door congres-leden bezocht.
De namiddags te vier uur ving in de
Stads-Gehoorzaal de tweede algemee
ne vergadering aan.
Na opening der vergadering stelt de voor
zitter, prof. Lorentz, aan de orde de stem
ming over de vaststelling vau het. verleenon
der aangevraagde subsidies of credieten, waar
over gisteren de discussie gevoerd is.
De eerste aanvrage die van f 100 voor de
commissie voor het Duitsche Museum te Mün-
chen wordt goedgekeurd bij acclamatie.
Afgescheiden van elkaar worden thans in
sl en
vooi
ecin
diet
f 1<
fins
de
ge*
er I
tin<
ka*
WOÏ
lee-
mei
vog
ken
zak
koi
kii
wij
hei
dit
loiding, die den overgang van Winter tot
Lente schildert.
In een largo van slechts vier maten
hooren wij eerst al het huiveringwekkende
van het koude jaargetijde en daarna, in hot
«nunkldollijk cr bij aansluitend vivace, den
geweldigen strijd tusschen den griuumgen
Winter, die nog van zijne heerschappij geen
afstand wil doen, en de naderende lonto. Als
de orkestrale schildering is afgeloopen,
neemt de eenvoudige landman Simon (bas)
bet woord, en in een samenspraak met den
jongen boer Lucas (tenor) spreken zij
van den scheadenden kouden gast., wiens
verdwijnen ook in do begeleidende muziek
door ach benedenwaarts bewegende triolen-
figuren wordt geteokend. In een -.aarop vol
gend kort waar heerlijk adagio hooren we
reeds het suizen van den zoelen voorjaars
wind en komdigt Hanne, de dochter van
Simon (sopraan) het verschijnen van den
eersten lentebode aan. Eindelijk doet de
Lento haar zegevierenden intochtbegroet
door het vreugd ©gezang der landlieden
„Komm, holder Lenz' des Hommels Gab©
kommEn nu krijgen we ©en beeld van de
bedrijvigheid die er op het land hoorscht
we zien Siinon op don akker den ploeg be
sturen en scoren hein een vroolijk nodje
fluiten, terwijl hij het zaad uitotrooit in
den oangewerkten grond. En als de arbeid
is afgeloopen, wordt door de landlieden een
innig gebed ten hemel opgezonden om <©-
gen over hun werk af te sineeken dit koor
gezang, afgewisseld door solo-terzet, wordt
afgesloten door oen machtige fuga.
In een bekoorlijk duet beringen dan
ne en Lucas het herleven der natuur en
schildert llaydii ons op naïeve wijze het
leven en do bedrijvigheid in de dierenwe
reld het huppelen der lammeren, het spar
telen der visschen, het rwermen der bijen,
het (ladderen dor vogelen. Een met bazuin
geschal ingeleid koor, waarin de lof van.
den Schepper wordt bezingen, en dat door
een indrukwekkende fuga wordt afgesloten,
eindigt het eerste dooi.
De Zomer Ixgint mot eene inleiding
waarin de componist ons het geheimzinnige
van do morgenschemering weergeeft, welke
pohildering wordt voortgeaet in het daarop
volgend recitatief van Lucas. Door eene
■verrassende modulatie van mineur naar
majeur, bewegelijke sectolenfiguren van de
violen en door de hobo, die het kraaien van
den haan nabootst, wordt het aanbreken
van den dag aangekondigd. Nadat Simon
in eene aria op poëtische wijze het leven
van den herder heeft bezongen, die met
zijne kudde uittrekt, beschrijft Hanne in
een kort maar zeer schoon en chromatisch
opklimmend recitatief het opkomen van de
zon, waarna het koor, afgewisseld door so
lostemmen, een machtigen lofzang aanheft
„Heil! o Sonne Heil:
Allerwegen heerscht nu bedrijvigheid op
het land, waarvan Simon ons in een kort
recitatief verhaalttegen den middag ver
andert oohter de heerlijke zomerwarmte in
een drukkende hitte, welke op meesterlijke
wijze wordt weergegeven in eene door Lucas
{gjeaongen cavatino ,,Dem Druck erliegefc
die Natur." Een weldadig contrast mot
deze schildering van de uitputting, waarin
mensch en dier verkeeren, vormt de aria
waarin Hanne ons ringt van heerlijk koele,
schaduwrijke plekjes in het woud. Steeds
stiller en stiller wordt het in de natuur,
donkere wolken vertoonen rich aan den he
mel en bange vrees beklemt het hart van
den landbouwer: ,,und Todessbille heerscht
umher Na deze laatste woorden, door
Hanne zonder begeleiding gezongen, volgt
een bliksemstraal en met accompagnement
van vol orkest valt dan het koor in om
op indrukwekkend© wijze do verschrikkin
gen van een hevig onweer te malen. Snel
ler wordt het tempo; de tenoren heffen een
fugatisch tihoma aan. dat achtereenvolgens
door de andere koorstemmen wordt overge
nomen cn waartussohen telkens een angstig: j
„Woh uos" doorklinkt. Dadelijk hooren
we het onwceryaftralokcn en m eeu ber.
koorlijk terzet beringen Simon, Baapio en
Lucas de teruggekeerde kalmte in de ver-
frisohte natuur, terwjjl we in het orkest
weer eenige naïwe uabootriiigen hooren va-n
allerlei dierengeluiden, tot zelfc het. kwaken
van den kikvosch in zijn poel Bij dit
terzet sluit rich dan het slotkoor dezer
afdeoling aan. waarin de landmail aan liet
einde van den dag tot de door hem wel
verdiende nachtrust wordt uitgenoodigd.
De Herfst begint met eene friseche
inleiding, waarin de componist ons het
vreugddgevoel van den landman heeft wil
len beschrijven bij het aanschouwen van
zijn rijken oogst. Ook Hanne en Lucas spre
ken daarvan in korte recitatievenSimon
sluit rich bij hen aan en in een terzet met
koor wordt dan een loflied gezongen op
de vlijt, hetwelk wordit besloten met een
fuga. (Uier staat ongetwijfeld de muziek
ver boven den zeer onpoëtische» tekst
Haydn maakte eens zelf de opmerking, dat
nij zijn heele leven een vlijtig man was ge
weest, maar dat liet nimmer bij hem was
opgekomen de vlijt in noten weer te geven
Nu gaat men aan het inzamelen der
vruchten, en dan hooren we een allerbe
koorlijkst duet,,Ihr Schonen aus der
Stadi waarin Hanne en Lucas, eerst af
zonderlijk en daarna vereemgd, zingen van
het onuitsprekelijk geluk, dat trouwe liefde
schenkt.
Op dit idyllisch gedeelte volgt weer een
tafereel van geheel anderen aard, en nu
komt Haydn m zijn element, daar hij ons
eene beschrijving zal geven van de jacht,
'hot vermaak, dat hij zoo dikwijls in de uit
gestrekte woudem der Esterliazy's heeft be
oefend. Wij zien den jachthond rennen door
het veld en dan plotseling stokstijf blijven
staan voor liet wild, we hooren het geweer
knallen en zien den doodelijk getroffen vo
gel neerstorten. En als het kleine wild is
neergelegd, hooren we overal in het woud
don jachthoorn klinken, ton teeken dat de
groote jacht zal aaanvangen on het hert door
struik en struweel door den jager zal ach
tervolgd wordeneenige krachtige hoorn-
stooten openen het schitterende Jagerchor,
dat op onovertroffen wijze het vroolij'ke
jachtbedrijf schildert.
Ondertusschen is allerwegen op de hellin
gen der bergen dc druif gerijipt en maakt
men zich op voor den wijnoogst; vrooiijk-
heid heerscht alom. en mot begeleiding van
vol erfceet weerklinkt dan het door do
verzamelde menigte aaugelieven wijriboor
..Juhhe, juhhe, der Woin ist da". Steeds
doller on uitgelatener wordt do vreugde in
het tweed© deel van het koor, dat met een
landelijiken dans aanvangt, tot eindelijlk het
culminatiepunt wordt bereikt in een ,,aus
vol lom Halse" uitgeschreeuwd Juih J uk
Grauwe nevelen dalen op het aardrijk neer
en kondigen den naderen Winter aan
eene inleiding in c-nuneur, zwaarmoedig van
melodie en harmonie, teekent op treffende
wijze het droefgeestige van een killen, mis-
tigen Novemberdag, welke schildering wordt
voortgezet in de begeleiding der volgende
recitatievenook Hanne zingt in eene ca-
vatine van 'het fcraag-voortkruipende der
.uiwniuth^vollen Tage' Lucas beschrijft
ons dan het winterlandschap en in eene
in zeer snol tempo gezongen aria teekent
hij ons den wandelaar, die in de sneeuw
tis verdwaald en naar iden weg zoekt.onze
kerheid, angst en vertwijfeling worden op
voortreffelijke wijze, zoowel door den zang
als door de begeleiding uitgedrukt. Maar
eensklaps ontdekt hij in de verte een licht
en vol vreugde wendt hij er zijne schreden
heendoor de muziek wordt dit zeer schoon
weergegeven door plotselinge vertraging van
tempo en overgang van mineur naar ma
jeur. De volgende recitatieven verhalen ons
dan. hoe ae wandelaar binnen treedt in
de warme kamer van eene eenvoudige lan-
del ijk© wondmg, waar oud en jong onder
vroolijke kout vereenigd rijin, terwijl de I
vrouwen zioh bezig houden met spinnen
Reeds aan het slot der recitatieven hooren
wij in het orkest het karakteristieke spin-
motaef klinken, dat voortdurend de bege- j
leiding vormt van het volgende spinliedje:
„Knurre, schnurrc, knurre-, schnurre, Riid-
cihen, schnurre", afwisselend door Hanne
en vrouwenkoor geizongen. Als nu het vlas
afgesponnen is en de spinnewielen tot rust
zijn gekomen, neemt Hanne, door Lucas
daartoe uitgenoodigd, het woord om op
landelijk eenvoudige wijze eene kleine ver
telling ten beste to geven. Ze venhaailt van
eene zedige dochter des lands, die door ha
ren jongen landheer het hof wordt gemaakt;
als de jonker het haar wat. al te lastig
maakt, springt ze fluks op rijn paard en
verwijdert 'Mbh "id aliér ijl. terwijl hij ver
bluft blijft staan. Deze romance, welke in
al haren eenvoud weer een .waar meester- j
stuk is, wordt telkens door het koor on-
derbiroken, dat ten slotte in eon schaterlach
uitbarst over het onheil, den verüiefden jon- I
ker o\erkomen.
In het nu volgend recitatief van Simon, I
waarin hij spreekt van den dood in de I
natuur, en in de daarbij aansluitende aria: I
..Erblicke hier bethörter Mensch" neeimt I
de compositie een diep ernstig karakter I
aan. Het vergankelijke in het rijk der na- j
tuur is het beeld van het menscholijk le- I
vende onverbiddelijke dood maakt eon I
eind aan al onze schoone toekomstplannen, I
aan onze grootheid, aan onzen roem. ,,Nur
Tugend bleibt", en deze alleen kan ons
voorbereiden voor een hooger, gelukzalig le- f
ven, waarin Simon zijn vast vertrouwen I
uitdrukt. In een kort duet met Lucas geeft
hij uiting aan die hoop op do eeuwigheid,
waarna het werk besloten wordt met oen
indrukwekkend slotkoor, dat ton laatst© I
overgaat in eene fuga, waarvan het thema,
door .de bassen ingezet, achtereenvolgens
opkllimimend door de andere koorstemmen
wordt overgenomen.
Hiermede zijn wij aan het eind onzer be-
schouwing gekomen en hopen we er iets
toe te hebben bijgedragen om de hoorders
meer te doen- genieten van 'het werk, dat
over eenige dagen hier ten gehoor© zal wor
den gebracht. Zeker zal men hier en daar
vinden dat ..Vader Haydn" wel eens wat j
erg naïef is, dat zijn humor soms wel een
weinig grof, wat aan den trivialen kant is,
maar ongetwijfeld zullen 'tooh de meesten
de concertzaal verlaten met het gevoel, *Iab
zij weer een van die onvergankelijke kunst
werken hebben hooren uitvoeren, die, hoe-
vele jaren er ook sedert, hun ontstaan zijn
verloop©ïi, nooit hunne bekoring verliezen
en die daardoor den stempel der onsterfe
lijkheid dragen.
