A S JWM
AMERSFOORTSCH DAGBLAD
VERZET TEGEN MIN. DE WILDE
„AVIOLANDA" GEPASSEERD?
HET SPELLINGSVRAAGSTUK
Donderdag 21 Maart 1935
DE WIJZIGING VAN
DE KIESWET
Spelling und kein Ende!
HAVIK-41
TEL-292
/LIJTERU
De bestelling der 14
Douglas-vliegtuigcn
TWEE ADRESSEN
Gedragslijn der bijzondere
gymnasia
PARLEMENTAIR OVERZICH'!
De eisch: driemaal den kies;
deeler van vele zijden
afgekeurd
TWEEDE KAMER
DEN HAAG ^0 Maart. Jhr. De Geer
(C.II.) heeft den eisch, in Minister De Wil
de's wetsontwerp voorkomende, dat een
partij drie maal den kiesdeeler aan stem
men moet behalen, alvorens een vertegen
woordiging in de Kamer te kunnen krij
gen, ongrondwettig genoemd. Hij acht don
kiesdeeler (d.i. het aantal kiezers, gedeeld
door het aantal zetels) de incarnatie van
de. door de grondwet geëischte. evenredige
vertegenwoordiging. Ir. Bongaerts (R.K.)
vindt den eisch r.iet. ongrondwettig, maar
op dit punt hehoort hij. naar hij zelf ver
klaarde. tot een minderheid in zijn fractie.
Overigens moet ook volgens hem de regee-
ring zelfs de schijn vermijden van in strijd
met de grondwet te willen handelen. De
heeren De Visser (CP.). Sneevliet (R.S.),
Zandt (S.G.), en Vervoorn (Platte'and),
deden den minister allen verwijten in ver
band met onze constitutie, sprekende van
een op zijde schuiven, van schennis, ja. van
verkrachting van do grondwet. Alleen .«le
heer Van den Heuvel (A.Rverdedigde
krachtig het standpunt van den partijge
noot-bewindsman. dat de evenredige verte
genwoordiging betracht blijft, als een mi
nimum van driemaal den kiesdeeler wordt
geëischt. Een andere anti-revolutionair,
prof. Visscher, heeft gisteren het wetsont
werp scherp bestreden, maar de groote
meerderheid zijner fractie is het met den
hoer Van den Heuvel eens.
Ir. Bongaerts heeft voorgesteld om het
land voor de Tweede Kamer-verkiezingen in
vier districten te verdeelen. Jhr. De Geer
acht het districtenstelsel niet in strijd met
de grondwet, maar gevoelt wel als bezwaar,
dat hierhii de evenredige, vertegenwoordi
ging minder goed tot haar recht kom* en
niet elke stem, waar ook in het land uit
gebracht, even veel waarde heeft. Ir. Bon
gaerts heeft nu als de mcening van de
meerderheid ziincr fractie betoogd, dat, als
regeering en Kamer het mot elkaar t'«-u
kunnen worden op den grondslag van l'.-jt
districtenstelsel, de Kamer liet wetsontwerp
in dezen zin gewijzigd, zou moeten goed
keuren.
Intusschcn heeft de heer Drees (S.D.) een
krachtige bestrijding van het districtenstel
sel geleverd. (Hierbij wordt \oor elk dis
trict een kiesdeeler vastgesteld cn dc stem
men van een district kunnen niet op een
ander district overgaan). Voor dc kleine
partijen wordt liet bij het districtenstelsel
moeilijker, een zetel te winnen. Voor haar
aldus de heer Drees, geeft het geen zuivere
oplossing; voor dc middelpartijen brengt het
een kansspel mede van boffen en wanbof
fen. al naar gelang van toevallige omstan
digheden, en de groote partijen bevoordeelt
het te veel. Uit een psychologisch standpunt
had de heer Drces er bezwaar tegen, omdat
z.i. .de bevolking erin zou zien een geca
moufleerde poging van de groote partijen
om haar tegenstanders weg te werken. F.n
politiek vond hij het onjuist, omdat hij dit
stelsel do samenstelling der Kamer niet
klopt met dc verhoudingen tusschen de
stroomingen in liet land.
De heer Drees heeft geen bezwaar tegen
den door den Minister voorgesteldcn eisch,
dat een partij in een kieskring een waar
borgsom van 250 moet storten, welke ver
beurd is. als de partij den kiesdeeler niet
haalt. Maar de heeren Dc Visser en Snee
vliet keuren dien eisch sterk af, eron wij
zende, dat dit een storting van 4500 in
alle kieskringen gezamenlijk beteckent.
De vergadering begon, als gewoonlijk, om
één uur. Om tien minuten voor zeven, ter
wijl de bewoners der perstribune bleek cn
gammel van honger en vermoeidheid in
eengedoken zaten, begon rnr. Vervoorn uit
een te zetten, dat ziin partij gebaseerd was
op een agrarische ideologieDit duurde
nog tien minuten. Toen mochten wij naar
huis.
EERSTE KAMER
Minister Marchant heeft bij de voortzet
ting van het deliat over zijn bcgrooting een
rede gehouden van vier uur, waarvan drie
uur aan dc spelling was gewijd! Zijn tegen
standers schijnen een motie van afkeuring
in te willen dienen. Mr. Fock (Lib) waar
schuwde den bewindsmans. de zaak niet
op de spits le drijven en de nieuwe spelling
terug te nemen, maar Z.Exc. heeft geant
woord, dat daarvan geen sprake kan zijn
en dat de nieuwe spelling een kabinets
zaak is. Wij zijn tegenwoordig aan vele
dwaasheden gewend, maar dat het kabinot-
Colijn vanwege ziin nieuwe spelling zou af
treden, is zelfs in dezen raren tijd te gek.
Daarover maken wij ons dus niet ongerust.
Intusschcn heeft Z.Exc. zijn tegenstanders
er even flink van lancs gegeven, als zij het
hem hebben gedaan. Hij verklaarde, dat de
invoering van dc nieuwe spelling hij het
onderwijs geheel tot de bevoegdheid der re
geering behoort. Over het eigen recht der
overheid citeerde hij een rede. in 1931 ge
houden door prof. De Savornin Lobman
(C.H.). thans rlcn aanvoerder der oppositie
in den Senaat. „Het, is. of ik het zelf ge
schreven heb", merkte de minister onder
vroolijkheid der Kamer op. Prof. lobman
had 's Ministers democratie in twijfel ge
lrokken en hem niet een dictator gelijk ge
steld. waarop Z.Exc. antwoordde, dat de
democratie alleen dictatoriale onbevoegd
heid kent. Wat vermoedelijk een liefelijke
toespehng betcekende op prof. Lohman's
optreden in deze. kwestie. De tegenstanders
wcnschcn instelling van een veelzijdige
commissie om dc zaak opnieuw tc bestu-
deeren, maar dit heeft Z.Exc. krachtig afge
wezen. Anders zou de onzekerheid opnieuw
ontstaan. En juist aan die onzekerheid, aan
de wanorde, m o e s t Z.Exc. een einde ma
ken. Vandaar ziin snel cn doortastend op
treden, nadat sedert 1911) het spellingvraag
stuk ambtshalve in studie was geweest! Hij
betoogde voorts, dat het onderwijs in dc
spelling gemakkelijker moest worden, opdat
men meer gelegenheid zou krijgen tot on
derwijs in de Nederlandsche taal cn het
Nederlandsch spreken. Aan dit laatste ont
breekt nu nog zooveel. Men had den be
windsman verweten, dat dc wanorde nog
grooter is dan voorheen, omdat 's Rijks
dienst de spelling, welke bij het onderwijs
wordt geleerd, niet volgt. maar. zeide de
Minister, 's Rijks dienst zal ze gaan volgen,
zoodra dc tijd er voor rijp is. Hij verklaar
de dit uitstel juist uit ziin voorzichtigheid!
Sterk was 's ministers argument, dat het
bijzonder onderwijs de nieuwe spelling vrij
willig heeft ingevoerd on niet één klacht
over pressie van het. departement heeft ge
uit. En indruk maakte ziin vergelijking met
het optreden van zijn ambtsvoorganger, mr.
Tornstra, die bii de invoering van de zgn.
spelling-Terpstra precies dezelfde gedrags
lijn hoefl gevolgd als hij nu, zonder dat er
destijds cenig verzet ontstond.
Minister Marchant zal voorts opmerkin
gen der heeren Smeenge (Lib.) cn Nivard
(R.K.). die verbetering van bet onderwijs
aan schipperskinderen hebben bepleit, ter
harle nemen. De heer Oudegeest (S.D.) had
den oud-burgemeester van Rotterdam, den
heer Zimmerman, aangevallen, naar aan
leiding van de stagnatie in den houw van
het Nederlandsche Studententehuis te Pa
rijs, dat te groofsch schijnt te zijn opgezet
en dat zeven ton moet kosten, terwijl twee
ton is bijeengebracht. Mr. Fock had den
heer Zimmerman reeds in bescherming ge
nomen en gezegd, dat het comité, waarin
deze zitting heeft cn dat zich het bijeen
brengen van do gelden ten doel stelt, met
den bouw niets tc maken beeft. De Minister
sloot zich hij mr. Fock aan en verklaarde,
dat de zaak overigens nog niet riip was
voor een debat. Hij deelde nog mede, dat
een ontwerp-monumentemvet eerlang zijn
departement zal verlaten; dat een ontwerp-
architcctenwet dit reeds'gedaan heeft, even
als een voorontwerp-natuurbeschermings
wetdat de Ilooge Veluwe is ingebracht in
een stichting en onircrcnt bewaard blijft
evenals de kunstverzameling van mevrouw
KrullerMuller: cn dat in het te verwach
ten bezuinigingsontwerp een antwoord zal
worden gegeven on dc vraag betreffende
vervroegde pensioneering van onderwijzers.
In antwoord op de geuite grieven inzake
een ongelijke bejegening van openbaar en
bijzonder onderwijs ten aanzien van de
concentratie zette de bewindsman uiteen,
dat alles behoorlijk werd en wordt ver
zocht.
Voordat, de minister zijn rede aanving,
had voorzitter De Vos van Steenwijk ver
zocht. Z.Exe. niet te interrumpeeren. Daar
aan heeft de senaat zich gehouden. Maar
men denkt toch niet. dat, toen de Minister
uilgcsorokcn was. het debat geëindigd was?
IToe komt, men erbij! Morgen beginnen de
replieken!
DOODELIJK ONGELUK TE LEIDEN
LEIDEN, 20 Maart. Hedenavond om
streeks half acht, moest op de Rijnsburger-
weg te Leiden een vrachtauto plotseling uit
wijken voor een tegemoet komende auto.
Door de plotselinge zwenking werd de 2S-ja-
rigc grossiersknecht W. S. die op een op dc
vrachtauto staande ton had plaats genomen,
op straat geslingerd. Zwaar gewond is hij
naar het Academisch Ziekenhuis overge
bracht, waar hij kort na aankomst is over
leden.
DE LENTE WACHT
Iïct beeld der meest nabije lockomst:
Ken boom in volle bloesempracht;
Een boom, die ons weer doet bezinnen,
Dat dra een nieuwe lente wacht
De menseh cn dc natuur ontwaken
I it maandenlangcn wihterdroom;
We zien, wc voelen weer dc lente
Aan ledematen, gras cn boom.
Dc zomerweelde gaat zich tooien
En telkens fraaier wordt haar kleed,
Totdat... totdat zij ons komt-zeggen:
Geniet Aan mij! Ik ben gereed!
Dan draven wij opnieuw naar buiten
Liefst zonder zorg en jas en hoed.
Dan gaan wij waar de vogels fluiten
En voelen wat zoo'n zomer doet
Dan strooien wij in bosch cn heide
Natuurlijk weer wat schillen rond.
We zeggen: och, wat kan dat schelen!
1 Iel is (och „maar" een imdcr's grond!
Dan steken wij in drogen boschrand
En hoi ons sigaretje aan.
We kennen lang al do gevolgen:
Zc komen straks in vlam Ic staan
Wc gaan weer Zondags aulocarren
En géven minimaal-signaal,
Het ochtendblad wordt weer des
Maandags
Eén ongeluk-vcrvolg-vcrhaal.
Of zou het dit jaar anders wezen?
Maar wie gaf ons dan dat verstand?!
Géén schil? Gcén vuur? Géén
ongelukken?
Wc zijn benieuw straks naar dc krant!
PHILIA
(Nadruk verboden).
DE ELECTRISCHE ROTTERDAM—HOEK
VAN HOLLAND
Naar ons ter oorc komt, is de bovenleiding
van de electrische SchiedamHoek van
Holland thans gereed. Alleen het emplace
ment Hoek van Holland moet nog in ge
reedheid gebracht worden.
Het voornemen bestaat om dc lijn Maan
dag a.s. onder stroom te zetten (tot Maas
sluis) cn daarna in dezelfde week (tusschen
18—23 Maart) met het proefrijden aan te
vangen.
De streek SchiedamHoek van Holland
zal dan zijn electrische hebben, al zal de
praktische waarde niet voor 15 Mei blijken.
BOTER IN MARGARINE
Naar de Msb. verneemt zal het mengper-
centage van boter in margarine zeer bin
nenkort, vermoedelijk reeds a.s. Maandag,
van 15 op 25 worden gebracht.
Wij herinneren er aan, dat eenige maan
den terug het percentage van 25 op 15
werd gebracht.
PAUSLLAC f 1.35 PER FL.
Per anker i 55.
Fijne tafelwijn met uitstekend
karakter.
Dc fabriek is compleet gcoutil;
leerd en heeft ook specialisten
voor metaalbouw
liet Persbureau Vaz Dius schrijft ons:
Toen destijds dc Koninklijke Luchtvaart
Maatschappij in Amerika tic veertien
Douglas-vliegtuigcn bestelde, welke zij niet
spoctl geleverd wensehto tc hebben voor
dun dienst op In dié, was daarmede aan dc
in bepaalde kringen gekoesterde hoop, dat
deze vooral uit een oogpunt van wcrk\er-
ruiming belangrijke order voor ons land be
houden zou blijven, definitief den bodem
ingeslagen. Als gegadigde a oor de construc
tie van deze locstcllen was opgetreden dc
N.V. Nederlandsche V licgluigcnfahriek Fok
ker tc Amsterdam, zulks mede in verband
met het feit, dat Anthony Fokker dc licen
tie der Douglas-machines verworven hail.
Minder algemeen bekend is echter, dat
er in ons land nog een tweede gegadigde
is geweest cn wel dc Aviolaiula, Maat
schappij voor Vliegtuigbouw N.V. tc Pa-
pcndrccht, welke onderneming een groot
aantal belangrijke bcslellingenfvoor dc Ne-
dcrlandschc rcgecring heeft uitgevoerd cn
die zich juist op metaalbouw hoeft gespe
cialiseerd. Er mag in dit verhand aan her
innerd worden, dat deze fabriek in do eer
ste zeven jaren van haar bestaan 41 geheel
van metaal vervaardigde Dornicr-Vlicgboö-
ten voor de Neclei landscli-ïuifisehe Marino
heeft geleverd, terwijl zij in dezen lijd te
vens 15 Curtiss-Jagers bouwde voor het Ne-
derlandsch-Indiscbc leger. Tevens bouwde
zij ook eenige Koolhoven-vliegtuigen in op
dracht van de K.L.M.
Jn de laatste drie jaren is deze fabriek
niet meer van voldoende opdrachten voor
zien, daar door dc crisis vele regeerings-
opdrachten werden uitgeste ld. De directie
heeft, in overleg met commissarissen cn
aandeelhouders zich als plicht gcst.cld dc
fabriek in bedrijf le houden, teneinde da
gelijks gereed te staan voor het leveren
van vervangingsmaterieel cn het doen van
reparaties, welke dan ook, zij liet in gerin
gen omvang, geregeld worden opgedragen.
Zoodoende bleef liet bedrijf intact, teneinde
indien er wederom opdrachten op vliegtui
gen mochten binnenkomen, deze onverwijld
to kunnen uitvoeren.
Onderhoud mei de directie
In verband met het bovenstaando en met
het feit, dat thans ook de directie van de
K.N.L.Ï.M. in principe besloten zou hebben
zich twee Douglas DC 2-vliegtuigen aan te
schaffen, welke naar wij vernemen
ook in Amerika zullen worden gebouwd,
hebben wij een bezoek gebracht aan de
Aviolanda, waar wij door de directie, dc
heeren Hugo Burgerhout en P. A. van dc
Velde werdén ontvangen. Dc heer Hugo
Burgerhout is meer bekend als directeur
van Burgeihout's Machinefabriek en
Scheepswerf tc Rotterdam, welke onderne
ming verschillende opdrachten o.a. dc
sluisdeuren voor dc groote sluis te IJmui-
den heeft uitgevoerd.
Op onze vraag of Aviolanda in staat zou
zijn geweest do 14 in Amerika bestelde
Douglas-toestellen voor dc K.L.M. tc bou
wen, verklaarde de directie, dat Aviolanda
hiertoe volkomen in staat zou zijn geweest.
Zonder daarmede criliek op dc Regeering
of K.L.M. te willen uitoefenen, zeide zij het
zeer tc betreuren, dat deze opdracht voor
Holland en speciaal voor Aviolanda verlo
ren was gegaan. Drie jaar had dc fabriek
op opdrachten gewacht cn hier was een
prachtopdracht, geheel metaalbouw.
Waar Aviolanda dc eenige fabriek in Ne-
De Nationale Verecniging voor
Orde en Eenheid in de schrijf;
taal doet een beroep op de
Eerste Kamer
De Nationale Verecniging voor Orde en
Eenheid in de Schrijftaal heeft aan dc Eer
ste Kamer een adres gezonden, waarin o.a.
gezegd wordt:
„Het dag. bestuur van dc Nationale Ver
ecniging voor Orde cn Eenheid in de
Schrijftaal moge, nu in de Eerste Kamer
de gedachtenwisseling over het „spelling"-
vraagstuk ten einde loopt, uw aandacht
vragen voor het volgende:
Met instemming en waardeering hebben
duizenden Nederlanders kennis genomen
van de critiek, waaraan in de Eerste Ka
mer het beleid van den minister van On
derwijs, K. en W. ten aanzien Aan het
,.spelling"-vraagstuk is onderworpen; zij
hopen en durven verwachten, flat de Eer
ste Kamer de meening van de meerderheid
in den lande zal vertolken door haar te
leurstelling uit te spreken over de wijze
van voorbereiding on de invoering van de
exnmcnspelling 1934.
De Nationale Verecniging voor Orde en
Eenheid in dc Schrijftaal zal uit volle over
tuiging en met toenemende kracht blijven
protesteeren tegen dc hcillooze maatrege
len, welke het departement van Onderwijs
tegen den wil van het Nederlandsche volk
en van de volksvertegenwoordiging getrof
fen heeft. liet verdient nfkeurine. dat en
kele examens als wig moeten dienen om
langzaam maar zeker dc bestaande ortho
grafische eenheid in het Nederlandsche
taalgebied te splijten. De zoogenaamde er-
warring wordt thans met kennelijke bedoe
ling overdreven voorgesteld, in het bijzon
der door degenen, die jarenlang al het mo
gelijke hebben gedaan om een schromelijke
wanorde ter voorbereiding van een hun
welgevallige orde te forcecrcn.
Wie de wijzigingen, voortvloeiende uit de
regeling Marchant, vergelijkt met het op
heffen van onnoodigc stopplaatsen hij het
spoorwegverkeer, verraadt de oppervlakkig
heid van zijn onderzoek.
Nu er bovendien regels aangaande het
taalgebruik onder den misleidenden naam
„spellingsvereenvoudiging" gegeven zijn,
dient men zich opnieuw dc vraag te stellen,
of het departement van Onderwijs bevoegd
is, na opzettelijk eenzijdige voorlichting en
zonder instemming van dc Staten-Generaal,
zulke uiterst belangrijke maatregelen, die
het gcheelc taalgebied beïnvloeden, over
haast door te zetten.
Omdat noch de inhoud van de nieuwe
spellingsregeling, noch dc wijze van in
voering hij het onderwijs met de bedoe
ling, haar aan de maatschappij op tc drin
gen in orde is, doet liet dag. bestuur
van de Nationale Verecniging voor Orde
cn Eenheid in dc Schrijftaal, mede namens
duizenden leden dezer vcreeniging, een
dringend beroep op de Eerste Kamer, het
daarheen te leiden, dat aan de Regeering
wordt verzocht, terug te komen op de*een
zijdig voorbereide en ontijdig hij het onder
wijs doorgezette „spellingvereenvoudiging",
opdat nadere overweging van de kwestie
mogelijk zij.
Het dag. bestuur is overtuigd, hiermede
het gevoelen weer te geven van de meer
derheid van het Nederlandsche volk."
De Professoren R. H. Woltjer, en F. W.
Grosheide, curatoren van het gereformeerd
gymnasium te Amsterdam, hebben het vol
gend adres gezonden aan den Raad van Mi
nisters „Zooals Uwen Raad hekend is, werd,
door aanvulling van de desbetreffende Ko
ninklijke besluiten, voor het onderwijs en
het eindexamen der openbare gymnasia
een schrijfwijze der Nederlandsche taal ver
plicht gesteld, die afwijkt van dc gebruike
lijke en ook in van de Regeering cn de Sta-
ten-Generaal uitgaande stukken gevolgde.
Dat Curatoren duarlcgcn ernstige bedenkin
gen hebben, zou voor hen uiteraard geen
reden zijn, zich ten deze tot U te wenden,
indien niet ook dc aan hun zorg toever
trouwde school althans indirect hij den be
doelden maatregel betrokken was, en in het
algemeen de vrijheid van het bijzonder
voorbereidend hooger onderwijs erdoor in
het gedrang kon komen.
Weliswaar zijn nl. de aangewezen bijzon
dere gvmnasia niet gebonden aan het voor
dc openbare geldende leerplan als zoodanig,
doch waar art. 157 der hoogeronderwijswet
spreekt van „een gelijk examen" als in art.
11 vernield wordt, ligt het voor de hand,
dat door hen, die ton deze dc beslissing
hebben, deze gelijkheid zal worden uitge
strekt tot dc schrijfwijze der Nederlandsche
taal.
Dit nu zouden Curatoren onder de gege
ven omstandigheden moeilijk in overeen
stemming kunnen achten met de houding,
die dc overheid ten aanzien van het bij
zonder onderwijs behoort in te nemen. Zij
erkennen natuurlijk ten volle, dat ook van
dc leerlingen der aangewezen bijzondere
gymnasia een goed gebruik der moedertaal
mag worden verlangd. Maar hun inziens
kan daartoe bezwaarlijk worden gerekend
het volgen van een schrijfwijze, die door de
regeering zelve niet is aanvaard. Aan het
bijzonder onderwijs wordt aldus een dwang
opgelegd, die niet ophoudt dwang te zijn
doordat om wat voor oorzaak dan ook
verschillende bijzondere scholen de nieuwe
schrijfwijze hebben ingevoerd."
Uit den aard der zaak zou, wanneer op
de daarvoor wettelijk aangewezen wijze de
officieele schrijfwijze der Nederlandsche
taal zou worden veranderd, die verande
ring ook voor de aangewezen bijzondere
gymnasia moeten golden. Nu dit echter niet
geschied is, meenen Curatoren Uwen Raad
met aandrang te mogen verzoeken, om het
zij een uitlegging te geven aan het besluit
betreffende het eindexamen, hetzij een wij
ziging van dit besluit te bevorderen, waar
door het recht van de aangewezen bijzon
dere gymnasia wordt gewaarborgd, om,
wanneer zij dat wensrhen, aan „de in van
Regeeringswege uitgaande stukken gevolg
de spelling" vast te blijven houden.
dciland is, compleet geoutilleerd en ook
thans nog voorzien van specialisten voor
metaalbouw, ware deze opdracht zeer wel
kom geweest.
„Had U de opdracht op tijd kunnen uit
voeren"? vroegen wij vervolgens. „Indien
ten tijde der bestelling", aldus luidde bet
antwoord, „alle hoofdtcokeningcn gereed
waren geweest, hetgeen uit dc nledcdeclin-
gen, dat er destijds in Amerika reeds ver
scheidene Douglas-toestellen van hetzelfde
type bestonden mag blijken, hadden wij
met den bouw direct kunnen beginnen en
ware een levering in den gcöischteu tijd
geen bezwaar geweest. Doch ook al zon
zulks niet mogelijk zijn geweest, zoo bestond
er o.i. toch geen bezwaar tegen om des
noods in conïbinatic met dc Fokkerfabrie
ken den bouw ter hand te nemen".
Hieraan voegde de Directie toe: „Het zijn
werkelijk geen loozc woorden: wij zijn
icderen dag bereid ons woord waar tc ma
ken. Als dc Regeering of do K.L.M. ons
morgen een opdracht geven zou oni
Douglas-toestellen le houwen, zal Aviolan
da met haai' eivaiing op hel gebitd van
metaalbouw (een ervaring die Fokker bij al
het goede, dat hij presteert, mist!) de
Douglas-toestellen met dezelfde accuratesse
afleveren als zij* indertijd dc Dornicr-V li eg-
booten cn dc Curliss-Jagers afleverde. Toen
do bouw der Dornier-Vlieghootcn in vollen
gang was, had Aviolanda de productie zoo
welen op le voeren, dat iedere maand t
vliegboöt de fabriek kon verlaten, terwijl
men toen reeds maatregelen had overwo
gen, de productie indien Itoodig op tc voe
len op aflevering van 1 bont alle Ij dagen".
Op onze vraag of liet feit, dat dc Fokker
fabrieken de licentie der Douglas-machincs
verworven had, de fabricage in Nederland
niet in den weg gestaan heeft, antwoordde
de directie, dat zij, uil gaande van haar
mcening, dat de heer Fokker in zijn hart
een goed Nederlander is, wellicht reeds uit
zichzelf, echter zeker met lichten druk van
de zijde der K.L.M. cn rcgcering, te bewe
gen zou zijn geweest, aan het nationale be
lang van het hier in liet land houden van
den order mede tc werken. Ook wat den
prijs belieft, waren do hoeren Burgerhout
cn Van dc Velde dc overtuiging toegedaan,
dat deze kwestie de zaak nimmer in den
weg had kunnen staan, ook al kon hierom
trent, zonder aan de hand van moer nauw
keurige gegevens berekeningen tc hebben
gemaakt, weinig gezegd worden.
Voor Aviolanda zou in het gegeven geval
do commerciecle zijde van do zaak geen
ïol van eenige bcteokenis hebben gespeeld
tegenover de mogelijkheid, liet volledig uit
geruste cn van de modernste machines
voorziene bedrijf in deze tijden gaande te
houden. Bovendien zou de Ilollandschc
prijs zeker niet belangrijk van den Ameri-
kaanschen afgeweken hebben. Men had
echter bovendien het enorme voordeel ge
had, dat gedurende een lange reeks van
maanden eenige honderden bekwame werk
lieden op eervolle wijze het brood voor
hunne gezinnen hadden kunnen verdienen,
terwijl deze hu verplicht waren hierin door
steun van Rijk en Gemeenten te voorzien.
Behalve de gespaarde steungelden, zou dc
morccle- steun der Regeering bij plaatsing
van den order in Nederland veelvouden
hebben vertegenwoordigd van een even
tueel gering verschil in prijs.
Tenslotte verklaarden do heeren Burger
hout cn van de Velde, dat liet hen pijnlijk
had getroffen, dat de Minister van Finan
ciën blijkens zijn uitspraak in de zitting
van dc Tweede Kamer van 7 Maart j.l. de
wordings- en ontwikkelingsgang van Avio
landa over het hoofd schijnt te hebben ge
zien. In zijn antwoord op door den heer
Westerman gestelde vragen had dc Minis
ter toch als motief voor de hestelling in
Amerika van de Douglasvlicgtuigen tc ken
nen gegeven, dat dc N.V. Nederlandsche
Vliegtuigen fabriek o.m. in beslag was ge
nomen door de aflevering der eerste toe
stellen van de F. 22 en F. 36 cn „de overige
Nederlandsche fabrieken zich tot dusverre
voornamelijk op den bouw van sportvlieg-
tuigen hebben toegelegd".
Dc directie der „Aviolanda" zeide dit
laatste gedeelte Aan de ministerieelc ver
klaring temeer te betreuren, wijl haar fa
briek juist in opdracht van de regeering
veel belangrijk werk tot vollo tevredenheid
heeft verricht cn zij zicli door een derge
lijke officieele uiting van onbekendheid met
haar prestaties onbillijk behandeld gevoelt.
Commentaar
voegde vijde
van bes
Bij informatie te bcvoegder plaatse te
's-Gravenhage is ons omtrent het boven
staande gebleken, dat dc mcdedeeling, dat
de Aviolanda ook eenige Koolhoven-vlieg
tuigen gebouAvd heeft in opdracht van de
K.L.M. niet volkomen juist is. Aangezien
Koolhoven het werk niet geheel af kon,
heeft lui na overleg met dc K.L.M. den.
bouw van eenige onderdcelen (rompen) uit
besteed aan Aviolanda. Deze vliegtuigen
zijn 4-pcrsoons vliegtuigen, die als sport-
vlicgtuigen tc beschoiiAvcn zijn. Dc mede-
deeling van dien aard had uiteraard geen
betrekking op den bouw van leger- en ma-
rinevlicgtuigen maar op de mogelijkheid
om hier te lande verkeersvliegtuigen tc
houwen, zoodat er geen aanleiding is voor
Aviolanda, die nimmer zulke vliegtuigen
gebomvd heeft, zich hierover tc beklagen.
Overigens achtte men het niet duidelijk,
waarom Aviolanda, indien zij voor do
K.L.M. Donglas-Ar 1 iegtnigen had Avillen bou
wen, niet de noodige stappen heeft gedaan
bij de K.L.M. en hij Fokker, om een op
dracht hiertoe tc verkrijgen.
EE GRAFENIS MR. P. CONINCK
WESTENBERG
De ter-aarde-bestelling van Mr. P. Coninclé
Westenberg, oud-president van do arrondis-
sements rechtbank te Amsterdam, zal plaats
vinden op Vrijdag 22 Maart a.s. te 12 uur op
de Nieuwe Oost'erbégraafplaats te Amster
dam.
INBRAAK TE ROTTERDAM
ROTTERDAM, 20 Maart. In don afgcloo-
pen nacht is ingebroken in pand no. 53 aati
het Noordplein alhier, waarin gevestigd is
dc groothandel van de fa Posnei. De inbre
kers Avisten een bedrag van f 630 buit te
rnaken, benevens een heel lot van de staats
loterij en nog een kwart lot van dc Toe
komst.