Buitenland.
Binnenland.
Geschetter.
Telegrammen.
Katholieken 16en door Israëlieten19.
Thans zijn er 72 winkels (dus 16°/o
meer), van welke gedreven worden door
Protestanten: 31 (15 meer); door
Roomsch-Katholieken 5ü (bijna verdub
beld) en door Israëlieten 9 (met meer
dan de helft verminderd
Vergelijkt men de tussehen haakjes
geplaatste getallen met de reeds ver
melde veranderingen in procenten der-
zelfde gezindheden in dien tijd dan blijkt
globaal, dat de prcoentsgewijze ver
meerdering der Roomsche winkelzaken
driemaal zoo yroot is als die van het
getal inwoners der gelijknamige gezind
heid; terwijl de aangrociing van het
aantal Protestandschc winkels vijfmaal
zoo klein is als die der Protestantsche
ingezetenen; en dat het aantal Israë
litische winkels bijna dubbel zoo sterk
verminderd is als de betrekkelijke
vermindering bedraagt der Israëlieten
in onze gemeente.
Hieruit volgt dus, dat in de laatste
25 jaren de Katholieke winkelstand
alhier naar verhouding vijftien mimi
zoo snel is vooruitgegaan als de Pro
testantsche winkelstand.
De juiste beteekenis van het omschre
ven verschijnsel kan niet genoeg
onder de oogen gezien worden;
vooral in een stad als Amersfoort,
die door Industrie of Fabriekswezen
nooit een toekomst vau bloei zal
kunnen vinden, zoodat de gezeten
middenstand zijn middelen van be
staan, niet het minst zijn vooruit
gang in sociale en politieke betee
kenis, bijna geheel door den handel,
met name: in de winkelnering zal
moeten zoeken.
De gevolgen der „Katholieke actie"
te Amersfoort verdienen dus de volle
aandacht ook van iederen niet-Room-
schen ingezetene, onverschillig of hij
behoort tot de koopers of de verkoo-
per8; zij strekken zich veel verder uit
dan menigeen hunner oppervlakkig meent.
En de middenstand zij wel indachtig,
dat zijn huidige middenstandspolitiek,
te ver doorgevoerd, en versterkt door
de welbekende lauwheid der zooge-
naamd-liberalen alhier, in velerlei op
zicht uadeelen zal veroorzaken, waarop
velen hunner thans niet genoeg het oog
gericht houden, doch die zij aan den
lijve zullcu ondervinden, als het te
laat is!
Men vergeto ook niet, dat bedoelde
lauwheid in den regel steunt op on
verschilligheid voor de gezonde open
bare belangen, en deze op enghartig
egoisme, welke laatste eigenschap op
den duur niet kan nalaten to voeren
tot eene coöperatieve verbruiks-
vereenigingj in den geest, van „Eigen
Hulp" te s'IIage, en dat deze, eenmaal
ook te Amersfoort op groote schaal op
gericht wordende, grootelijks tot npdeel
zou strekken van den handeldrijveuden
middenstand in hot algemeen, in het
bijzonder der Protestantsche winke
liers, die ongetwijfeld reeds lang, ieder
voor zich, de gevolgen der „Katholieke
actie," in hunne zaken bespeurd zullen
hebben, doch die het genees
middel than's zoeken in een rich
ting waarin h et erger dan de kwaal
zal blijken te zijn.
Tegenover „Katholieke actie"be
hoort dus gesteld te worden: „Protes-
tantsche actie," en deze is in onze
gemeente thans alleen te bereiken dooi
de concentratie, der liberaalgezinden,
wij zeggen het Pator Ermannna:
„ook in alle takken van industrie, han
del en nijverheid," niet het minst
door eene uitsluitend zakelijke ge
meentelijke politiek, los van
Rome!
De Deutsche Wochenzeitung in
den Kinderlanden vestigt terecht de
aandacht op het zonderlinge geschetter
van De Standaard, wolk blad het wil
doen voorkomen, als zou ons van
de zijde van Duitschland gevaar
dreigen.
Het artikel ontleent zijne beteekenis
zeker niet aan de positie welke het blad
in de Pers inneemt, maar wel aan de
omstandigheid dat het blad nog immer
beschouwd moet worden als het orgaan
van den Minister-President Dr. Kuyper.
De Standaard acht den algemeenen
politieken toestand zeer zorgwekkend;
het wijst ten betooge op de militaire
maatregelen in Denemarken, Zweden,
Spanje en Portugal genomen, op het
verbond tussehen Frankrijk en Rusland
en dat tussehen Engeland en Japan.
Overal ligt de brandstof opgehoopt; een
kleine vonk is voldoende een wereld
brand te ontsteken. Ondenkbaar is het
dat Duitschland bij dien strijd een rus
tige toeschouwer zal blijven, wat alsdan
onzen toestand zeer precair maakt,
temeer waar met den ouden stelregel,
dat een oorlogsverklaring aan de vijan
delijkheden moet voorafgaan, is ge
broken.
De mogelijkheid is dus niet uitgesloten
dat wij plotseling overvallen zullen
worden.
Aldus De Standaard, die dus de
mogebjkheid onderstelt dat wij eensklaps,
zonder meer, door Duitschland zouden
worden overvallen. Want uit het gehcele
verband van het stuk blijkt dat de
waarschuwing op Duitschland doelt, daar
noch Frankrijk, noch Engeland door
hunne ligging ten opzichte van ons tot
een dergerlijken ouvarwachten overval
in staat zijn.
Mij vragen niet welke reden De
Standaard heeft voor hare mecning, dat
Duitschland een dergelijk struikroovers-
pobtiek zoude voeren. W ellicht bestaat
er verband tussehen deze vrees van
het regeeringsorgaan en de dooi
den Minister van financiën voorgestelde
„verdedigingsrechten". Maar in hooge
mate bedenkelijk achten wij hot, dat
een door den Minister-President geïn
spireerd blad zich op deze wijze uit
laat over een bcvrienden staat en over
een volk als bot Duitschc, waarmee wij
op den meest vriendschappelijkcn voet
verkceren.
Zou de verklaring echter ook hierin
kunnen worden gevonden, dat de be
roemdheid", door den Spaanschen Mi
nister-President Maura verworven door
zijne krijgstoerustingen, onze regeeriugs-
personcn belet te slapen, en dus ook wij
aan den vooravond staan vau nieuwe
.uitgaven voor leger en vloot
AVe zullen zien.
Een goed werk. Uit het
Lager huis.
„Het „Neue Tageblatt" doetvelen
wellicht een dienst met een aantal ge-
ograpliische namen te verklaren, die in
den tegenwoordigen oorlog veel voor
komen.
In de Chineeschenamen beteekent:
pe, Noord; tong, Oost; nan, Zuid; se,
West. Verder pei, zwart; lioang, geel;
shang, boven; liia, beneden; kwang,
breed; Chung, midden; fu, stad; king,
hoofdstad; hai, zee; kiang, stroom; ho,
rivier; tsen, doorwaadbare plaats; chan,
gebergte; tien, hemel; kin, goud; chu,
parel.
Zoodoende begrijpt men de beteekenis
van de samenstellingen; Peking, Noor
derhoofdstadNanking, Zuiderhoofd
stad; Sjanghai, Bovenzee; Tonghai,
Oostzee; Jantsekiang, Jantse-stroom;
Hoaugho, gele rivier. De klemtoon
rust steeds op de laatste lettergreep.
In het Japansch beteekent saki,
voorgebergte; kokoe, land; kjo (kio),
hoofdstad; Nanking, Zuiderhoofdstad;
Shang strand; joko, dwars; koero,
zwart; naga lang; to, Oost; sai, West;
mi, hoog; kjoe, negen; sji, vier; ni,
zon; pon, oorsprong; sjima, eiland;
wan, golf, zeestraat. Dus Tokio, Oos
terhoofdstad; Sai kio, Westerhoofdstad;
Nangasaki, lang voorgebergteNipon,
zonne-oorsprong.
In het Korcaansch beteekent pho golf,
als Chemulpho, Masainpho, en Y u stad,
als Wiiu on An-Yu.
Het Lagerhuis heeft Vrijdag in tweede
lezing een wetsontwerp goedgekeurd,
waarmede hel, volgens den woordvoer
der der regcering, den voet heeft ge
zet op het hellende vlak dat naar het
socialisme afvoert. Dit wetsontwerp, dooi
den liberaal Trevelyan voorgesteld,
heeft ten doel om eigenaars van land
in de onmiddellijke nabijheid van steden
te beletten, dat zij jaar in jaar uit dat
land aanhouden, er op rekenende dat
k ie langer zij met den verkoop wachten
hoe meer do waarde van dien grond
stijgt.
Het is sedert lang een grief in vele
steden die zich uitbreiden, dat zij voor
den aanleg van arbeiderswoningen en
voor hel bouwen in het algemeen, voor
den aanleg van parken en andere werken
van openbaar nut, stuiten op den onwil
van grondbezitters om bun land, lig
gende rondom de stad te verkoopen.
Van vele kanten dringt men aan op een
wet, die de gemeente-besturen zal mach
tigen, dergelijk land te onteigenen. Haar
waarschijnlijk zou er in dit Parlement
geen meerderheid voor te krijgen zijn.
Het wetsontwerp van Trevelyan gaat
dan ook niet zoo ver. Het wil dal land
alleen belasten naar zijn werkelijke
waardedus niet de waarde die het
als weiland of bouwland of hei heeft
maar als land in do onmiddellijke na
bijheid der stad en voor huizenbouw
of andere stedelijke doeleinden geschikt.
En, aangezien er op dei-gelijken grond
soms ook minderwaardige gebouwen
staan, bepaalt het wetsontwerp, teneinde
dien grond mede te kunnen treffen,
verder, dat land en gebouwen afzonder
lijk belast zullen worden. Aldus wil men
de eigenaars nopen hun land aan zijn
bestemming te onttrekken.
In de twee vorige zittingen van het
Parlement is reeds een dergelijk wets
voorstel ingediend, maar beide keeren
werd het verworpen, nadat de regeering
zich er tegen had verklaard. Nu liet zij
de beslissing aan het Huis over. Vreesde
zij, dat zij anders een nederlaag zou
lijden? Eest mogelijk, want verscheiden
unionisten verklaarden zich voor de wet.
Grent Lawsou, die uit naam der regee
ring sprak, raadde de aanneming echter
af, en alle ministers die in het Huis
waren stemden tegen, maar 33 unionis
ten gingcu met de liberalen mode. En
zoo kwam de tweede leziug van het
wetsontwerp er met een meerderheid
van 67 stemmen (223156) door.
Volgons de Standard heeft de nade
rende verkiezing het wetsontwerp deze
meerderheid bezorgder is in Enge
land (de wet geldt niet voor Schotland
en Ierland) een wijd verspreid verlangen
naar een dergelijke wet. Vele gemeen
tebesturen hebben het voorstel dan ook
gesteund. Maar voor het wet wordt,
moet het in het Lagerhuis nog eeuige
stadia doorloopeu, en de regeering kan
veel hinderpalen in den weg leggen.
En dan is het Hoogcrhuis er nog. Met
dat al begroeten de liberale bladen de
stemming van Vrijdag met vreugde.
SËOEL, 15 Maart. De Japansche
overheidspersonen bebben de correspon
denten die thans te Pingjang en Andz-
joe zijn, gelast, te Sëoel terug te kee
ren. Zij weigeren als totdusver passen
te verstrekken. Deze bevelen worden
als veelbcteekeud beschouwd.
De uitwerking van het Koreaansch-
Japansche protocol is reeds waar te ne
men. Er worden radicale veranderingen
gebracht in het land. Vele ambtenaren
zullen afgezet worden, omdat zij veil
zijn. Barbaarsche kastijdingen zullen
afgeschaft worden, de postdienst wordt
uitgebreid en er zal een Japansch offi
cier benoemd worden tot raadsman van
den Koreaanschen minister van oorlog.
De prefecten die beschiüdigd worden,
het geld te hebben gehouden dat be
stemd was tot betaling van het graan
dat de boeren aan de Japanners gele
verd hadden, zullen vervolgd worden.
Men bereidt ecu grootsche ontvangst
voor markies Ito voor.
KIEF, 15 Maart. Een groep van
honderdvijftig studenten, nieerendeels
Israëlieten, hebben onrust verwekt. Zij
hebben oproerige geschriften verspreid
en revolutionnaire liederen gezongen.
De poütie is er bij te pas geroepen.
Aan zestig studenten, bij (wie vijftig pro
clamaties zijn gevonden, zijn de kaarten
afgenomen. Vermoedelijk hebben dezelf
de personen beproefd, Zaterdag in de
fcestvergadering van het Rechtsgeleerd
Genootschap onrust te verwekken. In
die vergadering waren verdachte meu-
schen zonder entréekaarten binnenge
drongen, die proclamaties ronddeelden
Er is niemand gearresteerd'
Uit één stengel des gelool's.
Les idéés uoareheut.
Bij het hooger-onderwijs-debat in de
Tweede Kamer verkondigde Dr. Kuy
per de stelling: zonder geloof geen we
tenschap en hij liet er op volgen „Alle
uitgangspunten bij elke redeneering zijn
althans ten slotte gebouwd op een axi
omatische zekerheid van het bewustzijn."
In „De Tijdvan 3 Maart komt de.
heer Th. B. eeu katholiek priester hier
tegen op en noemt het „eene verder
felijke en zeer fundamcnteele dwaling."
De minister verliest het onderscheid
uit het oog tussehen gelooven eenerzijds,
en begrijpen, inzien, anderzyds. AVe kun
nen de eerste begiuselen der mensche-
lijke rede wel niet bewijzen, maar ze
behoeven ook geen bewijs. Maar dit
maakt ze nog geen voorwerp van ge
loof. Gelooven is en blijft een aannemen
op gezag. Maar de eerste beginselen
der inenschelijke rede nemen wij niet
aan op gezag, doch gedrongen door de
kracht kunner innerlijke klaarblijkelijk
heid, die wij onmiddellijk duidelijk en
klaar inzien. Zij zijn dus allerminst een
voorwerp van geloof.
Geloofswaarheden worden aangenomen
om het gezag dat ze ons te gelooven
voorstelt. De innerlijke klaarblijkelijk
heid is daarin geen motief. Meestal zal
ze voor ons verstand geheel ontbreken.
Alleen behoort de bevoegdheid van het
gezag voor ons verstand te blijken. Daar
om moet aan het geloof eenigo weten
schap voorafgaan en kunnen de eerste
beginselen der rede geen voorwerp van
geloof zijn, want dan zou het geloof
den grondslag der redelijkheid komen
te missen. Dan wordt alles subjectief,
en wordt alle objectieve waarheid ge
loochend.
Men, zegt de heer B. ten slotte, ver
kondigt een hoogst fundamcnteele en
dus zeer verderfelijke dwaling.
Die „men" is dr. A. Kuyper.
Trots al het gepraat van Dr. Kuyper,
dat de twee stengels groeien op den
gezameljjken wortel des geloofs, gaapt
er toch ook nog een vrij diepe afgrond
tussehen beide. AVel verdedigt de heer
Nolens uit zuiver christelijkeu aandrang
de wet, die slechts zal dienen voor den
hoogeren bloei en de meerdere macht
der vrije Universiteit, waar die ketter-
sche leerlingen worden verkondigd, waar
tegen de heer B. opkomt, maar wan
neer we stukken lezen als het hier
aangehaalde, in de Katholieke pers,
dan wordt het duidelijk hoe weinig
christelijken maar zooveel te meer
politieken aandrang er bij de katholie
ken kan zijn, om alles wat Kuyper op
discht te verdedigen.
In Belang en Recht komt een hoogst
belangrijk artikel voorvan de hand van mr.
J. G. L. Nolst Trenité over het wets
ontwerp op de arbeidsovereenkomst.
Meer in het bijzonder vestigt de schrij
ver de aandacht op die artikelen in het
ontwerp, die voor de vrouw in het bij
zonder van belang zijn.
Bedoeld om als art. 1637 f een plaats
in het Burgerlijk Wetboek te krijgen
is het volgende:
„Een gehuwde vrouw is bekwaam als
arbeidster zonder bijstand van haar man
arbeidsovereenkomsten aan te gaan; zy
staat in alles wat op de gesloten ar
beidsovereenkomst betrekking heeft,
gelijk met een ongehuwde meerderja-
rigc."
Zooals men weet, zegt de tegenwoor
dige wet (Burgerl. AVetb. art. 1366) dat
de getrouwde vrouw geen overeenkomst
kan treffen.
Toch kan bij art. 1369 n de uitwer
king van dit artikel verminderen. De
echtgenoot der arbeidster kan nl., zoo
hij den arbeid, welke zyn vrouw op
zich genomen heeft, niet goed acht voor
haar zelf of voor het huisgezin, de ar
beidsovereenkomst door den kanton
rechter laten ontbinden.
Bij artikel 1637 i wordt het aangaan
van een arbeidsovereenkomst tussehen
man en vrouw verboden. Yan dit arti
kel vindt men in de memorie van toe
lichting:
„De gehoorzaamheid, de dienst-ver-
houding, alle eigenaardighodon van de
arbeidsovereenkomst, gaan kwahjk samen
mot de gelijkheid, welke in het huwe
lijk aanwezig zijn."
Mr. Nolst Trenité teekent hierbij aan
„Ziehier door eon lid van dit clericale
ministerie de gelijkheid van man en
vrouw in het huwelijk erkendhet ge
bod van art. 161 B. AY.„de vrouw is
aan haren man gehoorzaamheid ver
schuldigd," afgekeurd 1 Les idéés mar-
chent!"
Na hetgeen wij over het Hooger-On-
derwijs schreven achten wij het van
groot belang onderstaand artikel over
te nemen uit „De Christen Demokraat"
hot anti-rev. orgaan van de heereu Staal
man en de A'ries.
Tegen de Mooger-
Ouderwijswet.
Er dreigt voor het Minsterie Kuyper
een zeer ernstig gevaar.
Een gevaar dat een gevolg is van de
houding van dit Kabinot in zake de on
derwijs quaestie.
In plaats van te beginnen met het
lager onderwijs, voor de vrijmaking
waarvan ons Christelijk volksdeel heeft
gestreden bij de stembus van 1901,
kwam Mmi.-ter Kuyper met een wet op
het Hooger onderwijs.
In die wet worden niet bevredigd) de
wenschen der Christelijk-Historischen die,
daaraan valt niet te twijfelen, de meer
derheid deden komen aan de zijde der
Christelijke partijen.
Blijkbaar had een belangrijk deel der
Hervormde Fredikauten, verwacht, dat
de Regeering aan hunno wenschen in
zake Hooger Onderwys waarvan zich
vooral Dr. Schokking tot tolk had ge
maakt, alsnog zou voldoen.
Ze zijn in die verwachting echter te
leurgesteld en het Rcgeeringsantwoord
wijst hunne eischen af.
Een flauwe hoop restte nog dat by
de mondelinge beraadslaging van meer
dere toegevendheid zou blijken, doch
nu ook bij die gelegenheid Minister Kuy
per op zijn stuk bleef staan en de af
doening der eischen van de Orthodox
Hervormden afwijst of liever verschuift
naar de onbekende toekomst, nu komt
er een krachtig protest en dringen tal
van toongevende predikanten ernstig aan
op verwerping van deze wet.
In aansluiting met wat Dr. de Alsser
in de Tweede Kamer verklaarde kwamen
reeds de Amsterdamsche predikauten
zich verzetten en thans werd het vol
gend adres aan do Tweede Kamer
gezonden.
„Het Ministerie van Predikanten der
Nederduitsche Hervormde Gemeente
van Rotterdam neemt de vrijheid zich
tot U te wenden, met het navolgende
verzoek in zake het op het oogenblik
bij U in behandeling zijnde AVetsont-
werp tot wijziging van de AVet op het
Hooger Onderwijs.
Het openbaar debat, tot dusverre in
de Tweede Kamer over dat AYetsont-
werp gevoerd, heeft de vreeze beves
tigd, dat aan het belang, hetwelk ook
de Nederlandsche Hervormde Kerk bij
het Hooger Onderwijs heeft, ernstig
schade wordt toegebracht.
Het valt niet te ontkennen, dat hare
belangen bij eene goede regeling van
dit gewichtige volksbelang ten zeerste
betrokken zijn. Heeft zij uit den aard
der zaak reeds belang by een degelijke,
wetenschappelijke opleiding van hare
predikanten, ook afgezien daarvan stelt
zij als Volkskerk, de Kerk waartoe het
grootste gedeelte der natie behoort, er
natuurlijk allen piijs op, dat die oplei
ding kunne geschieden aan volledig
meer dan tegenwoordig het geval is
ingerichte theologische faculteiten.
Dat met die belangen geen rekening
is gehouden in de voorstellen, die van
regeeringswege IJ bereikt hebben, is bij
de openbare behandeling, meer nog,dan
vroeger, bij de schriftelijke gedachten-
wisseling, gebleken.
Opkomende voor de bedreigde belan
gen der Nederlandsche Hervormde Kerk,
meenen wij tegelijk op te komen voor
de eischen der Wetenschap.
Do best ingerichte theologische vak
scholen of seminaries gaau [bovendien
min of meer buiten het nationale leven
om, en werken alzoo de verdeeldheid
in ,de handterwijl de goed ingerichte
openbare universiteiten aan de eenheid
der natie bevorderlijk zijn.
Zelfs met een beroep op de vrijheid
is het niet goed te praten, dat in dit
ontwerp de eenheid van het nationale
leven wordt prijs gegeven, en de nationale
Kerk, waaruit dat leven wordt gebracht
ter wille van belangen, die feitelijk daar
buiten staan.
Bij zulk een volstrekte miskenning
en zulk oen volkomen voorbijzien van
groote en gewichtige belangen, achten
wij het ,onze plicht te zijn Uwe verga
dering eerbiedig maar dringend te ver
zoeken in de gegeven omstandigheden
de desbetreffende ontwerpen te verwer
pen.
In dit adres, zoowel als in dat der
Amsterdamsche predikanten, waarbij zich
anderen aansluiten wordt dus onomwon
den de verwerping gevraagd.
Kamerleden aan de rechterzijde die
tot de Hervormde kerk behooren komen
daardoor in een zeer lastige positie en
het wil ons voorkomen dat hun stem
Y'OOR dit wetsontwerp, voor velen al
thans, zoo ongeveer gelijk staat met
hun doodvonnis in 1905.
Intusschen, dit mag voor een ernstig
Volksvertegenwoordiger geen overwe
ging zijn. Hij stemt naar plicht en ge
weten. Doch hoe dit zij, het feit is er.
Wordt dit wetsontwerp verworpen,
dan gaat het Ministerie. Kuyper naar
huis.
Wordt dit wetsontwerp aangenomen
dan is vanaf het zelfde oogenblik een
hoogst ernstig conflict ontstaan in de
Christelijke partijen.
De adresseerende predikanten zullen
ongetwijfeld, waar zij Jzich zoo beslist
uitspraken, een groote beweging begin
nen en door heel het land hun invloed
uitoefenen, om in elk geval de verwer
ping van de Eerste Kamer te verkrijgen.
Daér schuilt het gevaar.
Zooals wij hierboven dus uiteenzetten,
dreigt het Ministerie alzoo om zijn eigen
zinnigheid een ernstig gevaar.
En al wat uit dit konflict geboren
werdt, komt schier uitsluitend voor reke
ning van het Kabinet zelve, want wij
zijn overtuigd, dat niemand aan de
Rechterzijde der Kamer wordt gevon
den, die niet veel liever had gezien dat
eerst de kwestie van hetLagerOnder-
wijs ware opgelost.
Daaruit waren geen de minste poli
tieke moeilijkheden geboren geworden.
Wat staat thans te gebeuren?
Terwijl wij dit schrijven, achten wij
de mogelijkheid niet uitgesloten dat Dr.
Schokking alsnog zal komen met ecnig
voorstel, waarin zijn wenschen zijn be
lichaamd.
Aan zijn optieden bij de Algemeene
beraadslaging is hij dit als man van ka
rakter verschuldigd.
Laat hij een voorstel achterwege om
redenen van opportuniteit, om het Mini
sterie niet in moeilijkheden te brengen
dus, dan heeft hij een belangrijk deel
van zijn beteekenis voor zyn .party
ingeboet en zal hij worden ingeschreven
in het Register der Staatsschipperaars
die ons Christenvolk om hunne onbe
trouwbaarheid juist op het beslissend
oogenblik, reeds zoovéél teleurstelling
berokkenden.
En, eerlijk gezegd, daarvoor kenden
wij Dr. Schokking tot heden nog niet.
De mogelijkheid alzoo dat hij een
voorstel in den geest der protesteerende
predikanten indient is alzoo nog niet
uitgesloten.
Intusschen, wij gelooven niet dat een
zoodanig voorstel tenxy dan metbohulp
