No. 27.
Zaterdag 2 April 1904.
ie Jaargan?
Liberaal Orgaan voor Amersfoort en Omstreken
Uitgave van de Vereeniging ,,DE EEMLANDER".
Buitenland.
Een wachtwoord.
FEUILLETON.
HET NOODLOTTIGE TESTAMENT.
Verschijnt
Woensdags en Zaterdags.
DE EEMLANDER.
Itnrcaiil?i
Hendrik van Vinndenstraa
Abonnementsprijs
Per jaarf 3.00
Franco per post- 3.50
Per 3 maanden- 0.75
Franco per post- 0.90
Prijs der advertcntiën
Van 1 tot 5 regels0.40
voor iederen regel meer0.08 1
(Bij abonnement aanmerkelijke korting.)
In een „driestar" verklaart de Stan
daard het raadselachtig, „uit wat hoek
vrij plotseling het blijkbaar afgesproken
verzet tegen het wetsontwerp Hooger
Onderwijs is opgekomen."
„Men spreekt ervan, dat de Loge hier
achtereit en het mot d'ordre (het wacht
woord) uitgaf.
ff?„Toch kan men het haast niet gelooveu.
„Dan toch zou blijken dat dit „modern
clericalisme" metterdaad een geor-
denden clerus van grootmeester en tra
wanten achter zich had."
Er was een tijd dat aan een „drie
star" van de Standaard cene, soms wel
licht ietwat overdrevene, toch steedq ge
rechtvaardigde beteekonis werd toege
kend. Vorm en inhoud vermeden den
man, die in onze journalistieke wereld
een eerste en welverdiende plaats innam.
Geheel anders is het met de povere
politici, die na hem de redactioneele pen
in de Standaard voeren.
Wel zouden zij de wereld willen doen
gclooven dat de mantel van Eliah op
hunne schouders is gevallen; doch in de
werkelijkheid is waarover zij beschikken
slechts een mantel van papagaaienveeron,
en is de geest welke in hen gevaren is.
daarmee in overeenstemming'
Wij willen dan ook den vroegeren
drie-star-schrijver niet de oneer aandoen,
hem te houden voor den „scribent" van
bovenstaand fraai staaltje van verdacht
making. Hoezeer ook partijman, dr.
Kuyper staat te hoog om zijn pen te
leeneu voor iets, wat feitelijk op één
lijn dient gesteld met het vuile libel,
het veelbesproken strooibiljet tijdens de
verkiezingen verspreid tegen de Jezuietcn.
In het wezen der zaak schijnt de ver
dachtmaking, als zou de Loge het wacht
woord tegen het bewuste wetsontwerp
hebben uitgegeven, belachelijk. Verbeeld
u, al die brave orthodoxe predikanten,
onder leiding van Dr. Vos en Ds. Mo
quette, trawanten der Loge; door haar
opgestookt en handelend naar hare be
velen!
Toch heeft de schrijver van bedoeld
stukje zeer wel geweten wat hij deed.
Voor de onontwikkelde Katholieken toch
is de Loge, wat de roode lap is voor
den stier, wat de Jezuieten zijn voor de
hekrompen protestantende vijandde
geheime bron en oorzaak van alle kwaad;
13
Zij wist dat hij de zaken der gravin
beheerde, zij herinnerde zich ook hoe
hij haar bij elke gelegenheid het hof
maakte, haar lippen beefden.
Dalberg legde in haar hand een frisch
bouquetje viooltjes en terwijl buiten de
witte vlokken alles bedekten, vulde hier
binnen een zachte voorjaarsgeur de lucht.
„Eindelijk is het mij vergund, u weer
te zien, juffrouw Armfeld," begon Dal
berg. „Goddank, u zijt zonder nadeel
de krisis doorgekomen."
Toni verzocht hem plaats te nemen.
In den stoel half liggend, met de
groote pelsdekcn van den dokter be
dekt, de viooltjes in de sidderende hand,
zoo zat zij daar weer, hemelsch mooi
en liefelijk.
„Vees zoo goed, mijnheer Dalberg,
en zet de bloemen in dat glas daar,
en dan vertel mij eens al het nieuws
dat ik in de laatste weken heb moeten
missen."
Hij begreep de bedoeling en sprak
over dit en dat, eerst na geruimen tijd
sprak hij: „Een gemeenschappelijke be
kende van ons is intusschen verdwenen,
ten ondergegaan en misschien ook eerst
nu in zijn ware gedaante bekend ge
mots is zoo laag, zoo slecht, of Loge
mannen en Jezuieten worden er toe in
staat geacht.
Dit vooroordeel nu wil de Standaard
exploiteercn om de tegenstanders van
dit kabinet, en van dit wetsontwerp in
't bijzonder, te treffen.
De oprecht geloovigcn, die eerst op
het laatste oogenblik door de uitingen
van den minister tot bewustheid kwamen
van het gevaar dat hunne kerk opnieuw
bedreigt van dezelfde zijde als voorheen,
moeten verdacht gemaakt en van hun
invloed beroofd worden. De leden der
linkerzijde in de Kamer moeten worden
voorgesteld als ongeloovigen, godsdienst-
loozen, atheïsten want dat zijn im
mers de Logemannen! opdat hun
eenstemmig verzet tegen het wetsont
werp van zijne ware beteekenis worde
ontdaan.
Dit is de bedoeling van de iStandaard,
en men kan er van verzekerd zijn, wel
dra in tal van bladen de echo dezer
woorden te vernemen.
Indien van liberale zijde eene ver
onderstelling welke gelukkig geen ge
vaar loopt verwezenlijkt te worden, want
geen blad zou er zich toe leenen
ware geinsiuueerd, dat dr. Kuyper den
steun der Jezuieten had gekocht voor
zijn wetsontwerp, door daarin op te ne
men de subsidie voor de bijzondere
gymnasia en de vrije leerstoelen, ten
einde dus de subsidie voor zijn Yrije
Universiteit machtig te worden, dan zou
de geheele ministeriecle pers, met de
Standaard aan 't hoofd, kreten vanver-
ontwaardiging hebben geslaakt, en terecht.
Want niets verdient sterker afkeuring,
dan het bewust mengen van den leugen
in den politieken strijd.
Toch ontziet de Standaard zich niet
aldus te handelen.
Wij zijn niet bekend met het doen en
laten der Loge, maar dit weten wij wel,
dat geen „grootmeester en trawanten"
ook maar den minsten invloed zouden
kunnen uitoefenen op de stem van man
nen als Röell, Mees, Ilubrecht, om slechts
deze te noemen.
Neen, het „plotseling verzet" waarvan
liet antirevol. orgaan gewaagt, is niet
de vrucht van ondergrondsche werk
zaamheid, maar alleen te wijten aan den
minister, die met zijn wetsontwerp,
doch bovenal door de wijze waarop
hij dit verdedigde, den schoolstrijd her
opende die instede van te pogen ge
worden Oskar Berning. Men heeft
Heuveloord onder den hamer gebracht,
tallooze bedrogenen roepen hem zelfs
hunne verwenschingen na!"
Toni liief plotseling het hoofd op.
„Hebt u persoonlijk bij dit faillisse
ment verloren, mijnheer Dalberg," vroeg
zij bijna heftig.
„Ook!" antwoordde hij, onwillekeurig
kleurend, want hij wist zoo best, met
welke bedoeling hij den wissel opge
kocht had, „doch dat is bijzaak." „En"
- Toni zag hem steeds in deoogen
„en was u het, die het failliet bewerkte,
mijnheer Dalberg?"
Anderen met mij, juffrouw Armfeld.
Oskar is een verkwister, een mensch
zonder
„Mijn bloedverwant, mijnheer Dalberg,
en op 't oogenbik bovendien afwezig.
Matig u daarom."
Er ontstond een onverkwikkelijke
stilte, toen zocht de jonge man Toni's
hand te vatten.
„Juffrouw Armfeld," zei hij, zonder
eenige voorbereiding, „weet u, dat mijn
heer Berning met u naar Australië denkt
terug te keeren? Zult gij er in toestem
men, uw vaderland voor immer te ver
laten
Toni verschoot van kleur. „Ik weet
het met," fluisterde zij, „hij sprak met
mij over deze aangelegenheden geen
woord."
„Maar hij zal het doen, Toni, reeds
lijk recht te scheppen, begunstiging
wilde van het door hèm gewaarmerkte
onderwijs.
De oppositie had van den aanvang
af blijk gegeven van echt liberalen geest
en de Minister zelf bracht hulde aan
het hooge peil waarop door haar het
debat was gehouden; zij had getoond
den voorstanders eener christelijke levens
opvatting de middelen niet te willen
onthouden, noodig om deze tot haar
volle recht te doen komen.
Doch toen het ten slotte voor ieder
duidelijk werd, dat niet dit, maar wel
de begunstiging van de uitsluitend door
den Minister als christelijk erkende le
vensopvatting werd beoogd, en dat ten
koste van die van anderen, toon mocht
de oppositie, zonder ontrouw te worden
aan haar beginsel, niet langer een libe
raliteit huldigen, welke in zwakheid en
karakterloosheid zou zijn ontaard.
Niet de Loge, maar de Minister heeft
het wachtwoord uitgegeven, dat besliste
over de houding van allen, die niet
blindelings hem willen volgen.
En wederom, niet van de Loge, maar
van de Standaard kwam het nieuwe
wachtwoord, dat oorzaak zal worden dat
men bij den strijd tusschen rechter en
linkerzijde, tusschen de aanhangers der
„moderne" en der anti-moderne levensop
vatting, zal staan in het teekeu der ver
bittering.
Protectionistische hooge
druk. Clericalepraktijken.
Als Engeland en Duitschland en an
dere moderne staten, waarbij Nederland
de twijfelachtige eer geniet ook te be
hooien het voorbeeld geven, dan kan
het niemands verwondering wekken dat
Rusland mede den weg naar het kwaad
inslaat, alleen met dit verschil, dat wat
elders op zijn Europccsch gebeurt, in
Rusland op beer-achtige wijze wordt
aaugedikt. Zx> dan ook ten aanzien van
de bescherming. Op een congres van Rus
sische berg-industrieelen bleek, dat ten
gevolge van een ijverige propaganda
van de belanghebbenden, de regeering
te Petersburg do stedelijke besturen
gedwongen heeft bij de gunning van
leveranties, vooral betreffende electrischc
trams uitsluitend inlandsche fabrieken te
zeer spoedig, ik ken zijn vast besluit
daaromtrent en juist daarom kwam
ik heden hier. Gij hebt geen familie
meer, Toni, gij zijt verlaten en eenzaam,
wilt gij het wagen, een bijna vreemden
ouden man ver over de zee te volgen,
om in verre lauden aan nieuwe, wel
licht drukkender betrekkingen overge
leverd te zijnToni ik bid je, je leven
aan mijn zijde te slijten, de bescheiden
plaats als vrouw van een advokaat, maar
een geheel leven dat U behooreu zal!
Willig het in, bekommer u niet om de
schatten van uw oom, ik verwerf ge
noeg, om alle wcnschcn, die ge doen
mocht, te bevredigen!
Het jonge meisje had hem rustig laten
uitpraten, nu zei haar vaste bijna vijan
delijke blik hem, wat de lippen zouden
sproken. Dalberg beefde, zijne wen-
schen kwamen niet in vervulling hij zag
het, hij voelde het.
„Trouw?" herhaalde halfluid de stem
aan zijn zijde, „trouw, mijnheer Dal
berg? Gij hebt den vriend van uw jeugd
verraden, om zelf te krijgen, wat het
zijne was is het zoo of dwaal ik?"
Hij verfrommelde krampachtig de
franjes van het tafelkleed.
„Wat het zijne was,Toni?" herhaalde
hij nauwelijks verstaanbaar.
„En nog is," ging zij sidderend en
doodsbleek, maar vast verder, „en nog
is, en eeuwig blijven zal. Koop Heuvel
oord, het huis, dat hem zoo lief was,
bevoordeelen, en slechts dan in het bui
tcnland bestellingen te doen, als de be
trokken artikelen heelcmaal niet in Rus
land worden gefabriceerd of als de bui-
tenlandsche prijzen hooger zijn, met
inbegrip van het invoerrecht.
Een bepaling van dergelijke strekking
werd reeds opgenomen in de successie
voor een leening van 30 millioen van
de stad Petersburg, toen men daar het
trambedrijf met electrische kracht ging
cxploiteeren. Een dergelijk lot trof de
steden Moscou en Riga.
Waar de laatste clausule van de be
paling de werking aanzienlijk neutra
liseert, is er misschien voor het stelsel
wat aan te voeren. Doch merkwaardig
mag het heeten, dat de Russische indus-
trieelen nog niet tevreden zijn en zelfs
het nog niet tevreden zijn en zelfs het
geduld missen, de invoering van de tol
tarief-wet van 1903 af te wachten. Gul
zig en geldbegcerig als ze zijn, ontbreekt
hun het fatsoen althans den schijn te
bewaren. Ze eischeu nu dat o.a. Peters
burg bij het uitgeven van de 30 milli
oen slechts zulke bestellingen in het
buitenland doet, die binnen het jaar
kunnen worden uttgevoerd, daar krach
tens het Duitsch-Russische handelsver
drag het oude tarief nog minstens een
jaar van kracht moet blijven, of dat bij
leveranties op langer termijn de Buitenland-
sche Leverancier nu reeds zoodanige rech
ten zal hebben te betalen, als 't geval zal zijn
na de invoering van de nieuwe tarieven.
En dat beginsel willen ze'verder toe
gepast zien op alle leveranties van de
verschillende stadsbesturen in het rijk.
Het congres te Moscou heeft zich, naai
verklaarbaar is, aangesloten bij al deze
eischen.
Een tweede kwestie, waarbij de on
gelikte protectionistische gezindheid dei-
Russische industrie aan het daglicht
treedt, is de uitvoer van Russische ijzer
ertsen. Deze is in de laatste jaren onge
veer vertiendubbeld, waardoor natuurlijk
de binnenlandsche prijzen zijn gestegen
en de Zuid Russische ijzergieterijen na
deel toegebracht is. Een congres het
vorige jaar gehouden achtte kunstmatige
bewerking van den uitvoer ongewenscht,
daar zoodra de tegenwoordige crisis
voorbij is, het verbruik in Rusland zal
toenemen en de uitvoer aldus niet winst
gevend meer zal zijn. De minister van
landbouw, onder wien deze aangelegen
heid ressorteert, heeft evenwel een coni-
verheug u in het bezit daarvan, maar
wees daarmee ook tevreden."
Het werd doodstil in de fraaie kamer,
nog eemnaal hoorde Toni de stem van
haar afgewezen minnaar, terw ijl hij een
halfluid vaarwel prevelde, toen knarste
de deur en ze was alleen. De pelsdeken
vloog weg, de schoone blanke, slechts
door het wijde morgenkleed omhulde
armen, bedekten het hoofd en Toni snikte.
„Men heeft den geliefde uit zijn huis
en zijn vaderland verdreven, men smaadt
hem ongestraft, en zelfs de oom doet
niets, om hem te redden. De onge
lukkige, wellicht weet niemand waar hij
zich bevindt, of hij nog wel in 't land
der levenden is."
Deze onrust, dit zoeken in 't duister
was niet langer te dragen. Toni leunde,
bitter weenend, tegen het kussen, haat-
handen hingen als in zware moedeloos
heid. Zoo alleen onder vreemden, zoo
niemand toehehoorend, haar lot was
diep treurig.
Maar zij wilde nu zekerheid hebben.
Toen haar oom als gewoonlijk kwam,
om haar van al datgene te voorzien
waarvan hij dacht dat het haar opvroo-
lijken zou, vroeg zij hem plotseling:
„Lieve oom, zeg mij toch waar is mijn
neef Oskar? Maar verzwijg mij ook het
ergste niet, ik moet alles weten."
De oude zag haar aan, zelfs gedu
rende haar ziekte was Toni niet zoo
bleek als op dit oogenblik.
missie benoemd, die ondanks het n^v;V.
van de belanghebbenden besloot, u
uitvoer ongewenscht is en zelfs „verb' -
moet worden", terwijl slechts etc
mijnen, bij wijze van hooge gunstg,
voortzetten van den uitvoer zal woe
toegestaan. Binnenkort zal diente-
volge in de ijzerstreken een even I-
lijko als kostbare controle op den uil t
worden ingesteld. i -
Zooals men ziet gaat alles wat de
tectie aangaat par force in Rusland, n
met geweldmaatregelcn, die misscb
meestentijds wel uitvloeisel zijn van
gril van een of ander regceringsperw
zoo niet van diens onbeschaamd cif
belang. Belangrijk voor de kennis
autocratie blijft de wijze waarop in
Tsarenrijk de algemeen Europeesc
protectionisehen hoogdruk zich uit;
ministratieve willekeur, blind looi
patriottisme en ongehandschoend win
bejag zijn daar de organen van de
tendenz, die zich in AVcst Europa ih
toch gelukkig in wat liefelijker vu' m
Ecn eigenaardige kijk op de wij,
waarop de katholieke kerk politiek dri
levert ons het proces, behandeld vo
het landgerecht te Beuthen in Pruisis
Polen.
De Poolsche bevolking in Boven-Öi -
zië had bij de laatste Rijksdagverkiezing
tegenover den aftredenden Centra
kandidaat als tegenkandidaat gesteld c
nationalen Pool Korfanty. Een verwoc
strijd werd door de katholieke geef
lijkheid tegen Korfanty gevoerd
ging zelfs zoo ver, dat kardinaïfiv\j^\
aan zijn ondergeschikte geestelijk*^
heid verbood den kandidaat Korfanty,,
te trouwen.
Het Poolsch nationale blad Qomoslazak
nam in den pennenstrijd een artikel ove r
van een Warschauer Poolsch blad, waarin
Kopp en zijn ondergeschikte geestelijk
heid scherp aangevallen werd. ,,i
Aan kardinaal Kopp en do geestelf
heid werd verweten, dat ze druk
oogcndienaarspolitiek deden, doch
weinig bekommerden omhetheildesyoi
De redacteur dor Qomoslazak w
deswege door Kopp aangeklaagd weg
beleediging. De beklaagde redacteur q
Wolski stond daarom terecht, maar bood1'
aan het bewijs der waarheid te leveioilv'
en kwam, nadat het gerecht zelf weigerde, 'i
zijn getuigen op te roepen, met eenfh
van getuigen.
ieder geval wetei
„Je wilt het in
Toni?" vroeg hij.
„Ja, oom."
„Nu goed dan Oskar is met, d
gravin in Napels."
Zij viel niet in onmacht, zij gaf ook
geen gil, maar het klonk toonloos, toet i-j
zij na eenige oogenblikken zeide:
„Hier hebt u mijn hand, Oom, ik g,
met u naar Australië."
Zijn hart klopte snel, hij verontschiü- V
digde zich later tegenover den dokter,
maar toch scheen hij liet met zich zelf
niet goed eens te zijn.
„Ik moest het doen, Arning," zei Lij,
„het is beter, dut zij al kost liet lies
veel verdriet vergeten leert,
jonge man kan haar geluk niet grol
vesten, wellicht leeft hij niet eens ineej
Do dokter schudde het hoofd,
is spoorloos van hier verdwenen,
mand heeft hem gezien, niemand v
waar hij is."
„Des te beter," zei de oude, „des
beter. Ik wil niet dat zij hem nog eet
maal terug ziet."
Arning lachte, maar hij zorgde e
voor, dat zijn vriend, vóór zijn vertrei
naar Australië alle maatregelen nam.
om het meisje in alle rechten te do'St
treden, en haar tot erfgename te be
noemen. Hij verdroeg ook uiterst rustig,
het uur van scheiden.
(Wordt vervolgd.)
