No. 60.
Woensdag 27 Juli 1904.
ie Jaargang
Liberaal Orgaan voor Amersfoort en Omstreken
Uitgave van de Vereeniging „DE EEMLANDER".
XOees VZelf!
t
Buitenland.
Vrijzinnige actie in Amersfoort.
FEUILLETON.
DE SLAG BIJ WATERLOO.
DE EEMLANDER.
Verschijnt
Woensdags en Zaterdags.
Bureau
Hendrik van Viandenstraat 28.
Abonnementsprijs
Per jaarf 3.00
Franco per 'post- 3.50
Per 3 maanden- 0.75
Franco per post- 0.90
Prijs der adrertentlën
Van 1 tot 5 regels0.40
voor iederen regel meer0.08
(Bij abonnement aanmerkelijke korting.)
Vóór en na de verkiezingen voor de
Provinciale Staten hebben wij in l)c
Eemlander er meermalen opgewezen,
dat het voor ons Vrijzinnigen zoo goed
zou zijn als we eens bij onze tegen
standers, meer in 't bijzonder bij de
anti-revolutionairen, in de leer gingen
wat betreft organisatie.
De bladen van kerkelijke richting ver
kondigen immer, dat ons volk af w:l
van den „liberalistischen" weg en dat
het wil, dat meer zal worden gelet op de
Christelijke grondslagen van ons volks
bestaan, daarmede zich aanmatigend, dat
alleen de zoogenaamd „Christelijke"
partijen daarvoor kunnen zorgen. En
dat is dan eigenlijk de eenige ware oor
zaak, waardoor de „Christelijke" partijen
de overwinning bij de stembus in 1901
en 1904 hebben behaald. Wij voor ons
gelooven hier nu maar hitter weinig van,
in dat opzicht zijn we erg ongeloovig.
Veeleer zijn we van oordeel, dat naast
de valsche en bedriegelijke leuzen, waar
mede de propagandisten voor „hel voort
bouwen op de christelijke grondslagen
van ons volksbestaan" ons volk hebben
verblind, de oorzaak der overwinning
moet worden gezocht in de hechte organi
satie der anti-revolutionairen. De weerga-
looze ijver der kerkelijke propagandisten,
gevoegd bij de weinige kieskeurigheid
in de middelen tot bestrijding der tegen
standers, ziedaar'de voornaamste factoren
voor de stembusoverwinningen.' Dit zijn
de ani-revolutionairen volkomen met ons
eens, al zijn ze niet zoo eerlijk het openlijk
te erkennen. Haar toen in 1901 bij de
Kamerverkiezingen de Sociaal-demokra-
ten ongeveer 40.000 stemmen-op zich
vereenigden, toen waren de kerkelijke
bladen er dadelijk bij 0:11 de geloovigen
gerust te Stellen. Dat groot aantal stem
men beteekeude niet het snelle door
werken van hot socialistisch beginsel,
maar het rustelooze werken van de
sociaal-demokraten was daarvan de oor
zaak. Een dergelijk oordeel onderschrij
ven ook wij, inaar we vinden dit evenzeer
van toepassing op de anti-revolutionaire
partij. En daar wij voor ons nog de
vaste overtuiging hebben, dat ons volk
meer voelt voor de vrijzinnige denk
beelden, dat ons volk niet van een
maaksel is, dat zich het puriteinsche
keurslijf zonder erustigen tegenstand laat
Dikwijls moet de deugd der vrouw
wel groot rijn, omdat zij voldoende
moet zijn voor twee.
door
2) ALEXANDER L. KIELLAND.
Terwijl zij aldus op een behoorlijken
afstand achter elkander door de straten
gingen, nu eens op hetzelfde, dan op
verschillend trotoir, had Hans tijd om
bij zichzelven te overleggen. Wat de
liefde zelf betrof, in dat opzicht was al
les in het reine; de voorteekens waren
voorhanden, en hij wist dat hij gevan
gen was, gevangen in het net der echte,
waarachtige liefde, en hij was er ge
lukkig door. Ja Hans was was zoo ge
lukkig, dat hij, dien men anders niette
na moest komen, met een stil, stil lachje
duwen en stompen, kleine vloeken en
al die onaangenaamheden verdroeg, die
noodzakelijk dengene moeten treffen,
welke star op het voorhoofd voor zich
blikkende, zeer snel door drukke stra
ten loopt.
aantrekken, staat het bij ons vast,
dat zoo de vrijzinnige partijen de rustige
rust verlaten en zich scharen in het
leger der ijverig werkzame propagandis
ten, dat dan de heerschappij, haast zon
den we zeggen de dwingelandij, der
kerkelijke partijen uit is. Daarom hebben
we steeds aangedrongen op krachtige
degelijke organisatie, daarom hebben we
zoo aanhoudend opgewekt tot meerdere
activiteit en tot grootere werkzaamheid.
En dat we niet tevergeefs zoo herhaal
delijk op dat aanbeeld hebben gehamerd,
daarvoor zijn gelukkig de bewijzen, niet
in de stad Amersfoort alleen maar ook
in andere plaatsen van het Kamerdistrict
Amersfoort. Enkele wakkere mannen,
meer speciaal eenige bestuursleden van
de plaatselijke kiesvereeniging „Amers
foort", hebben trots de weinige mede
werking die zij aanvankelijk mochten
ondervinden, onvermoeid aan de ver
betering der organisatie in het district
Amersfoort gewerkt. En gedachtig aan
het spreekwoord: De aanhouderiwint,
hebben zy zich niet laten afschrikken
door teleurstellingen, maar zijn zij door
gegaan met het eens begonnen werk en
zij hebben gewonnqn.
Het eerstèi en grootste succes was wel
de vorming vnn de Centrale Kies
vereeniging'„Amersfoort". Wil men
resultaat zien v4n zijn werken bij komende
verkiezingen, dan dient men in de aller
eerste plaats te hebben een organisatie,
die -niet alleen zijn werkkrachten vindt
dp hoofdplaats, maar zijn vertakkingen
heeft door het geheele district. Dan toch
kan men den arbeid op meer doelmatige
wijze verdoelen en heeft men de gele
enheid om in contact te komen met
alle kiezers zoodat daarvan niet slechts
een deel wordt bereikt, zooals voorheen
het geval was.
Zooals de lezers uit het Reglement
der Centrale, dat we in dit nummer
afdrukken, zien zullen neemt de vereeni
ging een algemeen liberaal standpunt
in. Dit komt ons zeer juist voor. Vooral
is dit noodig in een district als Amers
foort, dat op politiek gebied nog al
achterlijk is, zoodat een verdeeling in
groepjes naar de onderscheide schakee
ringen in de liberale partij, in geen enkel
opzicht bevorderlijk zou kunnen zijn aan
de algemeene vrijzinnige actie. Integen
deel, de kleurlooze middenstof, die in
ons kamerdistrict een groot aantal der
kiezers omvat, zal dan niet warm te
Ja het was de liefde, daaraan viel
niet te twijfelen. Ondertusschen zocht
hij nu het aardsche leven en de om
geving der geliefde, der hemelsche, uit
te vinden. En dat viel hfern ook nog
al gemakkelijk: zij had metharenouden
vader gewandeld, ontdekte toen eens
klaps, dat het reeds over twaalven was
en zeide inaller haast: „adieu, tot straks",
om te huis naar het eten te gaan zien.
Zij was zonder twijfel zeer huiselijk, dat
liefelijke wezen, en had zeker geene
moeder meer.
Deze laatste overtuiging was wellicht
een gevolg der schrik, die men volgens
goede schrijvers voor schoonmoeders
moet hebben, maar daarom was zij niet
minder zeker. E11 nu bleven neef Hans
nog drie zaken te ontdekken over: ten
eerste, waar zij woonde; ten tweede,
wie zij was; ten derde hoe hij kennis
zou maken.
Hare woning zou hij spoedig weten,
want zij ging immers naar huis; wie zij
was, kon hij van de buren wel te weten
komen, en kennis met haar maken
wel lieve hemel, ware liefde schrikt voor
wat moeite niet terug.
Maar juist toen de jacht in vollen
gang was, verdween liet beeld in een
deur en dat was inderdaad hoog tijd,
want om de waarheid te zeggen was de
jager min of meer uitgeput.
Het een gevoel van verlichting las hij
op de deur No. 34, ging daarna een
krijgen zijn voor den vrijzinnigen can-
didaat omdat zij dan, zonder zich wel
is waar rekenschap te geven van het
waarom, er dan absoluut geen nut in
zien van het kiesrecht gebruik te maken.
Op zeer veel kiezers in het district
Amersfoort is voor zeker van toepassing,
wat iu De Eemlander wou 14 Juni schre
ven. Ter herinnering halen we het vol
gende daaruit aan:
„Bij elke stembus heeft men lien, die
zich aan het verkiezingswerk bijzonder
laten gelegen liggen, hooren klagen
over onverschilligheid, over traagheid,
over onaandoenlijkheid bij een deel der
kiezers. Alleen in dagen van groote
spanning, als door liuitengewone om
standigheden het politiek bewustzijn
meer dan anders opgewekt en verle
vendigd is, kost het iets meer moeite
om die kieaers," die tot de kleurlooze
middenstof h'ehooren anders gezegd
dip. buiten de politieke partijen staan
tot het vervullen van hun burger
plicht te bewegen. Maar onder gewone
omstandigheden zijn er niet zelden
dommekrachten noodig, 0111 deze kies
gerechtigden in beweging te brengen.
Al leven wij reeds meer dan eene
halve eeuw onder een politiek stelsel,
hetwelk van de burgerij belangstellende
medewerking cischt bij do regeling van
's lands zaken, deze ontbreekt onder de
massa nog al te veel. Het denkbeeld
der mannen van 1848, dat men door
aan de ingezetenen kiesrecht te geven
hen persoonlijk nauw verbindt aan het
algemeen belang, is, wat tal van kiezers
betreft, nog altijd eene illusie gebleven".
En die massa in beweging te bren
gen; het zal een zwaar en vaak wellicht
ondankbaar werk, maarongetwijfeld een
vruchtdragend werk zijn, Als dat de
Centrale ook maar ten deele gelukt en
we hebben er goeden moed op, dan
zien we voor 1905 de stembusactie in
het district Amersfoort met vertrouwen
te gemoet.
Aan de Centrale zijn nu in het district
Amersfoort aangesloten de locale kiesver-
eenigingen te Amersfoort, Zeist en Baam
en een afdeeling Leusden-Stoutenburg
terwijl bovendien reeds ijverig gewerkt
wordt 0111 in meerdere plaatsen van het
district afdeelingen of locale kiesvereeni-
gingen te vormen.
Hulp in den strijd kan de Centrale
ongetwijfeld verwachten van de onlangs
hier ter stede opgerichte Vrijzinnige
paar schreden verder om iederen mo
gelijken spion om den tuin te leiden,
bleef toen bij een lantaarnpaal staan en
haalde diep adem.
Zooals men reeds weet, was het een
warme dag, die, gepaard aan de hevige
gemoedsbeweging, Hans aan het trans-
pireeren had gebracht.
Bovendien was zijn toilet door den
grooten ijver, waarmede hij de jacht be
gonnen was, in de war geraakt.
Hij moest over zichzelven lachen, ter
wij hij daar stond en zijn gezicht en
hals afveegde, zijn halsdoek recht trok
en naar zijn staand boordje voelde, dat
aan de zonzijde gesmolten was. Doch
het was een zalig lachen. Hij bevond
zich in die stemming, waarin men van
de buitenwereld niets ziet of hoort, en
zeide halfluid tot zichzelven:
„De liefde verdraagt alles."
„En brengt aan 't transpireeren," zeide
een kleine corpulente heer, wiens wit
vest eensklaps binnen den gezichtskring
van Hans viel.
„O, zijt u het oom?" zeide hij een
weing bedarend.
„Ja, dezelfde", antwoordde oom Fre-
derik, ik heb de schaduwzijde alleen
verlaten om u van het gevaar te red
den een zonnesteek op te loopen. Volg
mij."
Met deze woorden trok hij zijn neef
met zich, maar deze zeide; „Weet u
ook, oom, wie in numero 34 woont?'
propagandaclub. Ook deze kiest geen
partij tusschcn de verschillende fracties,
waarin de Vrijzinnige partij is verdeeld,
maar zij streeft evenals de Centrale naar
concentratie.
De club heeft ten doel:
a. Het bestudeeren en het versprei
den der vrijzinnige beginselen.
b. Het bevorderen van de verkiezing
der vrijzinnigen candidaten voor de
Lands- Provinciale- en Gemeentelijke
vertegenwoordiger.
Zij tracht dit doel onder meer te
bereiken:
a. door het houden van onderlinge
bijeenkomsten en openbare vergade
ringen.
b. door liet kennis nemen van alle
openbare vergaderingen welke van de
zijde der tegenpartij worden belegd.
c. het voeren of doen voeren van
debat op die vergaderingen.
d. door het verspreiden van vrijzin
nige geschriften op politiek gebied.
e. door zooveel mogelijk het gaan
op huisbezoek te bevorderen en de kiezers
te detormineeren naai' hun politieke
gezindheid.
f. dooi- bij verkiezingen samen te
werken met de organisatie „de kiesver
eeniging Amersfoort".
g. Door het werven van leden voor
de kiesvereeniging Amersfoort.
Dit alles wijst op een oplevende ge
zonde actie voor de vrijzinnige beginse
len. Een woord van hulde komt zeker
toe aan de mannen, die het lijdelijk
toezien moede, de handen hebben ineen
geslagen en den vaak moeilijken en
ondaukbaren arbeid hebben begonnen.
Het gaat nu evenwel niet aan dat anderen
zeggen: Ziezoo het werk wordt wel
gedaan, wij kunnen volstaan met, zoo
liet noodig is, te gaan stemmen. Wij
wezen er reeds herhaaldelijk op: de
arbeid is zwaar, maar vele handen maken
het werk licht. Vrijzinnigen in liet
district Amersfoort, bedenkt dat. Wan
neer in 1905 de stembusoverwinningen
weer mochten zijn aan de zijde van
het clericalisme, zorgt er dan in ieder
geval voor, dat gij u niets te verwijten
hebt.
„Neen, dat weet ik niet; maar maak
dat we weder in de schaduw komen,"
zeide 00111 Froderik; waut er waren
twee dingen, die hij niet verdragen kou
warmte en lachen; het eerste niet we
gens zijne corpulentie en het tweede
0111 hetgeen hij zelf zijn apoplectische
neigingen noemde.
„Anders," ging hij voort, toen zij de
koele zijde bereikt hadden en hij zijn
neef onder den arm had, „anders weet
ik zeer goed wie in no. 34 woont
het is de oude overste Schrappo."
Kent u hem?" vroeg Hans met ge
spannen verwachting.
„Ja, eenigszins, zooveel als de halve
stad hem van den wal kent, waar hij
iederen dag wandelt.'
„Ja, juist, daar heb ik hem ook ge
zien," zeide de neef, „wat een interes
sant oud man! ik zou werkelijk gaarne
kennis met hem willen maken."
„Die wenscli kan zondereenige moeite
vervuld worden," antwoordde 00111 Fre-
derik, „gij behoeft slechts ergens op de
wallen op eene bank te gaan zitten en
strepen in het zand te trekken, dan
komt hij."
„Komt hij dan?" vroeg neef Hans.
„Ja, en dan spreekt hij u aan. Maar
ge moet voorzichtig zijn, want hij is
gevaarlijk".
„Ach!" zeide neef Hans.
„Hij was eens op het punt mij het
leven te benemen!"
Door de Belgische klompenmakers,
«lie heel veel klompen naar Nederland
verzenden, wordt een adresbeweging op
touw gezet, 01x1 tot de Belgische rogee-
riiig het verzoek te richten in Den
Haag te zullen protesteeren tegen het
ingediende wetsontwerp betreffende een
invoerrecht op klompen, die uit België
naar Nederland zullen verzonden w orden.
Zoo dit adres niet het gowenschte ge
volg heeft, zullen ongetwijfeld repre
saille maatregelen niet uitblijven.
Het parket viln Antwerpen onder
zoekt op 't oogenblik een vreemd zaakje.
Vrouw Xvan Berchem, had aan
kleine burgertjes, de echtelieden T., wijs
gemaakt, dat zij hun spaarpenningen,
tot een bedrag van 12,030 fres., die zij
op de Bank hadden uitgezet, zouden
terugnemen omdat wegens den oorlog
in 't (losten alle huizen, waar geld be
waard werd, geplunderd zouden worden.
liet verhaal sloeg bij de verschrikte
oudjes in; zij namen hun geld uit de
Bank en vertrouwden het toe aan vrouw
X...., die onmiddellijk met den buit aan
den haal is gegaan. Men houdt het er
voor dat zij in Engeland zit.
Tal van democraten van aanzien
in de Vereenigde Staten hebben huil
samenwerking met de democratische
partij opgezegd; o. a. ook Strauss, onder
Cleveland gezant te Konstantinopel. Hij
verklaarde dat de loslating van 't eeu-
inaal aangenomen standpunt in de inunt-
quacstie bewijst dat de democraten on
geschikt Zijn 0111 de Regeering iu handen
te nemen.
Ondanks de aanwezigheid der
Europeesche consuls gaan de Turksche
soldaten en de Koerden voort in den
omtrek van Musch te plunderen en te
moorden. Een zestal kleine plaatsen zijn
als 't ware geheel vernield en te Ovez-
guuk zijn 19, te Tergcrang 9 enteGhe-
gathene 8 personen gedood. Verschei
dene lijken liggen op straat; vrouwen,
meisjes begaan zelfmoord om geweld
dadige aanrandingen te ontgaan. En de
consuls staan daar machteloos tegenover;
het is den Armeniërs verboden zich niet
hen I11 verbinding te stellen. De Turk
sche politie begaat gruwelijke hande
lingen, alles onder den schijn van Ar
menische oproerlingen op te spol'en.
„Och!"
„Door zijn gepraat begrijpt ge?"
„Hij kout namelijk twee verhalen",
voer oom Flits voort, „de eene geschie
denis duurt ongeveer een half uur en
handelt over een veld-manoeuvre in
Schonen; de andere daarentegen, de
slag van Waterloo, duurt van ander
half tot twee uur; die heb ik driemaal
gehoord."
En oom Frederik zuchtte diep.
„Maar zijn die verhalen dan zoo ver
velend?" vroeg neef Hans.
„Och, eenmaal kan het er nog mee
door," autwoordee de oom, „011 trak
teert de overste er u op, zoo donk dan
wel aan liet volgende: begint hij met
de korte geschiedenis, dat is die te Scho
nen speelt, zoo hebt gij niets anders te
doen dan te knikken en met het hoofd
te schudden. Op het operatie-veld zelf
kunt ge wel weer den weg vinden.'
„Operatie-veld?"
„Ja, want ge moet weten, dat hij het
geheele manoeuvre in het zand voor u
teekeut, maar het is gemakkelijk te be
grijpen, als ge slechts let op A. en B.
Slechts op éeu punt moet ge oppassen;
„u niet te verpraten."
„Hordt hij dan nog ongeduldig als
men hem niet begrijpt?"
„Neen integendeel, maar als hij merkt,
dat ge hem niet begrijpt of niet volgt,
dan begint hij weer van voren af! Het