No. 64.
Woensdag 10 Augustus 1904.
ie Jaargang
versoiiijuti Liberaal Orgaan voor Amersfoort en Omstreken
Wees U Zelf!
Buitenland.
Uitgave van de Vereeniging „DE EEMLANDER".
Een stap terug!
FEUILLETON.
DE SLAG BIJ WATERLOO.
Woensdags en Zaterdags.
Bureau
Hendrik van Viandenstraat 28.
Abonnementsprijs
Per jaarf 3.00
Franco per post- 3.50
Per 3 maanden- 0.75
Franco per post- 0.90
Prijs der advertentlën
Van 1 tot 5 regels0.40
voor iederen regel meer0.08
(Bij abonnement aanmerkelijke koiling.)
Zooals onzen lezers waarschijnlijk
bekend zal zijn is door verschillende
corporaties bij het lager onderwijs de
strijd aangebonden tegen te groote klassen
voor de volksschool.
Met woord en pen trachten de voor
mannen in die beweging het groote
publiek duidelijk te maken, dat er een
innig verband bestaat tussclmnde grootte
van eene klasse en de resultaten van
het onderwijs.
Meermalen werden aan den Raad van
verschillende gemeenten adressen gezon
den om te trachten de overbevolkte
klassen tegen te gaan en het maximum
aantal leerlingen in een klasse lager te
krijgen, dan de wetgever dit veroorlooft.
Die strijd bestond tot nu toe bijna
alleen bij het lager onderwijs.
Slechts hier en daar gingen er-ook
bij het Middelbaar Onderwijs stómmen
in dien geest op, doch over t algemeen
hoorde men van die zijde weijiig klachten.
Dit werd niet veroorzaakt door lietfeit,
dat deskundigen van oordeel waren, dat
het Middelbaar onderwijs Wel mot groote
klassen kon werken, in geenen deele,
doch het euvel van te groote kjassen
komt bij het Middelbaar Onderwijs zoo
weinig voor het gymnasiaal onder
wijs wordt er door een wetsbepaling
tegen gevrijwaard dat men er van
zelf weinig vau hoorde.
De kwestie: hoe groot mag een klasse
van een Hoogere Burgerschool hoogstens
zijn, zoodat liet onderwijs nóg aan be
hoorlijke oischen kan beantwoorden is
er eene, die niet langs wiskundigen weg
kan worden opgelost. Het is hier de
practijk alleen, die uitspraak kan doen.
De Hooger-Onderwijswet bepaalt het
maximum-aantal leerlingen Wp" "24, voor
de Rijks-Hooger-Burgerschpleu is dit
vastgesteld op 25, velen zijn van oordeel,
dat een 20-tal leerlingen, vooral in de
drie hoogste klassen, stellig niet mag
worden overschreden. Wie eenigszins
bekend is met de verschillende parti
culiere instituten zal weteu, dat in der
gelijke inrichtingen nooit of bijna nooit
grooter klassen dan van een 20-tal voor
komen, en dat een verstandig instituteur,
zoo spoedig het aantal grooter wordt
tot splitsing in meerdere afdeelingen zal
overgaan. Hu weet men, dat een kost
schoolhouder in den regel koopman is
-*
Om met oordeel des onderscheids
het onware van het ware te kunnen
onderscheiden moet men de gedachte
talen varendat men de. waarheid
in \>achl heeft. Augustinus.
*-
door
6) ALEXANDER L. KIEL LAND.
„Mag ik de heeren hier verzoeken?
Het souper is klaar," zeide juffrouw
Schrappe, terwijl zij de deur der hel
der verlichte eetkamer opende. Neef
Hans moest wel mede eten en boven
dien had hij honger, maar hij zag
steeds op zijn bord en zeide weinig
Daardoor werd het gesprek in den
beginne slechts tusschen vader en
dochter gevoerd. De overste, die dacht,
dat Hans zich in tegenwoordigheid
van Betty verlegen gevoelde, wilde
hem tijd' laten op streek te komen
„Wat jammer, dat ge juffrouw Becl;
van avond niet gevraagd hebt, daar
zij morgen weggaat," zeide de overste
„dan had ge quatre-mains kunnen
spelen."
„Ik heb haar gevraagd te blijven
en dus uit zijn zaak zoo groot mogelijke
voordeden zal trachten te haleu, iets
wat natuurlijk niet af te keuren is, indien
dat door geoorloofde middelen geschiedt.
Zijn eigen belang is dus no. 1 en dat
brengt ongetwijfeld mee, dat zijn uit
gaven tot het noodzakelijke beperkt, zijn
inkomsten zoo groot mogelijk zijn. En
toch zal hij er niet toe overgaan een
klasse maar vol te stoppen met een
dertigtal leerlingen, omdat ieder onder
wijzer wel weet, dat dit getuigen zon
van groote kortzichtigheid, want liet
onderwijs zou dan niet meer voldoende
kunnen zijn en de kostschool zou ver-
loopen. De adverteerders onder de kost
schoolhouders weten dan ook zeer wel
wat ze doen, wanneer ze bij hunne
reclame geregeld vermelden: „kleine
klassen".
Waar bier dus de machtige prikkel
van het eigenbelang er toe drijft de
klasse-bevolking uiet boven een bepaald
maximum op te voeren, kan men gerust
aannJbicn, dat voldoend onderwijs niet
mogelijk is, wanneer men het aantal
leerlingen ecner klasse voor oudere
leerlingen althans tot ver boven de
twintig doet stijgen.
Dringend noodzakelijk is liet dan ook
een maximum vast te stellen, waarvan
niet afgeweken moet worden.
Cfaat uien aan een eenTiiqal vastgesteld
maximum- tornen, dan weet men niét,
waar men toe komt.
De redohcering, „och, één jongen kan
er nog wel bij, of er nu 24 of 25 in
een klasse voorkomen, wat maakt dit
nit. Een leeraar, die goed onderwijs kan
geven aan 24 kinderen kan liet ook
wel als er één meer bij is" lijkt ons uit
een onderwijskundig oogpunt zeer af
keurenswaardig. Men zet zoodoende
de deur wijd open voor allerlei mis
standen.
(iaat meu zóó door, dan kan men
nóg wel een stap verder gaan en rede
neeren: als goed klassikaal onderwijs
aan 25 leerlingen mogelijk is, dan is dit
ook liet geval bij 26 enz.
Daar niet wiskundig vast te stellen
is, wij herhalen liet, waar precies de
grens cener klassebevolking ligt, is er
bij het vaststellen van een maximum,
altijd sprake van zekere willekeur, dat
is niet weg te redeneeren.
Doch, die willekeur vindt men in liet
dagelijkscii leven meermalen terug o. a
bij liet vaststellen van een belasting
toen zij van middag hier was: maar
zij ging reeds naar een partijtje in
een andere familie."
Neef Hans spitste de ooren. Zou er
sprake zijn van de dame van dien
middag?
„Ik heb u reeds verteld, dat zij met
mij op den wal was en daar afscheid
van mij nam," voer tie overste voort.
„Het arme meisje, 'tis werkelijk jam
mer voor haar."
Nu bestond er geen twijfel meer
„Yergecf mij, is er sprake vaneen
jonge dame met blond haar en blauwe
oogen?" vroeg neef Hans.
„Ja! dezelfde," antwoordde overste
Schrappe, „kent u juffrouw Beek?"
„Neen!" antwoordde Hans, „maar
het viel mij in, dat liet de jonge da
me kon geweest zijn, die ik omstreeks
twaalf uur op den wal tegenkwam."
„Dat was zij" zeide de overste, een
knap meisje, niet waar?"
„Een zeer schoon meisje," ant
woordde Hans met gevoel en over
tuiging. „Heeft zij misschien eenig
verdriet gehad? Het kwam mij voor,
alsof de heer overste"
„Ja, ziet ge, zij is eenige maanden
verloofd geweest
„Negen weken," viel juffrouw Betty
in. „Zoo slechts zoo kort? nu
goed; en nu heeft haar verloofde juist
dezer dagen met haar afgemaakt.
Daarom is zij nu eenigen tijd opreis,
percentage. Geen voorstanders van een
progressieve inkomstenbelasting zal liet
ooit gelukken op wetenschappelijke gron
den de door bon aangenomen percentages
te verdedigen. Elke schrijver op dit
gebied zal zich dan steeds beroepen op
wat dc practijk loert.
Hetzelfde is ook hier liet geval. En
waar die practijk aantoont, dat een
goed docent met een 24-tal leerlingen
b.v. de handen reeds vol heeft zouden
we werkelijk in navolging van het Hooger
Onderwijs, dit getal als maximum willen
vastgesteld zien en tot splitsing van
klassen overgaan, wanneer dit aantal
werd overschreden.
„Zoodat dan de mogelijkheid bestaat,
dat men voor één leerling b.v. een klasse
zou moeten spitsen"? (zie Raadsverslag,
vorig nummer). Ja. Daar zal men in 't
algemeen toe moeten komen.
Trouwens, daar zullen zelfs zij, die
blijkbaar het middelbaar onderwijs geen
goed hart toe dragen óók toe moeten
komen.
Want als is men van meening, dat 27
per klasse wel kan, dan zal men toch
wel van oordcel zijn, dat er ééns een
grens moet komen?
En gesteld, dat mpn vindt, dat die
grens 39 leerlingen jpêr afdeeling is, dan
zal toch ook dc 40e leerling een split
sing noodzakelijk maken?
Betrekkelijkerwijze zal liet altijd één
leerling zijn, die zoodoende de exploi
tatie van een middelbare school duurder
zal maken.
Daaraan is niet te ontkomen. Uit het
verslag van de laatstgehouden raadsver
gadering, voorkomende in ons nummer
van 3 Augustus, weten onze lezers, dat
de Raad op advies van B. en W. besloten
heeft, dat de II. B. 8. alhier gesplitst zal
worden in 10 afdeelingen in plaats van
in 12, zoodat de 3e klasse uit 2 afdee
lingen in stede van uit 3 zal bestaan
elk van ongeveer 27 leerlingen. In het
onderhavige" geval zou bij splitsing van
dc 3e klasse der II. B. 8. in 3 afdee
lingen elke afdeeling toch nog 18 leer
lingen tellen, een getal waarbij het
mogelijk is goed onderwijs te geven en
dat toch nog groot genoeg is om een
Hink leeraar te cischen.
Vooral voor de drie hoogste klassen
van de Hoogere Burgerschool lijkt het
ons een groot bezwaar, dat dc bevolking
zoo talrijk wordt, omdat in die klassen
vakken worden onderwezen, die eigen
zooals ge wel kunt nagaan, en gaat
bij hare familie aan de westkust, g-
loof ik, een paar weken doorbrengen
Zij was dus verloofd geweest
doch slechts negen weken; evenwel
was dat toch altijd eenkleine „maar".
Toch was neef Hansmenschenkenner
genoeg, zoodat hij reeds naar dien
middag kon oordeelen, dat hare ge
voelens voor den weggeloopen min
naar niet de ware liefde was. Daarom
sprak hij: „Als liet de dame is, dieik
heden zag, dan schijnt zij de zaak
nog al licht op te nemen."
„Dat is het juist wat ik een ver
wijt voor haar vind," zei juffffrouw
Betty.
„Waarom?" vroeg neef Hans wat
scherp, want de toon, waarop dejonge
dame haar aanmerkingen maakte, be
viel hein volstrekt niet. „Was het
misschien beter, dat zij zich dood
treurde?"
„Neen zeker niet," antwoordde juf
frouw Schrappe, maar naar mijn in
zien zou zij meer sterkte van karak
ter getoond hebben, als zij meer ver
ontwaardiging aan den dag legde tegen
over haar gewezen verloofde."
„Ik vind juist liet tegenovergestelde;
het toont juist groote vastheid van
gemoed, dat zij geen haat of toorn
gevoelt; want de kracht der vrouw
ligt in het vergiffenis schenken," zeide
Neef Hans, die woordenrijk werd, nu
aardige moeilijkheden met zicli brengen.
We denken daarbij b.v. aan liet onder
wijs in physica, dat in de derde klasse
begint en aan dat in Scheikunde in de
hoogere.
Vooral waar de leerlingen met physica
beginnen is liet noodzakelijk, dat men
én om dc aan te brengen begrippen to
verduidelijken en om de belangstelling
levendig te bonden zooveel mogelijk
proeven laat zien. Bij het doen van
proeven, kan de leeraar maar een ge
deelte van zijn aandacht aan de klasse
wijden, zoodat liet „orde-houden" moeie-
lijker wordt, dan dit bij sommige andere
lessen liet geval is. Ook bij Scheikunde
is dit zoo.
Bovendien weet ieder wel, dat juist
de leeftijd van 14 tot 10 a 17 jaar een
zeer moeilijke leeftijd is, de overgang van
knaap tot jonge man, die zeer zeker
invloed uitoefent op den geest van de
klasse en waarbij van de zijde van den
leeraar heel wat tact vereischt wordt,
om een goede, liefst zouden we zeggen
een prettige verhouding tusschen lee
raar en klasse te doen ontstaan.
We zijn dus van oordeel, dat juist liet
feit, dat een der hoogere klassen een
te groot aantal leerlingen zal tellen, de
bezwaren, die we» in 't algemeen te
berde brachten, nog vergrooten.
En nu de financieele zijde van de
zaak.
Blijkt werkelijk, dat de Minister van
Bimüënlandsche zaken op grond van het
feit, dat de school 10 in plaats van 12
afdeelingen telt de subsidie van het rijk
vermindert iets waartoe bij stellig
thans volkomen gerechtigd is dan
wordt de zaak er niet beter op. Dan
,gaat het geldelijk voordeel dat men
meent bereikt te hebben door een groot
aantal leerlingen in twee klassen samen
te dringen grootendeels, zoo niel geheel
verloren. Dan is het effect dat men
bereikt heeft alleen, dat men: het onder
wijs o)> de H. li. S. in slechter eondi'ic
heeft qebutrhl sonder dat de gemeente
er voordeel bij heeft.
Alleen kan men zich troosten met
het bewustzijn dat men misschien beeft
meegewerkt de schatkist met een f 1000
te bevoordeelen.
Of de Auiersfoorters daaraan iets op
hun belastingbiljet zullen bespeuren?
Het antwoord aan den lezer.
Op aangevoerde gronden meenen
wij, dat de Gemeenteraad een voor het
liet er op aan kwam zijne geliefde te
verdedigen.
Juffrouw Betty was van oordeel,
dat, wanneer men bij het verbreken
van een engagement meer verachting
aan den dag legde, de jeugd met het
aangaan van zulk een verbond wat
voorzichtiger zoude worden.
Neef Hans daarentegen beweerde,
dat als een verloofde bemerkte ja
zelfs den geringsten twijfel voedde
dat, wat hij voor liefde had gehouden,
niet de zuivere, echte, ware liefde
was, hij zich niet alleen moest haas
ten dc verloving te verbreken; ook
was het plicht, zich voor de omge
ving te verontschuldigen, vergiffenis
der andere partij te erlangen en zoo
weinig mogelijk meer over dc zaak
te spreken, zoodat alles in het ver
geetboek raakte.
Juffrouw Betty antwoordde heftig,
dat zij niet vond, dat het was zooals
het hoorde, indien jongelui zicli bij
wijze van proet verbonden, en deden
alsof zij elkander beminden.
Die opmerking hinderde Hans in de
hoogste mate; maar hij vond geenge
legenheid meer te antwoorden, want
de overste stond van tafel op.
Juffrouw Schrappe had iets over
zich, dat hij volstrekt niet kon uit
staan, en dat hield liern zoo zeer be
zig, dat hij geheel en al de treurige
tijding vergat, dat juifrouwBeck mor
ondenvijs zeer betreurenswaardig besluit
heeft genomen.
Men meldt aan de Morning I'ost
uit Pretoria, dat de Boerenaanvoerders
weigeren de regeling der Regeering
goed te keuren, waarnaar een derde
gedeelte van den wetgevendeu Raad
benoemd en twee derden gekozen zullen
worden. Zij verklaren alleen een rege
ling te kuuncn aanvaarden op het be
ginsel van een volledig representatieve
Regeering gebaseerd.
Dc Vesuvius werkte eenige dagen
en wierp aanzienlijke hoeveelheden lava
uit den middelsteii krater. De bewoners
in de onmiddelijkc nabijheid waren en
kele dagen zeer ongerust, maar de
werking was niet van langen duur.
Sedert Vrijdagavond is de vulcaan weer
in rust. Te Sorrente voelt men echter
nog lichte schokken.
Een Petetsburgsclie correspondent,
Duitschei', wien liet door de censuur
onmogelijk gemaakt werd zijn verhaal
over den aanslag op 5 on Plehwe naar
waarheid aan zijn blad te seinen, kwam
dezer dagen naar Berlijn en schreef van
daar de juiste toedracht. Volgens hem
zijn bij den moordaanslag in een
nauwe drukke straat vlak bij het station
en juist na aankomst van een trein ge
pleegd 20 mensehen gedood en meer
dan 100 gewond. Onder de dooden zijn
2 soldaten, eenige koetsiers en onbekend
gebleven voorbijgangers. Mot zekerheid
meldt hij voorts, dat onder de dooden een
hooggeplaatst staatsambtenaar is een van
zijn vrienden, en dat de aanslag werd ge
pleegd door vier mannen, van wie drie
om het leven kwamen. De vierde is een
Fin van Zweedsche afkomst.
Er is in Rusland oen wet afge
kondigd, die de medische studie en de
rechten van vrouwelijke artsen regelt;
vrouwelijke artsen wordt wat titel en
rechten betreft, geheel met de manne
lijke» gelijk gesteld. Zij, die buiten 's lands
zijn opgeleid, kunnen zonder verdere
voorbereiding voor liet examen als arts
in Rusland worden toegelaten. Aan
't medisch instituut worden ze opgenomen
zonder moeilijkheden, na een eenvoudig
examen, als zij 19 jaren oud en niet
gen zou afreizen. Hij moest bekennen,
dat de dochter van den overste een
schoon, ja een zeer schooit meisje was;
zij scheen huiselijk en verstandig te
zijn, en men kon duidelijk zien. dat
zij haren ouden vader met aandoen
lijke teederheid liefhad. En toch zeide
neef Hans: „Dat arme meisje, zij zal
nooit trouwen." Want zij miste ge
heel en al die liefelijke onbeholpen
heid, die ons in een jong meisje zoo
zeer bekoort. .-Vis zij sprak, deed zij
het met overtuiging en zekerheid;
nooit gebruikte zij van die betoove-
rende halve zinnen als: „ja, ik weet
niet, of u mij begrijpt" „het is
mociclijk mij goed uit te drukken"
ik weet niet, boe ik het zeggen moet,
maar ik voel wel wat ik meen;" kort
om van dat half onzekere, onbewuste,
dat het schoonste sieraad der vrouw-
is, vond men geen spoor bij mejuf
frouw Schrappe. Daarbij verdacht hij
haar van „eene geleerde" te zijn. En
daarin moet een ieder Hans gelijk
geven, dat, zal een vrouw haar plicht
in dit leven vervullen, namelijk de
vrouw van haren man te zijn, zij geen
andere kundigheden mag bezitten
als die hij wenscht, dat zij bezit, ol
die hij haar zelve geeft, iedere an
dere voorraad van geleerdheid zal
steeds een gilt van zeer twijfelach
tige waarde zijn.
Neef Hans bevond zich in eene el-
