No. 65
Zaterdag 13 Augustus 1904. ie Jaargang
Liberaal Orgaan voor Amersfoort en Omstreken
Uitgave van de Vereeniging „DE EEMLANDER".
Buitenland.
Op vast accoord?
FEUILLETON.
DE SLAG BIJ WATERLOO.
DE
MLANDER
Verschijnt
Woensdags en Zaterdags.
Bureau
Hendrik van Viandenstraat 28.
Abonnementsprijs
Per jaarf 3-00
Franco per post- 3.50
Per 3 maanden- 0.75
Franco per post- 0.90
Prijs der advertentiën
Van 1 tot 5 regels0.40
voor iederen regel meer0.08
(Bij abonnement aanmerkelijke korting.)
Toen Dr. Kuyper als minister optrad
en hij gezelschap had gezocht bij do
meest conservatieve elementen uit de
christelijke" partijen, voelde hij zeer
goed, dat veel, wat hij vroeger had ge
sproken o( geschreven, moest worden
vergeten. De herinneringen aan zijn
dcmokratisch verleden en de aanhalingen
uit zijn talrijke geschriften in de Tweede
Kamer gedaan bij de eerste begrootings-
debatten in 1901, gaven hem dc gele
genheid om al datgene wat hem hinderlijk
kon zijn op zijn weg, om met het puikje
der .christelijke" mannen, voort te
bouwen op de christelijke grondslagen
van ons volksbestaan, af te snijden en
te verwerpen als „oude plunje".
Daaronder moeten wc zeker ook rang
schikken al hetgeen Dr. Kuyper, als
leider der anti-revolutionaire partij heeft
gespróken, en als redacteur van De
Standaard heeft geschreven over samen
werking met andere partijen op „vast
accoord". De tijd ligt nog niet zoo ver
achter ons dat De Standaard over bijna
niets anders schreef dan over „los accoord"
en „vast accoord" en diep werd het den
mannen broeders ingeprent, dat in geen
geval op losse gronden, zonder deugde
lijke overeenkomst, d. i. zonder.„vast
accoord" tot samenwerking met 'benige
andere partij mocht worden overgegaan.
In 1901 nu inoest al, wat op den
naam van /Christelijk" aanspraak meende
te mogen maken, zich nauw; aaneen
sluiten, om die goddelooze liberalen te
helpen bestrijden, en om de zege te
verschaffen aan de zich bij uitstek christe
lijk wanende partijen. Het ging om den
godsdienst, vóór of tegen Christus was
de leus.
Iloe was het nu in die dagen met dat
„vast accoord"? De jaren, sedert ver-
loopen, hebben ruimschoots geleerd eu
het is meermalen op de meest ondubbel
zinnige wijze gebleken, dat er van oen
„vast accoord" geen sprake is geweest.
Hadden we evenwel nog een bevestiging
noodig, dan vinden we die in een der
nummers van De Banier, het orgaan
van den Bond van kiesvereenigingen
op Ckristelijk-TIistorischen grondslag in
Friesland. Het is in alle opzichten een
zeer opmerkelijk eu leerzaam artikel,
't welk dit blad te lezen geeft. Het
artikel is geschreven vóór de verkiezingen
Ik heb le menschen in al hun 1
leed bestudeerdmisverstand dat was
de grootste bron van hun ellende.
A. S. C. Wallis.
door
Slot. ALEXANDF.lt L. KIELLAND.
Hij moest toch weten, dat het doel
veel eerder daarin bestaat, de beide
vijandelijke legers, benevens bagage-
en fouragewagens op het bestemde
uur ter bestemder plaatse, waar
het ontbijt staat, elkanderte laten ont
moeten.
Terwijl hij in gedachten verzonken
was, eindigde de overste de manoeu
vre. Hij was ditmaal niet zoo tevre
den over zijn toehoorder als buiten
op den wal, want nu had hij iets ver
strooids over zich.
Het sloeg negen uur. Maar daar
neef Hans besloten had niet vóór half
tien weg te gaan, zoo brak voor hem
het langste half uur van zijn leven
aan. De overste werd slaperig,juffrouw
Betty antwoordde koel en kort. Hans
voor de Provinciale Staten en wat die
verkiezingen betreft, zou hare houding
afhangen, of zekere harerzijds gestelde
voorwaarden van samenwerking van
anti-revolutionaire zijde zouden worden
aangenomen. Zooals bekend is werd
daarop een gunstig antwoord ontvangen,
zoodat de samenwerking in Juni 1904
verkregen werd.
Maar aanstonds laat het blad daarop
volgen, dat met opzicht tot de verkie
zingen voor de Tweede Kamer haar
standpunt ((lat is dus ook het standpunt
van den Bond) zal zijn: „geen coalitie
zonder zekere voldoende waarborgen".
En om dat btandpunt te verklaren, be
roept het zich in de eerste plaats op
de geschiedenis. „Lang vóór do organi-
secring van onzen Fr. Bond van Chr.-
llist. kiesvereenigingen" zoo schrijft
het blad „was hot velen duidelijk,
dat ze niet langer mee konden met de
A.-R. partij. Men had genoeg van het
politiek gemodder ter wille van het succes
en hoe langer hoe meer drong de be
wustheid door, dat men toen ook princi
pieel iets anders wilde. Vandaar' het
ontstaan van kiesvereeuigingen, liier en
daar, die meer of minder goed georgani
seerd, in 1897 vooral, hun invloed in
do, schaal wierpen en die een jaar later
zich aaneensloten tot vorming van den
Er. Bond".
Let wel: het was niet enkel „het
politiek gemodder ter wille van het
succes", dat tegenstond, maar ook prin
cipieel was men het niet eens, ook
principieel wilden deze Christelijk-histo-
rischen iets anders dan dr. Kuyper en
de zijnen.
Meermalen hebben wij ook reeds aan
getoond, en dc programma's der ver
schillende zich „christelijk" noemende
partijen, laten trouwens ook geen twijfel,
dat ten opzichte van gewichtige beginseleu
de opinies uiteenliepen en dat van een
eendrachtig optreden, van een regeerings
beleid, dat alle partijen, welke men
aaneen wilde klinken tot eene regee
ringsnièérderheid, zou kunnen bevredigen,
geen sprake kon zijn. Toen dr. Kuyper,
zijn Kabinet bij de Vertegenwoordiging
introduceerende, kwam aandragen met
zijn famous beeld van den gemecnschap-
pelijken wortel des geloofs, waaruit
verschillende stengels ontsproten, hoeft
hij daarmede de diepgaande politieke
verschillen dan ook niet kunnen weg
vagen.
moest zelf voor het gesprek zorgen;
moede, boos, ongelukkig en verliefd
als hij was.
Eindelijk was het op slag van half
tien Hij stond op terwijl hij zeide,
dat hij gewoon was vroeg naar bed
te gaan, omdat hij het best kon stu-
dceren, als hij om zes uur 'smorgens
opstond.
„Wel, wel," zeide de overste noemt
gij dat vroeg naar bed gaan? Ik leg
er anders om negen uur al in."
O, misslag op misslag! In allerijl
zeide Hans goeden nacht en ijlde naar
benedeu.
De overste lichtte hem uit, en zeide
vriendelijk: „Goeden nacht en kom
eens spoedig weder!'
„Gaarne!" riep Ilans van beneden,
maar in zijn binnenste nam hij zich
plechtig voor, nooit weder op den drem
pel van dat huis te komen.
Toen de oude heer weer in de ka
mer kwam, zag hij zijne dochter de
ramen open zetten
„Wat beduidt dat?" vroeg de overste.
„Ik lucht hem uit', antwoordde
Bettv.
„Nu, nu, Betty, nu zijt gij toch on
deugend. Maar ik moet bekennen, dat
dc jonge man mij bij nadere kennis
making niet is medegovallen. Ik ken
de tegenwoordige jeugd niet."
Daarna begaf de overste zich naar
zijne slaapkamer, terwijl hij de gr-
„Meende men" zegt De Banier
„in 1991 tot samenwerking te moeten
komen, dan was dit, bijwijze van nood
maatregel, ondanks den oorspronkelijken
opzet en allerminst om daarmede een
richting aan te geven, die nu voortaan,
altijd, zou moeten worden gevolgd". En
in verband hiermede waarschuwt het blad
tegen de opvatting, als zou de Friesche
Bond eene vereeniging zijn van politiek
ontevredenen, „voorbestemd om meer of
minder gewillig eu in het achterste ge
lid achter het Antir.-vaandel aan te
loopen". Wie met het verleden dezer
partij rekent, „acht. in do eerste plaats
zelfstandig optreden een vanzelflieid,
houdt coalitie voor een noodmaatregel
en beschouwt dc te stellen voorwaarden
als conditiones sine qua non".
Waarom in 1901, in spijt van alle
vroegere voornemens om eene.afxonder-
lijke, zelfstandige partij'te zjjn> i(]je jn
eigen program hare. "gevoelens neerlegde
en in 't houden van een eigen koers
heil zocht", tot den „noodmaatregel"
moest worden overgegaan, krijgt men
niet te hooien. Was misschien ook deze
fiere partij onder de suggestie gekomen
van dr. Kuyper en zijn geroep, dat de
„Christelijke" beginselen in gevaar waren?
Misschien wel? Of men in 1905 zich
aan die zijde evenwel weer zal laten
verschrikken door Kuyper's wonder
spreuken is een tweede vraag. Zeker is
het althans, dat men daar inziet, dat de
associatie op „los accoord" eene groote
fout is geweest; inziet, „dat helaas ook
een Christelijk Ministerie, door onze
medewerking (dat is de medewerking
dezer Christelijk-Historischen) tot stand
gebracht, ons van den wal in dc sloot
kan helpen." En wat is het geweest,
dat de oogen geopend heeft? Daarom
trent laat De Banier geen twijfel.
Zij zegt het duidelijk, waar zij waarborg
eischt, „dat, noch dc macht van een uit
coalitie geboren Christelijk Kabinet,
noch die van op dezelfde wijze verkre
gen Chr. meerderheid der Kamer dienst
baar ge ui a a kt w o rdt aan belangen
of bedoelingen van één part ij,
welke ook." (Wij spatieeren.)
Hebben wij ongelijk wanneer wij dit
artikel van het Friesche Christelijk-
historische blad niet alleen zeer opmer
kelijk, maar ook leerzaam noemen?
Hoe weinig het ministerie-Mackay,
het Kabinet van het Christelijk bewust
zijn, het Kabinet „van antirevolutionair
wone vermaning aan zijne dochter gaf:
„Blijf niet te lang op, Betty!"
Toen Betty zich alleen bevond, blies
zij het licht uit, nam de bloemen van
het hoekraam, ging er voor zitten met
de voeten op een stel en de hand on
der het hoofd. Tusschen twee hooge
huizen door kon zij in den hellen
maanlichtglans een streep van het fjord
zien schitteren. Het was niet veel, maar
het was toch altijd een gedeelte van
den grooten weg, die naar hot Zuiden
naar vreemde landen voert. En hare
wenschen, haar verlangen, vlogen naar
dat verre land, denzelfden weg vol
gend, waarop zoo menig jonge vogel
zijn wieken moede heeft geslagen: uit
het enge fjord naar liet Zuiden, waai
de lucht hoog is, waar het hart zich
uitzet en de gedachten groot en moe
dig worden.
En Betty zuchtte, terwijl zij de
kleine waterstreep aanschouwde, die
zij tusschen de beide hooge huizen
zag schemeren....
Terwijl zij daar zoo zat, dacht zij
zeker niet aan Hansmaar hij dacht
aan juffrouw Schrappe, terwijl hij
met haastige schreden voortijlde.
Nooit nog had hij eene jonge dame
leeren kennen, die zoo weinig in zijn
smaak was gevallen. Dat hij onaardig
tegen haar was geweest, veranderde
niets aan de zaak. Wij vinden de men
schen pooit aangenaam, die aanleiding
signatuur", de partijen, die het aan
't bewind hadden gebracht, bevredigde,
weet men. Hot was vooral ook de scherpe
critiek van Dc Standaard zelf, die
liet prestige van dat Kabinet ondermijnde,
met hoeveel empliasc liet ook bij zijn
optreden in de kolommen van dat blad
begroet was en hoe liefjes liet ook aan
vankelijk als „kostelijk Kabinet" was
gedoopt. Men kon toen nog denken,
dat liet ontbreken van dr. Kuyper's
leiding in liet Kabinet dc oorzaak was,
dat het in de „Christelijke" kringen
meer teleurstelling dan bevrediging gaf.
Maar nu heeft men een Kabinet met
den antirevolutionairen leider in eigen
persoon aan het hoofd, door hem zelf
naar eigen inzicht samengesteld, en
waiyih hij zich, met terzijdestelling van
Jiftf tot daartoe bestaande reglement
voor den ministerraad, cenc exceptioncele
positie wist te verschaffen door op te
treden als permanent voorzitter van den
ministerraad. Nu, zou men denken, moet
alles wel naar wensch gaan, nu zullen
alle „Christelijke" kringen in den lande
wel volkomen bevredigd worden. Wat
toch kon men meer ve:langen? Het
hoogste was verkregen, boven alle wen
schen en begeerten.
En wat moeten nu de belangstellende
omstanders zien?
Dat eene zoo talrijke „Christelijke"
groep als door den Frieschen Bond
vertegenwoordigd wordt," haar spijt komt
betuigen, dat zij in 1901 zoo maar in
het blinde weg heeft meegewerkt tot
de concentratie, door dr. Kuyper be
oogd, en komt waarschuwen, dat het
dringend noodig is, zich voortaan „door
geen aangeheven leuze blindelings inee
te laten voeren", maar zich door vol
doende waarborgen de zekerheid te ver
schaffen „van niet weder op minder
aangename wijze te worden verrast".
Op krasser wijze kou zich de ontc
vredenheid over dr. Kuyper's regeerings
beleid wel niet uiten. En dat in een
blad, hetwelk in overeenstemming met
de partij, waarvan het't orgaan is in 1901
zoo ijverig heeft meegewerkt om de
„Christelijke" coalitie tot stand tc brengen!
hebben gegeven, dat wij ons niet goed
gedragen hebben. Het was hem als
't ware een troost bij zich zei ven te
herhalen„zij zal toch nooit trouwen.
En dan richtten zich zijne gedach
ten op de geliefde, die morgen zou
afreizen. Zijn hard lot drukte zijne
ziel ter neder en hij gevoelde behoefte
zijn hart te kunnen uitstorten aan
een vriend, die in staat was hem te
begrijpen.
Maar het zou niet gemakkelijk gaan
op dit uur van den dag een vriend
in eene goede stemming te vinden.
Oom Frits was evenwel steeds zijn
vertrouweling geweest, dien wilde hij
ook nu opzoeken.
Daar hij wist dat oom Frits bij
tante Marie was, begaf hij zich op
weg naar het slot om hem op zijn
terugweg te ontmoeten. Hij koos een
smalle laan aan de rechterzij, waar
zooals hij wist, oom Frits altijd ging.
En na een eind weegs geloopeu tc-
hebben, vond hij een bank en ging
hij zitten.
Het moest bizonder amusant bij
tante Maria zijn, als oom Frits hei
tot over tienen kon uithouden.
Eindelijk zag hij aan het einde dei-
laan iets wits glinsteren; het was het
witte vest van oom, die naderbij kwam.
Hij stond van de bank op en zeide
ernstig: „Goeden avond,"
Oom Frits hield er niet van in
Te Rome wordt druk besproken eon
artikel van Ferri in de Avanti over de
militaire uitgaven. Hij zegt, dat niemand
in ernst denkt aan een oorlog met Oos
tenrijk, maar dat het dc militaristen zijn,
die deze vrees als voorwendsel nemen
om meer geld voor oorlog te vragen.
~erri eindigt mot de hoop te uiten, dat
de socialistische partij zal voortgaan met
zich te verzetten tegen de|militaire uitgaven.
Dezer dagen zijn te Spezzia zeer in 't
eheim, proefnemingen gehouden met de
ondcrzeeschc boot Delfino. Naar inen
verzekert zijn de uitkomsten zeerbevre-
digend geweest.
28 dezer loopt in tegenwoordigheid
van den Koning te Castoliamare di Sta-
bia hot linieschip Vittorio Emanuele van
stapel, en twee gepantserde kruisers zui
daar tegelijkertijd op stapel gezet wor
den.
Er is een bevel uitgevaardig tot
strafrechtelijke vervolging van den pre
sident en secretaris van de opgeheven
Societa Ginnastica te Triest, in verband
met de ontdekte bommen.
lil 't Macedonisch comité schijnt
oneenigheid tc zijn ontstaan; sommige
aanvoerders willen op eigen gelegen
heid opereeren. Dat de beweging in die
richting sterk is, bewijst de enorme voor
raad oniplofbare stoffen, wapens, elec-
trische batterijen enz., waarvan de afzon
derlijke benden in bezit zijn.
De Duitschc aardrijkskundige en
reiziger, Friedrich Ratzel is aan een be
roerte gestorven. Ratzel, die 00 jaren
oud werd, studeerde eerst voor apothe
ker, later in de natuurwetenschappen,
aardrijkskunde en aardkunde. Als cor
respondent van de Köln. Ztg. bereisde
hij een groot deel van de wereld, waar
na hij, eerst te Münehen, later te Leip
zig, als hoogleeraar in de aardrijkskunde
werkzaam was. Hij schreef vele werken
en gaf bijv. inet Schweinfurth, Emir.
Pasja's reisbrieven uit.
Een schandelijk geval van specu
latie op een assurantie-premie is onlang6
aan boord van dc Gothland van de Ham-
burg-Amerikalijn ontdekt. Toen de boot
te Liverpool geladen werd, werd o. a.
een T. B. gemerkte kist gebracht met
donkere lanen eenzame wandelaars
tegen te komen liet was hem dus
eene groote verlichiing, toen hij zijn
neef herkende.
„Zoo, Hansje zijt gij het?" zeide
hij vriendelijk. „Op wien wacht ge
hier?"
„Op uzeide Hans opgedemtpen toon.
„Zoo! Watscheelt er aan? Zijt ge ziek?
„Vraag mij niets," zeide Hans.
Op ieder ander oogenblik zouden
deze woorden juist een storm van
vragen van oom Frits hebben opge
wekt. Maar heden avond was hij te
zeer in zijn eigen gedachten verdiept
zoodat bij de zaken van zijn neef op
zijde schoof.
„Wat was het toch dom van u, om
niet mede naar tante Marie te gaan.
Wij hebben zulk een prettig avondtje
gehad. Dat was juist iets voor u ge
weest. Zie het was eigenlijk een
afscheidsfeest ter core van een jonge
dame, die morgen vertrekt."
Een vreoselijk vermoeden kwam
bij Hans op.
„Hoe heet zij?" riep hij uit en
kneep oom Frits in den arm.
„Au!' riep deze. „Juffrouw Beek".
Ilans viel lang uit op de bank neer.
En nauwelijks was hij neergevallen,
of hij vloog met een luiden schreeuw
op en trok uit zijn rokzak een klein
zwart ding, dat hij zoo ver smeet,
als hij kon.
