No. io.
Wees U Zelf l
Zaterdag 4 Februari 1905.
2e Jaargang
Liberaal Orgaan voor Amersfoort en Omstreken
Uitgave van de Vereeniging „DE EEMLANDER".
ten Pages-streek-
Onaannemelijk.
J2-)
DE EEMLANDER.
Ver.cliijnt
WoviiNtlagN en Xatcrilags.
Itiiri'iiu
Hendrik van Viandenstraat 28
Aboiiaciuciitsprijii
Per jaarf 3.00
Franco per post- 3.50
Per 3 maanden- 0.75
Franco per post- 0.90
Prijs «Ier advertentie»
Van 1 tot 5 regels 0.40
voor iederen regel meer0.08
(Bij abonnement aanmerkelijke korting.)
Het ingediend wetsontwerp tot her
ziening der wet op het lager Onderwijs
stelt allen, die belangstellen in den toe
komst van ons volk, voor de noodzake
lijkheid een beslissende keuze te doen.
Voor hen die overtuigde voorstanders
zijn, hetzij van het bijzonder, hetzij van
het openbaar neutraal onderwijs, is die
keuze niet moeilijk. Anderen evenwel,
die voorliefde koesteren voor de open
bare, neutrale school, doch daarnevens
het goed recht van de bijzondere school
erkennen, staan niet zoo terstond gereed
met hunne keuze.
Alvorens een oordeel uit te spreken
en daarmee de beslissende keuze te
doen, moeten zij zich rekenschap geven
van de vermoedelijke uitkomsten der
voorgestelde wijziging met betrekking
tot het openbaar onderwijs en tevens
met den meesten ernst overwegen, welk
onderwijs, blijkens de ervaring hier te
lande en elders opgedaan, bet naast bij
komt aan het gekoesterde ideaal
eener Volkschool, het meest beantwoordt
aan de eischen in 't belang van het
kind gesteld.
Aan het slot zijner rede in de Tweede
'amer op 13 Üec. gehouden, zeide
linister Kuyper o. m.
„Laat er mij nu op wijzen, dat noch
n Huitschland, noch in Engeland, noch
,ln Amerika er aan gedacht is of wordt
m een Volksschool waaruit het gebed
de Heilige Schrift is weggenomen,
p te lichten".
Vat Engeland en Duitsclüand betreft,
is deze bewering ongetwijfeld juist; doch
V it een ingesteld onderzoek leerde oin-
Srent de resultaten van dat Christelijk
onderwijs in beide landen, was waarlijk
fliet van dien aard om dit ook voor ons
jyolk als het meest begeerlijke te be-
I Schouwen.
En wat Amerika betreft, wij moeten
feit onze verwondering constatceren, dat
Minister zich ten eenenmale ver
gist. In de Yereonigdc Staten wordt
Sel degelijk gedacht aan het oprichten
San volksscholen, „waaruit het gebed
'én de Heilige Schrift zijn weggenomen",
ijuist het tegenovergestelde is het geval.
Als men den spot drijft met iemand, die
jin lief is, wordt het winter in lilt- hof.
UIT OUDE PERKAMENTEN,
jiar het Duitsch van N a t a 1 y v o n
E s c h s t r u t h.
j De baret van George was weder naar
dén eigenaar teruggegooid, en deze stond
ten tweede male tot een aanval op zijne
tegenpartij Frans, gereed, die zich ver
dekt had opgesteld tegen de wit en
goud geschilderde deur rrr suist
de vederhoed door de luchtMaar
olwee! Tegelijkertijd wordt de deur
géupend, Frans tuimelt achterover, en
valt met een vreeselijken slag tegen
madame la duchesse aan, die met toornig
flikkerende oogen op den drempel 'staat,
om haar evenwicht niet te verliezen, een
oögenblik met beide armen in de lucht
zwaait.
Waar de volksschool wordt bezocht door
gelijkgeloovige kinderen, worden liet
gebed en het lezen uit de Schrift op
verlangen toegelaten; doch zoodra kin
deren van verschillende religie eenzelfde
school bezoeken, zijn beide verboden en
worden ook door de ouders niet geduld.
In de "Vcreenigdc Staten, waarop de
Minister zich vroeger en later zoo gaarne
beroept ten bewijze van de gunstige
werking de Calvinistische beginselen, is
juist de neutrale school in eerc en wordt
haar beginsel met alle kracht verdedigd
tegenover de aanvallen van roomsch
katholieke zijde daartegen geiicht. Reeds
Benjamin Franklin had geijverd voor
de vrijmaking der school; de kerkge
nootschappen moesten volgens hem bij
dragen tot de kosten van het onderwijs
doch mochten daarop geen controle uit
oefenen. Dat beginsel is steeds dieper
doorgedrongen in het Amerikaausche
leven, naarmate het geloofsverschil onder
de bevolking grooter werd en thans
wordt op de openbare volksschool geen
inbreuk daarop geduld.
En toch beroept de Minister zich in
diezelfde rede op den eerbied voor den
godsdienst, welke in Amerika de grondtoon
is van het Staatsleven en die zich zelfs
zoover uitstrekt, dat hij als Keverend"
voor halfgeld reisde!
De minister leverde dus hiermede
het bewijs dat eerbied voor den gods
dienst, het doordringen van het Staats-
en maatschappelijk leven met Christelijke
beginselen, gepaard kan gaan met de
neutrale openbare school
Wie evenwel een ernstige, onpartijdige
studie maakt van het Amerikaausche
onderwijs, leert meer; hij ontdekt al
spoedig dat het hooge peil, waarop het
onderwijs aldaar staat, de uitnemende
resultaten er van, bovenal van prak-
tischeii aard, ten nauwste verband houden
met het neutrale karakter der school,
welke haar stempelt tot een Volksschool
in den echten zin des woords; tot een
instelling waartoe ieder gaarne bijdraagt,
omdat allen er de vruchten van plukken;
waar de zoon van den President der
Unie, gezeten naust dien van den werk
man, het leven intreedt en hetzelfde
kosteloos onderwijs geniet als de een
voudigste zijner schoolmakkers waar
het raadsel wordt opgelost van het ont
staan eener volkseenheid uit dc afstam
melingen van een mengelmoes van na
tiën. 'Alle voorspellingen omtrent het
„Gamins, que vous êtes!"-schreeuwt
ze, en kletsvliegt de fluweelen
baret van George tegen haar hoogen
haardos aan, zoodat de poeder in 't rond
stuift.
Het onheil was gebeurd!
Als een door den wind scheefgewaai-
den berg van rozen zat de doorluchtige
toupet op het linkeroog, en buiten zich
zelve van woede vliegt madame la
duchesse over den gevallen Frans heen
op den misdadiger los, om al de heet-
bloedighcid van het Fransche tempera
ment in de handvlakte te concentrec-
ren
Had het eerst tegen haar hoofd ge
kletst, nu vond die wanklank een echo
op de wangen van George, en wel in
de gedaante eener uiterst krachtige
oorvijg.
„Dat is voor je impertinence, gij
Duitsche vlegel, gij lompe, onbeschaamde
polisson!" bijt zij hem nijdig toe; ik zal
aunoncer zulke infamie, en die allotria
bij monseigneur, fi done! Quelle
mauvaise education, que vous avez reQU,
fi done!" en madame la duchesse
liet nog een verpletterenden blik uit
haar schitterend zwarte oogen over de
diepgebogen hoofden der pages gaan,
en ruischte de zaal uit naar haar kamer
terug.
Evenals een dreigend onweer zich
langzaam aan den hemel samenpakt, zoo
sluipen de jonge heertjes naar het mid-
uiteenvallen van den republikeinschen
kolossus zijn ijdel gebleken en zullen
zulks blijven, dank zij den invloed dier
Volksschool, welke haren leerlingen eer
bied, liefde, geestdrift inboezemt voor
het gemeenschappelijk vaderland; zoolang
die school blijft bestaan, behoeft geen
vrees gekoesterd te worden voor de
toekomstige eenheid van liet grootc Ge-
nieencbest.
Dit is de les welke Amerika ons heeft
geicerd en wij hebben den diepen zin
begrepen van de woorden door eender
leden van de Mosely Commission geuit
„Gelukkig Amerika, dat geen godsdien
stigen schoolstrijd kent!"
Dien schoolstrijd, wij kennen dien
daarentegen in al zijn scherpte en bit
terheid; hij heeft zijn stempel gedrukt
op heel ons maatschappelijk en god;
dienstig leven der laatste vijftig jaren en
ons staatkundig leven behcerscht.
In welken geest die strijd werd ge
streden, bewijzen de volgende woorden
door dr. Kuyper gesproken op dc 8ste
Algem. Verg. der Vereenig. van Chris
telijke Onderwijzers, in 1869 te Utrecht.
Zij lecren ons tevens wat met het inge
diend wetsontwerp wordt beoogd:
Wij hebben te doen met een Regee
ring gededuceerd uit een staatstheorie,
die onchristelijk-is, omdat zij strijdt met
de eeuwige eischen en wetten des levens
Tegenover die staatstheorie staat de
Christelijke idee.
„De tegenwoordig overheersehende
staatsidee is bulaniseh, is principieel
valsch, kan niet bekeerd, maar moet
vernietigd worden
„In de gegeven omstandigheden moet
al ons streven zijn dat den staat hei
geven van onderwijs onmogelijk worde
gemaakt het staatsonderwijs moet af
brokkelen
Minister Kuyper beriep zich ter ver
dediging van de Christelijke school, op
het buitenland.
Zijn beroep op Amerika houdt geen
steek e.i de aldaar bestaande onderwijs
toestanden spreken juist ten gunste van
het neutraal openbaar onderwijs.
Ditzelfde is op niet minder overtuigende
wijze het geval in Japan, welks soldaten
in hun strijd tegeii Busland de wereld
verbazen door hunne uit vaderlandsliefde
gesproten dapperheid. Men telt in Japan
niet minder dan 30.000 openbare volks
scholen, w'aarVan het karakter het best
den der zaal, en dringen zich inet on
heilspellende gezichten oin hun zwaar-
beleedigde makker heen.
Met vlammende oogen staat George
in hun midden en knarsetandt van uiach-
telooze woede.
„Hoe heeft die geblankette Fransche
Xantippe mij zoo schandelijk durven
uitscholdenroept hij met gebalde
vuisten uit, „en een Duitschcn vlegel?
een polisson? ze heeft het zelfs gewaagd
mij ecu oorvijg te geven, mij, den zoou
van een Duitschen dragoudcrofficier en
edelman?!... pas op jou goudgele oran
jeappel!" en George deed een stap naai
de deur toe, als wilde hij de schoone
hofdame die zich in schitterend gele
zijde gekleed had, achterna vliegen,
„wraak zweer ik je, wraak! kom maar
aan het diner! Je zult nog van den
„Duitschen vlegel" liooren!"
Een dof gemompel ging door de rijen
der pages; zij hieven met plechtigen
ernst dc hand tegen de deur van ma
dame la duchesse op, en zwoeren in
stilte een verschrikkelijken eed.
Zachte, juichende en smeltende inelo-
diën zweefden als rozengeur door de
weelderige eetzaal, waar Jerome Napo
leon, de lachende Apol met den krans
in de lokken, aan tafel gezeten was.
Aan zijne zijde troonde madame la
duchesse de M., de alleenhcerscheressc
aan het hof, wier lachje dc zon over
blijkt uit dc volgende aanhalingen uit
een artikel van Prof. Djinzo Narocsc,
voorkomend in het werk van Stcad,
„Japan door Japanners."
Deze laat zich als volgt, uit: „Ik ben
sterk gekant tegen de methode van
opvoeding door godsdienstige lieden ge
volgd, die een bepaalden godsdienst
aan dc leerlingen van hunne school
trachten in te prenten. Zulk een han
delwijze zal eer kwaad dan goed doen,
zoowel aan de zaak van het ouderwijs
als aan die van den godsdienst. Onder
wijs en godsdienst be. hoor en nimmer
r er ward te worden. Ik kan echter even
min goedkeuren dc methode van ongods
dienstig onderwijs, waarin ongodsdien
stige menschen heil zoeken, die aan het
gemoed der leerlingen de beginselen van
het atheïsme trachten op te dringen. Het
o n d e r w ij s heeft geen recht
godsdienstige stelsels aan te
vallen... Een geest van verdraag-
z a a in beid en s y m p a t h i e jegens
alle godsdiensten moet het onder
wijs behcerschen. Dit is dc houding,
die overal en in alle tijden aangenomen
moet worden door hen, die zich aan het
heilige werk van het onderwijs w ijden."
Prof. Naroese schreeft dit, nadat hij
gedurende drie jaren de Amerikaansche
onderwijstoestanden had bestudeerd.
Er wordt herhaaldelijk beweerd, dat
een dergelijk onderwijs zou leiden tol
dooding van de vaderlandsliefde. Dc hou
ding van de Japanschc natie gedurende
den thans gevoerden oorlog bewijst vol
doende het tegendeel.
Men kent den boom aan de vrucht:
Amerika en Japan leveren ons sterk
sprekende voorbeelden van de vruchten
doorde neutrale Volksschool afgeworpen.
Nederland geeft ons sifids een vier
tal jaren de vruchten te aanschouwen
van het bijzonder christelijk onderwijs;
wij kunnen daaruit besluiten tot hetgeen
ons te wachten staat, als, naar den eisch
van Minister Kuyper, niet langer '/3
der natie, maar de volle drie derden
voor dat onderwijs zijn gewonnen.
Welke die vruchten zijn, is in de
Tweede Kamer bij het jongste be-
grootingsdébat door tal van sprekers,
doch hec meest door clen Minister van
Binnenl. Z., in het licht gesteld. Onder
de Regeering der voorstanders van het
bijzonder christelijk onderwijs is ccn
godsdienstrijd ontbrand, welke men
Cassel deed opgaan, en wier fronsen
van de wenkbrauwen liet deden sid
deren; de schoone, coquette, grillige
vrouw, aan wier voeten Monseigneur de
rozen, paarlen en edelgesteenten neer
legde, welke hij der wcenende Ger-
inania van botst en hals losgew ouden
had
En waarlijk, zelden werd er kleiner,
bekoorlijker voetje gehuldigd, dan 'dat
dor Duchesse! Dc grootte barer schoen
tjes was een mirakel, cn dejaanblik dei-
in den dans daar heenzwevende voetjes
het bevalligste wonder van Wilhelms-
höhe.
Daar ijdelheid echter paal noch perk
kent, voldeed het natuurlijke miniatuur
formaat dier voetjes de Fraiu.-aise nog
lang niet, en zij legde zich vrijwillig de
foltering der „Spaansche schoentjes" op.
En wijl het haar nu meestal ging a s
den ijdelen jongen man in veel te nauw
schoeisel, die wanhopig uitroept: „Ik
begon al te vertwijfelen, en ik dacht:
ik verdraag lt niet", had madame een
middel bedacht, dat reeds geruiuien tijd
bewezen had uiterst doelmatig te ziju.
Zoo gauw de plechtighedcu der re
ceptie voorbij waren, dc hertogin aan
de zijde van Zijne Doorluchtigheid plaats
genomen had, en de met bloemen en
zilver versierde tafel hare voeten aan
aller blikken onttrok, bevrijdde zij zich
heel zachtjes en geheimzinnig van de
nauwre zijden schoentjes, om zich een
enkele jaren geleden niet mogelijk had
gedacht. De hoogste verantwoordelijke
dienaar der Kroon heeft zich niet ont
zien, in het openbaar een scheidslijn te
trekken, de natie verdeeleml ingcloovi-
gen cn heidenen, dc eersten aanvurend
tot clen kamp tegen de laatstcn, en de
taal zijner volgelingen en bondgenooten
is in overeenstemming met den geest,
die van hem uitgaat.
Wij zijn de laasten om den overtuig
den belijder het strijden voor zijn be
ginsel euvel te duiden; maar wel hebben
wij het recht, dcu plicht zelfs, er op te
wijzen, welke gevaren ons land cn volk
bedreigen, als eens de meerderheid dei-
natie, op de bijzondere christelijke school
gevormd tot geestdriftig volgeling van
den dweepzieken leider, voor een reeks
van jaren beslist over het wel en wee
van het gehcelc volk.
Men herinnerc zich zijn woord in 1-S09
gesprokén en ondanks den sterken aan
drang van Prof. Nicolaas Beets niet
teruggenomen„de tegenwoordig over-
heerschendo Staatsidee is satanisch,
kan niet bekeerd, maar moet vernie
tigd worden." Die Staatsidee, in baai-
uitvloeisel niet beter weer te geven, dan
uiet de woorden van den Japanschcn
professor: „Een geest van verdraagzaam
heid en sympathie jegensallego d s-
diensten moet het onderwijs beheer-
schen", die Staatsidee nu moet ver
nietigd worden! Niet beproefd langs
den weg van overreding den tegenstan
der te bekceren; maar strijd, strijd tot
liet bittere einde tegen den modernen
geest op elk gebied. Dat is de toekomst
welke ons land wacht en de bijzondere
christelijke school is het instrument
waarmee de zege i s en verder moet
worden bevochten.
Het ingediend wetsontwerp is bedoeld
als de wig, die het gebouw van het
staatsonderwijs moet doen vallen; eener-
?ijds door krachtiger financiëclen steun
van het bijzonder christelijk onderwijs
uil de staatskas, anderzijds door de po
sitie van de openbare school te onder
mijnen. -
Men heeft tevergeefs beproefd dit te
loochenen. Wij zullen thans niet het
voorstel uitvoerig bespreken en herhalen
wat er in verschillenden zin over ge
schreven cn gesproken is. Doch de strek
king van het ontwerp is duidelijk ge
nocg voor wie de toestanden kent.
tijd lang de pijn te besparen.
Een toeval had George dit geheim
doen ontdekken, toen hij tijdens ecu
diner den kleinen schoothond der her
togin, die hel servet van Jeróme naar
beneden ge trok ken had, onder de tafel
vervolgde. Hij had verder gezien, hoe
de schoone dame na lt opstaan van
tafel slechts los in haar schoentjes stapte,
en daarna ongemerkt in een bijzaal ver
dween, waar haar kamenier wachtte, om
de voetjes weer in hun engen kerker
op tc sluiten.
Op deze wetenschap bouwde George
zijn wraakplan.
Hij had hel iu overleg niet zijne ka
meraden zóo weten iu te richten, dat
hij dicht bij de hertogiu achter den stoel
van Fraülein von Taubenau paradeerde,
en niemand lette er op, hoe hij den
wenk van een lakei verkeerd begrijpend,
haastig een schaal met vruchten van de
tafel nam en gedienstig den gegalon
neerd^ tegemoet liep, om hem die aan
te reiken, maar niet verder dan tot
bij dc stoel der hertogin.
Wordt vervolgd.