No. 14. Zaterdag 18 Februari 1905. 2e Jaargang Liberaal Orgaan voor Amersfoort en Omstreken Uitgave van de Vereeniging „DE EEMLANDER". Binnenland. En toch beweegt zij zich. FEUILLETON. Piet van Teenen's huwelijksreis. DE EEMLANDER. Verscliyiit Woensdags en Zaterdags. Bureau Hendrik van Viandenstraat 28 Abonnementsprijs Per jaarf 3.00 Franco per post- 3.50 Per 3 maanden- 0.75 Franco per post- 0.90 Prijs der advertcuticn Van 1 tot 5 regels 0.40 voor iederen regel meer 0.08 Bij abonnement aanmerkelijke korting.) ■Nadat Galilei in 1633 op last der Inquisitie er toe was overgegaan, zijne bewering, dat de zon zich binnen zeke ren tijd om haar as wentelt, als strijdig jnet de Schrift, in plechtige zitting had algezworen, zou hij de woorden hebben geuit: E pur si muovcl En toch be weegt zij zich! De geschiedkundige waarheid dezer woorden schijnt niet vast te staan. Doch de poezie der legende maakte zich er meester van en legde ze in den mond van den grooten wetenschappe- lijken onderzoeker, die zwichtend voor 't gezag, de uitkomsten van zijn onder zoek verloochende, doch niet in staat was de stem der waarheid in zijn bin nenste voorgoed het zwijgen op te leggen. En toch beweegt zij zich! Die woor den zijn gebleven, door alle eeuwen heen, het protest van de wetenschappelijke overtuiging tegen dogmatische behoud zucht; de triomfkreet der waarheid tegen over het geweld, der vrije gedachte, die niet gesmoord wil worden; die hoé:ook vervolgd door hoon en spot, gestraft aan lijf en goed, haar recht om te twij felen aan de officieel gestempelde waar heid opeiseht en tegenover hen, die het nieuwe afkeuren omdat het strijdt met het oude, met wat steeds als waar ge leerd werd, jiaar: En toch beweegt zij zich! laat hooren. ^Die gedachte heeft hen allen bezield, de groote denkers, leeraars, vorschers van den ouden en den nieuwen tijd; zij viias de gist welke steeds en overal het djpode deeg der leerstellige waarheid levend maakte; zij was de prikkel voor iederen vooruitgang op elk gebied; die een Mozes als wetgever van zijn volk deed nederdalen van den top des bergs; die den grooten Meester van Nazareth de Nieuwe Wet deed stellen in de plaats van de Oude; die luer een Savonarola, ginds een Luther en Calvijn, daal' een d'Aquino of een Spinoza be- zjelde om ah hervormers van het be slaande, als leiders der menschheid langs nieuwe banen op te treden. Een Darwin poitte uit haar de kracht om te midden van zijn lichamelijk lijden zijne navor- scliingen voort te zetten en het weten schappelijk kapitaal der menschheid te verrijken met de bestaande theoriën I Tegenspraak verlevendigt het gesprekjuist H daarom sijn de horen zoo vervelend. Een tragi-komisclie geschiedenis uit Transvaal. 2.) Hij vertelde van Amsterdam van den „laag, van Scheveningen, toen van de jonge koningin, van zijn oude moeder, weer van de zee en de groote schepen al hei vele schoons, dat zij zien zouden. En Stientje verheugde zich zoo nnig, zoo echt hartelijk op dat alles. De oude kwam terug. „Kinderen, pak sje zaken bij elkaar. Ik heb een dag 'tstel verkregen. Overmorgen vroeg om acht uur zal de dominee jelui trouwen om half tien vertrekt de trein naar ost-Londen. Met jou, Piet, heb ik nog at te bespreken.'' Die beide bespraken nu de geldzaken. Zooveel had Piet bij den Nederlandschen onsul in bewaring, dat zot! hem in omverwerpende uitkomsten van zijn onder zoek; zij dwong een Pasteur, te vol harden in zijn streven om tegenover de door hem onjuist geachte leer der spontane generatie, te stellen die van de ontwikkeling vau het groote uit het oneindig kleine; aan haar danken wij de toepassing van den stoom, de won deren dor electriciteit, de ontsluiting van de geheimen van licht en lucht, den stoffelijkcn vooruitgang en de gees telijkc ontwikkeliug, welke het leven mooier maken dan het voorheen was. En toch beweegt zij zich! Tooverwoord, dat ook den geringsten onder ons aan spoort, zijne krachten beschikbaar te stellen voor het welzijn van anderen. De arbeider, die na een vermoeiende dagtaak zijne avonduren, dikwijls tot laat in den nacht, gebruikt tot verzame ling van kennis en ontwikkeling van zijn geest, teneinde waardig te zijn als leider op te treden van zijne mede werklieden, ondergaat haren invloed. De man van studie, die beproeft nieuwe rogclen te vinden voor de verdeclitig van de vruchten van den arbeid of om door wettelijke maatregelen bestaande maatschappelijke toestanden te verbete ren, hij put daaruit de kracht om telkens nieuwe bezwaren te overwinnen, zij 't ook zonder hoop op dank of loon. En toch beweegt zij zich. Troost woord voor ons allen. Reeds is er een jaar voorbijgegaan sinds de gruwelijke strijd uitbrak in het Oosten, met schaars gekende wreedheid gevoerd. Hij, de man, die zich door vleiers begroet zag met den uaain van den Vrede-Tzaar, laat de beste krachten van zijn volk roemloos ondergaan in een door niets gerechtvaardigen strijd; hij overtreedt alle door hem uitgelokte overeenkom sten, om den zwakkeren, maar door vaderlandsliefde bewonderenswaardigen tegenstander te verpletteren. De gcheele wereld schijnt één legerkamp, de wereld oceaan één oorlogsbassin; aan alle zijden hoort men van niets dan van legervcr- sterking, van nieuwe vuurwapenen welke de vroegere in verdelgingskracht over treffen, van uitbreiding oorlogsvloten. En toch beweegt zij zich! Tocht neemt het aantal toe van hen, die het voor komen en oplossen van geschillen zoeken te verkrijgen door middel van arbitrage en niet door brute kracht of door over machtig geweld. Hoe ook telkenmale teleurgesteld, zij gelooveu, zij blijven Holland uitbetaald worden. Zooveel gaf hem de oude voor de reis mee, en zoo veel aan ziju dochter. Hij gaf heui ook nog eenige brieven aan zijn broeder en zuster in Holland mee, opdat hij dadelijk ergens hulp kon vinden, als hij die noodig had. Die twee dagen ging in Hoftema's huis alles ten onderste boven. Stientje pakte hare zaken bij elkaar en die van haar bruidegom, terwijl hij in de stad rondliep, van kennissen afscheid nam, zijn geldaangelegenheden en andere nood zakelijke dingen regelde. Eindelijk was 's avonds van de tweede dag alles in orde en den volgenden morgen schreed het bruidspaar en de oude, begeleid door twee getuigen en ecnige kenniisen naar do kerk. Om te rijden was niet mogelijk, want behalve de paarden van het Eiigelsche leger, waren er in Pre toria geen meer. De huwelijksplechtigheid was zeer spoedig afgcloopen en men haastte zich, naar het station te komen. Daar gaf het me een drukte! De consuls der verschillende mogendheden en de jgeneraal-provoost, een Engclsch officier, stonden daar bij elkaar en be raadslaagden of men dezen of dien ver bannen zou. Menigeen weerde zich met handen en voeten en wou volstrekt weg, andere weer verzochten dat zij mee mochten gaan, zij hadden in Pretoria niets meer te eten. Overal Engelschc gelooven aan de eindelijke zegepraal van hun beginsel, omdat zij weten dat de geest tenslotte dc stof beheerscht. Doch wellicht nimmer méér dan in deze dagen hebben wij allen behoefte, troost te putten uit hot legendarisch woord, nu een geest van reactie, zich steunend op wat der menschheid ten allen tijde dierbaar was, allerwege hot hoofd verheft. Onder de valschc leuze, dat de godsdienst bedreigd wordt door het wetenschapenlijk ongeloof en zijne verkondigers, wordt van alle zijden opgetrokken tegen de voorstanders der vrije gedachte op elk gebied; wordt in eigen land door deu geniaalsten en meest gezaghebbenden Staatsman na Thorbecke de scheidslijn getrokken tusschen twee deelcn der ééne natie, deze verdeeld in geloovigen en niet-gcloovigen en de eersten aangevuurd tot den geestelijken strijd tegen de laatsten. Aan welke zijde de overwinning zal zijn in de naaste toekomst is niet twijfel achtig. De vereenigdc macht van het behoud in zijn verschillende gedaanten zal de sterkste blijken. Toch behoeven wij ons niet te laten ontmoedigen. Immers wij wéten: En toch beweegt zij zich! Zij, de vrije ge dachte, zal, moet ten slotte overwinnen, omdat zij onsterfelijk, omdat zij het levensbeginsel der menschheid is. Daarom met goeden moed, ondanks de ongunst del' tijden, den nieuwen strijd tegemoet getreden. En wanneer straks weer de meest brute reactie de overwinning mocht be halen, wanneer het volk nog dermate verlengend mocht blijken, dat het zich weer laat vangen door de intens vaische leuze: voor den Christus, wanneer de kerkelijke partijen wederom de over winning mochten behalen, laten we ons dan aan hun vreugdcgeschetter niet ergeren maar bedenken, dat de reactie ook zegevierend juichte in het jaar 1663, waarin tot logen word gestempeld wat Galilei als waarheid had verkondigd, en dat toch: E pur si muove soldaten, die hier geschut uitlaadden, daar proviand oplaadden, en ondertns- schen liep ook de trein waarmee ons jonge paar op reis zou gaan aardig vol. Een dikke sergeant van dc imperial yeomanry ontving hen aan het afsluithek met de woorden: „Wilt gij ook een goedkoop reisje meemaken', en zijn kleine oogen flikkerden ondeugend on der de borstelige wenkbrauwen. 1 lij be merkte de bloemen der pasgehuwden en riep lachend Wat, een huwelijks reis? Wel, dat zal een pleizierreisje worden Toen de bruiloftsgasten ook het afsluit hek wilden doorgaan, werden zij tegen gehouden, en zoo moest Stientje daar wel van allen afscheid nemen. Maar het ergste moest nog komen. Piet had na lang zoeken den kaffer gevonden, die zijn bagage aan 't station gebracht had en eigenhandig had hij het op een open kolenwagen geladen. Toen hij nu aan dc soldaten, die het instappen regelden, om eene plaats vroeg, kreeg hij hel lakoniekc antwoord, ver gezeld van een handbeweging naar de koffers: „TJ kunt daar plaats nemen." Piet was geheel verbluft, maar daar hem niets anders overbleef dan zich te schikken, hielp hij zijn vrouw boven op den wagen. Maar dat was den Engelschen ook weer niet naar den zin, want dames moesten afgezonderd in gesloten w agens Wisten zij, wat zij ileilcii Rome en Dordt hebben een groote voorstelling gegeven in het Feestlokaal, Willemstraat, 's-Gravcnhage. Rome, ver tegenwoordigd door meneer Kolkman, lid van de Tweede Kamer; Dordt ge representeerd door den orthodoxen dominee, Talma, oveneens Kamerafge vaardigde. Het doel der hoeren was blijkbaar de beruchte antithese van dr. Kuyper zoo fel mogelijk voor den volke uit te werken, liet ontbrak er nog maar aan, dat de hoeren zich ge tooid hadden met soutane, bef en toga om tocli vooral zinnebeeldig uit te. beel den, hoe hot volk geblinddoekt moet worden door de zoo valschelijk aange heven geloofsleuze. Het eerste begon meneer Kolkman de godsdienstige hartstochten op te zweepen. Wij wisten inderdaad nog niet, dat in dezen Roomschcn Kamervertegen woordiger zulk een hartstochtelijk dema goog school. Hij eindigde zijn speech inet dc woorden: Eenmaal zal de juichkreet wederom klinken, die op Golgotha zijn oorsprong nam „Christus zal zegevieren; Hij is de redder!' Daarna was de beurt aan dominee Talma. Zeer liefelijk, zooals dat een prediker der christelijke erbarming en ontferming betaamt, vertelde deze spreker: ij, (dat waren Rome en Dordt) heb ben gemeenschap in Onze liefde; Zij (dat zijn de vrijzinnigen) hebben gc- meeuschap in hun haat'. De lezer voelt, w elk een edel vuur dezen christen bezielde, toen hij zonder blikken of blozen deze lastertaal uitsloeg. Zooals men weet, heeft dr. Kuyper alle vrij zinnigen betiteld als paganisten, wat zoo veel als heidenen wil zeggen. Wilt ge nu eens hooren, lezer, hoe meneer, pardon dominee Talma op die verfoeilijke betiteling uien weet te tap pen? Luister dan: „Ds. Talma wijst op den kreet vol gens de N. R. Ct. aangeheven bij de verkiezing van Roodhuyzen in den Uriel: „leve de heidenen." Dat noemt hij ont zettend. Men zal zeggen: dat is de schuld van dr. Kuyper, die de liberalen paga nisten heeft genoemd. Dat is onjuist. Wel is het waar, dat als men de libe- rijden. Wat zij hier ook tegen in brach ten, het hielp niets, „'t Spijt mij wel maar 't is hoog bevel!' zoo heette het, en zoo moest dan Stientje achter in den trein plaats nemen, terwijl Piet vooraan hoog bovenop de koffers troonde. Dat was nu eigenlijk niet bijzonder aangenaam voor Piet en voor Stientje nog minder. Piet's gezelschap bestond uit een aantal lieden van twijfelachtig allooi, Slientje zat geperst tusschen vrouwelijke lotgenooten, die allen hoogst opgewonden waren. Zij begon stil te schreien en Piet zat binnensmonds te vloeken. Toen zette dc trein zich in beweging en zoo begon hun huwelijksreis. Zij reden door de vervelendste streek der aarde, de hoogvlakte van Zuid-Airika. Overal opgeblazen bruggen, schansen rechts en links van den spoorweg opge- geworpen, nu en dan een platgebrande hoeve en dan weer paardelijken en kleine heuvels soldatengraven. Wolk ecu troosteloos gezicht! Bovendien viel er een fijne stofregen, die overal doordrong. De nieuwbakken echtgenoot hulde zich in een dikken reisdeken en sloeg de breede rand van ziju hoed naar beneden. Tot Elandsfontein duurde liet vier uur. Vroeger was men daar tweemaal zoo gauw. Bij Elandsfontein hield men een tijd lang stil, en omdat Piet, naar zijn maag te oordeeleu, vermoedde dat ook Stientje ralen hoort spreken men vaak denkt: „je komt zeker van dc hei." Daargelaten nu, dat dominee Talma blijkbaar dc Geldersche heidelucht drin gend noodig hoeft om ziju verbijsterde zinnen bijeen te gareu, vragc men zich eens at, hoe laag-bij-do-grondsche poli tiek er tegenwoordig gevoerd wordt, als een „christelijk' woordvoerder zich van aanhitsing in geloofszaken en dergelijke uitjes moet bedienen omeen lach succes te behalen! Let wel, lozer, deze predikant, die het zoo ontzettend vindt, dat in scherts een kreet in deu Briel in aangeheven, vindt het bijna heelemaal niet ontzettend, het voor te stellen alsof iemand den naam „heiden' in den Briel ernstig be doeld had, vindt 't niets „ontzettend' bij ons slechts gemeenschap in haat te zoeken. Voor een politiek „christen' is zoo iets heelemaal niet ontzettend naar het schijnt. Ook deze spreker kwam aan 't slot van zijn rede weer op het Geloof neer. Hij zeide wonderlijke dingen. „Ilij zou de banier, waarop geschre ven is de heilige naam van Christus, nooit gekozen hebben maar nu hij die draagt en de linkerzijde er hem op aanziet' Och kom, dominee Talma schikt zich maar naar de omstandigheden. Straks zal hij waarachtig nog vertellen, dat de vrijzinnigen hem tot die keus geuood- zaakt hebben. Als dat zoo voortgaatzoo ein digt de N. R. Ct. En we voegen er ronduit bij: dan zouden we denken, dat 't bij Rome en Dordt wordt voor dc stembus van 1905: „het doel heiligt de middelen." Toen onlangs do Gemeenteraad van Warmond dc verordening vaststelde, dat kinderen van ouders, die nalatig zijn in het betalen van schoolgeld, van de school zullen \i orden verwijderd, nam het liberale Raadslid, de heer Van Aar- denne, het op zich voor deze kinderen het schoolgeld te betalen, wat zeer tegen den zin der Katholieke meerderheid w as. Dc gemeente-ontvanger bleek ook niet ingenomen uiet dat besluit en moot zich hebben uitgelaten dat hij, als de wel honger zou hebben, nam hij den zak, waarin zich hunne eetwaren bevon den, en ijlde naar haar wagon. Och, die grme Stientje! Nu, of ze honger had; zij had van 's morgens vroeg af niets gegeten, zoo opgewonden was zij geweest. Gelukkig zat zij bij het portier en zoo konden zij dan tenminste naar hartelust babbelen. Terwijl zij de eene snee brood met appelmoes na dc andere verorberde, praatte zij er lustig op los en haar oogen schitterden van vreugde, nu 1 iet weel bij haar was. „Och, Piet, pak de koffiiepot eens aan en haal wat heet water voor me vroeg ze. „Maar waar vandaan, schat," vroeg hij en keek om zich heen. „Mijn hemel, van de machine natuur lijk!" lachtte ze, en Piet draafde al weg, om den machinist zijn verzoek te doen. Nu, dat was een goedhartig incnsch, en zoo dronken Piet en Stientje spoedig hun dampende koffie. Maar toen moesten ze weer scheiden, en al verder ging het weer. Laat in den avond was men in Vereeniging, daar zeide hij haar goeden nacht. Wordt vervolgd.

Historische kranten - Archief Eemland

De Eemlander | 1905 | | pagina 1