No. 16.
Zaterdag 25 Februari 1905.
2e Jaargang
Liberaal Orgaan voor Amersfoort en Omstreken
Uitgave van de Vereeniging „DE EEMLANDER".
Wees 11 Zelf!
t
Een nieuwe Organisatie van
Vrijzinnigen.
FEUILLETON.
Piet van Teenen's huwelijksreis.
Vcrüoliijnt
Woeiisdag* eiu Zaterdags.
Iturcau
Hendrik van Viandenstraat 28.
Abonneiucutsi])ri)i
Per jaarf 3.00
Franco per post- 3.50
Per 3 maanden- 0.75
Franco per post- 0.90
I'rijs der adrerteutlën
Van 1 tot 5 regels 0.40
voor iederen regel meer0.08
(Bij abonnement aanmerkelijke korting.)
Herhaaldelijk wor-
«lera nota's, kwltani-
ttën enz. voor „l>e
Eemlandcr", aangeboden ten
huize van onzen penningmees
ter. Om misverstand te voor
komen gelieve men er goed
nota van te nemen, dat alles,
betreffende ons blad MOKT
gezonden worden aun ons
bureau, Hendrik van Viauden-
straat 1IS daar anders geen
betaling zal vrorden gedaan.
In de Eemlander van Woen s-
d ag 22 F ebr. j.l. namen wij het manifest
op van de liberalen, die met den heer
Tydcman aan het hoofd een nieuwe
prganisatie gesticht hebben.
Het principieele verschil tusschen het
programma van deze groep liberalen en
liet „strijdprogram" der Liberale
Unie en van den V r ijz i n n i g D e m o-
cratischcn Bond zit hem in hoofd
zaak in liet niet erkennen van de urgentie
van de kiesrechtkwestie.
Afgaande op dc namen dor ondortco
kenaars kunnen wij er bij voegen, dat
het de beginselverklaring bevat van de
rochts-liberalen.
Daartoe worden toch zekor in de
eerste plaats mannen gerekend als de
hoeren Karnebeek, Roel, en Mees
om slechts enkele namen te noemen.
In strijd met wat een deel der vrij
zinnige pers van deze organisatie zegt,
meenen wij reden te hebben haar van
harte welkom te heeten.
Niet en dit zij nadrukkelijk gezegd
omdat wij het volkomen eens zijn
met liet programma.
Niet ook, omdat we ons in het gezel
schap van de heeren Van Houten,
Yersluys enz. zoo bijzonder op ons plaats
gevoelen. Neen, velen dezer ondertee
kenaars zijn ons te conservatief; we
schromen niet ronduit te erkennen, dat
wij persoonlijk de meesten hunner niet
licht als onze politieke leidslieden zouden
kiezen.
Niettemin juichen wij het ontstaan
dezer organisatie ten zeerste toe.
Waarom
Wie inet aandacht de uiteenzetting
Een groot ongeluk verleent zekere groot
heid, zelfs aan een onbeduidend wezen.
Een tragi-komische geschiedenis
uit Transvaal.
4.) (Slot.)
Piet zag om zich heen. Overal men-
schen, die iemand aankeken, nergens
een plaatsje, waar men ongestoord kon
zijn. Hij zuchtte: „nu niet, misschien
later."
En zij zuchtte: „Ja, ja, het gaat niet.
Maar later ging het ook niet. Op de
bekrompen ruimte aan boord waren zij
nooit ongestoord. Ook kwamen er nog
dagelijks nieuwe menschen bij, en steeds
voller werd het.
Acht dagen duurde het, eer eindelijk
de boot met zijn negenhonderd personen
aan boord zee in ging.
Op een morgen woei de blauwe Peter,
de witte vlag met een blauwe rechthoek
in het midden, die als 't signaal van
van ons standpunt in de vorige jaargang
van de Eemlander heeft gevolgd, zal
daarin grootendeels het antwoord op die
vraag vinden.
Alleen reeds, omdat de r echt s-1 i b e-
r a 1 e n zich organiseeren, omdat dus
Ook van die zijde met meer kracht dan
vroeger tegen dc huidige regeeringspartij
zal geageerd worden, reeds daarom
juichen wij het toe, dat ook deze vrij
zinnigen zich vereenigen. Want óók de
meest vooruitstrevende liberalen, zelfs de
vrijzinnig-democraten erkennen thans, ze
mogen dan iets in hun baard brommen
daarbij van „negatieve politiek", dat de
verderfelijke staatkunde van den tegen-
woordigen Premier allen te zamen drijft,
die niet clericaal zijn, en Liberale
Unie en Vrijzinnig Democratische Bond
mogen het thans eens geworden zijn
over het bekende „blanco-artikel", wij
zijn overtuigd, dat de giondtoon van
liuunc samenwerking toch ook is
„anti-clericalisme".
We bedoelen daarmee geen gering
schatting van de beteekenis van het z.g.
blanco-artikel, als iets, dat feitelijk zonder
waarde is. De kleinp pers der anti-revo
lutionairen kan z°'o smalend spréken
over dat woord blanco, doch wie onbe
vooroordeeld de zaak bekijkt, moet tot
do OVOl'lnigmg; kvman, -l.-fc wn Llwaoo
kieswetartikel in de grondwet, een zeer
groote stap in de richting van algemeen
kiesrecht zou zijn en den weg er toe veel
gemakkelijker zon maken. Bovendien
zou de propaganda er voor niet heel
wat minder moeielijkheden te kampen
hebben, omdat de kans op verwezen
lijking van algemeen kiesrecht er veel
en veel grooter door zou worden.
Hoewel wij dus ons volkomen goed
kunnen voorstellen, dat voorstanders van
algemeen kiesrecht op grond van dit
blanco-artikel tot gemeenschappelijk over
leg komen, toch zou de toenadering
tusschen vrijzinnig-democraten en unie
liberalen niet zijn tot stand gekomen,
wanneer niet Dr. Kuyper en de anti
revolutionaire pers ze met de beruchte
„anti-these" tot samenwerking had ge
drongen.
Daarin vinden we dus in beide
organisaties de groote overeenkomst en
daarin ligt ook de basis van samenwer
king tusschen alle liberalen van links
en van rechts. „Dat is dus" hooren we
velen onzer tegenstanders in navolging
van de „Christelijk" Ds. Talma, „de haat
afvaart gold, van den voormast, en cenige
uren daarna begonnen de schroeven te
werken. Men voer af. De kust van Oost-
Londen verdween langzamerhand, en de
Ilawarden C'astle bereikte volle zee. Men
wist eigenlijk niet goed, waarheen de
reis zou gaan, slechts dat was zeker,
dat men eerst naar Simonstown moest,
dc oorlogshaven van Kaapstad, om kolen
te laden.
Anderhalve dag deed men er over
naar Simonshaven en daar bleef men
weer drie dagen liggen.
Zoodra het schip in de vaart was, werd
Stientje zeeziek. Zij had volstrekt geen
talent voor zeereizen en verademde als
men weer een paar dagen voor anker
lag. Maar deze drie dagen voor Simons
town waren nu juist niet aangenaam.
Dag en nacht bleven namcnlijk de luiken
gesloten wegens de kolenstof. Piet en
Stientje, die op het achterdek, dat den
passagiers voor deze dagen opengesteld
was, waudelden, zagen er spoedig door
het allesdoordri ugende kolenstof als kolen
branders uit. Daar hielp geen wasschen
aan, want enkele minuten daarna zag
men weer even zwart als tevoren. Het
was verschrikkelijk! Voorbij Stientjes
hut, die boven een kolenbcrgplaats
was, liep den heelen dag oen kolenwagen.
Van slapen was natuurlijk geen sprake.
Was het bij Stientje al erg, bij Piet
was het nog erger. Zijn hangmat hing
juist daar, waar boven op het dek de
tegen Dr. Kuyper, die samenbindt?"
Deze „propagandistische" handigheid
moge de predikant voor zijn eigen ge
weten verantwoorden.
We gevoelen geeu haat tegen onze
politieke tegenstanders en wat wij juist
tegen hun stelsel hebben, dat is dit,
dat het de vrèedzaaine ontwikkeling der
staatkundige en economische partijen
verhindert, door een element in den
politicken strijd te brengen, dat er niet
in thuis behoort en wel„den godsdienst",
of, beter, want vele vrijzinnigen ergeren
zich aan het gebruik van het woord
„godsdienst" in deze beteekenis,
„liet kerkelijk dogma".
Niet dc „godsdienst" doch de geloofs
haat wordt bevorderd door de politiek
van dit Ministerie en als er dan iets
door ons gehaat wordt, dan leert de
historie van ons vaderland ons, dat we
recht en reden hebben, de geloofshaat,
die we jaren geleden alleen maar aan
wezig dachten bij enkele bekrompen
zielen, met alle oprechtheid te mogen
en te moeten haten-, Zoolajig wordt voort
gegaan met de meenin'g te colporteeren,
dat de strijd der vrijzinnigen gaat tegen
„den Christus", zoolang is er reden voor
alle vrijzinnigen, om zich gemeenschappe
lijk te verzetten teiren dergelijke valsche
leuze, die in hare gevolgen, grond-
zuuen van de volkseenheid aantast.
Want men vergeto niet, hoe mooi en
hoe keurig gcstyleerd onze Eerste
Minister o. a. in de Memorie van Beant
woording op het voorloopig verslag van
de Eerste Kamer weet uiteen te zetten,
dat eigenlijk de verdraagzaamheid groo
ter is dan ooit te voren, dat de „anti
these" niet door het huidige Kabinet is
geschapen, maar reeds lang bestond enz.,
men vergete niet, dat het volk voor die
wijsgeerigo redoneerdcrij niets voelt en
dat de clericale propagandisten huh
minder ontwikkeld publiek wel duidelijk
weten té maken, dat men thans den
strijd moet aanbinden tot verdediging
vau don Christelijke Godsdienst alsof
iemand die bedreigde -en dat, hoe
mooi de heeren in de Eerste Kamer er
ook over moge praten, zoodoende het
godsdienst-fanatisme wordt ontketend.
En dan?
Dan kon hot de heeren w el eens gaan
als meer demagogen. Het volk heeft
geen fijn onderscheidingsvermogen en
zijn de volkshartstochten eenmaal in
voldoende mate ontketend, dan neemt
beide windassen stonden. Deze werkten
den heelen nacht door. En daar ging
het eerst langzaam bij den eenen: ra
tata, ratata de zakken worden
omhoog gebracht. Dan zette de tweede
sneller inratata, ratata de zakken wer
den aan boord geheschen, en dan prestis-
sisomo: ratata, ratata boem! Men
liet de zakken neer en het lieele dek
sidderde er van. Daar viel dus ook niet
te slapen.
Eindelijk! eindelijk! Het kolenladen
was voorbij en de Ilawarden Castle
stoomde de Kaap de Goede Hoop om,
den Atlautischen oceaan in. In den avond-
zonneschijn zagen zijn og den Tafelberg
langzaam uit den vloed stijgen. Toen
Stientje den volgenden morgen op dok
kwam, zag ze niets dan lucht en water.
Nog was Piet er niet in geslaagd zijn
vrouwtje een kus te geven. Hoezeer
beiden er ook naar smachten het was
tevergeefs. Steeds werden zij gadcslagen,
en zelfs, toen het bekend werd dat zij
een jong paar waren, maakte men er
in zekere mate een sport van, onze beide
huwelijksreizigers steeds te storen. Piet
vloekte in zijn hangmat, Stientje weende
iu haar hut maar er hielp niets aan.
Eens was hij vroeg opgestaan en vond
tot zijn vreugde Stientje alleen op het
dek. Hij ijlde op haar toe, reeds wilde
hij haar omarmen en kussen, toen er
achter hem gebruld werd: „Pas op!"
Een straal koud water maakte beiden
het de leiding in handen en de leiders
worden voortgedreven, en, op straffe
van hun plaats in de eerste rijen te
verliezen, gedwongen veel verder te
gaan, dan ze zelf bedoelden.
Men deuke aan de spoorwegstaking.
En daarom niet uit haat tegen per
sonen maar uit liefde voor wat wij ach
ten het waarachtig belang van ons vader
land te zijn, daarom hebben wij, gedach
tig aan het frappez frappez toujours, er
steeds op aangedrongen, dat vrijzinnigen
van allerlei gading zich zouden verecni-
gen, onder de gemeenschappelijke leuze:
tegen het clericalismc.
Uitvoerig hebben we dit uiteengezet
in ons hoofdartikel van Zaterdag 28
Januari „Dc hoofdzaak".
Up grond van vorenstaande beschou
wingen meenen we reden te hebben het
ontstaan van een nieuwe organisatie dei-
vrijzinnigen toe te juichen.
Is dit negatieve politiek?
Dan is liet blusschen van een brand
óók een negatieve handeling.
Zeker, we wenschcn nieuwe gebouwen
te stichten, doch tevens die oude, die
op hechte grondzuilen rusten te behouden.
Doch er is meer, waarom wij meenen
&\,R8ei0K f&'lultaiJlT-'iCfi WeiPMi.MÏ
het ons voorkomt, dat in het program
van beginselen, dat liet in ons vorig
nummer afgedrukte manifest bevat, veel
opgenomen is waarmee alle vrijzinnigen
zicli kunnen verecnigcn en tevens, dat uit
dit manifest een conciliante houding
spreekt tegenover de links-liberalen.
Hierbij dient op den voorgrond ge
steld te worden, wat vermeld staat in
den aanhef van het advies.
Tegen de hoofdbeginselen, welke de
coalitie der thans de meerderheid in de
Staten-Generaal \^>rmende partijen aan
hot Staatsbeleid ten grondslag legt, blij
ven zij gekant. Zij meenen, dat de ver
menging van godsdienst en politiek,
welke van de toepassing dier beginselen
het onvermijdelijk gevolg is, slechts kan
strekken tot ontwijding van den gods
dienst, tot schaden aan waarheid in
wetgeving en bestuur en tot verkorting
der vrijheid van denken en spreken. Zij
zien met zorg een Ministerie aan het
bewind, dat de verdeeldheid op grond
dc schoenen nat. Zij stoven uit elkaar,
en achter hen stond de gansche inatro-
zenschaar, die het dek moesten schoon
maken, en het uitschaterden van het
lachen, zoodat beiden rood werden en
van elkaar vaudaan liepen.
Nog eens bood zich de gelegenheid
aan. Piet zat op het dek onder dc kom-
mandobrug, en er was niemand in de
nabijheid. Stientje kwam uit haar hut
op hein toe. Juist toen zij elkaar om
hel/en wilden, nadat zij zorgvuldig om
gekeken hadden, kraste van boven een
stem: „een mooie morgen, niet waar?"
Op de kommandobrug stond de eerste
stuurman, en lachte hartelijk.
Al weer niet! Toen gaven ze alle po
gingen maar geheel op. Maar het duurde
nog lang tot Ylissingcn, waar zij aan
land zouden gaan. Aan de Kaapvcrdische
eilanden werden weer kolen geladen, en
langzaam, zeer langzaam naderde men
het doel.
Dc Golf van Biskaye en het Kanaal
betoonden zich grootmoedig. Zij waren
spiegelglad.
Eindelijk kwam hij, de dag. Den 22en
was het. Allen waren tijdig op dek, arm
in arm stonden Piet en Stientje en keken
op 'dc vuilgrauwe zee en op de in zee
zich uitstrekkende dammen, waarachter
hier en daar een dorpje met een spits
kerktorentje boven uitstak.
De huwelijksreis liep ten einde. De
„Prins Hendrik", een van de postbooten
van verschil in godsdienstige overtuiging*
verscherpt.
Verschillende maatregelen in het thans
bijna verstreken regeeringstijdperk tot
stand gebracht ol' voorbereid, hebben
hen in deze zienswijze bevestigd. De
uitoefening der bestuursmacht was in
menig geval niet overeenkomstig het
geen naar hun moening, door 's lands
belang getMscht wordt. Op wetgevend
gebied duchten zij met name van de
onderwijs-politiek gevaar.
Flink zoo!
Niet hartstochtelijk, doch kalm, maar
ook beslistzóó, dat het niet mogelijk is
daaraan een andere uitleg te geven,
wordt hier front gemaakt tegen
het clericale bewind.
De regeeringspers heeft dit ook wel
begrepen, dat blijkt genoeg uit de uitingen
zoowel van dc Stan d a a r d, als van
de T ij d. En dit is voor ons het beste
en meest aantrekkelijke van hetgeheele
program. Vooral, wanneer we dit in ver
band brengen, met een andere clausule nl.
Naar hun oordeel gedoogt \s lands be-
laug derhalve niet besteudigiug van de
tegenwoordige regeeringsmeorderheid
zij achten zich verplicht tegenover haar
front te maken, zoowel zelfstandig als
door het verleenon van steun aan
vrijzinnige candidaten der linkerzijde,
eandidaten, die niet tot hun naaste
geestverwanten behooren.
Dit is hetzelfde standpunt, ook steeds
ingenomen door de „Eemlander".
Geen prijsgeven van beginselen van
links noch van rechts, maar waar men
met een kandidaat van de eigen fractie
niet kan slagen, daar de vrijzinnige can
didaten gesteunddie niet tot de naaste
geestverwanten behooren.
Heeft men het recht te spreken van
een „conservatief" program?
Neen en ja.
Niet in de gewone beteekenis van het
woord.
Niet het systeem van het:
laissez aller, laissez passer.
Niet een angstvallig „blijven zitten"
op de schatkist, om tegen te houden
elke penning, die men er uit zou willen
nemen tot verbetering van den toestand
van de economisch zwakkeren.
QnoensboroughVlissingen. stoomde de
„Hawarden Castle" voorbij. Driemaal
ging zijn vlag voor zijn landslieden op
en neer, en een drievoudig hoera! klonk
van beide kanten.
Nu was men in dc Schelde en daar
lag Vlissingen. De boot werd aan de
kade vastgemeerd en na zeven weken
betraden Piet en Stientje weer voor 't eerst
moeder Aarde. Men was nu in het va
derland!
Van de kade loopt een straat naai
de binnenstad, en rechts daarvan gaat
er een laan, die steeds smaller en
dichter wordt. Daar gingen Piet en
Stientje heen. Geen mensch was er te
zien.
„Piet!"
„Stientje!"
En eindelijk lagen zij in eikaars
EINDE.--