No. 20.
Zaterdag 11 Maart 1905.
2e Jaargang
Liberaal Orgaan voor Amersfoort en Omstreken
Uitgave van de Vereeniging „DE EEMLANDER".
et zoekende Lieht.
Demagogie.
FEUILLETON.
EEMLANDER.
Verschyut
|Woens«lags esi Zaterdags.
Bureau
Hendrik van Viandenstraat 28,
Abonnementsprijs
Per jaarf 3.00
Franco per post- 3.50
Per 3 maanden- 0.75
Franco per post- 0.90
Prijs der advertentiën
Van 1 tot 5 regels 0.40
voor iederen regel meer0.08
Bij abonnement aanmerkelijke korting.)
Zooals onze lezers weten, heeft de
heer N. Oosterbaan Maandagavond alhier
in een openbare vergadering gesproken
over: „De practijk der vrijzinnigheid".
Getrouw aan de traditie hebben wij van
die vergadering een zoo uitvoerig moge
lijk verslag opgenomen, te veel andere
copie noodzaakte ons ovenwei de repliek
van den hoer Oosterbaan weg te laten.
Wij meenen, dat dit aan do objectiviteit
van een verslag trouwens niets afdoet,
daar een repliek gewoonlijk, en dit was
hij den heer Oosterbaan thans in 't bij
zonder het geval, in vele opzichten her
halingen geeft van het eerst gesprokene.
Wij zouden dan ook geen reden hebben
hierop terug te komen, ware er niet iets
voorgevallen, waarop wij even de aan-
dacnt willen vestigen.
Tijdens het debat van de heeren Duys
en Moerman, had de heer Kuyper, de
ecnig aanwezige verslaggever, meermalen
blijken van instemming gegeven. OI
wij dit al dan niet wenschelijk of goed
achten kunnen we buiten bespreking
laten, maar de heer OosterbaijyarWenschte
er vooral op te wijzen, dat het usance
is, dat verslaggevers zich bujten de ver
gadering houden. Dif sluit natuurlijk
nog niet in, dat ook de heer Kuyper
verplicht was dit te doen, echter in
zooverre is de opmerking o. i. weinig
beteekenend. Nu knoopte de heerOoster-
badn er evenwel een beschouwing aan
vast, die voir iederj 'die eenigszins op
de hoogte is der anti-revolutionaire teri
mirlologic, veel had van een insinuatie
aan hot adres der Amersfoortsche pers.
Hij hoopte n.l. dat de verslagen niet
zouden worden beïnvloed door de over
tuiging van de verslaggevers, en dat de
noodige objectiviteit er niet onder zou
lijden, wat voeral met de kleine neutrale
pers nog al ëens het geval is.
De heer Kuyper verdedigde zich, vol
gens het verslag van de Nieuwe Amers
foortsche Courant, als volgt:
„Ten opzichte der anti-revolutionaire
vergaderingen was het vele verslagge
vers een gewoonte geworden zich behoor
lijk en het bestuur weet zulks
van ccntreekaarten te voorzien. Door
oen samenloop van omstandigheden was
dit door hem voor dezen avond verzuimd.
In zooverre is hij van deze usance afge
weken. Doch wal de verslagen betreft
De liefelijkste scherpzinnigheid is de scherp
zinnigheid der liefde.
Lauiullard.
Uit het Du its cl
ERNST VAN WILDENBRUCH.
4).
Hij week een halve schrede terug;
are schuchtere verlegenheid hield hij
oor angst; ook zij was dus bang voor
em. locri hij zoo plotseling verstomde,
ief zij onwillekeurig het hoofd op. Zij zag,
oe terneergeslagen hij er weer uitzag.
„Ik weet waarlijk niet begon
ij hakkelend. „U is waarlijk al te
oed voor mij."
Als herleefd trad hij weer naderbij.
„O, als ge het wildet aannemen,"
uisterde hij; „als u eens wist, hoe
eerlijk ik het zou vinden."
Nu kon zij niet meer „neen" zeggen
tart hij den heer Oosterbaan te bewijzen
dat gedurende de laatste vier jaren dooi
de pers uitgenomen de Stichtsehe
Courant, die bewezen heeft nooit objec
tieve verslagen te geven eenige sub
jectiviteit is gepleegd.
Alvorens een dergelijke perfide insinu
atie te gebruiken had de heer Oosterbaan
zich van feiten op de hoogte moeten
stellen.
Nimmer is hier ter stede de klacht
geuit over gemis aan onpartijdigheid in
de verslagen."
De heer Oosterbaan maakte hierop
een soort van excuus, dat het niet zijn
bedoeling was geweest een beschuldiging
uit te spreken, maar ondertusschen had
hij het er uitgeHapt en deed het zijn
werking bij de „mannen broeders".
Daarop is het, dat wij vooral willen
wijzen. Het is hier reeds meer voor
gekomen bij anti-revolutionaire sprekers,
dat zij een dergelijke nietigheid aan
grijpen, met geen andere bedoeling dan
om stemming te maken. Dat is dema
gogie van de ergste soort en daartegen
wenschcn wij met nadruk te protesteeren.
Maar vooral ook komen wij er tegen
op, omdat de Amersfoortsche verslag-
gevaf van de Stichtsehe courant, die
medé aan de bestuurstafel zat en naar
wij meenen secretaris is der Anti-Rev.
Propaganda-Club „.Groen van Frinsterer",
de eenigste Amersfoortsche verslaggever
is, die steeds subjectieve vprslagen geeft.
Wijhebben o. a. voor ons de „Stichtsehe
Courant van Yrijdag 9 December 1904.
Daarin komt een verslag(!) voor van de
lezing van Mr. J. A. Levy, gehouden
alhier in Amicitia op 3 December 1904.
De geheele rede van den heer Levy
wordt weergegeven in 12 regels, terwijl
aan het debat(?) van den heer Wijnia
niet minder dan 54 regels worden ge
wijd, zoodat de eenvoudige man, die
niet op de hoogte is met de tactiek der
anti-revolutionaire persmannen den indruk
krijgt, dat de heer Wynia gesproken
heeft en Mr. Levy ook een woordje
heeft gezegd. En dat van iemand als
de heer Wynia, die èn tegenover Mr.
Levy èn tegenover den heer Zelvcldcr
zoo schitterend bewezen heeft, dat hij
beter deed maar thuis te blijven daar
hij absoluut onmachtig is, om iets te zeg
gen dat op den uaam van debat aan
spraak mag maken. Gelukkig dan ook
voor de anti-revolutionaire partij, dat ze
betere verdedigers harcr beginselen heeft
met een zachte beweging liet zij het
hoofd zinken.
Haastig wendde de baron zich om.
Achter hem stond de oude Johann met
den pelsmantel van zijn heer in de han
den, onbewegelijk als een standbeeld,
met zonderling starende oogen op den
baron en het jonge meisje blikkend.
„Is het rijtuig voor?" vroeg de baron.
De oude neeg met waardigheid zon
der een woord te spreken. Vlug schoot
de baron zijn mantel aandan bood hij
Anna von Glassner zijn arm.
„Mag ik u naar het rijtuig brengen?"
Onder zijn geleide daalde het jonge
meisje de trap afhet dienstmeisje volgde
hen onmiddelijk.
Voor de huisdeur stond een dichte
coupé met een krachtig paard bespan
nen; twee sierlijke rijtuiglantaarns wier
pen hun licht over de straat.
Anna week bijna terug in zulk
een elegant rijtuig zou zij plaats nemen?
De baron had echter het portier reeds
geopend en bood haar de hand, om haar
te helpen instappen. Hij bracht haar
kleine hand aan zijne lippen en zij
voelde, hoe hij één-, tweemaal een harts
tochtelijken kus daarop drukte.
„Goeden nacht," zei hij teeder, „goe
den nacht; wij zien elkander weer. Niet
waar, wij zien elkander weer?"
Anna kon geen antwoord geven. Als
bedwelmd steeg zij het rijtuig in en liet
zich in een hoek vallen. Na haar kwam
dan den heer Wynia, anders was het
zeker zeer treurig met haar gesteld.
Wanneer dus van anti-revolutionaire
zijde een verwijt wordt gemaakt, zij liet
dan ook in den vorm van een verzoek,
als boven aangehaald, dan wijzen wij
ze hier in Amersfoort in de eerste plaats
naar hun eigen verslaggever. En boven
dien komen we ernstig tegen de aan
tijging van den heer Oosterbaan op,
omdat wij een dergelijke manier fan
doen beneden de waardigheid van een
ernstig spreker achten. Laten zij hun
beginselen verdedigen met zooveel gloed
en vuur als in hen is, maar htten zij
geen gebruik maken yaii dergelijke
demagogische trucjes» Voor het oogen-
blik mogen ze er succes mee hebben
bij hun „kleine luyden", op den duur
zal ieder ernstig, nadenkend man den
neus ophalen voor zoo'n manier van
strijdvoeren.
Het ontwaakte Japan.
Zeker schrijven we niets nieuws door
te beweren dat de jongste gebeurtenissen
in het Ycrre Oosten eene verrassing zijn
geweest voor de Wcstersche natiën in het.
algemeen en van onborekenbaren invloed
zullen blijken op den loop der wereld
geschiedenis. Maar geenszins allen geven
zich voldoende rekenschap van hare
groote beteekenis; zij zijn er zich niet
van bewust dat wij staan op den drempel
van een nieuw tijdperk, in belangrijk
heid niet onderdoende voor dat hetwelk
dagteekent van de ontdekking van
Amerika; als toen wordt ook thans een
nieuwe wereld geopend voor de Wcs
tersche beschaving.
Want hoe zonderling het klinke, de
zege van Japan over Rusland is eene
overwinning voor de beschaving van het
Westen. Niet Rusland, maar Japan strijdt
in het teeken van de beschaving en den
vooruitgang; van den uitslag van den
thans gevoerden strijd zal het afhangen
of in de naaste toekomst de vaan van
het moderne denken zal wapperen in
hot Oosten, dan wel of de geest van
reactie en verzet tegen de Westersche
vrijheden, belichaamd in de ikon-ver-
eering en de autocratie, zal zegevieren
ook buiten het eigenlijke Rusland.
Japan strijdt in de Mantsjoerijsche
vlakten en bergen voor de vrijheid van
Finland, voor de moderne staatsinstel
lingen in Rusland, voor oen mensch-
waardig bestaan van het onwetende,
de keukenmeid, die zich eenigszins ach
teraf had gehouden en eerst op een
„vooruit maar" van den baron durfde in
stappen.
De baron liet zich straat en huis
nummer opgeven, gaf den koetsier zijne
bevelen, en in het volgende oogenblik
schoot het rijtuig vooruit.
In haren mantel gewikkeld staarde
Anna voor zich heen en vroeg zich af,
of zij waakte of droomde.
In gewone omstandigheden stelden
hare middelen haar slechts in staat tot
hot doen van een rit met de paarden
tram en thans werd zij door de straten
van Breslau gereden, dat het plaveisel
onder de raderen knetterde!
De keukenmeid, die het eerste oogen
blik eveneens sprakeloos van verbazing
was, begon met tastende handen de stof
der kussens te onderzoeken, waarop zij
zat. In bewondering barstte zij uit:
„Heinel, mijn beste lieve juffrouw,
'tis alles zijde!"
De vrouwelijke nieuwsgierigheid won
liet van Anna's bevangenheid. Ze trok
een handschoen uit en liet eveneens haar
vingers over de kussens glijden. De
keukenmeid had gelijk: de kussens, de
wanden van het rijtuig alles was van
zijde. In gedachten zonk zij in haar
hoekje terug. Wat had dat alles te be
duiden en waar moest dat toe leiden
Zij, het arme, eenvoudige meisje, dat
met veel hoofdbreken een toonbaar ja-
uitgezogen Russische volk. Doch het
kampt mede voor de mogelijkheid om
op den stam eencr oude, eeuwenheugende
beschaving, de loten te enten van die
van het Westen, zoowel in eigen land
als in China en in andere rijken van
het Verre Oosten.
Dit wordt uit. het oog verloren door
lien, die in de cindelijke, beslissende
overwinning van het ontwaakte Japan
slechts zien liet „gele Gevaar" dat in
de toekomst Europa zal bedreigen, als
gevolg van de overmacht vanhetEilan
den-Rijk in het Verre Oosten. Japan
dankt zijne overwinningen in de voor
naamste plaats niet aan de uitnemende
eigenschappen zijner bevolking, bue be-
wonderingswaardig ook gebleken, maar
aan de toepassing van de westersche
wetenschap op 't gebied der krijgskunst.
Wat voor Port-Arthur, te Liaojang, aan
de Shnho, bij Moekden den strijd be
sliste was de Europeesche krijgsweten
schap. En de Japanners weten, erkennen
zulks. Hoe kan men nu vreezeu dat zij
die wetenschap aan Europa ontleend
zullen gebruiken om de westersche be
schaving, waaraan zij zooveel danken
cn die zij ook in de toekomst niet kun
nen ontberen, te vernietigen?
De vrees voor hot „Gele Gevaar" kan
slechts bestaan bij lien, die nimmer be
proefd hebben het antwoord te vinden
op de vraag, hoe het nieuwe Japan,
zooals wij het thans loeren bewonderen,
met zijn sterk sprekende vaderlands
liefde, zijn vrijzinnige staatsinstellingen,
zijn wetenschappelijke oorlogsvoering,
zich heeft ontpopt uit het feudale Japan
van voor oen halve eeuw.
Die ontwikkelingsgang wordt beschre
ven in een werk van den Japanschen
schrijver Okakura, getiteld Het ontwa
ken van Japan", waarin hij het wonder
verklaart, waarvan wij de getuigen zijn,
van het opbloeien eener nieuwe Wester
sche op de bouwvallen eencr Oostersche
beschaving. Men leze daarin o.m. wat
hij schrijft over den invloed, dien de
Westersche begrippen omtrent de plaats
der vrouw in de maatschappij en huis
gezin hebben uitgeoefend. Een der
schoonste lessen «elke het Christendom
ons geleerd heeft zoo schrijft hij
is do eerbied voor de vrouw cn heel
ons streven is er op gericht dat voor
beeld te volgen. Wij zijn overtuigd dat
de verheffing der vrouw beteekent de
verheffing van ons volk. Zij is de be-
ponnetje in elkaar flanste, om niet al te
zeer bij den haar omringenden rijkdom
af te steken plotseling, als door de
hand van een goede fee, omringd door
weelde en pracht.
Haar wie de menschen op straat als
een „niets" voorbijgingen, die men op
bals in een hoek liet zitten, wijl het
niet de moeite loonde met haar te dansen
of slechts ook maar een gesprek aan
te knoopen haar naderde plotseling
een man, een der rijkste van geheel
Silozië, cn verzocht haar schuchter en
deemoedig, hem te veroorloven zijn rijk
dom in haar dienst te. stellen. Zij sloot
de oogen; was dat alles werkelijkheid?
Dan echter schrikte zij eensklaps op:
maar die man was immers een waan
zinnige; iedereen zei het immers! En
dus was het. slechts de fantasie zijner
kranke hersens, die do oorzaak was van
wat hij hedenavond had gedaan. Een
oogenblik overviel haar een gevoel van
huivering, maar dan herinnerde zij zich
weer den toon van de item, die tot haar
gesproken had als nog uooit iemand te
voren. Noen, het was niet mogelijkhet
was niet mogelijk!
En terwijl Anna onder afwisselende
gewaarwordingen hare woning in de
veraf gelegen voorstad naderde, ging de
baron Eberhard von Fahrenwald te voet
naar huis.
Zijn hoofd, dat gewoonlijk gebukt op
zijn schouders rustte, droeg hij fier op-
krooning van het verleden en don hoek
steen der toekomst en het nieuwe maat
schappelijk leven dat thans daagt in 't
gebied der Zonnegodin van weleer kan
slechts door haar tot volle rijpheid ko
men. Daarom hebben wij haar na de Re
stauratie gelijke rechten verleend voor de.
wet en dien eerbied gewaarborgd, welke
haar Westersche zuster geniet. Zij bezit
nu alle rechten van deze, ook al maakt
zij er geen gebruik van, wijl zij haar
huis en niet de maatschappij als de haar
aangewezen sfeer beschouwt. De Japan-
sclie vrouw dient haren echtgenoot, om
dat dienen is de hoogste uiting van
liefde en deze meer genot smaakt in
geven dan in ontvangen. De man dient
zijn land, het kind zijne oudere, de vrouw
haren echtgenoot.
Hel wil ons voorkomen dat een volk,
waarin dergelijke ideeën worden gekoe
sterd, geen gevaar kan opleveren voor
de beschaving.
liet Gele Gevaar bestaat ongetwijfeld,
doch in geheel anderen zin dan waarin
er gemeenlijk op gedoeld wordt.
Het bestaat voor die natiën, welke tot
heden het gele ras enkel beschouwd
hebben als materiaal voor het voort
brengen van rijkdom, die steunend op
hunne vermeende meerderheid als blan
ken, in 'lnin verkeer met het gele ras
slechts rechten, geen plichten kenden.
Japan heeft aan de geheele wereld,
maar in 't bijzonder aan de volken van
Oost-Azië geleerd, dat de hoogste sport
op den ladder der Westersche bescha
ving ook voor hen bereikbaar is; dat
hunne minwaardigheid slechts schijn is,
een gevolg van eigen schuld, dat ook
zij aanspraak er op hebben moer te zijn
dan de slavende werkbijen die de blanke
darren voeden en verrijken.
Deze les, men kan er van verzekerd
zijn, zal niet tevergeefs gegeven zijn,
en wee de Westeische volken, die er
niet bijtijds hun voordeel mee doen.
Do tijd kan komen waarin Japan zich
geroepen zal achten do Westersche be
schaving ook ingang te doen vindeipbij
die gele volken, welke wel de wrange,
maar niet de rijpe vruchten dier bescha
ving leerden kenden.
geheven; zijn geheele houding drukte
iets blijmoedigs uit; zijn borst scheon
verruimd; nog nooit had hij zich zoo
gelukkig gevoeld als hedenavond.
Hoe heerlijk dat dit meisje arm was!
Telkens haalde fiij zich het oogenblik
voer den geest waarin zij in hare be
scheidenheid getwijfeld had haar voetje
op de trede van hot prachtige rijtuig
te zetten en dat rijtuig was het zijne!
Al de behagelijkheid, al de weeke weel
derigheid, die haar thans omgaven, kwam
van hem! Een gelukzalig lachje speelde
om zijne lippen. Al zijn denken en
doen bepaalde zich tot een voortdurend
mijmeren over ziehzelven, over zijn toe
stand en over het noodlot, dat op hem
rustte voor de eerste maal kon hij
aan iets anders denken, aan een ander
wezen; en dit andore, lieve wezen kon
gelukkig worden door hem! Gelukkig
door hem die zich voor het ongeluk
geboren, een last voor de menschheid
waande! Had -hij niet die dankbaar ver
raste uitdrukking op haar gezichtje ge
zien en hadden hare oogen hem niet
gezegd, dat ook hij den menschen geluk
kon brengen? Ja, ja, zoo was het, en
terwijl zijne gedachten dien loop namen,
stiekte hij onwillekeurig de armen uit,
als wilde hij uitdrukking geven aan zijn
gevoel van kracht, van de levenskracht,
die hem de aderen doorstroomde
Wordt vervolgd.