No. 24.
Zaterdag 25 Maart 1905.
2e Jaargang
Wees U Zelf!
Liberaal Orgaan voor Amersfoort en Omstreken
Uitgave van de Vereeniging „DE EEMLANDER".
Het zoekende Lieht.
De laster tegen de
Openbare School
FEUILLETON.
EEMLANDER.
Verschijnt
Woensdags en Zaterdags.
Bureau
Hendrik van Viandenstraat 28
Abonnementsprijs
Per jaarf 3.00
Franco per post- 3.50
Per 3 maanden- 0.75
Franco per post- 0.90
Prijs der advcrtentiëii
Van 1 tot 5 regels 0.40
voor iederen regel meer0.08
(Bij abonnement aanmerkelijke korting.)
Waarschuwing.
Het is ondergcteekende gebleken, dat sinds
langen tijd de gewoonte alhier is gevolgd
om met het sluiten der tapperijen en koffie
huizen te wachten, totdat vanwege de po
litie gewaarschuwd wordt. Dit is z.i, niot
de taak der politie en trouwens ook geheel
in strijd met art 5 en 6 der Verordening
op de tapperijen, koffiehuizen en logementen
waarin duidelijk staat vernield, dat op het
daarin aangegeven uur de inrichting ge
sloten en ontruimd moet zijn.
In verband hiermede zal dus de waar
schuwing van politiewege niet meer plaats
hebbeu en zulks met ingang van L April
a.s. en wordt ieder houder van eene inrich
ting als bovenbedoeld de verplichting opge
legd te zorgen, dat op het aangegeven uur
de inrichting gesloten is, zullende bij niet
nakoming onverbiddelijk proces-verbaal
worden opgemaakt.
Amersfoort, 17 Maart 1905.
De Commissaris van Politie,
A. NIJHOFF.
i.
Omler het vele goede, dat de politiek
van Kuyper en de zijnen ons gebracht
heeft, mag bepaald ook een bijzondere
soort „bescheidenheid" worden gerang-
schik, die zeker, gelet op den bekenden
nederigen hoogmoed van den grooten
Premier, niet oneigenaardig kan worden
gekenmerkt door te spreken van Kuy-
periaansche bescheidenheid.
Kuyper is er in voorgegaan, èn in de
Kamer, èn daarbuiten, en van de be
vriende pers der huidige regeering mag
gezegd worden, dat ze de voetsporen
van den grooten meester waardig heeft
gedrukt.
't ls vooral de kleine pers, die blaadjes
die voor een eigen parochie schrijven,
die in bijna alles wat ze over de „christe
lijke" regeering hun lezers opdischt, blij
ken geeft van over een groote dosis dier
„bescheidenheid" te kunnen beschikken.
Wie zich de moeite getroost kennis
te nemen van hetgeen de clericale pers
alzoo schrijft over de daden van 't Chris
telijk" kabinet, komt, zonder verder
nadenken althans, ongetwijfeld tot de
conclusie, dat er toch maar feitelijk 8
knappe mannen in ons land zijn, be-
Vergiffblis slaat bijna gelijk met onverschil
ligheid; men vergeeft niet als men bemind.
Uit het Duitsch
van
ERNST VAN WILDENBRUCH.
8).
Een'koude rilling liep Anna door de
leden, toen zij die woorden las. Er lag
een onmiskenbaar verkropte woede in,
oeue woede gericht tegen haar en tegelijk
togen hem. Zij verzonk in gedachten en
zoo kwam het, dat de baron haar ver
raste, alvorens zij den tijd gevonden had
den brief te vernietigen. Vóór hij bin
nentrad had zij het papier nog juist in
den zak kunnen steken en zij moest
zich bijna geweld aan doen om haar
bruidegom onbevangen en opgewekt
tegemoet te treden.
Toen hij echter, gelukkig glimlachend,
als een kind dat iemand een verrassing
kwaam genoeg om het schip van staat
naar behooren te besturen, nl. Kuyper
en zijn ministers.
Er is al heel wat wierook aan deze
bolleboozen op het gebied van regeeren
besteed en geen wonder dan ook dat
aan alles wat geschreven wordt door de
kerkdijken over de daden van Kuyper
c. s. een luchtje (van wierook natuur
lijk) is.
Geen daad der huidige regeering is
evenwel zoo toegejuicht als de indie
ning der Onderwijs novelle en ook het
te dezer stede verschijnende Roomsche
blad „De Eembod e" heeft her
haaldclijk uitbundig haar vreugde te
kennen gegeven over de thans aanhan
gige wijzigingen in de Lager Onder
wijswet. Wij willen hoopen, dat het
uitsluitend de geestelijke belangen zijn,
die hierbij voorzitten en dat het koude
materialisme van eenige winste in klin
kende munt der E e m b o d e geheel
vreemd is.
Maar „alle lief sleept ook zijn leed,
cn zoo ook hierbij. De onderwijsnovelle
heeft de voorstanders van het openbaar
onderwijs gemobiliseerd en er is een
ware reuzenpropaganda op touw gezet
voor het bij de kcrkelijken zoozeer ge
hate neutrale onderwijs, een propaganda
die de „christelijken" ook geducht in de
weer heeft geroepen. Waut bij die pro
paganda werd niet veel goeds gezegd
van het bijzonder ouderwijs, waarnaar
zoovele ouders met „smachtend" ver
langen uitzien. En de kcrkelijken, af
keering van laster en verdachtmaking
als ze zijn, hebben -ferst dat aljes aan
gezien, (naar ten slotje hebben zij zich
tocli ook opgemaakt tot den strijd.
Wat vooral de propaganda dier heeren
in het leven heeft geroepen, schijnt te
zijn de hekende brochure M a a k t front
voor d e openbare school", uit
gegeven door het Hoofdbestuur van den
Bond van Nederlandsche onderwijzers.
Eeist werd dat kleine boekske dooi
de clericale pers genegeerd, wat in cle
ricale kringen een probaat, middel schijnt
te zijn.
Toen evenwel in enkele weken tijds
telkens weer nieuwe drukken dier bro
chure noodig bleken, heeft men in de
„christelijke" gelederen de noodzake
lijkheid gevoeld een weerlegging daar
van te moeten geven.
Ds. Gunning te Utrecht heeft daartoe
een poging gedaan en nu is ook van
bereiden wil, een groot etui te voorschijn
haalde en toen zij daarin een prachtig
paarlen halssnoer zag liggen, trad zij
terug. En deze keer was het geeu
schuchterheid of bescheidenheid, die haar
icrug deed wijken, maar schrik, werkc
lijkc, waarachtige schrik.
De woorden van den onbekenden
briefschrijver schoten haar te binnen, en
die verschrikkelijke woorden hadden
immers gelijk: zoo razend verkwisten
kon immers slechts een waanzinnige!
Met neerhangende armen stond zij
daar cn staarde op het kostbare voor
werp, dat haar van het donkerblauwe
fluweel, waarop het was neergevleid,
tegenschitterde.
De baron stak de geopende doos met
beide handen vooruit en glimlachte als
een gelukkig mensch. Hij had er geen
flauw vermoeden van, wat in haar om
ging, en zag in hare onbeweeglijkheid
slechts de stomme verbazing der armoede,
die zich eensklaps door rijkdom om
ringd ziet.
„Maar Anna,", zeide hij eindelijk,
toen zij nog voor hem stond, „ben je
dan heelemaal niet een beetje blij?"
Zij hoorde weer de klank van zijn
stem; zij keek op en zag zijn gezicht,
niet eene uitdrukking van onuitspreke
lijke goedheid eu liefde op haar gericht,
en plotseling barstte zij in tranen uit
en viel hem snikkend om den hals.
Deze innige behoefte om haar iets
katholieke zijde een verweerschrift
verschenen.
In „De Eembod e" van 4 Maart
werd deze brochure aangekondigd, als
volgt
„Om de Openbare, neutrale school
maar hoog en luid genoeg te kunnen
prijzen, heeft :neu oen brochure uitge
geven Maakt fr on t v o o r d e
0 j' e n h a e s c h o o l, waarin het bij
zonder onderwijs deerlijk gel a ster il
wordt.
Met politieke oogmerken zijn van deze
brochure binnen enkele weken niet
minder dan n eg en tig duizend
exemplaren in ons land verspreid.
Een achttal voormannen op onderwijs
gebied, hebben daarom eeu uitvoerig,
krachtig verweerschrift samengesteld,
waarin de voornaamste beschuldigingen
een voor een worden besproken en
weerlegd, terwijl bovendien met warmte
het goed recht van het Katholiek Bij
zonder Onderwijs erin wordt bepleit.
De uitgevers maatschappij „Futura" te
Leiden, doet een beroep „op alle waar
achtige voorstanders van hot Katholiek
hijzonder onderwijs, op priesters en
leeken, ouders en ouderwijzers, kiesver
eeniginge jonge gardes, en propagun-
daclubs, werklieden en middenstands
vereeoigingen, in één p-oorrl op alle
Kahtolieken, om daze brochure op zóó
ruime schaal -te verspreiden, dat zij in
ieder Katholiek- gezin gelezen worde."
Ook in dit -kleine stukje weer de be
kende manieren. „Maakt front voor de
openbare school" is met politieke oog
merken verspreid, terwijl daarin het
bijzonder onderwijs deerlijk wordt g e-
1 aster d enz. „Maakt front voor de
bijzondere school" daarentegen is een
uitvoerig, krachtig verweerschrift, waarin
de voornaamste beschuldigingen een
voor een worden weerlegd.
Laster komt er natuurlijk niet in voor-
foei de clericalen weten niet wat datis.
En dau het openhaar onderwijs belaste,
ren Lees eens even, wat een van de
voornaamste propagandisten voor de
onderwijsnovelle schreef. Wc bedoelen
den lieer N. Oosterbaan, die ons ver
gastte op deze mooie woorden „D e
openbare school wordt niet
bedreigd. Geen stvoo b reed
wordt h a a r indcnweggeleg d."
Hoe gemoedelijk en braaf, niet waar?
Och ze zijn zoo onschuldig eu goed,
die apostelen van de ware verdiaag-
te geven die zou slechts oen gevolg
zijn van waanzin? Deze man, die zich
uitsloofde om slechts eeu lachje op haar
lippen te voorschijn te roepen die
man zou een kranks innige zijn? Neen,
neen! En zij drukte haar gezicht tegen
zijn hals en schudde als in vertwijfeling
het hoofd.
De baron stond verslagen. Deze tra
nen spraken allerminst van overmaat
van vreugde; er was smart in die tranen.
Alvorens hij echter een woord kon uit
brengen, begon zij, terwijl zij haar armen
weer terugtrok:
„Eberhard, het is werkelijk toch zoo
hemelsch goed van je en ik ben je ziels-
dankbaar voor alles, maar ik smeek je:
laat het genoeg zijn; geef mij niets
meer."
Zijn gezicht drukte teleurstelling uit.
„Ik had gemeend", zeide hij lang
zaam, „dat het je genoegen zou doen
cn nu wil je 't zelfs niet eens heb
ben
Hij maakte zich gereed, dc doos te
sluiten, en hij zag er daarbij zoo wee
moedig uit, dat een snijdende smart door
hare ziel ging.
,Necn, neen", riep zij, „ik wil het
wel aannemen, graag aannemen en ik
ben er je zoo zielsdankbaar voor, maat
je weet toch, dat ik arm ben; nóg nooit
heb ik zulke sieraden gedragen en men
moet zich daar toch eerst aan gewennen.
En als men dan op eenmaal zoo ver-
zaamheid. Luister maar eens naar't vol
gende waaruit toch zeker duidelijk blijkt,
dat de openbare school geen stroobreed
in den weg wordt gelegd.
Het Nieuwsblad voor de Iloeksche
Waard meldt, dat ds. van Grieken te
Oosterland in een politieke lezing de
volgende beschuldiging tegen do open
bare school aanvoerde: „De geest dei-
openbare school is verderfelijk; het on
derwijs opruiend, barstend van verkeer
den vrijheidszin, de openbare schooi is
alleen goed voor heidenen en Joden;
de eersten willen van God niets weten,
de laatsten van Christus niet."
In de Zierikzoesehc Nieuwsbode komt
een ingezonden stuk voor, waarin aan
de volgende woorden van Ds, Vonken-
berg, predikant bij de dolèerende ge
meente te Barendrecht, uit diens rede
te Brouwershaven gehouden, herinnerd
wordt: „De openbare school is en werkt
nog verderfelijker dan do jeneverflesch;
de laatste verwoest alleen net lichaam,
de eerste echter de ziel."
En dan nog dit, ontleend aan een
Apcldoornsch blad, waarin een verslag
voorkomt van een lezing van den heer
A. Evers, hoofd e'ener christelijke school
te Apeldoorn.
„Nadat de voorzitter hot doel van het
onderwerp hekend had gemaakt en
daarbij de openbare onderwijzers gequa-
lificeerd had als socialisten en de open
bare school een broeinest van het socia
lisme had genoemd, die den geest van
't ongeloof sterk uitbreidde, getuige wat
er vandaan komt en wat er is, nam de
heer Evers liet woord, uiteen willende
zetten, wat de regeering op 't oogenblik
voor 't christelijk onderwijs doet."
Waar dergelijke bloempjes in den
anti-revolutionairen hof groeien, spreekt,
het van zelf, dat we wel iet wat
verlangend uitzagen naar dat „krachtige
verweerschrift" van de katholieken, daar
die gewoonlijk toch nog kieskeuriger
zijn in het gebruik hunner middelen,
Thans is tiet boekje in ons bezit en
we komen er in een volgend artikel
op terug. Alleen willen we even de
aandacht vestigen op deze zinsnede, dat
„de Katholieken volgens hun geloofs
overtuiging dc neutrale school niet kmi-
ueii goedkeuren." (Blad-z. 17)
In verband hiermee een paar vragen
aan de Eembode.
Weet dc Eembode niet, dat de twee
ijveiigste katholieke propagandisten voor
de onderwijsnovelle, de heeren Wesseltng
en Van Lent zeer veel moeite hebben
gedaan om bij hot veel gesmade open
baar onderwijs te komen?
Weet de Eembode niet, dat beide
hoeren zelfs proeflessen hebben gegeven
aan een openbare school, zoodat het
zeker hun schuld niet is, dat ze op het
oogenblik nog dienaren van liet, naar
hun hartf!) cenig ware onderwijs zijn?
Weet de. Eembode niet, dat in do
laatste jaren, verschillende leerlingen v;an
de Roomscli Katholieke Normaallessen
te Amersfoort, zoo gauw mogelijk een
plaats hebben gezocht bij liet openbaar
onderwijs
Weet de Eembode niot, dat ook
hier ter stede, trouwe zonen en doclt-
teren der Heilige Moederkerk hij het
openbaar onderwijs werkzaam zijn en
dat zij zonder eenige gewetenswroeging
elke maand lnin salaris voor hun god
deloos werk opstrijken Wij vragen
slechts. Het woord is nu aan de Eem
bode.
rast wordt, zie je, Eberhard, lieve, beste
Eberhard, dat zul je toch zelf moeten
erkennen, dan gevoelt inen zich beang
stigd. Dan voelt men zich zoo gedrukt,
lat men het niet langer uithoudt."
Hare woorden waren hevig opgewon
den van hare lippen gekomen, maar zij
stelden hem gerust. Hij putte er de
meening uit, dat het werkelijk slechts
de armoede was, die voor den plotse
liugen rijkdom terugschrikte.
„M'n lief, bescheiden kind," sprak hij
feeder, terwijl hij den arm om haar heen
sloeg, „ik geloof werkelijk, dat je vol
komen gelijk hebt, en het is niet aardig
van me, dat ik er zoo onverhoeds mee
voor den dag ben gekomen. Maar je
weet toch ook, waarom je het gedaan
heb, cn ge zijt niet hoos, niet waar
„Ik op jou boos zijn klonk
liet terug, terwijl hare tranen opnieuw
naar voren drongen, zoodat de keel haar
bijna dichtgesnöerd werd.
Hij zette de doos op de tafel.
„Dus mag het hier blijven," zeide hij,
terwijl hij trachtte een vroolijken toon
aan te slaan, „en voorloopig nu genoeg
er mee."
Zij bleveu nog ecnigen tijd bij elkan
der, maar een onbevangene, prettige
stemming wilde niet komen. Het voor
gevallene van zoo straks vervulde beider
gedachten, en tussclien hen in, op de
tafel stond het fatale doosje, dat van
alles de schuld droeg.
Barnsteen.
Te allen tijde heeft men het leven
digste belang gesteld in de oorsprong
van barnsteen. Het is buiten alle kwestie,
dat barnsteen reeds in overoude tijden
bekend was. Als handelsartikel komt liet
voor het eerst in denzelfden tijd als tin
cn ivoor en wij lezen, dat de Pheniciers
het reeds 1UUU jaar vóór Christus ver
handelden. Toen w-ist men reeds, dat
barnsteen in hoofdzaak van een harsach-
tigen aard was. liet is bet voortbrengsel
van boomen met kegelvormige vruchten
uit reeds lang verdwenen bosschen.
Barnsteen wordt op alle plaatsen dei-
wereld gevonden, zoowel in den schoot
der aarde als op den bodem der zeeën.
De nauwe verwantschap van barnsteen
met de gewone harssoorten komi het
best luit in dc chemische samenstelling
er van. Het bevat aan koolstof 78,9-1,
waterstof 19,53 en stikstof 10,53. Het
brandt met een bleeke, gele vlam en
geeft veel zwarten rook af. Het is hard
en zonder smaak en als men het wrijft
geeft hot een sterken, aromatischcn gein-
af. Noch kunstmatig barnsteen, z.g. mei
lief, noch copal, hebben deze bijzondere
eigenschap en natuurlijk barnsteen is
ook veel harder dan het kunstmatige.
Men kan er met den nagel over krassen,
zonder dat het sporen achterlaat.
Onder de oude plaatsen waar men
Den volgenden middag bleef Anna het
onaangename uur der vorige dagen be
spaard: er kwam geen brief. Toen in-
tusschcn dc baron kwam, lag er een
schaduw'op zijn voorhoofd en zijne oogen
gloeiden somber.
Anna schrikte eenigszins, toen zij hem
zag; zijn voorhoofd was zoo geheel an
ders dan dc vorige dagen.
Zij trachtte te raden wat er in hem
omging, maar hij bleef daarover zwijgen.
„Ben je nog boos op ine van
gisteren vroeg zij eindelijk.
Yriendelijk streek hij zijne handover
hare lokken.
Neen, in het minst niet, mijn engel,"
zeide hij, wees daarvan overtuigd; ik
denk er zelfs niet meer aan."
Zij vroeg niet verder, maar Ideef hem
met bezorgden blik aanzien.
,Och," zeide hij eindelijk, terwijl hij
het hoofd oprichtte, „het is eigenlijk
niet de moeite waard en ik doe ver
keerd je er mede te knellen. Ik heb
een woordenwisseling gehad met mijn
huisknecht - dat is alles."
Hij w as opgestaan eu liep liet vertrek
op en neer. Anna volgde hem met de
oogen.
„Met den ouden..."
„Met den ouden Johann, ja,"
„Maar ik meen toch," viel zij in, „dat
die je zoo trouw en toegenegen is."
Wordt vervolgd.
