ik Woensdag 29 Maart 1905. 2e Jaargang Liberaal Orgaan voor Amersfoort en Omstreken Wees U Zelf! iet zoekende Lieht. o. 25* Uitgave van de Vereeniging „DE EEMLANDER". e laster tegen de Openbare School FEUILLETON. MLANDER. Verschijnt |Voens<1ags en Zaterdags.! Kurciii Hendrik van Viandenstraat 28' Abonnementsprijs Per jaar Franco per post Per 3 maanden Franco per post f 3.00 - 3.50 - 0.75 - 0.90 Prijs der advertciitiën Van 1 tot 5 regels0.40 vooi iederen regel meer0.08 fBij abonnement aanmerkelijke korting.) [evi HA II. De brochure „Maakt front voor I c Bijzondere School* is ook te I ezer stede door de katholieken ver- I jrcid en naar men ons meedeelde, I regen katholieke ouders, die hun kin- I eren naar de openbare school sturen, Eseiiiplarcn thuis, waarin :net blauw potlood de meest treffende passage's ■aren aangeschrapt. Voorop wordt natuurlijk gesteld het ^•oote bezwaar: „De openbare school rwaarloost den Christelijken godsdienst doet dien daardoor reeds schade* ladz. 5). Met eenig recht zou men hierbij kun- en vragen: welken christelijken gods- enst? Of lieverwat bedoelt ge daarmee? 'och zeker den katholieken godsdienst, ant dat is immers in uw oogen de nig ware godsdienst? Verder lozende ;omen we echter tot de conclusie, dat |e heeren daarmee bedoelen alles wat aar naar godsdienst zweemt. Op Bladz. lezen we nl.: „Gij (d. i. de openbare hooi) moet zelfs doen, alsof men heel oed leven kan, zonder zich óm God te «kommeren, omdat gij het leven moet «schouwen buiten God en Godsdienst En verder nog dit: „Hoe men de aak draait of wendt, de-plicht der deugd Iteunt op God, en IMcii inoogt gij niet loemen, neutrale school! Dat i6 de oude laster: De openbare hooi is godsdienstloos, in een nieuw leed gestoken. Het pleit niet voor de atholieken, voor wie deze brochure «schreven is, dat de samenstellers der gelijke leugens nog hebben durven neer- chrijven. De heeren samenstellers zullen 'P het gebied van do school wel geen reemdelingen zijn. Laten zij dan eens e leesboeken nagaan, die op de Open- are school gebruikt worden, bijv.D e ertellingen van den to r en- ra ch ter, een bekend leesboek, dat op al van openbare scholen in gebruik is n dan zullen ze zien, dat er toch niet cschroomd wordt den naam God te oemen. Trouwens als er in een plaats geen atholieke school is, maar wel een chris- elijke en een openbare, wat doen de atholieken dan? Sturen ze dan hun Een valsch martelaarschap, het ie bitterder dan al wat apostels der waarheid om harent wille geleden hebben. Uit het Duitsch van ERNST VAN WELDENBRUCH. 9). „Zeker, dat is het ook," gaf hij ten lutwoord, „trouw bijna tot in het over- Irevene, en dat is nu juistHij ileef midden in den zin steken en stapte reer zwijgend heen en weder. „Zie je," ging hij na een wijle voort, zulke oude bedienden, die iemand als und op den arm hebben gedragen, die nen altijd en altijd om en bij zich had, -ijn ontegenzeggelijk cenerzijds een niet ;enoeg te waardeeren schat, en men tan hen daarom maar zoo niet de deur "ijzen, zooals men dat anderen wellicht :ou doen." Een donkere schaduw gleed over zijn kinderen naar de Christelijke school? Neen, dan wordt de godsdionstloozc openbare school verkozen boven de christelijke school. Waarom? Omdat de strijd over heel iets anders loopt dan de heeren gelieven voor te stellen. Duidelijk komt dat uit. in het volgende stukje, dat voorkomt in „De Katholieke School* van 9 Juni 1904. „Aan de Openbare school zijn alle „leerlingen Rooinsch; het personeel is „Roomsch; er hangt een kruisbeeld voor „de klas; de Bijbelsche geschiedenis staat „op het leerplan; door de geestelijkheid „wordt dagelijks godsdienstonderwijs ge- „geven (dat mogen de leeken aan de „bijzondere school ook niet doen, voor „Catechismus of vragen zouden wij ook „te vinden geweest zijn); in de lagere „klassen worden dooi; liet onderwijzend „personeel alle getjden geleerd; deze „worden ook in de hoogste klassen da delijks opnieuw gebeden; in de schrijf- „les worden vootb'cclden gekozen-, ont beend aan do bijbelsche geschiedenis, de „tien geboden Gods, enz., óf spreckwoor- „dón, met j godsdienstige of zedelijke „strekkiug; f alle onderwijs is verder „Katholiek-godsdienstig; bij de bestraffing „wordt onze godsdienst te pas gebracht. „Wat wil de heer W(ijnen), wat wil „de geestelijkheid, wat wil de katholici teit meer van ons Waarom dan toch „een bijzondere school opgericht? get.) I. W. MOLS, „Oud-Vroenhoven, H. d. S." 30 Mei '04. Men zou zoo zeggen, het-onderwijs in het „donkere zuiden" is geheel naai den geest van de samenstellers van „Maakt front voor de Bijzondere school". Én tocli hebben de openbare ouderwijzers daar het meest te vreezeu van de onder- wijs-novelle. Want daar kunnen de clerica- len het bost hun eigenlijk doel bereiken: de Kcliool dienstbaar aan de kerk de priester kecrscker over de school. Daarom alleen zijn de Roomschen zoo voor de aanhangige onderwijswet, omdat zij weten, dat de grootste winste aan hun kant zal zijn. Dat is o. i. het meest laster lijke fn de brochure der katolieken, dat niet eerlijk wordt vooropgesteld, waarom het te doen is, maar ook hier weer afge zaagde praatjes de plaats innemen van deugdelijke argumenten. gezicht en in zijne oogen vlamde iets op de herinnering aan het hoogst onaangename oogenblik, 't welk hij had doorgemaakt. „Je zult toch aan zoo iets, hoop ik, niet denken, niet waar?" zeide Anna, terwijl zij opstond. Eene stem in haar binnenste zeide haar hoe noodzakelijk voor hem de voortdurende nabijheid was van iemand, die men volkomen kon vertrouwen en die hem door en door kende. „Weineen, daar denk ik ook niet aan," luidde zijn antwoord, „ik wilde er slechts mee zeggen, dat zulke oude bedienden ten slotte ook wel eens last posten kunnen zijn. Ze willen |sums den baas van 't huis, in elk geval den schoolmeester spelen, en dat nu, in- tusschen Hij brak de zinsnede weer af. „Komaan, laten we over dat onnoozele voorval niet meer spreken; de zaak is uit en, zooals gezegd, niet de moeite waard er lang over te praten." Anna was op hem toegetreden en zag hem vragend in de oogen. „Toe," „wees ter wille van mij ge duldig met de ouden man; hij is je al tijd zoo trouw geweest en meent het werkelijk zoo eerlijk en goed met je." De baron zag haar met een cigen- aardigen glimlach aan. „En dat zeg j ij," antwoordde hij lang zaam. Zijne lippen bewogen zich, als wilden ze er nog iets aan toevoegen, Zoo is er meer in het „krachtige verweerschrift", dat de toets der critiek niet kan doorstaan Op bladz. 11 lezen we o. a. over de wetsvoorstellen-Kuyper, het volgende: „Een schoon geheel van verbeteringen, „waarvan ook het gehcele volk geniet. „Elk gemeente- of schoolbestuur kan „voortaan zonder vrees voor kosten de „beste onderwijzers aanstellen, die het „krijgen kan, want de Staat betaalt. „De normaalscholen en de opleiding „van onderwijzers door één persoon zullen verdwijnen. „Kweekscholen zullen daarvan „de plaats innemen". Wij hebben deze mooie zinnen eenige malen moeten overlezen, want wij ver trouwden onze oogen niet. Daar Dl-, Kuyper zelf zijn voorstellen inzake de opleiding heeft ingetrokken willen we er niet veel van. zeggen. Alleen wen schcn we te constatecren, dat nergens in de wet staat dat de gemegnten salarissen boven de minima uioete'n uitkeeren: dat zoowel de Normaalscholen als de particuliere opleidingen gehandhaafd blijven (art. 12 I en III). Bovendien verzwijgt de brochure, dat de gemeenten absoluut geen voordeel zullen hebben van de uitkceringcn van de minima door het Rijk, daar,-t meer dere bedrag, dat de gemeenten zouden ontvangen, wordt afgetrokken van de uitkeeriug. die de gemeenten uit do schat kist. krijgen, volgens artt. 19 van de wet van 24 Mei 1897 (Staatsblad No. 157). Zoo'n manier van weergeven dei- feiten, moge in den smaak vallen bij de Roomschen, wij, paganisten, noemen dat lasteren. Nog mooier, maken de heeren het op Bladz. 16. Daar lezen we: „In den tijd, toen ons onderwijs zich „begon te ontwikkelen, was er een partij „die er op nahield een: „Christendom boven gcloois- verdeeldheid. „Menschen van die overtuiging dron- „gon ons land de „neutrale" school op". Zouden die heeren samenstellers nu absoluut niets van de geschiedenis weten? 't Is moeilijk aan te nemen, maar hoe kunnen ze dan toch zulke enormiteiten neerschrijven. Du heer A. II. Gerhard heeft in zijn lozing van 11 Februari in Ainicitia een overzicht gegeven van het ontstaan der neutrale school. Aan hot maar hij sprak de woorden niet uit. Allengs echter, terwijl zijn blik op baai- lief gelaat rustte, keerde de uitdrukking van stille tevredenheid in zijn oogen terug. „Je bent een engel," zeide hij, „en zéó goed als je zelf niet beseft." Kort daarop verliet hij haar. liet was zooals de baron gezegd had tusschen hem en den ouden Johaun was het dezen morgen tot een uitbar sting gekomen. Er was een even merk waardig als verschrikkelijk tooneel af gespeeld. Geheel opgaande in zijn jong geluk, had de baron geen bijzondere aandacht geschonken aan zijn ouden bediende, anders had het hem moeten opvallen, dat deze sedert den dag, waarop hij te zamen met hem het huis had verlaten, waar Anna von Glassner woonde, zeer geheimzinnige gewoonton had aange nomen. Eiken voormiddag, als de baron uit ging om zich naar zijne bruid te be geven, sloop de oude stil achter hem aan. Tegenover den juwelicrswinkel, waar zijn heer was binnengetreden, stelde hij zich aan de andere zijde der straat verdekt op en wachtte tot zijn meester weer naar buiten trad; en als deze de deur van Anna's woning bereikt had, vermoedde hij niet, dat weinige schreden achter hem zijn bediende stond en hem met de oogen volgde, met verslag dier lezing ontlecnen we het volgende: „In de onderwijswet van 1S00 stond, dat B en W. toestemming moesten geven tot de oprichting van een bijzon dere school. liet spreekt van zelf, dat in overwegend Calvinistische gemeenten geen kans bestond voor een R. K. school, en omgekeerd ook niet. Onder den drang van beide kanten kwam nu bij de grond wetsherziening van 184S de vrijheid van onderwijs, zoodat do overheid dus geen toestemming meer behoefde te geven. Daarbij werd tevens bepaald dat binnen 2 jaar de onderwijswet moest zijn her zien, dus in 1850. Bekwame spoed i» er echter altijd geweest, zoodat-er in 1850 nog niets was. Die Jmfzieuing kwam eejp in 1854. Welbfrarcn er ver- schillende oiitwcrpungföveest maar steeds mislukten "ze- Wp® dit eene punt: hoe brengen we de vrijheid van onderwijs in verband met ait. 194 der Grondwet m. a. w. hoe maken we de school toe- gangelijk voor allen. Een van de arti kelen, dat het meest kans had van aan genomen te worden verplichtte den onderwijzer zijn onderwijs dienstbaar te maken aan het aankweeken van chris telijke en, maatschappelijke deugden, terwijl 'hij'eerbied moest inprenten voor alle gezindten. Ilij prent dien eerbied in. Een storm van verontwaardiging heeft dut gewekt bij de a. r. Eerbied voor den anders geloovige, dat ging den a. r. te ver. Wanneer er jodenkin deren in de school waren, zou men dus niet over den Christus mogen spreken? En stel u voor, den anti-revolutionairen moest men eerbied inprenten voor de katholieken! Eu wat men het ergste vond, er zou zelfs een jood aan het hoofd eener school kunnen staan. Men heeft zich in 185G heel niet voor kun nen stellen, dat er nog wel heel andere menschen dan joden bovenmeester zou den worden? In zijn advies aan Willem 1H noemde Groen zelfs de voorgestelde formule een verloochening van het Christelijk karak ter onzer natie, en een prijs geven aan de roomschen. De calvinisten wilden een calviuisti- scheii school. Dat kon niet en roomsch dat mocht niet. Duidelijk blijkt dus dat de neutrale school niet in het leven is geroepen door de moderne predikanten maar ze is de vrucht van den onver- zocnlijken strijd tusschen calvinisten en oogen, die den loerenden blik van een wild dier hadden. En als de oude dan in de woning teruggekeerd was, waar liij mot den baron woonde en waar hem voor zijn eigen gebruik een ruime kamer was aangewezen, zette hij zich aan de tafel, die in het midden der kamer stond, en daar zat hij dan uren en uren lang. Hij at niet, hij dronk niet, hij rookte niet; hij was „geheel verdiept in ziju gedachten. Als hij dan eindelijk een eind maakte aan zijn sombere over peinzing en overeind rees, nam hij een groote schrijfmap, legde die op tafel, greep naar pen en inkt en zette zich met koortsachtigen ijver aan 't schrijven. Wat hij daar schreef niemand wist het, want niemand was er bij tegen woordig; telkenmale grendelde hij, al vorens met schrijven te beginnen, zorg vuldig de deur zijner kamer. Het schenen echter brieven te zijn, welke hij schreef, want het papier dat hij ge bruikte, was briefpapier, en telkens, wanneer hij geëindigd had en nadat hij het geschrevene wel tien malen met efronst voorhoofd en gloeiende blikken had overgelezen, stak hij het beschrevene vel papier in eene enveloppe, waarop hij een adres schreef en een postzegel plakte. Zachtjes' opende hij dan weel de deur, stak voorzichtig het hoofd naar buiten en als hij zich overtuigd had, dat niemand hem hoorde of zag, sloop hij behoedzaam het huis uit en wierp roomschen. De neutraliteit was van twee kwaden het minst kwade kiezen". Hiermede is o i. voldoende weerlegd het praatje der heeren samenstellers, over het ontstaan van dc neutrale school. Bespottelijk is zeker dc bewering, dat de bijzondere school geen verdeeldheid zaait, omdat „Protestanten en Katho lieken samen werken bij do stembus. (Bladz 20.) Dat is ten minste iets nieuws, de samenwerking der christelijke partijen, voorgesteld als een vrucht van de bijzondere school. „Trouwe zonen der Heilige Kerk, moeten hierover niet nadenken," hadden "de heeren samenstellers er onder moeten zetten. In de brochure van den Bond van Ned. Onderwijzers is gewezen op de wijze waarop de geschiedenis werd onderwezen op dc katholieke scholen, met aanhaling van eenige lessen uit kerkelijk goedgekeurde leerboeken. Bot weg ontkennen van de aangehaalde feiten is hier natuurlijk onmogelijk. Wat doen nu de katholieke brochure schrij vers? Op Bladz. 25 lezen wc: „Daarbij „moet in aanmerking genomen worden, dat do „Kerkelijke Goedkeuring," zoo- „als die bij do Kathieken bestaat, alleen „beteekent, dat zich in het goedgekeurde „werk niets bevindt, dat strijd metgcloof „ol" zeden." Dus, m. a. w. of er leugens instaan, dat doet er niet toe, daar bemoeit do Kerk zich niet mee. "Wij, paganisten, vinden liegen wel in strijd met ons geloof en onze zeden, in de Roomsoho kerk schijnt dat niet hot geval te zijn. Nog op écu punt willen we wijzen. Op Bladz. 44 zeggen dc samenstellers: „De liberale partij legt het Grond- wets artikel (d.i. art. 192) in haar voor bloei uit en zegt, dat ogvenbaar „onderwijs neutraal moet zijn. Maar „zells met die uitlegging kan steun aan „de bijzondere school 'niet veroordeeld „worden. „Dat beoogt op de corste plaats Prof. „Buys, dc groote kenner van de Grond- „wet, zelf liberaal, waar bij aantoont, „dat de openbare school slechts aan- „vulling zijn kan (Pag. 744). Dat Pag. 744, tusschen haakjes achter dien zin geplaatst, is kostelijk. Dat moet zeker dienen om tc laten zien, dat het nu eens echt waar is, wat de heeren daar vertellen Maar waarom geven ze niet den titel van het boek, waar liet den brief in de naastbij gelegen bus. 's Avonds vond de baron, als hij thuiskwam, in zijne vertrekken de lampen aangestoken en stond do oude Johami, dienstvaardig als altijd, gereed hem den mantel af te nemen, dc thee te schenken en voor al die kleinigheden te zorgen, waarvoor hij reeds zoovele jaren had gezorgd. Wat de baron echter niet opmerkte dat waren de loerende blikken, waarmee de oude hem voortdurend gadesloeg. En wat hij niet zag dat was, dat dc oude, nadat hij zicli teruggetrokken had, buiten op den drempel bleef staan en behoedzaam zijn oor tegen het sleutelgat drukte, uren lang wachtend en luisterend, of hij daar binnen, waar zijn heer zat, ook een verdacht geluid hoorde, luisterend of daar niets voorviel dat hem zou nood zaken toe te springen en handelend op te treden. Want het was hem immers bekend, dat zich daarbinnen een krank zinnige bevond en dat het zijn,beroep en zijn plicht was, dien krankzinnige te bewaken I In don voormiddag van dezen dag nu, toen de baron ontbeten en gebeld liad, opdat Joliann hem bij het kleeden be hulpzaam zou zijn, had deze, in het bewustzijn van slechts zijn plicht te doen, de stoute schoenen aangetrokken en besloten om een woordje met zijn meester te spreken. Dit besluit viel hem zwaar, want hij

Historische kranten - Archief Eemland

De Eemlander | 1905 | | pagina 1