No. 55. Dinsdag 11 Juli 1905. 2e Jaargang Liberaal Orgaan voor Amersfoort en Omstreken Uitgave van de Vereeniging „DE EEMLANDER' Let wel! VAN MIJN EENZAMEN POST. ZU1NIG 0F BEKROMPEN? Er uit, maar.... er niet weer in! DE EEMLANDER Verschijnt Woensdags en Zaterdags.! Bureau Hendrik van Viandenstraat 28 Abonnementsprijs Per jaarf 3 00 Franco per post- 3.50 Per 3 maanden- 0.75 Franco per post- 0.90 Prijs der advertentiëu Van 1 tot 5 regels0.40 vooi iederen regel meer0.03 (Bij abonnement aanmerkelijke korting.) Nog altijd zijn er vrijzinnige kiezers, die niet inzien, dat het van het grootste belang is vroeg liefst vóór 12 uur te komen stemmen. Komt ge laat, dan bezorgt ge grootc moeite aan het verkiezingsbureau. Nog iets Wanneer men zich vergist, mag één maal een ander stembiljet gevraagd worden. Nu het noodlot zoo wreed is geweest, mij van het teergeliefde Torentje in den Haag te bannen, waaraan ik, trots de eenzaamheid, door zulke innige liefde banden was verknocht, zie ik mij genoodzaakt weder op andere wijze mijn groote intellectueele en politieke gaven in dienst te stellen van het Nederlandsche volk. Waar ik reeds als kind in mij voelde een drang om voor mijn geliefde landgenooteu te werken, om hen voor te gaan op elk gebied, want ik ben van alle markten thuis, daar spreekt het immers van zelf, dat ik thans nog niet, hoewel ik rok en degen, die me zoo netjes stonden, zooals adjudant de Wilde altijd zei, moet afleggen, die drang kan en mag weerstaan. Wel verlaat ik dus het Torentje, maar ik zoek een anderen eenzamen post, waar ik rustig kan denken en leeren. Ja, leeren vooral. Want, ofschoon nie mand in den lande mij als wetenschap pelijk man kan nabij komen, toch heb ik gemerkt, dat ik ernstige behoefte aan studie heb. En het speciale vak, dat ik voor mijn arbeid heb uitgekozen zal zijn do studie der menschcn. Kijk, als ik zoo op mijn eenzamen post zit en alles overdenk wat ik alzoo gesproken en geschreven heb, dan sta ik onwillekeurig op en ga,ja lezer gij zoudt het niet kunnen raden, en ganaar den zolder. Wat is het, dat mij daar zoo aantrekt? Daar, op dien naren ongczelligeu zolder, daar staat mijn beste leven. Kasten staan er, lezers, kasten vol oude plunje. Daar staat er één met het jaartal 1891. In sierlijke letters is er opgeschilderd: Hccre, mijn God ze kun nen niet wachten, geen dag en geen nacht. En er vlak naast ziet ge er een staan met het jaartal 1905. En wat staat daarop? Veel beloven en weinig geven, doet de gekken in vreugde leven. Beide kasten zijn geschenken van de „kleine luyden" die mij zoo na aan het harte liggen. Aan de achterzijde, die zwarte kasten zijn van mijn roomsche vrienden. Die eerste met het opschrift: Standaard 1871, is feitelijk een grap. Dat begrijpt ge dadelijk, als ge leest wat er op staat. Hoor maar: „Door u aan Rome te kop pelen verspeelt ge uwe toekomst, brengt ge uwen goeden naam in opspraak, ver loochent ge uwe volkshistorie en handelt ge wat het ergste is met uw beginsel in lijnrechten strijd". Eigenlijk vond ik deze grap wel wat ongepast en daarom hebben ze me ver rast met een geschenk dat zeker nog geen enkel Nederlander is te beurt ge vallen. Zie hier: een soutainc met alle bijbehoorende zaken. Zoo ge ziet is zelfs de rozenkrans niet vergeten. En weet ge wat mijn vriend Kolkman zei toen hij mij dit cadeau kwam aanbieden? Neen, niet waar, ook dat raadt ge niet lezer. Hij zei, zet op die kast: Honoris Causa, m.a.w. je hebt zoo goed gezorgd voor de Roomsche kerk in de vier jaren van je ministerschap, dat het mij als grootmeester van Rome in hooge mate verheugt, je eershalve, het priester schap van de Alleenzaligmakende kerk aan te bieden. Genoeg, genoeg lezer! Gij begrijpt wat me zoo aantrekt op dien zolder niet waar? ik behoef u er niet verder vond tc leiden, ge snapt aanstonds, dat er zoo kasten staan met allerhande zaken, die getuigen, hoe het steeds mijn streven was om het geheele Nederland sche volk 't naar den zin te maken. Baantjes aan vrienden? Wat zegt ge? Praat me daar niet van. Steeds lag het in mijn bedoeling alle menschen te be denken. Maar met het groot aantal vrienden, dat ik heb moest ik toch in de eerste plaats rekening houden. En het lag juist in mijn voornemen nu voor taan te gaan zorgen voor de menschen die op politiek gebied niet tot mijn vrienden behooren, en nu wordt zoo wreed mijn levensdraad als minister afgesneden. Ja wreed is het. Wat heb ik al niet gedaan voor al mijn landgenootcn. Liggen daar geen drie zware boek doelen, van ruim 1600 bladzijden, met de prachtigste sociale wetten. Daar heb ik geheel mijn ziel in uitgestort en ik durf gerust tc zeggen, dat dat alleen sociale wetten zijn. Men mag praten wat men wil. Mijn wetten zijn sociale wetten, al het andere is namaak. De Drankwet is dat soms niet een mooie sociale wet? De Speetwet, de maar waar zou ik eindigen. Dit wou ik maar zeggen. Alles heb ik gedaan om het volk voor mij te winnen en toch het Torentje moet ik ver laten. Zie lezer, dat is wreed. Ik meende het kiezersvolk te kennen, maar ik heb mij vergist. De lengen- en lastercam pagne der vrijzinnigen hadden meer invloed dan mijn grootschc werk. Man nen als Sybrandy, Aalberse, Mekkiug, De Wilde e.a., ze hebben getracht het verleugendc volk wat waarheid te geven. Maar het heeft niet gebaat. Waar een Sybrandy, wiens ernstig streven naar waarheid toch boven aller verdenking staat, voor mij avond aan avond op de bres stond, daar heb ik hoop op de toekomst. Nu ga ik studeeren. Ik zal het volk beter leeren kennen en in 1909 spreken wc elkaar nader. Maar ik moet toch leven, en bovendien mag ik mijn landgenootcn mijn voorlichting niet onthouden. Daarom hoop ik zoo nu en dan brieven tot het volk te richten van mijn eenzamen post. Gaarne aanvaard ik de aanbieding van De Eemlander, om juist in dat blad mijn ontboezemingen te publicccren. Natuur lijk zal ik niet nalaten mij goed op de hoogte te houden van de Amersfoortsche toestanden, daar ik voor de lezers van De Eemlander meer speciaal, daarover hoop te schrijven. Tot een volgend maal dus. BRAM I. In dagen van verkiezing worden dooi de verschillende partijen allerlei leuzen aangeheven, allerlei deugden en goede eigenschappen opgesomd, allerlei schoon klinkende bijvoeglijke naamwoorden bij eengezocht, om de candidaten aantebe- velen. Op ééne eigenaardige aanbeveling, welke nooit zal gebezigd worden, wan neer het eene verkiezing voor de Provin cialen Staten of voor de Tweede Kamer geldt, maar die alléén dienst doet bij verkiezingen voor den gemeenteraad, wenschen wij de aandacht te vestigen „Kiezers, wenscht go een zuinig be heer, kiest dan den lieer Als speculatie op het zwak van de meeste menschen, om liefst zoo weinig mogelijk te betalen, is deze verkiezings leuze werkelijk goed gevonden en voor degenen, die ze gebruiken van groote waarde. Maar eng en bekrompen it ze in hooge mate, en daarom zal het ook bij geen enkele kiesvereeniging opkomen, om hare candidaten voor de Provinciale Staten of de Tweede Kamer op eene dergelijke wijze aan te bevelen. In den kleinen kring der gemeente schijnt het er echter nog mee door te kunnen. En geen wonder! Hebben wij iu onzen Raad niet gezien, dat leden, die nog wel tot de „liberalen" werden gerekend, op eens conservatief werden, toen eene betrekkelijk kleine uitgave moest worden gedaau voor vak- ouderwijs; dat zij schermden met zuinig heid en het spook van belasting te voorschijn riepen? Waar raadsleden dus voorgaan met eene begripsverwarring omtrent een zuinig en een goed beheer, behoeft men er zich niet over te verbazen, dat er nog menschen zijn, die zeggen: „Ja juist, we moeten iemand hebben, die op de kleintjes past, anders gaat het maar op nieer-bctalen aan!" Als een huisvader bemerkt, dat door vermeerdering van zijn gezin, zijn uit gaven stijgen, terwijl zijn inkomsten niet in die mate toenemen, dan moet hij bezuinigen, 't allereerst op alles wat weelde is of daarmede verband houdt en als dat nog uiet lielpt, desnoods op zijn middagmaal. Vele varkens maken de spoeling dun! Maar schulden mogen niet gemaakt worden. Dit is een gepaste zuinigheid! Als een gemeente zich uitbreidt, waar door de uitgaven voor onderwijs, politie, verlichting, reiniging, althans gedurende eenige jaren, onevenredig stijgen, dan kan in de eerste plaats gezocht worden, of de eene of andere tak van dienst onpractifch of te weelderig is ingericht, zoodat bezuiniging daarop zou kuunen worden beproefd. Verder moet de gelijkstelling echter niet gaan. De gemeente, de provincie, het Rijk m a g niet bezuinigen op uitgav en voor onderwijs, voor volksgezondheid, voor veiligheid enz. Indien men in die richting wil wel ken, is men niet zuinig, maar b e- krompen! In ons nummer van 22 April hebben wij reeds aangetoond, dat de fiuancieele toestand van Amersfoort, in aanmerking nemend de groote uitbreiding, welke de stad de laatste jaren heeft ondergaan, bij vergelijking met andere plaatsen, niet zoo slecht is, als hij werd afgeschil derd. Wij wenschen Amersfoort in bloei te zien toenemen en daarvoor is noodig niet een bekrompen zuinig, rnuar een verstandig breed-opgevat beheer; een open en ruime blik voor de waarachtige belangen van onze schoone stad. Laat u niet (beetnemen door klein geestige aanbevelingen! Mocht het met- tertijdk werelijk eens noodig blijken, dat de gemeentebelasting met of' 1 3 percent moet worden verhoogd welnu, dan kunt en wilt ge toch liever 3Va °/u betalen, als het u goed gaat en als ge in uw stad alles kunt vinden, wat ge voor u en uw gezin noodig hebt, dan 3 wanneer dus de plaats en dus ook uw zaken achteruitgaan, terwijl ge voor uw kinderen geen goed onderwijs kunt krijgen. „lk betaal ll/a hoofdelijken om slag" zei onlangs iemand te Veenendaal. „maar wat heb ik er voor? Mijn kinderen moet ik naar de burgerschool te Ameisfoort sturen. Zij verliezen veel tijd en mij kost het veel geld. Graag zou ik 5 betalen, als ik ze hier kon houden." Ziet men de ochtendtreinen uit ver schillende richtingen hier aankomen, dan weet men, dat dit slechts één staaltje uit velen is. Het kan niet genoeg herhaald wor den: Ook al vestigen zich hier thans vele personen, die aangetrokken worden door het natuurschoon, de goede ligging, de lage huishuren, de eerste en voornaamste aantrekkingskracht is geweest „de uitstekende inrichtingen van onderwijs." Blijft het gemeentebestuur op flinke en vrijgevige wijze voor hot onderwijs zorgen, dan twijfelen wij er niet aan. dat de ledigstaaude huizen geleidelijk zullen worden bewoond en de ontvang sten weer gelijken tred met de uitgaven zullen gaan houden. Zorgt dus thans, dat gy bij de aan staande verkiezingen mannen iu den Raad kiest, waarvan ge weet, dat zij uiet voor een bekrompen zuinig, maar voor een v er stand Lg beheer zijn. Dat kunt ge verwachten van de vol- ende candidaten. Stemming van Woensdag. District II: J. C. Itoluuriiis lfagcdoorn. District III: .1. C. v. «I. Meer. Maakt dus het hokje zwart voor de namen van die candidaten. Dan brengt ge uw stem uit op mannen van beslist vrijzinnige richting; voorstanders van een degelijk beheer der gemeente finan ciën; voorstanders van goed volksonderwijs; die met hart en ziel do belangen der gemeente zullen behartigen en zich nimmer zullen laten leiden door per soonlijkheden. Al hebben wij lint, helaas, bij de verkiezing voor do Tweede Kamer niet tot eene herstemming kunnen brengen, de heeren die zitting hebben in de Stembureau's komen er toch niet gemak kelijk af, -want, in plaats van één, hebben w-o nu, althans in de districten II en DT, twee stemdagen voor den gemeenteraad. Men zou haast geneigd zijn te zeggen, dat we dit jaar van het goede wel wat te veel krijgen. De ooi-zaak van dezen overvloed is gelegeu in het bedanken van 5 leden van den Raad, de heeren A. A. Hamers, J. G. Kleber, C. J. Plomp, N. Yels Heyn en J. W. Jorissen nil de zitting, waarin subsidie werd toegekend aan de op te richten Industrie- eii Huishoudschool. Aan de beurt voor aftreding zijn in 19(15 in District I District H II. W. van Esveld A. A. Hamers, J. G. Kleber, District III A. M. Tromp van Holst C. J. Plomp, terwijl er een nieuwe verkiezing moet plaats hebben, door het bedanken vau den heer Jorissen in district II en van den heer Veis Heyn in district III. De ingeleverde lijsten hebben reeds de verrassing gebracht, dat de 5 heeren, die hun mandaat hadden nedergelegd, wederom candidaat zijn gesteld. (Wie had den heer Plomp eenige jaren gele den een dergelijke candidaat-stellinc durven voorspellen?) Wij kunnen niet anders zeggen, dan dat het ons ten zeerste bevreemdt, dat zij thans, naar het schijnt, wederom een candidatuur hebben aanvaard. Wat moeten wij van die „pose" denken? Is het hunne bedoeling een beroep tc doen op de kiezers; de kwestie van vertrouwen te stellen? Maar hiertoe missen zij het recht, want om vertrouwen te eischen, moet men ook vertrouwen schenken en tot heden weet niemand precies, waarom die heeren hun ontslag hebben genomen. Bovendien was de houding van de aftredende leden, die lot de vrijzinnigen werden gerekend, bij sommige gelegen heden, zóó reactiounair, dat wij het van de Kiesvereeniging Amersfoort juist gezien achten, dat zij candidaten heeft gesteld, waarvan zij do verwachting mag koesteren, dat zij op vrijzinnig standpunt zullen blijven staan en niet zullen weg- loopeu, wanneer do zaken hun niet precies naar den zin gaan. De gestelde candidaten zijn voor de stemming op 12 Juli in District H District IH J. C. Rolandus Hagedoorn J. C. v. d. Meer. Moge oen weinigje van do geestdrift, welke in den avond van den 28ston Juni hier hcerschte, bij de vrijzinnige kiezers zijn overgebleven en het besef levendig worden, dat eene goede vertegenwoor diging in de Rcgeering der stad van zeer groot belang is voor alle ingeze tenen, ook voor degenen, die hier geen blijvende woonplaats hebben! Moge de vergelijking van den uitslag der verkiezingen van 1901 en 1905 don vrijzinnigen hier hebben geleerd, dat niet verdeeldheid, maar aaneensluiting leidt tot de overwinning. BKItlHOiELM'l! Toen er in het begin van dit jaar een verkiezing moest plaats hebben voor den Gemeenteraad om te voorzien iu de vacature, ontstaan door het vertrek van mr. Prikken, waren de candidaten de heeren S. J. van Duinen en H Koning. Men zal zich herinneren dat de katho lieken toen niet wilden trekken voor de zegekar van Ds. Donner, maar voor een goed deel waren voor den liberalen candidaat. Dit werd hun door de anti-revolutionairen zeer kwalijk geno men. Toch zijn dio anti-revolutionairen zelf ook niet zulke trouwe bondgeuooten. Men denke slechts aan de verkiezing in District IH. De katholieke candidaat, de heer Herin. Kroes werd officieel ge steund door de anti-revolutionairen, maar in werkelijkheid lieten ze hem iu den steek, getuige het lage stemmencijfer van den heer Kroes. Eu gaan we verder terug dan denken we aan de verkiezing in district H, w aai de heer II. Koning zich liet stellen tegenover den heer A, A. Hamers, 't Is trouwens een algemeen bekend feit, dat de anti-revolutionairen de katholieken bijua steeds in den steek laten. Rij de verkiezing tusschen de heeren Van Duinen en Koning ging men van anti-revolutionaire zijde zelfs zoo ver, dat men het volgende in de Stichtsche Courant durfde schrijven. Uit vertrouwbare bron kan gemeld wor den, dat door de R. K. kiesveroen. „Recht en Orde" alhier als candidaat voor lid van den Gent. Raad in district I is gesteld de heer Van Duinen, die ook reeds was ge steld door de liberalen. Men vraagt zich al': hoe is dit nu mogelijk, thans, in een tijd, dut ook op gemeentelijk gebied de beginselen behoo ren mee te spreken. Den Roomsvhen kiezers zij teu zeerste aangeraden eens na te denken over de volgende woorden uit. de „Encycliek" (Rerum Novarum) van Paus Leo XIII: „En aangezien, zooals Wij in den aan vang zeiden, de godsdienst alleen in staat is afdoende inwendige ver beteringen in d<- wanverhoudingen te brengen, behoort zich telkens verdol de overtuiging uit te breiden, dat het boven alios aankomt op de her leving der Christelijke gezind heid en zoden, zonder welke ALLE maatregelen, hoe wijs en veelbe lovend ook, niets vermogen voor hot ware heil." Begrijpen en beseffen ze dit, dan zal het hnn onmogelijk zijn, hunne stem te geven aan een liberalen candidaat. Dc laatste tegels laten we vet druk ken, en dan vragen we: Is het uiet verregaand onbeschaamd, zoo iets te durven schrijven en dan eenige maanden later zelf aan te komen met, in hun oogen toch ook liberale candidaten.

Historische kranten - Archief Eemland

De Eemlander | 1905 | | pagina 1